Kahramanmaraşın Kurtuluş Savaşı

SAVAŞ HAZIRLIĞI
Türk Bayrağı'nın Kahramanmaraş kalesi'ne çekilmesinden sonra gerginlik iyice arttı Savaşın patlak vermesi an meselesi idi Fransızlar, hazırlık yaparken, Türkler de kendi aralarında öbek öbek toplanmaya ve fikir alışverişinde bulunmaya başladılar

Veziroğlu Mehmet Alpaslan'ın evinde bir toplantı yapıldı Kahramanmaraşlıların düşmanla savaşa teşkilatlandırılmasının biride burada sağlandı Kahramanmaraş'ın ileri gelenlerinden Veziroğlu Mehmet, Sandal Osman, Cerrahoğlu Zekeriya, Başkatip Rıza, Karcı Hacı, Kocaoğlu Evliya, Veliefendioğlu Ziya ve Hocaoğlu Nuri'den oluşturulan 8 kişilik temsil grubu doğrudan Sivas Heyet-i Temsiliyesi ile ilişki kurma hazırlıklan yaptılar

Ayrıca, Kahramanmaraş'ın Hatuniye, Şekerli, Bayazıtlı, Kayabaşı, Divanlı, Acemli, Ekmekçi, Dereiçi mahallelerinde de toplantı yapılarak teşkilatlanma çalışmaları başladı Bu teşkilatlandırma çalışmaları iyi bir düzene sokularak "Maraş Müdafa-i Hukuk Cemiyeti" kuruldu

Cemiyet üyelerine savaş taktikleri öğretilerek, savaş sırasında neler yapılacağı, nasıl hareket edileceği üzerinde bilgiler verildi Teşkilatlanma hazırlığı tamamlandıktan sonra savaş harekatına geçmek için Sivas Heyet-i Temsiliyesi'ne başvuruldu

Sivas Heyet-i Temsiliyesi, o zamanlar da merkez karar organı durumunda idi Sivas Heyet-i Temsiliyesi, savaş için Yüzbaşı Kurtoğlu Salim Bey ile Üsteğmen Kılıç Ali Bey'i görevlendirdi Kahramanmaraş'ta savaş hazırlıkları tamamlandı Herkesi heyecanlı bir bekleyiş sardı Her an şehit olma, yok olma durumunun yanında sevinç, gözyaşı ve savaşın kazanılması gibi düşünceler yoğunlaştı Kahramanmaraşlılar'ın azim ve kararlılığı sevincin en güzel örneklerinden biri idi

SAVAŞIN BAŞLAMASI
Fransız işgal komutanı General Kuerette 1500 kişilik bir birlikle Kahramanmaraş'a geldi (6 Ocak 1920)

Kahramanmaraşlı Türkler, işgal komutanı ve askerlerin gelişini protesto ettiler Bu arada Fransızlar İslahiye'ye bir birlik daha göndererek Kahramanmaraş Yolu'nu güvence altına almaya çalışıyorlardı Fransızlar'ın İslahiye yolunu tutmak için gönderdiği askerleri, Kılılı Köyü yakınında Muallim Hayrullah Bey'in ve arkadaşlarının baskınına uğradılar 30 Fransız askeri burada öldürüldü Ertesi gün de, Bahçe'den Kahramanmaraş'a yardıma gelen Fransız birlikleri Türkoğlu'nun Ceceli Köyü'nü bastılar Ceceli Köyü'nü yakıp yıktılar Köy halkına büyük işkence ve zulüm yaptıktan sonra, Eloğlu'na (Türkoğlu) girdiler Fransızlar, Ceceli ve Eloğlu köylerinde 22 kişiyi öldürdükten sonra küçük ve büyükbaş hayvanların hepsini yağmaladılar

Muallim Hayrullah Bey, etrafında topladığı çete grubu ile birlikte Eloğlu'nu kuşattı Fransızlar Muallim Hayrullah'ın kuşatması sonucu şaşkına döndüler Muallim Hayrullah Bey çeteleri ile Fransızlar arasında zorlu bir çatışma çıktı Zor durumda kalan Fransızlar Kahramanmaraş'taki Fransız birliklerinden yardım istediler

Fransızlar, 12 Ocak 1920'de yardım için bir tabur askeri daha Gaziantep'ten Kahramanmaraş'a sevkettiler Fransız yardım birliği, Sarılar Köyü'nde Kahramanmaraşlı ve Gaziantepli Kuva-i Milliyelerinin baskınına uğradılar (13 Ocak 1920) Burada 50 Fransız askerin öldürülmesi haberi; Fransızlar'da huzursuzluk ve panik yaratırken, Kahramanmaraşlı Türkler üzerinde sevgi ve coşku yarattı Araplar ve Sarılar baskınları Fransızlar için büyük bir darbe oldu Araplar baskınını gerçekleştirme de Pazarcık çetelerinin yardımı büyük oldu

Kahramanmaraş-Gaziantep yolunun kapanmasından endişelenen ve Pazarcıklılar'a bozulan Fransız komutanı, bir tabur askeri Kahramanmaraş'tan Pazarcık üzerine gönderdi Fransız askerleri bu defa da Aksu Köprüsü'nün yakınındaki dere yamacında, Pazarcıklı Yakup Hamdi ve arkadaşlarının baskınlarına sahne oldu TürkIer'in bu yoğun baskınları sırasında darmadağın olan Fransız birlikleri perişan bir halde Kahramanmaraş'a doğru kaçarlarken bu defa da Tomsuklu yakınlarında Hüseyin Efe ve arkadaşlarının baskınlarına uğradılar Fransız Birliği'nin yarısı öldürüldü Yarısı da güç bela Kahramanmaraş'taki birliklere kaçarak sığındılar (19 Ocak 1920)

22 GÜNLÜK KURTULUŞ SAVAŞI

Kahramanmaraş'ta gerginlik son haddini bulunca Maraş Müdafa-i Hukuk Cemiyeti Başkanı Arslan Bey, halka silahlı savaşın başladığını duyurdu

Alman Çiftliği, Amerikan Hastanesi, Seyran Bağları ve Mercimektepe'yi Fransızlar tamamen hakimiyetlerine aldılar

21 Ocak 1920 Çarşamba günü, şehrin her tarafında karşılıklı silahlar patladı Fransızlar Mercimektepe'den ve Ahirdağ eteklerinden şehrin önemli yerlerini makinalı tüfeklerle taradılar Bir yandan da top ateşiyle çevre yollarını bombardıman ettiler Savaş gece saat 21'e kadar devam etti Ancak her iki tarafta kesinbir üstünlük sağlayamadı

22 Ocak 1920 Perşembe günü, çatışma bombalama, bir öncekine nazaran az oldu Kahramanmaraşlılar'ın duruma hakim olma haberleri ortalığa yayıldı Akşam üzeri de Fransızları yoğun bir ateşe tuttular

23 Ocak 1920 Cuma günü, Gaziantep'ten Kahramanmaraş'a gelen bir düşman kolu pusuya düşürülerek bir kısmı imha edildi Bir kısmı da esir alındı Pazarcık Kuva-i Milliye'sini yöneten Kılıç Ali Bey'de emrindeki arkadaşları ile birlikte Pazarcık'tan Kahramanmaraş'a gelerek yönetimi devraldı Fransızlar bu durum karşısında

şaşkına döndüler Kahramanmaraşlılar'ın bu tutumları karşısında çaresiz kalmalarını anlayınca daha önce tutukladıkları Mutasarrıf Cevdet Bey'i salıverdiler

24 Ocak 1920 Cumartesi günü, Fransızlar, Gaziantep'ten Kahramanmaraş'a acele olarak bir yardım konvoyu gönderdiler Ancak, bunu haber alan Pişkinzade Ali Rıza Bey ve emrindeki çeteler, Fransızları Karataşlık'ta pusuya düşürerek darmadağın ettiler Kahramanmaraş'taki Fransız birliklerine getirilen malzeme ve yiyeceklere el konuldu

25 Ocak 1920 Pazar günü, mahalle çatışmaları devam ederken, Pazarcık, Bertiz, Nedirli köylerinden grublar halinde çeteler, Kahramanmaraş'a yardıma geldiler Fransızlar'ın birkaç kez tekrarladıkları saldırılar sonuçsuz kaldı Fransızlar gece ışık görülen pencerelere haince ateş etmeye başladılar Şiddetli karakışta savaşla birlikte aman dinlemiyordu Çok soğuk olan bu günde buruk yüzler, heyecan dolu gözlere uyku girdirmiyordu artık

26 Ocak 1920 Pazartesi günü, Evliya Efendi ve Kuvvetleri Abarabaşı ve Şekerdere'deki Ermeni evlerini tamamen yıktılar İçerisindeki Ermenileri de esir aldılar Evliya Efendi ve arkadaşlarının bu tutumları Fransızlar'a göre bir kabus oldu

30 Ocak 1920'de Tekke Kilisesi kuşatıldı Bombacı Ahmet, bakır sürahisinin içerisine sıkıca yerleştirdiği nal parçaları, çivi ve barut'u fitil sayesinde ateşleyerek kiliseye attı Dışarıya çıkan Ermeniler'de esir edildiler Savaş iyice şiddetlendi Ermeniler de sokaklara baskınlar düzenleyerek kadın, çoluk çocuk herkesi acımasızca katletmeye başladılar Donmuş kar üzerinde sokakta kalan çocukların bir kısmınında soğuktan öldükleri görüldü

2 Şubat 1920'de şehrin çok yanını Fransızlar ateşe verdiler Mahalle ve sokak aralarındaki 3-5 kişilik grublar, düşmanlarla kıyasıya kama, balta ve satırlarla çatışmaya başladılar Kadınlann çığlıkları, çocukların ağlamaları, savaşla birlikte dondurucu soğukların etkisi tüm yürekleri dağlayan ayrı bir yara idi Bu arada Fransız askerleri ellerine geçirdikleri kişileri kadın, çoluk, çocuk ve yaşlı demeden acımasızca işkence ve zulüm ederek katlediyorlardı

6 Şubat 1920'ye kadar şehir içi çete savaşları bütün şiddeti ile devam etti Her sokak arasında 3-4'er kişilik sokak muharebeleri olağan hale geldi Hemen hemen her sokak ve mahalle aralarında cesetlere rastlanır oldu Barut, yangın, ceset kokusunun yanında iniltiler, bağırışmalar, sızlanmalar şehrin havasını büsbütün karartmıştı Kahramanmaraş'ın ve Kahramanmaraşlılar'ın üzerine adeta bir karabulut gibi hüzün ve kabus kaplamıştı Çaresizlik içerisinde kalan Kahramanmaraşlılar bir yandan acımasızca olagelen savaş, bir yandan da karakış soğuğuna karşıda olsa ümitlerini yitirmediler Belediye Dairesi, Mevlevi Dergahı ve Türk dükkanlarının çoğu Ermeniler tarafından ateşe verilerek yakıldı

Kuva-i Milliyeciler çocukların yakın köylere taşınmasını söylediler Halkın bir kısmı çocuklarını çevre köylere koymak için yola koyulunca, halk arasında bir de panik koptu

6 Şubat 1920'de Bertiz ve Yenicekale çeteleri düşman kışlasını kuşatarak ablukaya aldılar Fransızlar'a yardım geleceği haberide ortalığa yayıldı Bu sırada üsteğmen Hamdi Efendi ve süvari bölüğü komutanı Kamil Bey'de şehre geldiler Tuzhan, Türklerin eline geçti Hırlak Avadisin evi Mıllış Nuri tarafından yakıldı Mıllış Nuri'de Ermenilerle savaşırken şehit edildi Kırklar Kilisesi'de çeteler tarafından yakıldı

7 Şubat 1920 günü Albay Normand komutasındaki 300 kişilik Fransız birliği yardım için Erkenez çayı kenarına gelerek karargah kurdular Yanlarında getirdikleri 4 adet topla şehri bombalamaya başladılar Bir yandan da Mercimektepe'den şehri bombalamayı sürdürüyorlardı Şehir tamamen iki top ateşi arasında kalmıştı Diğer yandan da Fransız Askeri Kışla'sından da destek sağlanıyordu İslahiye'den gelen Fransız Birliği'ne Yörükselim Bey ve müfrezelerinin karşı koymalarına rağmen, Fransızlar pek etkilenmediler

İki ateş arasında kalan Kahramanmaraşlılar, çocukları ve hastaları çevre köylere taşımaya başladılar Halk dilinde bu duruma "kaç kaç" diye söylenir Maraş Müdafa¤i Hukuk Reisi Arslan Bey, geri çekilmenin şehirde büyük bir katliama sebebiyet vereceğini ve yolun Sivas'a kadar açılmasının sebebiyet vereceğini söyleyerek, direnmenin devam etmesini ısrarla söyledi

9 Şubat 1920 günü Fransızlar şehri aralıklarla tekrar bombalamaya başladılar Şehrin çok yerini yakıp yıktılar Şehirdeki halk arasında açlık ve kıtlık tehlikesi de başgöstermeye başladı Kılıç Ali Bey ve emrindeki çeteler Kümbet Kilisesi'ni ele geçirerek, Ermenilerin bazılarını da esir aldılar

10 Şubat 1920'de Kahramanmaraş'ın ileri gelenleri, Doktor Mustafa ile bir toplantı yaparak; "soykırım olabileceğini, teslim olmaktan başka çare kalmadığını" belirttiler Doktor Mustafa da şehrin bazı ileri gelenlerine ve halka bu duygularından vazgeçmelerini ve direnmelerini söyledi Doktor Mustafa'ya göre; er geç Kahramanmaraşlılar başarıya ulaşacaktı

Bu sırada Fransızlar'da Kahramanmaraşlılar'ın bu büyük dirençleri ve karşı koymaları karşısında iyice ümitsizliğe düştüler Fransızlar'da çaresizlik içerisinde şehri terketmeyi düşünüyorlardı Aynı gün Doktor Mustafa, yanında emir eri olduğu halde, Amerikan Koleji'ne gelerek General Kueratte ile görüştü Görüşmeden sonra geri dönüşünde emir eri ile birlikte Ermeniler tarafından Alman Hastanesi yakınında pusuya düşürülerek şehit edildi Doktor Mustafa'nın şehit edilmesi, şehrin hemen her yanında anında duyuruldu Doktor Mustafa'nın şehit edilmesi haberi Fransızlar ve Ermeniler arasında adeta bir şok etkisi yaptı ve büyük bir panik yaşandı Çünkü, Kahramanmaraşlılar'ın son anda topyekün Fransızlar ve Ermeniler üzerine yürüyerek heran büyük bir katliam yapabileceklerinden çekinmeye başladılar Doktor Mustafa, Kahramanmaraşlılar'ın o anda lideri ve en sevilen kişilerin başında geliyordu Fransızlar ve Ermeniler'de bunun şuuruna vardılar Zaten, Doktor Mustafa'nın da Ermeniler tarafından katledilmesi, bardağı taşıran son damla oldu

Fransız ve Ermeniler; Kahramanmaraşlılar'ın vatanından, milletinden, namusundan, bayrağından, dininden, kutsal kitabından hiçbir zaman taviz vermeyen, örf adet ve geleneklerine sıkı sıkıya bağlı bir toplum olduğunu anladılar

11 Şubat 1920 gecesi Fransızlar ve Ermeniler, Kahramanmaraşlılar'ın bu durumlannı bildikleri için birden ateş keserek kaçma hazırlığı yaptılar Aynı gece kim tarafından ateşe verildiği henüz kesin olarak bilinmemekle birlikte, Fransız askeri kışlası yanmaya başladı Bununla birlikte içindeki cephaneler de ateş alarak yanmaya ve patlamaya başladı Gece yarısı apar topar kaçmaya başladılar Bu sırada Kahramanmaraşlılar da ışıkları söndürerek heran bir baskın olabileceğini düşünüyorlardı

Nitekim, geceleyin sabaha karşı Fransız ve Ermeniler, bazı evleri ateşe vererek kaçmaya başladılar Bunun üzerine bıçağını, baltasını, tabancasını, kazma ve küreğini kapan Kahramanmaraşlılar bunların peşlerini bırakmadılar 12 Şubat 1920 günü sabaha karşı, şehir Fransızlar'dan ve Ermeniler'den tamamen temizlendi Fransızlar İslahiye'ye kadar kaçtılar Kaçamayan ve yakalanan 100 civarındaki Ermeni ve Fransız da Türkler tarafından esir edildiler

22 gün 22 gece süren Kahramanmaraş Kurtuluş Savaşı 12 Şubat 1920 günü sabah namazı sularında resmen sona erdi Artık savaş bitmişti Bütün Kahramanmaraşlılar ve civar köylerden gelen binlerce vatansever, cefakar Kahraman-Gaziler sabahın erken saatlerinde şehrin merkezine toplanarak, sevinç gözyaşları içinde birbirlerine sarıldılar Kucaklaştılar Birbirlerine sarılarak sevinç gözyaşları ile herkesin adeta ağladığı görüldü Kardeşliğin, birlik ve beraberliğin Türk gurur ve şuuru ile Islam ahlakının en güzel örnekleri burada sergilendi İkramlar, sevinçler, saygınlık, sevgi, bağlılık, Türk örf adetleri ile millet sevinçten adeta coştu Artık acılı günler geride kalmıştı İnançlı, azimli ve şuurlu Kahramanmaraşlılar'a yan gözle bakan düşmanın gözünün her zaman oyulacağı söylendi Vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü altın harflerle tarihe geçiren Kahramanmaraşlı sevincinin haklı gururunu yaşıyordu artık Bu coşku ve sevgi yumağı öğle sonuna kadar artarak devam etti AğıtIar yakıldı, türküler söylendi, folklorik yöre oyunları sergilendi Evlerden halka ikramlar dağıtıldı

O günden sonra her yıl 12 Şubat günü köylüsü ile mahallelisi ile hep bir olup el ele vererek kucaklaşma, sevinç, bayram yapılması gelenek haline getirildi 12 Şubat Kahramanmaraş Kurtuluş Bayramı'nın devlet töreni ile de her yıl kutlanması kararlaştırıldı Bu nedenle, her yıl 12 Şubat günü Türkiye'nin en görkemli ve muhteşem Kurtuluş Bayramı Kahramanmaraş'ta kutlanmaya başlandı Kahramanmaraş Kurtuluş Bayramı'nın şehirde olduğu gibi bütün Türkiye'de de ayrı bir yeri ve önemi vardır

Maraşlılar'ın bu kahramanlıklanndan dolayı 1925 yılında TBMM'nin kararı ve Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın da onayı ile şehre Istiklal Madalyası verildi

7 Şubat 1973'de de Maraş'a Kahramanlık ünvanının da verilmesiyle "Kahramanmaraş" adını aldı

KAHRAMANMARAŞ KURTULUŞ

SAVAŞI KAHRAMANLARI

SÜTÇÜ İMAM

CENNET ALİ GÖZÜKARA

ÇAKMAKÇl SAİT

M ALİ KlSAKÜREK

ABDULLAH ÇAVUŞ

BOMBACl AHMET

M HİLMI DEDEOĞLU

OSMAN EŞBAH

FATMALlLlOĞLU DERVİŞ

ABDAL HALİL

OSMAN ERŞAN

YÜRÜK SELİM

MÜMTAZ EREN

MUSTAFA KUŞÇU

HAFlZ ALİ EFENDİ

MUHİTTİN KARAKlZ

SAİT YALÇlN

SENEM AYŞE

TEKEREKZADE AHMET

MUALLİM HAYRULLAH

ZEKİ KARAKIZ

ÇUHADAR ALİ

YUSUF ÇAVUŞ

DOKTOR MUSTAFA

ŞEHİT EVLİYA

ARSLAN BEY

MlLLlŞ NURİ

KILlÇ ALİ

ARİF ŞIŞMAN

VEZİR HOCA

ECZACl LÜTFİ

ZÜLKADİROĞLU SÜLEYMAN

MAHMUT BEY

ŞEYH ALİ SEZAİ

ABDULLAH BAYAZlT

MUHARREM BAYAZlT

RAFET EFENDİ

HASAN CAVUŞ

VE TÜM KAHRAMANMARAŞ HALKI

MUSTAFA KEMAL ATATÜRK ÜN TELGRAFI

“Düşmanın taarruzuna karşı kahramanca silaha sarılan Maraşlı kardeşlerimiz yirmi güne yaklaşan bir zamandan beri kan ve ateşler içerisinde istilacı Fransızlara ve onların silahlandırdığı hunhar Ermenilere karşı savaşmakta idiler 10-11 Şubat 1920 gecesi düşmanı İslahiye istikametinde firara mecbur ederek, mevcudiyet-i millilerini kazanmaya muvaffak olmuşlardır”

Hey’et-i Temsiliye Adına

Mustafa Kemal

KAZIM KARABEKİR İN TELGRAFI

“Maraş kahramanlarının Türklüğe has olan celadet ve fedakarlıkları neticesinde sevgili Bayraklarımızın yine Maraş üzerinde dalgalandığını haber almakta bütün Kolordum büyük sevinç duymaktadır Öldünüz fakat Türklüğü öldürmediniz Tarih-i Millimize kanınızla ve hayatınızla emsalsiz bir menkibe-i celadet yazdınız Maraşlıların ve sizlerin alnınızdan öper, Kolordumun hissiyat-ı samimiyesini arzederim”

15 Kolordu Komutanı

Kazım Karabekir

İSTİKLAL MADALYASI NEDEN VERİLDİ

Kahramanmaraş'ın Kurtuluş Savaşın’da şehir halkı ile birlikte topyekün direniş göstermesi ve çevre Vilayetlerinde yardımına koşması büyük takdir toplar Ve Kurtuluş Savaşı sonrasında Maraş'a bir yazı gönderilerek, Milli Mücadeleye katılanların listesi istenir Şehrin ileri gelen yönetiçileri toplanır, bir durum tesbiti yapar Sonun da Ankara ya " Maraş ta Milli Mücadeleye katılmayan tek fert bile yoktur " cevabı verilir Bunun üzerine 5 Nisan 1925 yılında toplanan Türkiye Büyük Millet Meclisi Gazi Mustafa Kemal Paşa'nın da onayı ile İstiklal Madalyası'nın Maraş ta fertlere değil, Şehir halkına verilmesi kararlıştırılır Ve Kahramanmaraş bir adet Kırmızı Şeritli İstiklal Madalyası ile ödüllendirilir Kahramanmaraş'lı 1925 yılından beri her yıl Kurtuluş günü olan 12 Şubat Bayramında İSTİKLAL Madalyasını Şanlı Bayrağına törenle takarak, geçmişini yad eder

KAHRAMANMARAŞ

İstiklal Madalyası ve Beratı