Halley Edmond-Edmund-İngiliz Astronomi Bilgini

Halley Edmond-Edmund-İngiliz Astronomi Bilgini

(16561742) İngiliz astronomi bilgini Edmond Halley, gökcisimlerinin Güneş çevresindeki dolanımlannı Nevvton'ın hareket yasalarına dayanarak incelemiş ve böylece ilk kez bir kuyrukluyıldızın yörüngesini belirleyerek bir daha ne zaman görüneceğini çok önceden haber vermişti Günümüzdeki ününü özellikle Halley
kuyrukluyıldızına ilişkin bu öncü çalışmalarına borçludur Oysa yaşadığı dönemde istatistik alanındaki araştırmaları ve denizdeki seyir tekniklerinin geliştirilmesine yönelik çalışmalarıyla da büyük bir saygınlık kazanmıştı

Londra yakınlarındaki Haggerston'da doğan Halley, Oxford'daki Queen's College'da okurken astronom John Flamsteed ile tanıştı İngiltere'nin ilk krallık astronomu unvanıyla 1676'da Greenvvich Gözlemevi'nin yöneticiliğine atanan Flamsteed, kuzey yanküredeki yıldızların bir katalogunu hazırlamaya girişmişti Bu tasarıdan etkilenen Halley aynı şeyi güney yarıküredeki yıldızlar için yapmaya karar vererek 1676'dan 1678'e kadar Atlas Okyanusu'nun güneyindeki St Helena Adası'nda yaşadı 1678'de yayımlanan ve 341 güney yıldızının gökyüzündeki konumunu belirten bu katalog, Halley'in astronom olarak ün kazanmasını ve Londra'daki Kraliyet Derneği'nin üyeliğine seçilmesini sağladı
Halley, 1684'te tanıştığı Sir Isaac Newton'ın gezegenlerin Güneş çevresindeki hareketini açıklayan kuramını büyük bir coşkuyla karşıladı ve çalışmalarını yayımlaması için Nevvton'ı yüreklendirdi Böylece Nevvton'ın evrensel çekim yasasını da içeren Principia adlı yapıtı Halley'in sorumluluğu altında baskıya hazırlanarak 1687'de yayımlandı {Ayrıca bak Newton Sir Isaac)

1690'larda istatistik alanında önemli çalışmalar yapan Halley, ayrıca Atlas Okyanusu'nun güneyindeki pusula sapmalarını incelemek ve enlemboylam ölçümleri yapmak için düzenlenen bilimsel gezilere katıldı 1701'de Atlas Okyanusu ile Büyük Okyanus'un ilk magnetik alan haritalarını hazırladı ve sualtı araştırmalarında kullanmak üzere bir dalgıç çanı geliştirdi

Halley, 1705'te yayımlanan A Synopsis of the Astronomy of Comets ("Kuyrukluyıldız Astronomisinin Bir Özeti") adlı yapıtında, Nevvton'ın kuramından ve kendisinden önceki astronomların gözlemlerinden yararlanarak 24 kuyrukluyıldızın Güneş çevresindeki yörüngelerini saptadı Yörüngelerin çoğu parabol biçiminde açık eğrilerdi, ama içlerinde elips biçiminde olanlar da vardı 1531, 1607 ve 1682'de gözlenmiş olan kuyrukluyıldızların yörüngeleri arasındaki benzerliği fark eden Halley, bunların aynı kuyrukluyıldız olabileceğini düşündü Böylece, bu kuyrukluyıldızın yörüngedeki dolammım 76 yılda tamamladığını hesaplayarak 1758'de yeniden görüleceğini öne sürdü Halley'in ölümünden yıllar sonra bu "kehanetin" gerçekleşmesiyle, beklenmedik zamanlarda ortaya çıktığı düşünülen kuyrukluyıldızlara ilişkin boş inançlar yıkılmış oldu O günden beri bu kuyrukluyıldız Halley kuyrukluyıldızı, hatta çağdaş astronomide kısaca Halley olarak anılır {bak KUYRUKLUYILDIZ)


Halley'in astronomi alanındaki öbür önemli çalışmaları arasında, Venüs'ün Güneş diski önünden geçişini gözlemleyerek Dünya ile
Güneş arasındaki uzaklığı hesaplamaya yönelik bir yöntem geliştirmesi ve durağan olduğu sanılan yıldızların uzayda hareket halinde olduklarını ortaya koymasıdır Ayrıca duyarlı gözlemleriyle denizde boylamların doğru olarak saptanmasına yardımcı olan Halley 1720'de Flamsteed'in yerine krallık astronumu unvanıyla Greenvvich Gözlemevi'ne atandı ve bu görevi ölünceye kadar sürdürdü