Dokumacılık-Bitirme İşlemleri

Dokumacılık-Bitirme İşlemleri


Ağartılıp boyandıktan sonra bile dokuma hâlâ satışa hazır durumda değildir Kullanılan elyafın türüne göre değişik "bitirme" işlemlerinden geçirilmesi gerekir Pamuklu ve keten dokumaların buruşuk ve kırışıklıkları giderilmeli, yüzeyinin parlak ve kaygan olması sağlanmalıdır Yünlü dokumalar da kırışıklıklarının giderilmesi için buhara tutulup presle ütülenmelidir

Bitirme işlemlerinden biri de kumaşın yüzeyini tüylendirmektir "Hav" denen bu incecik tüyler, kumaşı çok ince iğnelerle kaplı döner tamburlardan geçirerek yapılır Havlandırma işlemi en çok flanel kumaşlar ile bazı

elbiselik ve paltoluk kumaşlara uygulanır Bazı yünlü kumaşlarda, havlandırma tamburlarında bildiğimiz devedikeni bitkisinin kurutulmuş çiçek başçıklarını kullanmak çok iyi sonuç verir Halı, kadife ve pelüş (uzun tüylü kadife) gibi havlı dokumalarda ise dokuma sırasında fazladan çözgü ve atkı iplikleri kullanılarak yüzeyde ilmekler yapılır; bitirme işlemleri sırasında bu ilmekler kesildiğinde uçları dokumanın üstünde hav oluşturur

Gofre kumaş ve poplin gibi bazı dokumalarda bitirme işlemleri mekanik değil kimyasal süreçleri içerir 1844'te John Mercer adlı bir İngiliz kimyacı, pamuklu dokumanın önce sudkostik çözeltisine batırılıp sonra yıkandığı zaman çektiğini ve daha koyu tonlara boyandığını fark etti Bunu denemek için, yer yer sudkostik uyguladığı bir dokumayı

maviye boyayarak, açık mavi zemin üzerinde büzüşmüş, koyu mavi benekleri olan güzel bir dokuma elde etti Günümüzde kabarık desenli gofre kumaş yapmak için, önce dokumaya sudkostik kabul etmeyen bir madde yol yol basılır; sonra bütün kumaş sudkostiğe batinin, yıkanır ve boyanır Böylece buruşuk koyu renkli şeritler ile daha açık tonda düzgün şeritlerin yan yana uzandığı bir dokuma elde edilir

1889'da Horace Lowe adlı başka bir İngiliz kimyacı, sudkostiğe batırılan ama çekmesi önlenecek biçimde gergin tutulan pamuk ipliği ya da pamuklu dokumanın neredeyse ipek kadar parlaklaştığını keşfetti Bulucusu John Mercer olmadığı halde onun adıyla

anılan bu "merserizeleme" yöntemiyle merserize iplik ve poplin kumaşlar üretilir
Pamuklu dokumaları önce merserizeleyip sonra asitle işleme yöntemi daha sonra bulundu ve özellikle İsviçre'de gelişti İsviçre muslinleri ve organdileri gibi oldukça sıkı dokunmuş parlak, yarı saydam ve güzel görünümlü kumaşlar bu yöntemle elde edilir


Güve yemeyen, neme dayanıklı ve sugeçirmez kumaşlar da kimyasal bitirme işlemleriyle yapılır Örneğin yünlü giyecek ve halılar özel kimyasal maddelerle güve yeniklerine karşı korunur İnce bir kauçuk katmanıyla kaplanan dokumalar sugeçirmezlik özelliği kazanır; ama bu işlem dokumanın hava geçirmesini de önler Daha yeni ve gelişmiş yöntemlerle dokumaya havayı geçirip suyu geçirmeme özelliği kazandırılabiliyor

Çok çabuk buruşan pamuklu ve yapay ipekten dokumaların bu sakıncasını gidermek için de, lifin bileşiminde yapay bir reçinenin oluşmasını sağlayan özel bir kimyasal işlem uygulanır Genellikle doğal ve yapay liflerin karışımıyla dokunan ve hiç ütü istemeyen giysilik kumaşlar da bu tür kimyasal bitirme işlemlerinin ürünüdür
Yapay reçinelerin dokumacılık alanındaki başka bir uygulaması da iplik eğirmeyi ve dokumayı gerektirmeyen kumaşların yapımıdır Lifler dağınık bir yığın halinde kümelenir; ısıtıldığında reçineleşen maddelerle karıştırıldıktan sonra sıcak prese alınır Bu süre içinde reçine oluşur ve yığın halindeki lifleri birbirine bağlar (bak Reçİne)

Yıkandığında lifleri büzüştüğü için çeken yünlü dokumaların bu sakıncası da bazı özel işlemlerle bir dereceye kadar giderilmektedir Bu işlemlerden en yaygını "klorlama"dır (bak KLOR) Bugün özel işlemlerden geçirilmiş yünlü giyecekler çamaşır

makinelerinde bile yıkanabilir Avustralya'da yünlü giyeceklerde kalıcı pliler elde etmeye yarayan bir yöntem geliştirilmiştir Bu yöntemde giyeceklerin üstüne kimyasal maddeler püskürtüldükten sonra buhara tutularak preslenir Böylece oluşan pliler yağmurda ıslandıktan sonra bile pek bozulmaz

Bugün binlerce değişik dokuma tipi üretiliyor ve özel amaçlı yeni dokumalar yapabilmek için çalışmalar sürdürülüyor Ama bu çeşit zenginliğine karşın, bütün dokumalar kullanım amacına göre üç ana grupta toplanır Bunlardan ilki giysilik kumaşlar ya da dokumalardır, ikinci grup perde, yatak takımları, masa örtüleri, battaniye, havlu, döşemelik kumaş, halı ve kilim gibi ev eşyası olarak kullanılan dokumaları kapsar (bak Hali ve
KİLİM)

Üçüncü grup ise çadır ve yelken bezi, branda, çuval, cilt bezi gibi sanayi dokumalarıdır
Birçok giyim eşyası, özellikle çoraplar, iç çamaşırları ve tişörtler örgü makinelerinde üretilir Örgü giyim eşyasının en büyük üstünlüğü her yönde kolayca esneyebilmesidir Böylece bu giysiler, diz ve dirsek gibi eklemler büküldüğü zaman bile vücudu rahatça

sarabilir Örgünün başka bir üstünlüğü de örgü makinelerinin çok hızlı çalışmasıdır Bazı çözgülüörgü makineleri 120 santimetrelik bir örgü genişliğinde dakikada 2500 sıra yapabilir; buna karşılık, mekikli, sıradan bir dokuma tezgâhı aynı genişlikteki bir dokumaya dakikada en çok 300 atkı atabilir