Pusulayı Ençok Hangi Meslek Kullanır? Pusulayı Kullanan Meslekler Hangileridir?

Pusulayı Ençok Hangi Meslek Kullanır? Pusulayı Kullanan Meslekler Hangileridir?
Pusulayı Ençok Hangi Meslek Kullanır? Pusulayı Kullanan Meslekler Hangileridir?

pusulayı ençok hangi meslek kullanır?

P U S U L A

Yeryüzünde manyetik kuzeyi gösteren bir alettirBirçok çeşidi vardırBu bölümde dağcılar ve gezginler için kullanışlı iki çeşit pusula tanıtılacaktır

A-Silva Pusula

B-Mercekli Pusula: Farklı amaçlar için sağlam ve dayanıklı imal edilmişlerdirHedef açısını, kapakta bulunan ince çelik tel ve açıyı okumaya yarayan mercek üzerinde bulunan yarık vasıtası ile(gez-göz-arpacık gibi)çok hassas ölçebiliriz

Hedef açısı alırken aşağıdaki gibi tutulur

Bir noktanın hedef açısını alma

PUSULA KULLANIMI

MANYETİK SAPMA, MANYETİK KUZEY, COĞRAFİ KUZEY NEDİR?

Pusulamızın gösterdiği kuzey her zaman manyetik kuzeydir ve bu gerçek coğrafi kuzeyden birkaç derece farklıdır Bu farklılığın adı ‘’Manyetik Sapma’’dır Bu sapma, bölgeden bölgeye farklılık gösterir Bu farklılıkta haritalarda gösterilmektedir

PUSULA İLE YÖN BULMA:

Pusula ile ilgili 3 temel beceriyi öğrenmelisiniz:

1- Kerteriz ayarlamak
2- Kerteriz almak
3- Kerteriz takip etmek

Kerteriz: En basit anlamıyla, manyetik kuzey (pusulanın manyetik iğnesinin gösterdiği yön) ile hedef nokta arasındaki açıdır

1-KERTERİZ AYARLAMAK:
Önceden harita üzerinden (Bakınız Silva 1-2-3 Sistemi) okunmuş veya arazide alınmış kerteriz açılarını kullanarak ilerlemek için pusulayı ayarlamanız gerekir Pusulanın ayarlanması demek, döner bilezik üzerinde uygun rakamın (kerteriz açısı) referans çizgisi ile kesiştirilmesi demektir Örnek olarak; eğer sapakta indiğinizde 60 derece ile yaklaşık 10 dakika yürüdüğünüzde uygun bir kamp alanına varacağınız söylendi ise yapmanız gereken şudur:

Sapakta indikten sonra pusulanızı çıkartıp döner bilezikteki 60 rakamını referans çizgisi ile çakıştırırsınız Sonra pusulanın tamamını (yürüyeceğiniz için vücudunuzu da) döndürerek, manyetik iğnenin kuzey ucu ile bilezik üzerinde "N" (kuzey) işaretini çakıştırırsınız (Silva pusulalarda kuzeyi göstermesi gereken bütün bu bölümler kırmızıdır ve hızlı çalışırlar) Pusulanızın üst kısmında yer alan "gidilen yön" okları size kamp alanının yönünü göstermektedir Bu hedefe gitmek için bazı noktalara dikkat etmeniz gerekir ama merak etmeyin biraz tekrarla pusula kullanımında uzmanlaşırsınız

Unutmamanız gereken, pusulanın manyetik olarak ölçüm yaptığıdır Tükenmez ve otomatik basmalı kalemler, sırt çantası iskeletleri, metal bilezikli saatler, yüzük, araba gibi metal cisimler ile cep telefonu, bilgisayar benzeri manyetik dalgalar yayan bir ekipmanın pusula ibresini saptıracağını düşünmelisiniz Ölçümler bu tip cisimlerden uzakta yapılmalıdır

Belli yerlerde kayaların içinde çok fazla ferro-metal var ise, pusula ile yön bulmak olanaksızdır Ülkemizdeki en bilinen örneklerden birisi de Uludağ ve volfram madenidir

2-KERTERİZ ALMAK:
Kerteriz ayarlamak için ilk önce kerteriz almanız gerekir Bunu harita üzerinde öğrenebilirsiniz (Silva 1-2-3 Sistemi) ya da arazide gitmek istediğiniz noktaya giderek yapabilirsiniz Diyelim ki, ileride bir tepeye çıkmak istiyorsunuz Aranızda belirgin bir coğrafi engel yok ama ormanın içine girdiğinizde ağaçlar zirveyi görmenize engel olacak ve siz ormanın içinde yol bulmakla uğraşıp vakit kaybetmek istemiyorsunuz Yapmanız gereken zirvenin kerterizini almak

Kerteriz almak için pusulayı, gidilen yön oku zirveyi gösterecek şekilde elinizde tutmanız gerekir Daha kolay ve hassas ölçüm yapmak için pusulayı göz seviyenizde tutabilirsiniz ama pusula tabanının yere tam paralel olması gerektiğini unutmayın Döner bileziği çevirerek manyetik kuzey ibresi ile kuzeyi gösteren "N" işaretini ve kırmızı oku çakıştırın Çakışma noktasında kapsül içindeki çizgiler ile ibre paralel olacaktır Böylece manyetik kuzey ile hedef arasındaki açıyı, kerteriz açısını bulursunuz

Orman içinde yürürken sıklıkla pusulayı kullanarak ilerleme yönünüzün doğru olduğunu kontrol edin Kerteriz açısını okumanız şart değildir ama kapsülün kazara dönmesi durumunda yanlış yöne sapacağınız kesin olduğundan kerteriz açısını ezberlemek ya da not etmek iyi bir alışkanlık olur

3-KERTERİZİ TAKİP ETMEK:
Alınmış kerterizi izlemek teorik olarak basittir ama hepimiz biliriz ki arazide uzakta belirgin görünen noktalar örneğin bahsettiğimiz zirve, biz ilerledikçe görünmez olurlar ve yön şaşırabiliriz Arasıra pusulalarımızdan yapacağımız yön kontrolü çok sağlıklı olmaz Hiç hata yapmamak için pusulayı hep elimizde tutmamız gerekir Onun yerine ilerlememiz gereken hayali bir çizgi üzerinde belirgin noktalar saptayıp devam etmek daha kolaydır Mesela, belirgin bir ağaç tam olarak ilerleme hattımızdaysa, ilk önce ağaca gideriz Bunu yaparken ağacı görerek bir gölün çevresinden dolaşabiliriz, biraz sağa ya da sola kayarak köprü geçebiliriz Ağaç bizim birinci kerteriz noktamızdı ve yanına geldiğimizde pusulamızdaki kerteriz açısı yine varmak istediğimiz noktayı, zirveyi göstermektedir Zirveyi göremesek bile başka ara kerteriz noktaları belirleyerek adım adım hedefe varırız

GERİDEN KESTİRME
Zaman zaman ara kerteriz noktalarınızı kaybedebilirsiniz Geriden kestirme tekniği ile fazla zaman kaybetmeden doğru yönde ilerlemeye devam edersiniz Bunun için bir önceki kerteriz noktanızı görmeniz gerekmektedir

Geriye dönün ve pusulanızı da kendiniz ile beraber döndürün 180 derece döndüğünüzde pusulanın Güney (beyaz) ibresi kapsülün içindeki kuzey okuyla çakışmalıdır Bu halde gidilen yön okunun önceki kerteriz noktasını gösteriyor olması gerekir Eğer göstermiyorsa gösterinceye kadar sağa ya da sola hareket edin Bu işlemi rotadan saptığınızı düşündüğünüz her zaman yapın

DÖNÜŞ KERTERİZİ
Diyelim ki zirveye vardınız ve aynı yolu izleyerek dönmek istiyorsunuz Kampınızın ya da arabanızın kerterizini almadınız hatta artık onları göremiyorsunuz Geri dönmeniz hala çok kolay Yola çıktığınız nokta ile kerterizini aldığınız varış hedefi arasında 180 derece açı farkı vardır İki ayrı teknikle dönüş yolunuzu bulabilirsiniz

*Birinci yöntemde; kerteriz açınızı matematik olarak 180 derece ayarlarsınız Eğer kerteriz açınız 180 den küçük ise 180 derece ekleyin; 180 dereceden büyükse 180 çıkartın Dönen bileziği ayarlayın ve gidilen yön oku sizi başlangıç noktanıza geri götürecektir

**İkinci yöntemde; mevcut kerteriz açısını değiştirmeden aynen geri kestirme yönteminde olduğu gibi manyetik ibrenin güney ucunun kapsül içindeki kırmızı yön okuyla çakıştırdığınızda pusula 180 derece dönmüş olur

ENGELLERİN ÇEVRESİNDE YÖN BULMAK
Eğer kerteriz açınızla ilerlerken arkasını göremediğiniz yani ara kerteriz alamadığınız bir yere gelirseniz ne yapacaksınız?

Yapacağınız tek şey yanlara kaymak ve devam etmektir Eğer sağa ya da sola kaç metre veya pratik olarak kaç adım kaydığınızı ölçerseniz, engeli geçtikten sonra bir o kadar ters yöne ilerlersiniz Böylece engeli çizgisel olarak yapmanız gerektiği gibi aşarsınız Bu işlemi yaparken iki önemli dikkat edilecek nokta vardır

*Birincisi, yana kayma, sağa ya da sola 90 derece ile yapılmalıdır Çapraz kaymalar hata yapmanıza yol açar

**İkincisi ise yana kaydıktan sonra da kerteriz açısı ile ilerlemeye devam etmektir Zaten aksi durumda çapraz ilerlemiş olursunuz

SILVA 1 - 2 - 3 SİSTEMİ

Başlangıç ve varış noktalarını pusula ile birleştir Harita üzerinde gitmek istediğiniz hayali çizgiyi pusulanın bir kenarına gelecek şekilde pusulayı haritaya yerleştir

Kerteriz açısını bulun Döner bileziği döndürerek üzerindeki kırmızı "N" harfi ile manyetik iğnenin kırmızı ucunun gösterdiği manyetik kuzeyi çakıştır Bileziği kenarındaki referans çizgisine denk gelen açıyı okuyun

Kerteriz açısını takip edin Pusulayı yere paralel olark gövdenizin önünde tutarak manyetik iğnenin manyetik iğnenin kırmızı ucu ile kuzey okunun kırmızı kısmını tamamen üst üste bindirin Gidilen yön okunun gösterdiği yön tam olarak haritada gitmek istediğiniz noktayı göstermektedir Başınızı kaldırıp ileri baktığınızda göze çarpan bir yer işaretini belleyin ve ona doğru yürüyün Bu işlemi hedefe varıncaya kadar tekrarlayın
PUSULASIZ YÖN BULMA
1)GÜNEŞİN DOĞDUĞU YERE GÖRE
Güneşin doğduğu ya da battığı yeri biliyorsanız, yönlerinizi saptamanız kolaydır Yüzünüzü güneşin doğduğu yere çevirin ve kollarınızı iki yana açın;
-Yüzünüz Doğu
-Arkanız Batı
-Sol kolunuz Kuzey
-Sağ kolunuz Güney
Bu dört yöne " Ana Yönler " adı verilir Yüzünüzü güneşin battığı yere döndüyseniz, bu bölünüm tam tersi olarak değişecektir
2)SAATİNİZİ KULLANARAK YÖN BULMAK
Bunun için akrep ve yelkovanı olan klasik bir saate sahip olmanız gerekmektedir Digital saatiniz varsa hiç şansınız yok
-Saatin akrebini ( kısa olan ucu ) güneşe doğru çeviriniz
-Saatin yelkovanını ( uzun olan ucu ) 12'nin üzerine getiriniz
-Saatiniz bu konumda iken, akrep ve yelkovan arasındaki açının tam ortası güneyi gösterir ( Bu yöntem kuzey yarımküre için geçerlidir )
3)KUTUP YILDIZINA BAKARAK YÖN BULMAK
Gece bulutsuz bir havada kutup yıldızını ( kuzey yıldızı ) bularak yönümüzü belirleyebiliriz Kutup yıldızı, küçükayı takım yıldızı olarak bilinen yıldız grubunun en ucundaki parlak yıldızdır Bu yıldızı bulmak için üç ayrı yöntem kullanabiliriz ( Kuşkusuz farklı yöntemler de vardır )
a) Küçükayı'yı bulabiliyorsanız, takımın sonuncu yıldızı kutup yıldızıdır
b) Büyükayı'yı bulabiliyorsanız, Büyükayı'nın tabanını oluşturan iki yıldız, kutup yıldızı ile aynı doğrultudadır Büyükayı'nın tabanını oluşturan iki yıldızın arasındaki uzaklığın 5 katını küçükayı'ya doğru uzatırsanız kutup yıldızını bulursunuz
c) Cassiopeia ( Kraliçe ) takım yıldızını tanıyorsanız, bu yıldız grubundan yola çıkabilirsiniz Cassiopeia takım yıldızı, bir çoğumuz tarafından bilinir Ancak belki adını bilmiyor olabiliriz Bu yıldız grubu gökyüzünde "M" ya da duruma göre "W" şeklinde dikkat çekici bir şekilde görünen 5 yıldızdan oluşur Bu takımı bulduktan sonra Büyükayı'yı bulmamız gerekmektedir Cassiopeia'dan, Büyükayı'ya doğru bir hat oluşturulduğunda, kutup yıldızı bu hattın tam ortasına gelir
4)FARKLI BİLGİLER
-Ağaçların ve büyük kayaların kuzeye bakan yüzleri, kuzey rüzgarının etkisi ile yosunlu olur
-Karınca yuvalarının kuzeye bakan yüzlerinde daha çok toprak yığılıdır
-Minarelerin şerefe kapıları güneye bakar
-Müslüman mezarlarında mezar taşları güney yöne dikilir
HARİTA BİLGİSİ VE YÖN BULMA

Yeryüzünün bir parçasının yukardan kuşbakışı görünümünün matematik yöntemlerle küçültülerek ve üzerine özel işaretler koyarak bir düzlem üzerine çizilmiş şekline HARİTA deriz Haritaların kolay ve anlaşılır olabilmesi için en gerekli ayrıntılara yer verilirHarita üzerindeki iki nokta arasındaki uzunluğun,arazide aynı iki noktanın arasındaki ölçülen yatay mesafesine olan oranını ÖLÇEK olarak adlandırırız Haritaların alt köşelerinde hangi ölçekte yapıldıklarını gösteren işaretler vardır( 1:500000 - 1:250000 - 1:50000 - 1:25000 gibi ) Bir haritada bu ölçeğin paydasında yer alan rakam ne kadar büyük olursa haritanın ölçeği o kadar küçük olur 1:50000 ölçekli bir harita üzerindeki 1 cm gerçekte 50000 cm karşılık gelir(500m)Bütün ölçekli haritalarda her bir kare 1 km² dir

HARİTA BİLGİSİ VE DOĞADA HARİTA KULLANIMI

GİRİŞ

Araştırmamızın ilk bölümünde pusula kullanma ve doğada yön bulma üzerinde duruldu İlk bölümde konu tamamen haritaya sahip olmadığımız koşullarda ele alındı Çünkü ülkemizde doğa insanlarının kullanımına açık, uygun ölçekli haritalar bulunmamaktadır ( Örneğin 1 / 25000 ) Bu tür haritalar ülkemizde daha çok askeri amaçlı olarak üretilmekte ve sivil kullanıma sunulmamaktadır

Bu bölümde bir şekilde bu tür haritalara sahip olduğumuz varsayımında nasıl yararlanabileceğimiz anlatılacaktır Ancak böyle bir haritamız olmasa bile, haritalar hakkında genel bir bilgiye sahip olmak ve kullanmasını bilmek , gene de doğa insanları, dağcılar, mağaracılar ve gezginler için bir gerekliliktir

HARİTA NEDİR ?

Yeryüzünün belli bir parçasının coğrafi özelliklerini, belli ölçekler kullanarak matematiksel olarak küçültüp, üzerine özel işaretler ekleyerek düz bir yüzey üzerine çizilmesi ile elde edilen grafiksel gösterime harita adı verilmektedir
Yapılış amaçlarına göre deniz haritaları, hidrografi haritaları, hava haritaları, jeolojik haritalar gibi bir çok çeşidi bulunmaktadır Doğa insanları tarafından kullanılan haritalar, yeryüzü özelliklerini gösteren, bir takım eş yükselti eğrileri ve işaretler yardımı ile içinde bulunulan arazi parçasının doğal yapısını tanımamıza yardımcı olacak şekilde hazırlanmış topografik haritalardır

HARİTALARIN HAZIRLANMASI

Bir haritanın hazırlanması, haritası çıkartılacak bölge üzerinde yapılan çeşitli ölçüm ve araştırmalara dayanmaktadır Harita, plan ya da kroki çıkartılması işi ile uğraşan bilime Kartografya ( Haritacılık ) denmektedir
Son yıllarda haritacılık çalışmaları daha çok hava fotoğraflarına dayalı olarak yürütülmektedir Optik alandaki gelişmeler, elektronik uzaklık ölçüm aletleri, GPS ve bilgisayar kullanımı da hazırlanan haritaların güvenilirliğini artırıcı etki yapmıştır

ÖLÇEK NEDİR ?

Harita yapılırken ilk iş, haritası yapılacak bölgenin gerçeğe göre ne oranda küçültüleceğine karar vermektir Bu iş için belirlenen orana ölçek denir Özetle, harita üzerindeki uzaklık ile doğadaki gerçek uzaklık arasındaki oran, haritanın ölçeğidir

Her haritanın mutlaka bir ölçeği bulunur Bu ölçek haritanın altında yazılıdır Harita ölçeği genellikle kesirli ya da oranlı bir rakam olarak belirtilmektedir 1 / 100000 ya da 1 : 100000 gibi Kesirli ya da oranlı ölçeklerin yanı sıra, grafik ölçek olarak adlandırılan, bir doğru parçası üzerinde bölümlere ayrılmış şekilde gösterilen ölçekler de bulunmaktadır

Kesirli ya da oranlı ölçeklerde, kesrin paydası büyüdükçe, haritanın gösterdiği ayrıntı azalır Farklı bir söyleyişle kesrinin paydası küçük olan haritalar daha fazla ayrıntıya sahiptirler

Örneğin, 1 / 100000 ölçekli bir haritanın anlamı, harita üzerindeki 1 santimetrenin gerçekte 100000 santimetre ( 1000 m ) olduğudur 1 / 50000 ölçekli bir haritada ise, 1 cm = 50000 cm ( 500 m ) dir Özetle daha ayrıntılı bir harita istiyorsak, paydasında yazan rakamı daha küçük bir harita tercih etmemiz gerekecektir

Dağcılar ya da doğa ile uğraşan insanlar tarafından tercih edilen haritalar, 1 / 50000 veya 1 / 25000 ölçekli haritalardır Bu tür haritalarda doğada bizlere lazım olabilecek bir çok ayrıntıyı bulabiliriz Özel olarak hazırlanan orienteering haritaları ise, 1 / 15000 veya 1 / 10000 ölçekli olmakta ve daha çok ayrıntıyı barındırmaktadır Örneğin arazi üzerindeki bir dikenli tel bile bu haritalarda belirtilmektedir

Burada karıştırılan ve genellikle yanlış kullanılan bir kavrama da kısaca yer vermek istiyorum Paydasında yazan rakam küçük olan bir harita, "küçük ölçekli" bir harita değildir Tersine büyük ölçekli bir haritadır Paydasında yazan rakamın küçük olmasına bakarak haritayı küçük ölçekli olarak adlandırmak yanlış bir tanımlamadır Çünkü paydada yazan rakam, küçüldükçe aslında haritanın ölçeği büyümektedir

NEREDEN HARİTA SATIN ALABİLİRİZ ?

Ülkemizde Cumhuriyet sonrası 1925 yılında kurulan Harita Genel Müdürlüğü, ülke çapında harita hazırlanması işi ile uğraşmaktadır MSB'na bağlı askeri bir birim olarak çalışan bu kurum, 1983 yılında Harita Genel Komutanlığı adını alarak çalışmalarını sürdürmektedir Komutanlığın karargahı ve harita satış yeri Cebeci / Ankara adresindedir

Bu kurumun yanı sıra, Köy Hizmetleri, Orman Genel Müdürlüğü, MTA, DSİ gibi kurumlar da kendi alanlarında haritalar üretmekte ve hatta satışa da sunmaktadırlar Harita Genel Komutanlığı'nın hazırlayıp satışa sunduğu bir çok harita bulunmaktadır Bu haritalar içersinde satışına izin verilen, ölçeğinin paydası en küçük topografik harita ( en büyük ölçekli harita ) 1973 yılı yapımı olup, 1 / 250000 ölçeğe sahiptir Bu ölçekteki bir Türkiye haritası, 46 x 53 cm ebadında toplam 71 paftadan oluşmaktadır Bir paftasının bugünkü fiyatı 5500000 liradır ( yaklaşık 8 $ )

Satışına izin verilmeyen ve "Hizmete Özel" statüsünde yer alan 1 / 25000 ölçekli Türkiye haritası ise 51 x 69 cm ebadında yaklaşık 7000 paftadan meydana gelmektedir

HARİTA ÜZERİNDE KULLANILAN İŞARETLER

Kullanıcıların haritayı daha kolay anlayabilmesi için harita üzerinde bir takım semboller ve işaretler kullanılmaktadır Bunların tümüne Konvansiyonel işaretler adı verilmektedir Bu semboller uluslar arası bir harita dilinin oluşturulabilmesi amacı ile standartlaştırılmaya çalışılmaktadır

Bütün haritaların altında ya da yanında bu sembollerin açıklamaları bulunmaktadır Bu bakımdan bunları ezberlemeye gerek yoktur Ancak, bazı çok kullanılan işaretleri tanımak harita okuma sırasında sürat ve kolaylık getirecektir

HARİTA YORUMLAMA

Topografik bir haritaya baktığınızda, sadece haritaya bakarak bölgeyi kafanızda canlandırabiliyorsanız, ya da başka bir değişle haritaya bakarak arazinin yapısını kafanızda üç boyutlu olarak oluşturabiliyorsanız, haritayı yorumlama yeteneğiniz var demektir Harita yorumlama yeteneği, zaman içinde geliştirilebilecek bir özellik olup, doğada yön bulma konusunda pratik bir beceri ve doğru tahmin olanağı yaratmasının yanı sıra doğada daha iyi ve doğru rota seçimi yapmamızı da sağlayacaktır

Haritayı yorumlayabilmek için, harita üzerinde bulunan eş yükselti çizgilerini kullanırız Bunlar harita üzerinde eşit yükseklikteki noktaları birleştiren kontur çizgileridir Genellikle kahverenginde çizilirler ve beş çizgide bir daha koyu olurlar Belirli aralıklarla, bu çizgilerin yükseklikleri üzerlerine yazılır Bir dağa baktığımızı düşünelim, eş yükselti çizgilerinin şekli dağın şeklini bize gösterirken, çizgilerin yoğunluğu ise eğim hakkında bilgi verir

Topografik bir haritayı incelediğimizde, hafif eğim, dik eğim, çukur, uçurum, tepe, vadi, sırt, boyun, zirve, çöküntü alan, dere yatağı gibi sık karşılaştığımız arazi yapılarını hemen tanıyabilmek harita yorumlamanın püf noktalarıdır
( Elimizde harita olmadığı için bu yapıların tanıtımına şimdilik girmiyorum )

HARİTAYI YÖNÜNE KOYMAK

Bir topografik haritayı yorumlayabilmek için, ilk önce harita üzerindeki ayrıntılar ile, arazi üzerindeki ayrıntıların birbirine uydurulması gerekmektedir Bunu yapmaksak haritayı okumakta güçlük çekeriz Özetle harita yorumlamanın ilk adımı, haritayı yönüne koyma ile başlar Haritayı yönüne koymak, harita yatay konumda iken haritanın kuzeyi ile gerçek kuzeyi çakıştırmak demektir Böylece haritadaki şekiller, arazi ile birebir eşleşmiş olur
Haritayı yönüne koymak için en uygun yol pusula kullanmaktır Ancak pusulamız yoksa, arazideki bir takım özellikler kullanılarak da harita yönüne koyulabilir

PUSULA KULLANARAK HARİTAYI YÖNÜNE KOYMAK
1- Haritanızı düz bir zemin üzerine yatay olarak yerleştirin
2- Pusulanızı haritanın üzerine bırakın ve bir elinizle kıpırdamaması için hafifçe tutun
3- Pusula ibresi kuzey ucu ile, haritanızın kuzey-güney çizgileri (boylam çizgileri) birbirine teğet olana kadar, pusulanızı kıpırdatmaksızın haritanızı yavaşça çevirin 4- İstenilen konum elde edildiği anda, haritanız yönüne koyulmuş demektir

ARAZİDEN YARARLANARAK HARİTAYI YÖNÜNE KOYMAK

Pusulanız yok, ancak farklı yöntemlerle yönleri belirleyebiliyorsanız, kuzeyi belirleyin ve haritanızın kuzeyini ( Bir haritanın üst tarafı her zaman kuzey yönünü gösterir ) belirlediğiniz kuzeye doğru çevirin Haritanız yönüne koyulmuş olur

Eğer yönleri belirleyemiyorsanız, izleyebileceğiniz iki yol vardır

1- Haritada gördüğünüz karayolu, demiryolu, telefon hattı, enerji hattı, gibi düz çizgi ile belirtilen bir işaretten yaralanabilirsiniz Haritada gördüğünüz bu hattı arazide bulup, haritayı buna paralel konuma getirirseniz işlem kabaca tamamdır

2- Böyle bir hat yoksa o zaman arazideki gördüğünüz ve bildiğiniz bir noktayı kullanabilirsiniz Ancak bu yöntemi kullanabilmek için harita üzerinde hangi noktada bulunduğunuzu da biliyor olmamız gerekir
a) Bulunduğunuz nokta ile belirlediğiniz noktayı harita üzerinde bir çizgi ile birleştirin
b) Sonra bu çizgi, arazide belirlediğiniz noktayı gösterene kadar haritayı döndürün
c) Haritada bulunduğunuz nokta - Haritada belirlediğiniz nokta - Belirlediğiniz noktanın arazideki görüntüsü aynı hat üzerinde ise kabaca harita yönüne koyulmuş demektir

HARİTADA UZAKLIK HESAPLAMAK

Bunun için bir cetvele ihtiyacımız vardır Çoğu pusulanın kenarında bu iş için kullanabileceğimiz bir cetvel bulunmaktadır Arasındaki uzaklığı hesaplamak istediğimiz iki nokta arası cetvelle ölçülür Bulunan rakam harita ölçeği ile kıyaslanarak uzaklık hesaplanır Örneğin, harita üzerinde arasındaki uzaklığı hesaplayacağınız iki nokta belirleyin Bunlara A ve B noktaları diyelim A ve B noktaları arasına cetvelinizi yerleştirerek düz bir çizgi çizin Daha sonra bu çizginin uzunluğunu ölçün AB arasının 7 cm olduğunu varsayalım Haritanızın ölçeği 1 / 50000 ise, 1 cm = 500 mdir AB arası 7 cm olduğuna göre, AB = (7 x 500) = 3500 m bulunur

Haritanızın ölçeği, 1 / 25000 olsaydı aynı uzaklık 7 x 250 = 1750 m olacaktı Burada dikkat edilmesi gereken şey hesaplanan uzaklığın, kuş uçuşu olarak hesaplandığıdır Eğer haritada çizdiğimiz çizgi üzerinde düz olarak ilerlememize bir engel yoksa, sorun yoktur ölçülen uzaklık yürünecek uzaklıkla aynıdır

Aksi durumlarda ( doğada genellikle aksi durum geçerlidir ) bu yöntemle hesaplanan uzaklık bize sadece bir fikir verebilir Arazi koşullarında kuş uçuşu gidilmediği durumlarda uzaklığın doğru olarak hesaplanabilmesi için bir takım farklı yöntemler kullanılmaktadır Bu yöntemlerden kısaca bahsedeceğim

1) İP SERME YÖNTEMİ

Haritada iki köy arasındaki kıvrılarak giden bir yolun uzunluğunu hesaplamak istediğimizde, harita üzerinde iki köyü birleştiren yolun üzerine, yol ile birebir örtüşecek şekilde ince bir ip serilir Sonra bu ip açılıp ölçülür ve bulunan değer harita ölçeği ile kıyaslanarak gerçek uzunluk hesaplanır

2) PENÇE İLE HESAPLAMA

"Pençe" tabir edilen ve bu iş için üretilmiş özel bir alet bulunmaktadır Aletin özelliği, geniş ve dar aralıklardan oluşmasıdır Kıvrılarak giden yol pençe ile ölçülür ve kaç tane geniş aralık, kaç tane dar aralık geldiği hesaplanır Geniş ve dar aralıkların kaç santime karşılık geldikleri bellidir Buna göre uzaklık değeri bulunur ve harita ölçeği ile kıyaslanarak gerçek uzunluk hesaplanır

HARİTANIZA BAKARAK KOORDİNATLARINIZI HESAPLAYABİLİRSİNİZ

Doğada kaybolduğunuzu ya da bir kaza geçirdiğinizi varsayalım Telsiz ya da cep telefonu aracılığı ile yarım ekiplerine ulaşabilirsiniz Ancak yardım ekiplerinin size ulaşabilmesi için onlara nerede bulunduğunuzu tam olarak anlatabilmeniz gerekir Çeşitli şekillerde bulunduğunuz yeri tarif edebilirsiniz ama aslında bunun en sağlıklı yolu, bulunduğunuz noktanın koordinatları onlara verebilmektir GPS sahibi iseniz bu çok kolaydır

Koordinatlarınızı hemen görebilirsiniz Değilseniz üzülmeyin haritanıza bakarak da koordinatlarınızı hesaplayabilirsiniz

Harita üzerinde bulunduğumuz noktayı rakamsal olarak belirleyebilmek için
kareleme yöntemi kullanılır Haritalar, haritayı doğu-batı ve kuzey-güney ( grid çizgileri ) doğrultularda kesen çizgilerle karelenmiştir Her çizginin bir numarası bulunur Bu numaraları kullanarak yerimizi tarif ederiz ( Burada bir dip not olarak şu bilgiyi vermekte yarar var, her haritada ölçek ne olursa olsun, her bir kare = 1 km² dir )

KARELEME YÖNTEMİ NEDİR ?

İzlenecek yöntem şu şekildedir Önce harita üzerinde bulunduğumuz noktayı işaretleriz Daha sonra bu noktanın haritanın hangi karesine denk geldiğine bakarız Bulunduğumuz noktanın 38 yatay, 50 dikey çizgilerinin kesişerek oluşturduğu bir kare içinde olduğunu varsayalım Kareleme yöntemi, bu karenin hem yatay hem dikey çizgisinin 10 eşit parçaya bölünmesi esasına dayanır 1 / 50000 ölçekli bir haritada çalışıyorsak bölme aralıkları 2 mm 1 / 25000 ölçekli bir haritada çalışıyorsak bölme aralıkları 4 mm dir

Daha sonra harita üzerinde bulunduğumuz noktadan yatay ve dikey çizgilere dik gelecek şekilde birer çizgi çekeriz Çektiğimiz çizgiler, 10'a böldüğümüz alanlarda hangi rakama karşılık geliyorsa bu rakamları kullanırız Bu rakamların yatay çizgide 9, dikey çizgide 7 olduğunu düşünelim 9 ve 7 rakamı oluşturacağımız 6 haneli koordinat değerimizin üçüncü ve sonuncu rakamlarını oluşturacaktır
Koordinatımızı belirleyebilmek için, kareyi oluşturan rakamları önce yatay çizgi değeri, sonra dikey çizgi değeri gelecek şekilde arka arkaya yazarız ve 3850 rakamını elde ederiz Üçüncü rakam olarak belirlediğimiz 9 ve sonuncu rakam olarak belirlediğimiz 7 rakamını da yerlerine koyarsak, 389507 rakamını elde ederiz Bu 6 haneli rakam, bizim harita üzerinde bulunduğumuz noktanın koordinatıdır Bu koordinatları verdiğimizde bizi arayanlar elleri ile koymuş gibi bulabilirler

HARİTADAN PUSULAYA İSTİKAMET AÇISI ALMAK

Harita ve pusulanın birlikte en yaygın kullanım şekli budur Doğada elimizde haritamız varsa, haritaya bakar ve belirlediğimiz bir noktadan ( bu genellikle bulunduğumuz noktadır ) başka bir noktaya gitmeyi planlarız Bu işlemi yaparken haritadan pusulaya istikamet açısı almamız gerekir Ayrıca görüş mesafesinin düşük olduğu alanlarda yol alırken de bu yöntem oldukça kullanışlıdır

Yapılacak işlemler şu şekildedir:

1) Haritanızı yere paralel konumda tutun Harita kuzeyinin nereyi gösterdiği önemli değildir ( Ancak gene de harita ile işlem yapmadan önce haritayı yönüne koymak iyi bir alışkanlıktır ) Harita üzerinde bulunduğunuz A noktası ile gitmek istediğiniz B noktasını bir çizgi ile birleştirin

2) Pusulanızın uzun kenarını, hareket yönü oku, B’ yi gösterecek şekilde, çizdiğiniz çizgiye teğet ya da paralel olacak şekilde A ile B arasına yerleştirin

3) Pusula yuvası kuzey - güney çizgileri, haritanın kuzey - güney çizgilerine (boylamlarına) paralel olana kadar pusulanızın döner bileziğini çevirin

4) Paralel konuma ulaşınca, istikamet açısı okuma çizgisinin karşısına gelen döner bilezik rakamını okuyun Bu rakam, sizin A’ dan B’ ye ilerlerken kullanacağınız istikamet açınızdır Bu aşamadan sonra harita ile işiniz kalmıyor, onu katlayıp çantasına koyabilirsiniz Bundan sonra daha önceki bölüklerde anlatılan istikamet açısı takip etme yöntemlerini kullanacaksınız

5) Pusulanızı elinize alın ve pusula yuvası kuzey - güney çizgileri ile pusula ibresi kuzey ucu birbirine paralel konuma gelene kadar pusulanızla birlikte kendi etrafınızda dönün

6) İstenilen konuma geldikten sonra, pusula hareket yönü okunun gösterdiği yön, B’ye ulaşmak için izleyeceğiniz yöndür Ara hedefler belirleyerek yolunuza devam edebilirsiniz

PUSULADAN HARİTAYA İSTİKAMET AÇISI ALMAK

Bir önceki aşamada yaptığımız işlemin tam tersidir Böyle bir işlemi, doğada gözle gördüğümüz ancak haritada tam olarak belirleyemediğimiz bir noktayı saptayabilmek için kullanırız Dağcıların sık karşılaştıkları bir durum, bir zirveye çıktıktan sonra etrafta görülen diğer zirvelerin hangileri olduğunu tespit etmekte zorlanmaktır

Eğer devamlı gidilen bir bölgede iseniz etraftaki diğer zirveleri zaten ezbere bilirsiniz Ancak ilk kez gidilen bir dağda bunu belirleyebilmek o kadar kolay olmayabilir Eğer haritayı yönüne koyarak gözle belirleme yapamıyorsanız, harita ve pusula kullanarak bu durum basit şekilde çözülebilir

1) Pusulanız ile ilgili zirveye nişan alın

2) Pusula yuvası kuzey - güney çizgileri ile pusula ibresi kuzey ucu birbirine paralel olana kadar döner bileziği çevirin

3) Bu konuma gelince istikamet açısı okuma çizgisinin karşısına gelen döner bilezik değerini okuyun Bu rakam bulunduğunuz noktadan, belirlediğiniz noktaya olan istikamet açınızdır
4) Şimdi bu açıyı haritanıza aktarmanız gerekmektedir Bu işlem gönye yardımı ile yapılabilir Gönyenizi bulunduğunuz noktaya yerleştirin ve tespit ettiğiniz istikamet açısını işaretleyerek, bulunduğunuz nokta ile işaretiniz arasında bir çizgi çekin Bu çizgi bilmek istediğiniz zirvenin üzerinden geçecektir Ancak gönye olmaksızın da pusulanızla, pusulayı gönye gibi kullanarak işi halledebilirsiniz
Bunun için pusulanızı haritanız üzerine öyle bir şekilde koymalısınız ki, istikamet açı değeriniz hiç bozulmadan ( pusula yuvası KG çizgileri harita grid çizgilerine paralel konumda iken ) ve pusula yön oku belirlemek istediğiniz zirveyi gösterirken, pusulanızın uzun kenarındaki cetvel, haritada bulunduğunuz noktaya teğet olsun

5) Bu pozisyonda, haritada bulunduğunuz noktaya teğet olan pusula cetvelinden çizeceğiniz düz bir çizgi, belirlemek istediğiniz zirveden geçecektir Böylelikle belirlediğiniz zirvenin hangisi olduğunu haritanıza bakarak tespit etmiş olursunuz

HARİTA YORUMLAMA

Haritaya baktığınızda bölgeyi üçboyutlu zihninizde oluşturabilmeniz en önemli noktadırBunu haritadaki yükselti çizgileri sayesinde yapabilirsinizDağın bir yatay kesiti alınırÇizgiler eşit yükseltileri gösterirYükselti çizgilerinin şekli dağın veya tepenin şeklini verir

Yükselti çizgilerinin şekli dağın şeklini verirken,yoğunlukları eğimi verirBir süre sonra haritaya baktığınızda arazinin resmini kafanızda oluşturabilirsiniz

HAFİF EĞİM

DİK EĞİM

UÇURUM

İÇ BÜKEY

DIŞ BÜKEY

BOYUN

TEPE

SIRT

DORUK ÇİZGİSİ

VADİ

ÇÖKÜNTÜ

DERECİK

TOPLUCA İRDELEDİĞİMİZDE;

1 TEPE

2 VADİ

3 SIRT

4 BOYUN

5 ÇÖKÜNTÜ

6 DERİN VADİ

7 OVAYA BAĞLANAN BURUN

8 UÇURUM

9 GEÇİT

10 DOLGU

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

P U S U L A
Yeryüzünde manyetik kuzeyi gösteren bir alettirBirçok çeşidi vardırBu bölümde dağcılar ve gezginler için kullanışlı iki çeşit pusula tanıtılacaktır

A-Silva Pusula

B-Mercekli Pusula: Farklı amaçlar için sağlam ve dayanıklı imal edilmişlerdirHedef açısını, kapakta bulunan ince çelik tel ve açıyı okumaya yarayan mercek üzerinde bulunan yarık vasıtası ile(gez-göz-arpacık gibi)çok hassas ölçebiliriz

Hedef açısı alırken aşağıdaki gibi tutulur

Bir noktanın hedef açısını alma

Mercekli pusulanın açık ve kapalı görünüşleri

A-Cetvel
B-Hareket Yönü
C-Mesafe ölçmede kolaylık sağlayan ölçekli cetvel
D-Şeffaf yüzey
E-Hedef Açısı Okuma Çizgisi
F-Pusula İçindeki Kuzey-Güney Çizgileri
G-Pusula Açı Kadranı
H-Pusulanın Kuzey Ucu
Şeffaf olmasından dolayı haritanın ölçeği ile aynı ölçekte olan cetvel ile mesafe ve açı ölçümü kolaylığı sağlar ve çok hafiftir Silva pusula ile şunları yapabiliriz
1-Harita üzerinde mesafe ölçme
2-Kuzeyi Bulma
3-Haritayı kuzeye göre yerleştirme ve haritadan pusulaya hedef açısı bulma
4-Pusuladan haritaya hedef açısı alma

1-Haritada mesafe bulma
1:25000 ölçekli bir haritada 1cm 25000 cm,250 m ve 025 km dir1 mm ise 25 metredirHaritadaki her kare 1 km2 dir
2-Kuzeyi Bulma
Üç çeşit kuzey vardırGerçek kuzey:Kuzey kutbunun olduğu kuzeydirHarita Kuzeyi:Haritadaki kuzey ve güney çizgilerinin gösterdiği kuzeydirManyetik Kuzey:Pusula iğnesinin gösterdiği kuzeydirManyetik kuzey bölgeden bölgeye değişiklik gösterirBu değişiklik haritalarda belirtilir
3-Haritayı Yerleştirmek
Bulunduğunuz yeri biliyor iseniz çevrenizdeki nehir,tepe,köprü gibi işaretlerin yönüne haritayı çevirmek suretiyle haritayı yönüne koyabilirizİkinci yol olarak haritayı yere yayarız pusulanın kuzey oku ile haritanın kuzey oku aynı yöne gelene kadar haritayı çeviririz
Haritadan Pusulaya Hedef Açısı Alma
Görüş mesafesinin az olduğu bir alanda haritadan hedef açısını bulup,pusulayı ayarlayarak pusula ile yola devam edilebilirHaritayı yere koyun gideceğiniz nokta ile bulunduğunuz noktayı bir çizgi ile birleştirin(Haritanın kuzey yönüne konması gerekli değildir)

Pusulanın uzun kenarı hedefi gösterecek çizgi üzerine yerleştirinPusulanın kuzey-güney çizgilerinin haritanın kuzey -güney çizgileri ile paralel olana kadar çevirinHaritadaki X harfi le gösterilen çizgi(Kuzey-Güney Çizgisi)Pusula yuvasındaki Y çizgisine paralel olacaktır

Hedef açısı okuma noktasından hedef açısını okuyunPusula iğnesi manyetik kuzeye saptığından manyetik farkı ekleyin veya çıkarınAvrupa ülkelerinde manyetik fark hedef açısına eklenirPusula yuvasınındaki değeri yeni değere göre değiştirin

Pusulayı haritadan kaldırın ve yere paralel tutunPusula yuvasının kuzey-güney çizgileri ile pusula iğnesinin kuzey-güney iğnesi çakışıncaya kadar kendi etrafınızda dönün

Pusulanın hareket okunun yönü gideceğiniz yöndür

Bu işlemler esnasında açı hatası yapmamaya dikkat etmelisinizYapacağınız küçük açı hataları hedefinize ulaşmada büyük hatalara neden olurAşağıdaki şekilde yapılan 10 derecelik hata 1000 metrede 100 metrelik sapmaya neden olmaktadır

4-Pusuladan Haritaya Hedef Açısı Alma Bir zirveyi saptamak:
Pusulayı yere paralel tutup,hareket yönü okunu zirveye doğru çevirin

Pusulanın kuzey iğnesi,pusula yuvasının kuzey yönü ile çakışıncaya kadar pusula yuvasını çevirin

Hedef açısını okuyun ve manyetik farkı bu değerden çıkarınYeni değeri hedef açısı okuma çizgisine getirin

B-Mercekli Pusula Farklı amaçlar için sağlam ve dayanıklı imal edilmişlerdirHedef açısını, kapakta bulunan ince çelik tel ve açıyı okumaya yarayan mercek üzerinde bulunan yarık vasıtası ile(gez-göz-arpacık gibi)çok hassas ölçebiliriz

Hedef açısı alırken aşağıdaki gibi tutulur

Bir noktanın hedef açısını alma

Mercekli pusulanın açık ve kapalı görünüşleri

ORIENTEERING
Orienteering, dogada harita pusula ile yol-yön bulma sporudur Bu spor özellikle kuzey olmak üzere tüm Avrupa'da ve Amerika'da yaygin olarak yapilmaktadir ve her geçen gün popülerligi artmaktadir Her ülkede, doga sporu aktivitelerinin baslangiçlari ile ayni zamanda kurulmus olan orienteering federasyonlari, her sene sampiyonalar düzenlemekte ve dünyanin en iyi orienteering sporculari kendilerini göstermektedirler
Orienteering'de amaç, yaklasik 7-8 km2 lik bir alanda aktivitenin zorluk derecesine göre 6 ile 15 adet arasindaki her biri "kontrol noktasi" olan hedefleri zamana karsi harita pusula yardimi ile bulmaktir Kontrol noktalari haritanin üzerine isaretlenmekte ve yarismacilar 2-5 dakika aralarla parkura birakilmakta ve kontrol noktalarini bulmalari istenmektedir Her kontrol noktasinda, noktayi belirleyen kirmizi beyaz renklerde isaretler ve noktanin bulundugunun kaydedilmesi için, kagit üzerinde farkli delikler açan zimbalar bulunur Yarismacilar kontrol noktalarina gitmek için izleyecekleri yola harita üzerinde kendileri karar verirler En kisa süre tüm kontrol noktalarini ziyaret eden yarismaci birinci olur Verilen maksimum zamandan daha geç dönenler diskalifiye olur veya yarismanin sekline göre geç kalinan miktara göre ceza puani alirlar Parkur uzunlugu ve kontrol noktalarinin zorlugu katilimcilarin tecrübelerine göre degistirilebilir
Egitim asamasinda harita kullanmadan, katilimcilarin yön bulma duyusu gelistirilmektedir Öncelikle kontrol noktalarinin, yönleri (pusula açisi olarak) ve mesafeleri (adim veya metre birimleri ile) yol notu kagidinda katilimcilara verilmektedir Katilimcilar üçer dakika ara ile parkura birakilmadan önce parkurla ilgili bilgiler verilmektedir Pespese çikan katilimcilara farkli parkurlar verilerek birbirlerini takip etmeleri engellenmektedir Daha sonraki asamalarda basitten daha zor parkurlara dogru gidilmektedir Orienteering her yastaki ve kondisyondaki insanin yapabilecegi bir spordur
Orienteering'de amaç dogada sportif veya gezme amaci ile bulunan insanlarin harita-pusula bilgilerini arttirmak, bilgilenen kisilerin ise kullanim aliskanliklarini gelistirmektir Böylece doga sporlari yapan kisilerin yön duyulari geliseceginden kaybolma riski azalmakta ve yapilan aktiviteden daha fazla keyif alinmaktadir Dogada gezen veya spor yapan kisiler her zaman yanlarinda basit, hafif bir pusula bulundurmalidir
Orienteering bu kapsami ile, bireysel ve takim halinde yapilabildiginden pek çok okulun, doga sporlari kulüplerinin düzenli aktiviteleri arasina girebilmektedir
Orienteering'de fiziksel üstünlük yeterli olmamakta yönünü iyi bulan bir yarismaci, iyi kosan bir baskasindan daha iyi sonuçlar çikarabilmektedir Buna göre iyi bir orienteering sporcusu sunlara dikkat etmelidir:
- Parkur ile ilgili verilen bilgilerin dikkatli degerlendirilmesi
- Izlenecek rotanin iyi planlanmasi
- Harita ve pusulanin hatasiz kullanimi
- Zamanin tüm parkur düsünülerek iyi ayarlanmasi
Ülkemizde Orienteering daha yeni taninmaya baslamis olan bir spordur Senelerdir askeri birliklerin egitimlerinde kullanilmakta olmasina ragmen ilgili bir kulüp veya federasyon kurulamamasinin asil nedeni stratejik olmayan yerlerin dahi haritalarinin bulunamamasidir Bunun disinda ülkemizde yeni taninan sporlara karsi görünen çekince bir diger sebeptir, halbuki Türkiye, orienteering sporunun gelismesi için ideal dogal sartlara sahiptir Bu sartlar altinda orienteering ancak küçük gruplar halinde veya özel organizasyonlarda yapilabilmektedir
Orienteering adı nereden geliyor?
Türkçeleştirme önerisi olan arkadaşlar için bilgi: Sonu ing’le bitse dahi İngilizce kelime değilİsveç’çeden geliyor Dünyada 54 ülkede ulusal federasyonu var Her ülkede aynı adla biliniyor Nasıl Kano’yu Eskimocadan, futbol’u ingilizceden almışsak bunu da böyle kabul etmeliyiz

Orienteering’i, oryantasyon, navigasyon ile karıştırmayalım! Orienteering güreş, tenis, kaya tırmanışı gibi bir spor dalı Oryantasyon, ya da navigasyon ise orienteering de dahil olmak üzere yelkencilik, havacılık gibi sporlarda kullanılan birer beceri, bir eylem Orienteering’de Oryante etmek, yönlendirmek demek Örneğin haritayı oryante etmek demek haritanın kuzeyini pusulaya bakarak manyetik kuzeye çevirmek demek Navige etmek, kontrol noktaları arasında yolunu bularak ilerlemek anlamında kullanılıyor

Orienteering yarışı nasıl oluyor?
Önceden özel haritası çıkarılmış olan bir arazide diyelim 15 tane kontrol noktası yerleştirilmiş olsun Noktalar bir orienteering bayrağı (kavuniçi-beyaz 30cmx30m ebatında) ve bir zımbadan oluşmakta Bu noktalar haritada işaretli Yarışmacının görevi start aldıktan sonra bu noktaları harita okuyarak, pusula kullanarak bulmak ve en kısa zamanda bitiş noktasına gelmek Doğru noktayı bulduğunuz anda elinizdeki kontrol kartının ilgili kutusunu o noktadaki zımba ile deliyorsunuz 15 noktayı da buldu iseniz yani elinizdeki kartın üzerine 15 noktanın zımbasını bastı iseniz bitiş noktasına geldiğinizde hakemler sizin noktaları bulup bulmadığınızı ellerindeki anahtar karttan kontrol ediyorlar Bu işlemi en kısa sürede yapan kazanıyor
Ormanda kaybolan oluyor mu?
Kaybolmayan oluyor mu diye sormalı? Nasıl düşe kalka yürümeyi öğrendiysek, orienteering’i de kaybola kaybola öğreniyoruz Ancak orienteering’de kaybolmaktan kasıt,yerini şaşırıp yarışta zaman kaybetmek Harita ve yön bulma becerilerinizi geliştirdikçe ormanlar sizin eviniz olacak, kırmızı şapkalı kız fobisinden kurtulacaksınız Kurtlar sizden korkmaya başlayacak
Malzeme: Orienteering için yarışmacıya gerekli tek malzeme pusula Altimetre, GPS kullanmak gerekmiyor

Start: Yarışmacıların start anında bir pusulası olması lazım Harita ve kontrol kartı start anında size veriliyor Ve o anda zamanınız başlıyorHer iki dakikada bir kişi start alabiliyor Start saatiniz, dakikası ile elinizdeki kontrol kartınıza kaydediliyor Bitirdiğinizde bitiş zamanı yazılıyor Aradaki fark sizin zamanınız oluyor
Kontrol kartını kaybetmemeniz lazım Yoksa diskalifiye oluyorsunuz
Yarış alanı 1km2 ile 10km2 arası değişebiliyor Aynı yarış alanında değişik zorlukta parkurlar olabiliyor
Parkur: Yarışlarda noktalar öyle bir yerleştiriliyor ki sırasıyla takip ettiğinizde birinin peşi sıra gelen noktalardan oluşan bir rotayı tamamlamış oluyorsunuz Birbirini takip eden iki nokta arasındaki mesafe nadiren 1km’yi geçer Modern Orienteering eskiden sanıldığı gibi haldır haldır koşma değildir
Parkur zorlukları: Parkur zorlukları uzunluklarına ve noktaların arazide konduğu yerlere göre değişiyor Örneğin kolay bir parkur toplam 2 km uzunluğunda olabilir ve noktalar patika yanlarına ya da bir derenin kıvrımı gibi bariz noktalara yerleştirilir Orta zorlukta parkurlar 6km civarında oluyor
Noktalar patika ve bariz doga sekillerinden uzakta oluyor Büyük yarışlarda 12km civarı parkurlar var Bu tür yarışlarda ve zor parkurlarda yer şekillerini ve haritayı çok iyi okumak lazım çünkü noktalar çok şaşırtıcı ve civarında bariz bir şekil olmayan yerlere yerleştiriliyor

Harita: Modern orienteering için olmazsa olmaz şartıdır Eger civarınızda orienteering haritası yapılmış bölge yoksa bu sporu yapma şansınız yok maalesef Bölgenizde, şehrinizde birlik olun herşeyden önce harita yaptırmaya çalışın
Bu haritalar ancak özel orienteering harita yapımcıları tarafından yapılabiliyor Meslekleri bu Bu adamlardan dünyada fazla yok Belki 50 tane? Ülke ülke dolaşıp harita yapıyorlar Bu işten geçiniyorlar Böyle bir haritanın yapılması icin önce 1:10000’lik ve üzerinde eşyükselti çizgileri olan temel harita lazım Bunu sizin bulmanız gerekiyor Belediye’den, ormandan ya da başka bir yerden Temel haritanız yoksa orienteering haritası yapımcıları bir işe yaramıyor Temel harita üzerine bir harita yapımcısı arazide çalışıp onu orienteering haritası haline getiriyor Gündüz arazide çalışıp akşamları çizdiklerini bilgisayara taşıyor Araziyi bir oya gibi işliyor 1m yüksekliğinde bir kaya, 2m2’lik bir ıslak alan bile tek tek işleniyor Bir uzman haritacı 1 haftada iyi hava koşullarında ancak 1km2 alan haritalayabiliyor
Eskiden orienteering’de çok uzun mesafeleri koşmak marifetmiş Şimdi gelişen haritacılık ve teknik sayesinde ufak alanda sürat ve doğru yol kararları vermek önemli Büyük yarışlarda bir yerde birkaç saniye takılmanız sıralamada yerinizi hemen değişmesine sebep olabiliyor

Ölçek ne demek: Mesela 1:10000 demek haritada 1cm, arazide 100m anlamına geliyor

Orienteering’de yarışmak: Güzel tarafı herkesin kendine göre bir zorluk derecesi seçebilmesi Büyük organizasyonlarda 40’ a yakın kategori oluyor 10 yaştan 80 yaşına kadar herkese uygun kategori var Her yaşa göre de alt kategoriler olabiliyor Örneğin 20-25 yas arası bayanlar kategorisinde de kolay – orta- zor gibi alt gruplar oluyor İstediğinde yarışıyorsun
Hangi beceriler geliştirilmeli? Önce harita okuma ve pusula kullanma becerisi önemli Yarışmak istersen koşmak ve kondisyon önemli Düz pistte koşmakla arazide koşmak farklı işler Üstelik bir yandan göz pusulada ve haritada olmalı İyi bir orienteeringcinin koşarken aynı zamanda haritada nerede olduğunu bilmesi hata yapmasını engelliyor Bastırıp gidersen kayboluyorsun, yani koşarken satranç oynamak gibi bir şey Salt kas gücü değil, beyin ve vücut aynı zamanda çalıştığı için yaşamın geç dönemlerine kadar bu sporda başa güreşebilirsiniz Atletizmde 37 yaşında dünya şampiyonluğuna koşan birini düşünemeyiz ama orienteeringde bu oluyor

Hangi tür yarışlar var:
Normal: Zamana karşı olan yarışlar Bu türde arazideki tüm kontrol noktalarının bulunmuş olması lazım Bir nokta yanlış ya da eksik olarak kontrol kartına zımbalanmışsa diskalifiye olunuyor Bu tür yarışlarda herkesin deneyimli olması lazım

Skor-orienteering: Maksimum puan toplama esasına göre yapılır Yeni başlayanların katıldığı yarışlar için tavsiye edilir Her noktanın bir değeri vardır Zaman önceden belirlenmiştir Bu zamanı aşanlar ceza puanı alırlar

Relay orienteering: Bayrak yarışı şeklinde yapılır Ekipler halinde yarışılır Ekibin her elemanı araziye sırar ile çıkar ve kendine ayrılmış noktaları bulmaya çalışır

Orienteering türleri:
Foot -O:Tabanvay orienteering’i diyebiliriz Koşarak ya da yürüyerek yapılanına deniyor

Mountain-bike O: Adından belli Gittikçe yayılan bir spor Harita ve pusula gidona takılıyor

Ski –O : Kuzey disiplini kayağı ile yapılıyor İki elde kayak batonları olduğu için harita ve pusula korse gibi göğüse monte edilen ve yarışmacının yüzüne doğru duran bir alete takılıyor

Park-O: Orienteering seyir sporu olmadığı için tv’den naklen yayınlanamıyor Ancak start ve finish çekilebiliyor Bu yüzden sporun profesyonellerinin, endüstrisinin gelişmediğini düşünen,orienteering’i Olimpiyatlara sokmaya çalışanlar park-orienteering’i icat etmişler Bu yarışlar çoğu zaman şehrin ortasında bir parkta yapılıyor, profesyonel orienteering’cileri yarıştırıp kameralar ile çekiyorlar Park-O orienteering’i geniş halk kitlelerine bu sporu sevdirme amacı ile de yapılıyor Çevresinde ormanlık alanı olmayan metropoller için ideal olabiliyor

HARİTA BİLGİSİ VE DOĞADA HARİTA KULLANIMI

GİRİŞ
Araştırmamızın ilk bölümünde pusula kullanma ve doğada yön bulma üzerinde duruldu İlk bölümde konu tamamen haritaya sahip olmadığımız koşullarda ele alındı Çünkü ülkemizde doğa insanlarının kullanımına açık, uygun ölçekli haritalar bulunmamaktadır ( Örneğin 1 / 25000 ) Bu tür haritalar ülkemizde daha çok askeri amaçlı olarak üretilmekte ve sivil kullanıma sunulmamaktadır
Bu bölümde bir şekilde bu tür haritalara sahip olduğumuz varsayımında nasıl yararlanabileceğimiz anlatılacaktır Ancak böyle bir haritamız olmasa bile, haritalar hakkında genel bir bilgiye sahip olmak ve kullanmasını bilmek , gene de doğa insanları, dağcılar, mağaracılar ve gezginler için bir gerekliliktir

HARİTA NEDİR ?
Yeryüzünün belli bir parçasının coğrafi özelliklerini, belli ölçekler kullanarak matematiksel olarak küçültüp, üzerine özel işaretler ekleyerek düz bir yüzey üzerine çizilmesi ile elde edilen grafiksel gösterime harita adı verilmektedir
Yapılış amaçlarına göre deniz haritaları, hidrografi haritaları, hava haritaları, jeolojik haritalar gibi bir çok çeşidi bulunmaktadır Doğa insanları tarafından kullanılan haritalar, yeryüzü özelliklerini gösteren, bir takım eş yükselti eğrileri ve işaretler yardımı ile içinde bulunulan arazi parçasının doğal yapısını tanımamıza yardımcı olacak şekilde hazırlanmış topografik haritalardır

HARİTALARIN HAZIRLANMASI
Bir haritanın hazırlanması, haritası çıkartılacak bölge üzerinde yapılan çeşitli ölçüm ve araştırmalara dayanmaktadır Harita, plan ya da kroki çıkartılması işi ile uğraşan bilime Kartografya ( Haritacılık ) denmektedir
Son yıllarda haritacılık çalışmaları daha çok hava fotoğraflarına dayalı olarak yürütülmektedir Optik alandaki gelişmeler, elektronik uzaklık ölçüm aletleri, GPS ve bilgisayar kullanımı da hazırlanan haritaların güvenilirliğini artırıcı etki yapmıştır

ÖLÇEK NEDİR ?
Harita yapılırken ilk iş, haritası yapılacak bölgenin gerçeğe göre ne oranda küçültüleceğine karar vermektir Bu iş için belirlenen orana ölçek denir Özetle, harita üzerindeki uzaklık ile doğadaki gerçek uzaklık arasındaki oran, haritanın ölçeğidir
Her haritanın mutlaka bir ölçeği bulunur Bu ölçek haritanın altında yazılıdır Harita ölçeği genellikle kesirli ya da oranlı bir rakam olarak belirtilmektedir 1 / 100000 ya da 1 : 100000 gibi Kesirli ya da oranlı ölçeklerin yanı sıra, grafik ölçek olarak adlandırılan, bir doğru parçası üzerinde bölümlere ayrılmış şekilde gösterilen ölçekler de bulunmaktadır
Kesirli ya da oranlı ölçeklerde, kesrin paydası büyüdükçe, haritanın gösterdiği ayrıntı azalır Farklı bir söyleyişle kesrinin paydası küçük olan haritalar daha fazla ayrıntıya sahiptirler
Örneğin, 1 / 100000 ölçekli bir haritanın anlamı, harita üzerindeki 1 santimetrenin gerçekte 100000 santimetre ( 1000 m ) olduğudur 1 / 50000 ölçekli bir haritada ise, 1 cm = 50000 cm ( 500 m ) dir Özetle daha ayrıntılı bir harita istiyorsak, paydasında yazan rakamı daha küçük bir harita tercih etmemiz gerekecektir
Dağcılar ya da doğa ile uğraşan insanlar tarafından tercih edilen haritalar, 1 / 50000 veya 1 / 25000 ölçekli haritalardır Bu tür haritalarda doğada bizlere lazım olabilecek bir çok ayrıntıyı bulabiliriz Özel olarak hazırlanan orienteering haritaları ise, 1 / 15000 veya 1 / 10000 ölçekli olmakta ve daha çok ayrıntıyı barındırmaktadır Örneğin arazi üzerindeki bir dikenli tel bile bu haritalarda belirtilmektedir
Burada karıştırılan ve genellikle yanlış kullanılan bir kavrama da kısaca yer vermek istiyorum Paydasında yazan rakam küçük olan bir harita, "küçük ölçekli" bir harita değildir Tersine büyük ölçekli bir haritadır Paydasında yazan rakamın küçük olmasına bakarak haritayı küçük ölçekli olarak adlandırmak yanlış bir tanımlamadır Çünkü paydada yazan rakam, küçüldükçe aslında haritanın ölçeği büyümektedir

NEREDEN HARİTA SATIN ALABİLİRİZ ?
Ülkemizde Cumhuriyet sonrası 1925 yılında kurulan Harita Genel Müdürlüğü, ülke çapında harita hazırlanması işi ile uğraşmaktadır MSB'na bağlı askeri bir birim olarak çalışan bu kurum, 1983 yılında Harita Genel Komutanlığı adını alarak çalışmalarını sürdürmektedir Komutanlığın karargahı ve harita satış yeri Cebeci / Ankara adresindedir
Bu kurumun yanı sıra, Köy Hizmetleri, Orman Genel Müdürlüğü, MTA, DSİ gibi kurumlar da kendi alanlarında haritalar üretmekte ve hatta satışa da sunmaktadırlar Harita Genel Komutanlığı'nın hazırlayıp satışa sunduğu bir çok harita bulunmaktadır Bu haritalar içersinde satışına izin verilen, ölçeğinin paydası en küçük topografik harita ( en büyük ölçekli harita ) 1973 yılı yapımı olup, 1 / 250000 ölçeğe sahiptir Bu ölçekteki bir Türkiye haritası, 46 x 53 cm ebadında toplam 71 paftadan oluşmaktadır Bir paftasının bugünkü fiyatı 5500000 liradır ( yaklaşık 8 $ )
Satışına izin verilmeyen ve "Hizmete Özel" statüsünde yer alan 1 / 25000 ölçekli Türkiye haritası ise 51 x 69 cm ebadında yaklaşık 7000 paftadan meydana gelmektedir

HARİTA ÜZERİNDE KULLANILAN İŞARETLER
Kullanıcıların haritayı daha kolay anlayabilmesi için harita üzerinde bir takım semboller ve işaretler kullanılmaktadır Bunların tümüne Konvansiyonel işaretler adı verilmektedir Bu semboller uluslar arası bir harita dilinin oluşturulabilmesi amacı ile standartlaştırılmaya çalışılmaktadır
Bütün haritaların altında ya da yanında bu sembollerin açıklamaları bulunmaktadır Bu bakımdan bunları ezberlemeye gerek yoktur Ancak, bazı çok kullanılan işaretleri tanımak harita okuma sırasında sürat ve kolaylık getirecektir

HARİTA YORUMLAMA
Topografik bir haritaya baktığınızda, sadece haritaya bakarak bölgeyi kafanızda canlandırabiliyorsanız, ya da başka bir değişle haritaya bakarak arazinin yapısını kafanızda üç boyutlu olarak oluşturabiliyorsanız, haritayı yorumlama yeteneğiniz var demektir Harita yorumlama yeteneği, zaman içinde geliştirilebilecek bir özellik olup, doğada yön bulma konusunda pratik bir beceri ve doğru tahmin olanağı yaratmasının yanı sıra doğada daha iyi ve doğru rota seçimi yapmamızı da sağlayacaktır
Haritayı yorumlayabilmek için, harita üzerinde bulunan eş yükselti çizgilerini kullanırız Bunlar harita üzerinde eşit yükseklikteki noktaları birleştiren kontur çizgileridir Genellikle kahverenginde çizilirler ve beş çizgide bir daha koyu olurlar Belirli aralıklarla, bu çizgilerin yükseklikleri üzerlerine yazılır Bir dağa baktığımızı düşünelim, eş yükselti çizgilerinin şekli dağın şeklini bize gösterirken, çizgilerin yoğunluğu ise eğim hakkında bilgi verir
Topografik bir haritayı incelediğimizde, hafif eğim, dik eğim, çukur, uçurum, tepe, vadi, sırt, boyun, zirve, çöküntü alan, dere yatağı gibi sık karşılaştığımız arazi yapılarını hemen tanıyabilmek harita yorumlamanın püf noktalarıdır ( Elimizde harita olmadığı için bu yapıların tanıtımına şimdilik girmiyorum )

HARİTAYI YÖNÜNE KOYMAK
Bir topografik haritayı yorumlayabilmek için, ilk önce harita üzerindeki ayrıntılar ile, arazi üzerindeki ayrıntıların birbirine uydurulması gerekmektedir Bunu yapmaksak haritayı okumakta güçlük çekeriz Özetle harita yorumlamanın ilk adımı, haritayı yönüne koyma ile başlar Haritayı yönüne koymak, harita yatay konumda iken haritanın kuzeyi ile gerçek kuzeyi çakıştırmak demektir Böylece haritadaki şekiller, arazi ile birebir eşleşmiş olur
Haritayı yönüne koymak için en uygun yol pusula kullanmaktır Ancak pusulamız yoksa, arazideki bir takım özellikler kullanılarak da harita yönüne koyulabilir

PUSULA KULLANARAK HARİTAYI YÖNÜNE KOYMAK
1- Haritanızı düz bir zemin üzerine yatay olarak yerleştirin
2- Pusulanızı haritanın üzerine bırakın ve bir elinizle kıpırdamaması için hafifçe tutun
3- Pusula ibresi kuzey ucu ile, haritanızın kuzey - güney çizgileri ( boylam çizgileri ) birbirine teğet olana kadar, pusulanızı kıpırdatmaksızın haritanızı yavaşça çevirin
4- İstenilen konum elde edildiği anda, haritanız yönüne koyulmuş demektir

ARAZİDEN YARARLANARAK HARİTAYI YÖNÜNE KOYMAK
Pusulanız yok, ancak farklı yöntemlerle yönleri belirleyebiliyorsanız, kuzeyi belirleyin ve haritanızın kuzeyini ( Bir haritanın üst tarafı her zaman kuzey yönünü gösterir ) belirlediğiniz kuzeye doğru çevirin Haritanız yönüne koyulmuş olur Eğer yönleri belirleyemiyorsanız, izleyebileceğiniz iki yol vardır
1- Haritada gördüğünüz karayolu, demiryolu, telefon hattı, enerji hattı, gibi düz çizgi ile belirtilen bir işaretten yaralanabilirsiniz Haritada gördüğünüz bu hattı arazide bulup, haritayı buna paralel konuma getirirseniz işlem kabaca tamamdır
2- Böyle bir hat yoksa o zaman arazideki gördüğünüz ve bildiğiniz bir noktayı kullanabilirsiniz Ancak bu yöntemi kullanabilmek için harita üzerinde hangi noktada bulunduğunuzu da biliyor olmamız gerekir
a) Bulunduğunuz nokta ile belirlediğiniz noktayı harita üzerinde bir çizgi ile birleştirin
b) Sonra bu çizgi, arazide belirlediğiniz noktayı gösterene kadar haritayı döndürün
c) Haritada bulunduğunuz nokta - Haritada belirlediğiniz nokta - Belirlediğiniz noktanın arazideki görüntüsü aynı hat üzerinde ise kabaca harita yönüne koyulmuş demektir

HARİTADA UZAKLIK HESAPLAMAK
Bunun için bir cetvele ihtiyacımız vardır Çoğu pusulanın kenarında bu iş için kullanabileceğimiz bir cetvel bulunmaktadır Arasındaki uzaklığı hesaplamak istediğimiz iki nokta arası cetvelle ölçülür Bulunan rakam harita ölçeği ile kıyaslanarak uzaklık hesaplanır Örneğin, harita üzerinde arasındaki uzaklığı hesaplayacağınız iki nokta belirleyin Bunlara A ve B noktaları diyelim A ve B noktaları arasına cetvelinizi yerleştirerek düz bir çizgi çizin Daha sonra bu çizginin uzunluğunu ölçün AB arasının 7 cm olduğunu varsayalım Haritanızın ölçeği 1 / 50000 ise, 1 cm = 500 mdir AB arası 7 cm olduğuna göre, AB = (7 x 500) = 3500 m bulunur
Haritanızın ölçeği, 1 / 25000 olsaydı aynı uzaklık 7 x 250 = 1750 m olacaktı Burada dikkat edilmesi gereken şey hesaplanan uzaklığın, kuş uçuşu olarak hesaplandığıdır Eğer haritada çizdiğimiz çizgi üzerinde düz olarak ilerlememize bir engel yoksa, sorun yoktur ölçülen uzaklık yürünecek uzaklıkla aynıdır
Aksi durumlarda ( doğada genellikle aksi durum geçerlidir ) bu yöntemle hesaplanan uzaklık bize sadece bir fikir verebilir Arazi koşullarında kuş uçuşu gidilmediği durumlarda uzaklığın doğru olarak hesaplanabilmesi için bir takım farklı yöntemler kullanılmaktadır Bu yöntemlerden kısaca bahsedeceğim

1) İP SERME YÖNTEMİ
Haritada iki köy arasındaki kıvrılarak giden bir yolun uzunluğunu hesaplamak istediğimizde, harita üzerinde iki köyü birleştiren yolun üzerine, yol ile birebir örtüşecek şekilde ince bir ip serilir Sonra bu ip açılıp ölçülür ve bulunan değer harita ölçeği ile kıyaslanarak gerçek uzunluk hesaplanır

2) PENÇE İLE HESAPLAMA
"Pençe" tabir edilen ve bu iş için üretilmiş özel bir alet bulunmaktadır Aletin özelliği, geniş ve dar aralıklardan oluşmasıdır Kıvrılarak giden yol pençe ile ölçülür ve kaç tane geniş aralık, kaç tane dar aralık geldiği hesaplanır Geniş ve dar aralıkların kaç santime karşılık geldikleri bellidir Buna göre uzaklık değeri bulunur ve harita ölçeği ile kıyaslanarak gerçek uzunluk hesaplanır

HARİTANIZA BAKARAK KOORDİNATLARINIZI HESAPLAYABİLİRSİNİZ
Doğada kaybolduğunuzu ya da bir kaza geçirdiğinizi varsayalım Telsiz ya da cep telefonu aracılığı ile yarım ekiplerine ulaşabilirsiniz Ancak yardım ekiplerinin size ulaşabilmesi için onlara nerede bulunduğunuzu tam olarak anlatabilmeniz gerekir Çeşitli şekillerde bulunduğunuz yeri tarif edebilirsiniz ama aslında bunun en sağlıklı yolu, bulunduğunuz noktanın koordinatları onlara verebilmektir GPS sahibi iseniz bu çok kolaydır
Koordinatlarınızı hemen görebilirsiniz Değilseniz üzülmeyin haritanıza bakarak da koordinatlarınızı hesaplayabilirsiniz
Harita üzerinde bulunduğumuz noktayı rakamsal olarak belirleyebilmek için kareleme yöntemi kullanılır Haritalar, haritayı doğu-batı ve kuzey-güney ( grid çizgileri ) doğrultularda kesen çizgilerle karelenmiştir Her çizginin bir numarası bulunur Bu numaraları kullanarak yerimizi tarif ederiz ( Burada bir dip not olarak şu bilgiyi vermekte yarar var, her haritada ölçek ne olursa olsun, her bir kare = 1 km2 dir )

KARELEME YÖNTEMİ NEDİR ?
İzlenecek yöntem şu şekildedir Önce harita üzerinde bulunduğumuz noktayı işaretleriz Daha sonra bu noktanın haritanın hangi karesine denk geldiğine bakarız Bulunduğumuz noktanın 38 yatay, 50 dikey çizgilerinin kesişerek oluşturduğu bir kare içinde olduğunu varsayalım Kareleme yöntemi, bu karenin hem yatay hem dikey çizgisinin 10 eşit parçaya bölünmesi esasına dayanır 1 / 50000 ölçekli bir haritada çalışıyorsak bölme aralıkları 2 mm 1 / 25000 ölçekli bir haritada çalışıyorsak bölme aralıkları 4 mm dir

Daha sonra harita üzerinde bulunduğumuz noktadan yatay ve dikey çizgilere dik gelecek şekilde birer çizgi çekeriz Çektiğimiz çizgiler, 10'a böldüğümüz alanlarda hangi rakama karşılık geliyorsa bu rakamları kullanırız Bu rakamların yatay çizgide 9, dikey çizgide 7 olduğunu düşünelim 9 ve 7 rakamı oluşturacağımız 6 haneli koordinat değerimizin üçüncü ve sonuncu rakamlarını oluşturacaktır
Koordinatımızı belirleyebilmek için, kareyi oluşturan rakamları önce yatay çizgi değeri, sonra dikey çizgi değeri gelecek şekilde arka arkaya yazarız ve 3850 rakamını elde ederiz Üçüncü rakam olarak belirlediğimiz 9 ve sonuncu rakam olarak belirlediğimiz 7 rakamını da yerlerine koyarsak, 389507 rakamını elde ederiz Bu 6 haneli rakam, bizim harita üzerinde bulunduğumuz noktanın koordinatıdır Bu koordinatları verdiğimizde bizi arayanlar elleri ile koymuş gibi bulabilirler

PUSULAMIZIN ROAMERİNİ KULLANARAK KOORDİNAT HESAPLAMAK
Eğer roameri bulunan bir pusula kullanıyorsak ( şekil 2 deki pusula gibi ) koordinatlarımızı hesaplayabilmek daha kolaydır Çünkü bu durumda, yatay ve dikey çizgileri 10 eşit parçaya bölmek gibi bir işlem yapmamıza gerek yoktur Pusulanın roameri, bu işlemi basit bir şekilde yapabilmemiz için çeşitli bölünümlere sahiptir Pusula üzerinde 1 / 50000 ve 1 / 25000 ölçekli haritalarda kullanılmak üzere iki roamer bulunmaktadır Haritamızın ölçeğine göre kullanacağımız roameri seçeriz
İlk iş olarak harita üzerinde bulunduğumuz noktayı işaretleriz Daha sonra roamerimizin köşesini bu noktaya yerleştiririz İçinde bulunulan karenin roameri kestiği noktalar, koordinat sayımızın üçüncü ve sonuncu rakamlarıdır Bundan sonra izlenecek yol, yukarda anlatılanın aynıdır

PUSULANIZIN ROAMERİNİ KULLANARAK UZAKLIK HESAPLAMAK
Cetvel kullanarak harita üzerinde nasıl uzaklık hesaplandığını anlatmıştık Burada cetvel yerine roamerin cetveli kullanılır Roamer cetvelinin kullanılmasının amacı daha kolay hesap yapabilmek içindir Roamer cetvelinde her birim, 100 m dir

HARİTADAN PUSULAYA İSTİKAMET AÇISI ALMAK
Harita ve pusulanın birlikte en yaygın kullanım şekli budur Doğada elimizde haritamız varsa, haritaya bakar ve belirlediğimiz bir noktadan ( bu genellikle bulunduğumuz noktadır ) başka bir noktaya gitmeyi planlarız Bu işlemi yaparken haritadan pusulaya istikamet açısı almamız gerekir Ayrıca görüş mesafesinin düşük olduğu alanlarda yol alırken de bu yöntem oldukça kullanışlıdır
Yapılacak işlemler şu şekildedir
1)Haritanızı yere paralel konumda tutun Harita kuzeyinin nereyi gösterdiği önemli değildir ( Ancak gene de harita ile işlem yapmadan önce haritayı yönüne koymak iyi bir alışkanlıktır ) Harita üzerinde bulunduğunuz A noktası ile gitmek istediğiniz B noktasını bir çizgi ile birleştirin
2) Pusulanızın uzun kenarını, hareket yönü oku, B yi gösterecek şekilde, çizdiğiniz çizgiye teğet ya da paralel olacak şekilde A ile B arasına yerleştirin
3) Pusula yuvası kuzey - güney çizgileri, haritanın kuzey - güney çizgilerine ( boylamlarına ) paralel olana kadar pusulanızın döner bileziğini çevirin
4) Paralel konuma ulaşınca, istikamet açısı okuma çizgisinin karşısına gelen döner bilezik rakamını okuyun Bu rakam, sizin A dan B ye ilerlerken kullanacağınız istikamet açınızdır Bu aşamadan sonra harita ile işiniz kalmıyor, onu katlayıp çantasına koyabilirsiniz Bundan sonra daha önceki bölüklerde anlatılan istikamet açısı takip etme yöntemlerini kullanacaksınız
5) Pusulanızı elinize alın ve pusula yuvası kuzey - güney çizgileri ile pusula ibresi kuzey ucu birbirine paralel konuma gelene kadar pusulanızla birlikte kendi etrafınızda dönün
6) İstenilen konuma geldikten sonra, pusula hareket yönü okunun gösterdiği yön, B ye ulaşmak için izleyeceğiniz yöndür Ara hedefler belirleyerek yolunuza devam edebilirsiniz

PUSULADAN HARİTAYA İSTİKAMET AÇISI ALMAK
Bir önceki aşamada yaptığımız işlemin tam tersidir Böyle bir işlemi, doğada gözle gördüğümüz ancak haritada tam olarak belirleyemediğimiz bir noktayı saptayabilmek için kullanırız Dağcıların sık karşılaştıkları bir durum, bir zirveye çıktıktan sonra etrafta görülen diğer zirvelerin hangileri olduğunu tespit etmekte zorlanmaktır
Eğer devamlı gidilen bir bölgede iseniz etraftaki diğer zirveleri zaten ezbere bilirsiniz Ancak ilk kez gidilen bir dağda bunu belirleyebilmek o kadar kolay olmayabilir Eğer haritayı yönüne koyarak gözle belirleme yapamıyorsanız, harita ve pusula kullanarak bu durum basit şekilde çözülebilir
1) Pusulanız ile ilgili zirveye nişan alın
2) Pusula yuvası kuzey - güney çizgileri ile pusula ibresi kuzey ucu birbirine paralel olana kadar döner bileziği çevirin
3) Bu konuma gelince istikamet açısı okuma çizgisinin karşısına gelen döner bilezik değerini okuyun Bu rakam bulunduğunuz noktadan, belirlediğiniz noktaya olan istikamet açınızdır
4) Şimdi bu açıyı haritanıza aktarmanız gerekmektedir Bu işlem gönye yardımı ile yapılabilir Gönyenizi bulunduğunuz noktaya yerleştirin ve tespit ettiğiniz istikamet açısını işaretleyerek, bulunduğunuz nokta ile işaretiniz arasında bir çizgi çekin Bu çizgi bilmek istediğiniz zirvenin üzerinden geçecektir Ancak gönye olmaksızın da pusulanızla, pusulayı gönye gibi kullanarak işi halledebilirsiniz
Bunun için pusulanızı haritanız üzerine öyle bir şekilde koymalısınız ki, istikamet açı değeriniz hiç bozulmadan ( pusula yuvası KG çizgileri harita grid çizgilerine paralel konumda iken ) ve pusula yön oku belirlemek istediğiniz zirveyi gösterirken, pusulanızın uzun kenarındaki cetvel, haritada bulunduğunuz noktaya teğet olsun
5) Bu pozisyonda, haritada bulunduğunuz noktaya teğet olan pusula cetvelinden çizeceğiniz düz bir çizgi, belirlemek istediğiniz zirveden geçecektir Böylelikle belirlediğiniz zirvenin hangisi olduğunu haritanıza bakarak tespit etmiş olursunuz

HEDEFLEME YÖNTEMİ İLE KONUM SAPTAMAK
Elimizde harita ve pusula bulunabilir, ancak biz haritanın hangi noktasında olduğumuzu tespit edemeyebiliriz Pusulamız aracılığı ile haritanın neresinde olduğumuzu saptamak kolaydır Bunun için arazi üzerinde üç tane nokta saptamamız gerekmektedir A, B ve C noktaları olarak adlandıracağımız bu noktaların pusula ile ölçeceğimiz istikamet açılarından yararlanarak bulunduğumuz yeri tespit edebiliriz Yapılacak işlemler şöyledir
1- Haritayı pusula yardımı ile yönüne koyunuz
2- 180 derecelik bir yay içinde dağılacak şekilde, arazide görebildiğiniz 3 tane nokta ( zirve olabilir ) belirleyin Bunlara A, B ve C diyelim
3- Bulunduğunuz noktadan A noktasına olan istikamet açısını ölçün
4- Daha sonra bulduğunuz istikamet açısının, geri istikamet açısını hesaplayın ve bu açıyı kullanarak A dan geriye doğru ( bulunduğunuz noktaya doğru ) harita üzerinde bir çizgi çekin Bu işlem, geri istikamet açısı hesaplamaksızın da yapılabilir Bunun için pusulanızı, belirlediğiniz A noktasına koyup ( pusula yuvası KG çizgileri ile harita grid çizgileri birbirine paralel konumda olmalıdır ) pusula cetvelini kullanarak geriye doğru bir çizgi çizilir
5- Aynı işlemleri B ve C noktası için de tekrarlayın
6- Böylece harita üzerinde üç tane doğrultu elde etmiş olursunuz Bu doğrultular birbirleri ile kesişerek bir nokta ya da küçük bir üçken oluşturacaklardır
7- Haritada bulunduğunuz yer, bu noktanın üzeri ya da bu küçük üçgenin içidir

Orienteering sporunda kullanilan harita uzerindeki es yukselti egrileri yardimi ile arazinin yapisi hakkinda bilgi sahibi olunur Boylece bir hedeften digerine en kisa (zaman olarak) yoldan ulasmak mumkun olur Es yukselti egrilerinin her biri biribirinden esit mesafe uzakliktadir Harita uzerindeki trajektoriler (es yukselti cizgileri) biribirine yakin gorundukce egim artar Haritanin yani sira bir tablo verilir Bu tablo uzerindeki isaretler de arazinin toprak yapisi hakkinda bilgi verir
Ikinci harita üzerinde görülen içi bos kirmizi daireler hedeflerin bulundugu yerleri belirtir Yukarida sözü edilen tablo hedefin konuldugu yer hakkinda ipuclari verir Üçgen ile gosterilen yer çikis noktasi olup, iç içe geçmis iki daire varis noktasini gösterir Renk farkliliklarida bitki örtüsünü ve zemini anlatir
PUSULA

Istikamet okunun çikis yeri bulundugumuz (ya da en son bulunmus oldugumuz) hedefin tam uzerine konur Istikamet oku gidecegimiz hedefi (içi bos dairelerden ilgili olani) gosterecek sekilde yerlestirilir
Sozgelimi diyelim 2 no lu hedefteyiz 3 e gitmek istiyoruz istikamet okunu bu durumda 2 ile 3 ü baglayan cizgi üzerine oturtmaniz gerekmektedir Ondan sonra yapmaniz gereken islem kuzey cizgilerini donen basligi dondurerek harita uzerindeki çizgilere paralel olarak yerlestirmektir Daha sonra harita ve pusulayý sabitleyerek kuzey oku kuzeyi gosterinceye kadar kendi konumunuzu ayarlamaktir (yani kuzeyi gosterinceye kadar kendi etrafinizda doneceksiniz)

PUSULA NASIL ÇALIŞIR?

Yüzyıllardan beri kaşiflerin, gezginlerin, gemicilerin, dağcıların yönlerini bulmada en büyük yardımcısı ne olmuştur acaba? Biraz düşününce cevabı hemen bulabilirsiniz Tabii ki PUSULA ! Bu müthiş aletin insanlık tarihindeki yeri yadsınamaz değil mi?

Söyle Nasılda bu sefer pusulayı inceleyeceğiz Pusula nedir, nasıl çalışır, nerelerde ve nasıl kullanılır Hadi hep beraber bu soruların yanıtını bulmak için turumuza başlayalım
PUSULA NEDİR?
Basitçe pusula, belli bir eksen etrafında serbestçe dönecek şekilde yapılmış küçük bir mıknatıs çubuğudur Pekiiii, nedir bu mıknatıs çubuğun özelliği?
Her mıknatısın bir kuzey ucu, bir de güney ucu vardır Eğer iki mıknatıs serbestçe salınacak şekilde yanyana asılırsa, birinin kuzey ucu diğerinin güney ucunu çekecek şekilde dengeye gelirler
İşte pusulanın çalışma prensibi de budur Pusulanın mıknatıs çubuğu dünyamızın manyetik kuzeyi tarafından çekilmektedir Bu yüzden dünyanın neresinde olursak olalım pusulamızın N yazılı ve kırmızı renkli ucu daima dünyamızın manyetik kuzeyini gösterecektir

MANYETİK SAPMA, MANYETİK KUZEY, COĞRAFİ KUZEY NEDİR?

Pusulamızın gösterdiği kuzey her zaman manyetik kuzeydir ve bu gerçek coğrafi kuzeyden birkaç derece farklıdır Bu farklılığın adı ‘’Manyetik Sapma’’dır Bu sapma, bölgeden bölgeye farklılık gösterir Bu farklılıkta haritalarda gösterilmektedir
PUSULA ÇEŞİTLERİ NELERDİR?
İmalat şekline göre kuru pusula ve sıvı pusula, çalışma prensibine göre ise Manyetik pusula ve Jiroskop Pusula olarak ikiye ayırabiliriz Jiroskop pusula gerçek coğrafi kuzeyi gösterir ve çalışma prensibi manyetik pusuladan daha farklıdır Bizim burada sizlere bahsedeceğimiz manyetik pusuladır

PUSULA NASIL KULLANILIR?
Şimdi bir pusulayı nasıl kullanırız onu öğrenelim Fakat bu konuya geçmeden önce önemli bir noktaya değinmemiz gerekiyor Pusulamız manyetik bir alet olduğu için çevresindeki metal cisimlerden etkilenebilir Pusulanın çevresindeki metal saatlerin, çanta askılarının, yüzüklerin, arabaların; cep telefonu, bilgisayar, televizyon gibi manyetik alan yayan aletlerin pusulamızı şaşırtacağını bilmeliyiz Bu nedenle bu cisimlerden uzak bir şekilde pusulamızı kullanmalıyız
Pusulamızla yön bulmamız için öncelikle Kerteriz almayı öğrenmemiz gerekecek Kerteriz; basit olarak manyetik kuzey ile hedefimiz arasındaki açıdır Eğer elimizde gideceğimiz hedefi gösteren bir harita varsa Kerteriz almak için bu haritayı kullanabiliriz Bunun için Silva 1-2-3 yöntemini kullanırız Nasıl mı?

Haritamızı yatay bir satıh üstüne koyalım Bulunduğumuz nokta ile gideceğimiz noktayı hayali bir çizgi ile birleştirelim Pusulamızın uzun kenarını, hayali hedef çizgimizin üzerine gideceğimiz noktayı gösterecek şekilde koyalım Pusulanın bileziğini; içindeki çizgiler haritanın düşey çizgileri ile paralel olana kadar çevirelim Hedef açısı okuma noktasından okuduğumuz açı bize kerteriz açımızı verecektir İşte şimdi açımızı öğrendik Böylece gideceğimiz yöne rahatlıkla gidebiliriz

Pusulamızı haritadan kaldıralım ve yere paralel olarak tutalım Bilezikteki kuzeyle, pusulanın kuzeyi çakışıncaya kadar etrafımızda dönelim Bundan sonra pusulanın hareket yönü gideceğimiz yönü göstermektedir Unutmadan, kerteriz açısını aklınızda tutmanızda fayda vardır Çünkü bileziğin kazara dönmesi açınızı kaybetmenize yol açar
Yukarıda, elimizde harita olduğunda yapacağımız işleri anlatık Peki, eğer elimizde bir harita yoksa ne yapacağız? Gelin hep beraber kısaca bu konuya değinelim
Elimizde harita olmadığında, gideceğimiz hedefi arazide görebiliyorsak, o zaman hedefin kerteriz açısını şu şekilde belirleriz Pusulamızın gidilen ok yönünü hedefe doğru tutarız Pusula bileziğini, kırmızı ok pusulanın manyetik kırmızı ucuyla çakışana kadar çeviririz Gidilen ok yönünde okuduğumuz açı değeri bizim kerteriz açımızdır
İşin bu teorik kısmı basit olsada arazide bir hedefe giderken elimizde devamlı pusulayı tutamayız Bunun için hedefimize giderken yol üzerindeki daha yakın noktaları birer alt hedef olarak belirlemeliyiz İlk önce onlara ulaşmamız, daha sonra ana hedefe ulaşmamız gerekecektir
Mesela bir tepeye ulaşmak istiyoruz ve önümüzde bir göl var Gölün karşısındaki herhangi bir nesneyi örneğin bir evi alt hedef veya ara kerteriz noktası olarak belirleriz Eve ulaştığımızda tepeyi göremesek bile kerteriz açısını bildiğimiz için doğru yönde tepeye doğru ilerleyebiliriz
PUSULA İLE GERİDEN KESTİRME NASIL YAPILIR?
Peki, ara kerteriz noktalarımızı kaybettiğimiz zaman ne yapmamız gerekir? İşte o zaman geriden kestirme tekniğini kullanırız Fakat bunu yapabilmemiz için bir önceki kerteriz noktamızı görüyor olmamız gerekir
Bu durumda geriye döneriz ve pusulanımızın güney beyaz ucuyla bileziğin kırmızı okunu çakıştırırız Bu bize 180° geriye döndüğümüzü gösterir Bir önceki kerteriz noktamız pusulamızın hedef yönünde ise doğru noktadayız demektir Ama, eğer böyle göstermiyorsa, gösterene kadar sağa veya sola hareket ederiz
DÖNÜŞ KERTERİZİ NASIL ALINIR?
Örneğin bahsettiğimiz tepeye ulaştınız ve geri dönmek istiyorsunuz Yapmanız gereken tek şey kerteriz açısının 180° zıt yönünde ilerlemek olacaktır
Basit bir matematik hesabıyla dönüş kerteriz açımızı hesaplayalım Eğer hedefe ulaşırken kullandığımız kerteriz açısı 180° ‘den küçük ise açıya 180° ekleriz; 180° ‘den büyük ise 180° çıkarırız Bu hesaplama sonucu bulduğumuz açı bizim dönüş yolunda kullanacağımız kerteriz açısıdır
"Yok kardeşim ben bu kadar hesapla uğraşamam" diyorsanız ve bilezikli bir pusulanız varsa yapmanız gereken daha basit Geriden kestirme tekniğinde olduğu gibi pusulanın beyaz ucuyla bileziğin kırmızı okunu çakıştırın Hedef oku bize gideceğimiz yönü gösterir İşte bu kadar basit

PUSULA KULLANMA VE DOĞADA YÖN BULMA BİLGİSİ

GİRİŞ
Burada konu daha çok doğa sporları ile uğraşan, dağcılar, trekking yapanlar gezginler ve tüm doğa insanları için doğada yön bulabilmeyi kolaylaştırmak açısından ele alınmaktadır Navigasyon bilgisi olarak da adlandırabileceğimiz doğada yön bulma, klasik anlamı ile pusula ve harita kullanarak doğada gideceğimiz yere ulaşabilmeyi içermektedir Kuşkusuz pusula ve harita olmaksızın da doğada bulunduğumuz yeri belirleyebilir, yönümüzü bulabilir ve gideceğimiz rotayı saptayabiliriz Bunun için çok basit aletler ve bilgilerin yanı sıra içgüdülerimizden bile yararlanabileceğimiz gibi yeni çıkan GPS gibi son teknoloji ürünü aletleri de kullanabiliriz
Yönümüzü her ne ile bulacaksak bulalım, doğada bazen bunun hayati önem taşıdığı anlar yaşayabiliriz Sonuçta bir şekilde doğada bulunan insanların bu bilgi birikimine ve donanıma sahip olmaları gerekmektedir Son yıllarda ülkemizde doğaya olan ilginin yaşadığı patlamayı hangi nedenlerle açıklarsak açıklayalım, bu insanlarda doğada yaşam konusundaki alt yapı eksikliğinin, hem doğal çevrenin korunabilmesi hem de bu insanların korunabilmesi açısından giderilmesi gerekmektedir Bu konuda, konu ile ilgili tüm insanlara çeşitli görevler düştüğü inancındayım

PUSULA
Pusula, kabaca kuzeyi gösteren bir alet olarak tanımlanabilir Ancak sadece bu işi yapan bir pusula, kuzey kutbuna doğru bizi yönlendirmekten başka bir işe yaramaz Bu tür pusulalar, amacımız kuzey kutbuna gitmek, ya da namaz için kıbleyi ( güneyi ) bulmak değilse fazla işlevsel değildir
Tüm pusulaların çalışma prensibi ve mantığı aynı olmakla birlikte, kullanım amaçlarına göre çeşitli yapıda olanları vardır Günümüzde dağcılar ve gezginler tarafından kullanılan pusulalar belli özellikler taşırlar Üreten firmaya göre farklı markalarda piyasada bulunan bu pusulalardan Silva, Suunto ve Recta gibi markalar yaygın olarak kullanılmaktadır Bu tür pusulaları doğa malzemeleri satan mağazalarda bulabilirsiniz

PUSULA ALACAKLARA ÖNERİLER
Her şeyden önce bu iş için ayırabileceğiniz bütçeyi belirlemelisiniz Amaca uygun olarak alabileceğiniz en basit pusula, 20 - 40 DM arasında bir fiyata sahiptir Daha profesyonel bir pusula istiyorsanız, 70 - 110 DM arasında bir fiyat ödemeniz gerekir Ancak bu fiyat gruplarından hangisine karar verirseniz verin, alacağınız pusula, kullanım amacınıza uygun özellikleri taşıyacaktır İki fiyat grubu arasında daha çok, pusulanın hassaslığı ile ilgili farklar bulunmaktadır Yazının bundan sonraki bölümünde bu sınıflamalara giren iki pusula tanıtılacaktır
Şekil 1'de tanıtılan pusula alabileceğiniz en ekonomik ve özellikleri açısından da minimum olarak niteleyebileceğim bir pusuladır Özetle, üzerinde bu özellikleri barındırmayan bir pusula doğada işinize yaramaz Boşuna para vermeyin
Şekil 2'de tanıtılan pusula ise, daha profesyonel bir pusula olup, paranız varsa tadından yenmez
PUSULAYI TANIYALIM
Şekil 1'de görülen pusula, Silva Starter modeli olup, döner bilezik 5 derece aralıklarla işaretlenmiştir Ülkemizdeki fiyatı 20 DM kadardır Ekonomik, ancak amaca uygun bir pusula almak isteyenlere önerebilirim Şimdi bu pusulanın üzerinde bulunan özellikleri tanıyalım
1)PUSULA İBRESİ( OKU ) KUZEY UCU
Bu ibre kendi etrafında 360 derece dönebilen hareketli bir yapıya sahiptir İbrenin kırmızı yada fosfor rengine boyanmış olan ucu, kuzeyi gösterir Aynı ibrenin diğer ucu genellikle beyaz renge boyalıdır ve güney yönünü gösterir Bu ibre, soğukta donmayan içi özel bir sıvı ile dolu bir kapsül içine yerleştirilmiştir Pusula ibresinin içinde yer aldığı kapsüle, "Pusula Yuvası" adı verilir
2)PUSULA YUVASI İÇİNDEKİ KUZEY - GÜNEY ÇİZGİLERİ
Bu çizgilerin hareketi, döner bileziğin hareketine bağlıdır Kullanılan pusulanın markasına göre, bu çizgilerden iki tanesinin ucu ok şeklinde birleştirilmiş yada fosforlu renkle çizilerek işaretlenmiş olabilir Kullanım sırasında pusula ibresi kuzey ucu ile, bu çizgiler, döner bilezik çevrilerek birbirine paralel konuma getirilirler
3) PUSULA YUVASI AÇI KADRANI ( DÖNER BİLEZİK )
Pusula yuvasının dışı, üzerinde açı değerlerinin yazılı olduğu bir kadrana sahiptir Kısaca "döner bilezik" olarak da adlandırılan bu kadran, kullanıcı tarafından elle çevrilerek kullanılır Açı kadranı üzerinde 0'dan 360 dereceye kadar açı değerleri yer almaktadır Kullanılan pusulanın kalitesine göre, açı kadranının bölünümü 1, 2 ya da 5'er derecelik aralıklarla olabilir Bu bölünüm ne kadar küçükse pusulanın hassasiyeti o kadar artar Dolayısıyla 1'er derecelik bölünüme sahip olan pusula en ideal olanıdır Bu tür bir pusulada istikamet açıları hesaplanırken hata payı en aza iner
Döner bilezik üzerinde açı değerlerinin yanı sıra harflerle belirtilen yönler ve ara yönler de yer almaktadır
N - Kuzey NE - Kuzeydoğu
E - Doğu SE - Güneydoğu
S - Güney SW - Güneybatı
W - Batı NW - Kuzeybatı
4) İSTİKAMET AÇISI OKUMA ÇİZGİSİ
Hedef açısı okuma çizgisi, Kerteriz açısı okuma çizgisi ya da Gösterge olarak da adlandırılan bu çizgi, pusula şeffaf gövdesi üzerine genellikle fosfor rengi ya da kırmızı boya ile çizilmiş sabit bir çizgidir Bu çizgi, döner bilezik üzerindeki değerleri okuyacağımız noktayı işaret eder Özetle pusula ile bir açı ölçtüğümüzde bu açının değeri, bu çizginin karşısına gelen döner bilezik üzerindeki rakamdır
5)HAREKET YÖNÜ OKU
Bu ok, pusula şeffaf gövdesi üzerinde sabit olarak işaretlenmiş kırmızı renkli bir ok işareti şeklindedir Bu ok, örnekteki pusulada istikamet açısını belirlerken pusulayı hedefe doğru olarak yönlendirebilmemiz için kullanılır Bu okun ucu gidilecek hedefi gösterecek şekilde tutulduktan sonra gerekli açı ölçme işlemleri yapılır Açı belirlendikten sonra bu okun ucu hareket edeceğimiz yönü gösterir
6)CETVEL ( SANTİMETRE )
Pusulanın iki kenarında cetveller yer alır Bunlardan biri cm olarak bölünüme sahiptir Bu cetveller, Harita üzerinde çalışırken gerekli açı ve uzaklık ölçümleri yapmamıza yarar Örneğin harita üzerinde iki nokta arasındaki uzaklığı hesaplayabilmek için bu iki noktanın arasını bir çizgi ile birleştirir ve bu çizgiyi cetvelle ölçeriz Daha sonra yaptığımız ölçümü haritanın ölçeği ile kıyaslayarak gerçekteki uzunluğun ne kadar olduğunu buluruz
7)CETVEL ( İNCHES )
Cetvellerden diğeri, farklı ölçü sistemlerine sahip ülke ve haritalarda çalışabilmek için inches olarak bölünüme sahiptir
8)SEFFAF YÜZEY ( TABAN )
Pusula tabanı şeffaf bir maddeden yapılmıştır Bu özellik, harita üzerinde çalışırken harita değerlerinin rahat bir şekilde okunabilmesi için düşünülmüştür
DAHA İYİ BİR PUSULA
Şekil 2'de daha kompleks yapılı, dağcılar ve gezginler için profesyonel sayılabilecek bir pusula görülmektedir Şekil 1'de tanıtımını yaptığımız pusulada bulunan bütün özellikler, bu pusulada da bulunmaktadır Çalışma prensipleri hemen hemen aynıdır Ancak bu pusula, hem daha hassas ölçümler yapabilir hem de daha farklı bazı özelliklere sahiptir Aşağıda sadece bu farklı özellikler tanıtılacaktır Şekil 2'de görülen pusula Silva Ranger modeli olup, döner bilezik 2 derece aralıklarla işaretlenmiştir Ülkemizdeki satış fiyatı 100 DM kadardır

1)GERİ İSTİKAMET AÇISI OKUMA ÇİZGİSİ
Arazide gitmek istediğimiz hedefler ve bunlara ait istikamet açılarını hesapladığımızda, aynı rotadan başlangıç noktasına geri döneceksek, geri istikamet açılarını da hesaplayıp dönüşte bunlara göre hareket etmemiz gerekecektir İstikamet açısı ve geri istikamet açısının nasıl hesaplandığını ilerde anlatacağız Ancak geri istikamet açısının hesabını hiç yapmaksızın bu çizgiyi kullanarak bu açıyı hemen görebiliriz Bu çizginin bir amacı budur
Örneğin, arazide A noktasından B noktasına gitmek için, A noktasında istikamet açısı belirleriz Belirlediğimiz bu değeri, A'dan B'ye giderken kullanırız İstikamet açısını belirlediğimiz an, bu değer, istikamet açısı okuma çizgisinin karşısındaki döner bilezik değeridir Aynı noktada yani A'da, geri istikamet açısı okuma çizgisinin karşısına gelen döner bilezik değeri ise, bize geri istikamet açımızı verir Biz bu değeri B'den A'ya geri dönerken kullanırız
Geri istikamet açısı okuma çizgisinin diğer bir işlevi, bir hedefe nişan alırken kullanılmasıdır Ayna üzerindeki siyah çizgi, aynadan bakıldığında bu çizgi ile aynı hizaya geldiğinde hedef, V çentiği içine alınmalıdır Bu konumda doğru nişan alıyoruzdur
2)ROAMER
Roamer, kareleme yöntemi kullanılarak harita üzerindeki herhangi bir noktanın yerinin rakamsal olarak tanımlanmasına yarar Hesaplamanın nasıl yapılacağını harita ile ilgili bölümde ele alacağız
Roamer, pusula şeffaf yüzeyi üzerine kırmızı boya ile yazılarak sabitlenmiş bazı değerlerden oluşur Biri yatay diğeri dikey olmak üzere iki çizgi, bir köşe oluşturacak şekilde birleştirilmiştir Çizgiler üzerinde çeşitli rakamsal bölünümler bulunmaktadır 1 / 25000 ve 1 / 50000 ölçekli harita kullanımına göre 2 farklı şekilde gruplandırılmıştır Çizgilerin dışına gelen değerler, 1 / 25000 ölçekli harita, içine gelen değerler ise 1 / 50000 ölçekli haritalar içindir
3)KAPAK
Bu pusulada, pusula yuvasını kapatan açılıp örtülebilen bir kapak bulunmaktadır Ancak kapağın işlevi sadece pusula yuvasını örterek korumak değil, üzerinde yer alan diğer elemanları sayesinde ( V çentiği, ayna, ayna üzerindeki siyah çizgi ) daha hassas ve kolay ölçümler yapılabilmesini sağlamaktır
4)AYNA
Pusula kapağını 90 derece ya da biraz daha az açtığımızda, pusulayı bir hedefe yöneltip istikamet açısı hesaplarken, aynanın işlevi, kadran üzerindeki değerleri ve kuzeyi gösteren ibrenin ucunun konumunu görmemizi sağlamasıdır Böylelikle ayna sayesinde istikamet açısı hesaplarken pusulanın konumunu bozmaksızın değerleri kolayca görebilme şansımız olur Tabi ki aynayı normal zamanlarda saçınızı taramak ve makyaj tazelemek için de kullanabilirsiniz !
5)AYNA ÜZERİNDEKİ SİYAH ÇİZGİ
Bu çizgi, pusula kapağını ve aynayı ortadan ikiye bölmektedir Amacı, "V çentiği" ile geri istikamet açısı okuma çizgisini birleştirerek, pusulanın hedefe doğru bir şekilde yönlendirilebilmesini sağlamaktır Böylelikle açı hatası yapmaksızın daha sağlıklı ölçümler yapabilmemizi sağlamaktadır
6) V ÇENTİĞİ
T
abanca ve tüfeklerde bulunan "gez" in işlevine sahiptir Bu çentikten hedefe doğru bakılır Hedef yani varılmak istenen nokta, bu çentiğin tam ortasına getirilir Pusula bu konumda iken istikamet açısı ölçülür Çentiğin amacı hedefin kaymasını önleyerek ölçümün hassasiyetini artırmaktır
Bir hedefe nişan alınırken pusula öyle bir tutulmalıdır ki, ayna ortasındaki siyah çizgi, geri istikamet açısı okuma çizgisi ile aynı hizada tutulurken, hedef de V çentiğine yerleşmiş olsun Eğer bu nişan alma olayı doğru yapılmazsa, belirlediğimiz istikamet açısı da yanlış olacaktır Bu ise istenilen noktaya ulaşamama ya da uzağına varma anlamına gelebilir
6)BÜYÜLTEÇ
Şeffaf taban üzerinde ufak bir büyülteç yer almaktadır Bu büyülteç, harita ile çalışırken, harita üzerindeki küçük yazıldığı için okunmakta güçlük çekilen değerlerin rahat okunmasını sağlamak amacı ile konulmuştur ( Örneğin eş yükselti çizgilerinin rakamsal değerlerini sağlam gözle bile okumak güçtür ) Bir söylentiye göre bu büyülteç, kibritsiz ancak güneşli havalarda ateş yakmak içinde kullanılabiliyormuş !
7)BOYUNA ASMA İPİ
Pusulayı boyuna takarak kolye gibi taşımak amacı ile kullanılır
8)DEKLİNASYON AÇISI AYAR VİDASI
Bu vida döner bilezik üzerinde ya da döner bileziğin arka tarafında bulunur Daha fazla bilgi için, Deklinasyon açısı bölümüne bakınız
9) EĞİM ÖLÇME VE DEKLİNASYON AÇISI AYARLAMA KADRANI
Bu pusulada, tırmanılan ya da inilen eğimin hesaplanabilmesi için pusula yuvası içine yerleştirilmiş bir kadran bulunmaktadır Bu kadran, döner bileziğin hareketine bağlı olarak hareket etmektedir Kadranın ortasında sıfır değeri ve bu değerin sağında ve solunda 90'ar derecelik bölünümler bulunmaktadır Kadran üstü değerler 2 derecelik hassasiyete sahiptir
Bu kadran aynı zamanda yazının sonunda bahsedeceğimiz Deklinasyon açısının hesabında da kullanılır

10) EĞİM ÖLÇME KADRANI ÜST ÇİZGİSİ
Bu çizgi de pusula yuvası içinde bulunmaktadır ve hareketi döner bileziğin hareketine bağlıdır Kadranın sınırlamasını yapan bu çizgi, pusula yuvası içindeki kuzey -güney çizgilerini dik kesecek şekilde kırmızı boya ile boyanmış bir çizgidir Eğim ölçme işlemi sırasında, eğim ölçme kadranı üst çizgisinin, istikamet ve geri istikamet açısı okuma çizgileri ile aynı hizaya gelecek şekilde, döner bilezik çevrilerek ayarlanması gerekmektedir Kadran bu konuma getirildikten sonra eğim ölçme işlemi yapılır
11)EĞİM ÖLÇME İBRESİ
Pusula yuvası içinde bulunan ucu ok şeklindeki siyah renkli ibre, eğim ölçme ibresidir Eğim ölçme kadran değerlerinin zemine doğru baktığı konumda bu ibre sıfırı gösteriyorsa düz bir zeminde duruyoruzdur Aksi konumlarda karşılık geldiği değer kadar + ya da - eğim mevcuttur
PUSULA KULLANIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER
1)Pusula kullanılırken yere paralel olacak şekilde yatay olarak tutulmalıdır Elde tutularak kullanılıyorsa, sarsmamaya özen gösterilmelidir
2)Pusulayı kullanmadığınız zamanlarda da mıknatıs ve manyetik alanlardan uzak tutununuz
3)Pusula, pusula ibresinin sapmasına neden olabilecek metal eşyalardan, elektrik akımı taşıyan gerilim hatlarından, telefon ve telgraf hatlarından, dikenli tellerden, metal ağırlıklı kayalardan, maden yataklarından, uzakta kullanılmalıdır Bir fikir verebilmesi açısından aşağıya bulunulması gereken ortalama uzaklıklar çıkartılmıştır
-Yüksek gerilimli enerji hatlarından 55 m
-Araba 15 m
-Dikenli teller 10 m
-Telefon ve telgraf hatları 10 m
-Buz kazması, cep telefonu 1 m
-Saat, konserve kutusu, 05 m
4)Kullanılmadığı zamanlarda mutlaka kapağı kapalı tutulmalı, sudan ve aşırı nemden korunmalıdır Bunun için bir kılıf içinde çantada taşımak uygundur
TERS KUTUPLAMA DURUMU
Pusulanın, manyetik alan ya da mıknatıs gibi etkenlerle karşılaşması sonucu, pusula ibresi bozulabilir İbresi bozulmuş bir pusulada, ibre ağır hareket eder ve sabitlenmesi geç olur Eğer ibre tam olarak bozulmuşsa, ibrenin güneyi göstermesi gereken beyaz ucu, kuzeyi göstermeye başlar Bu duruma ters kutuplama denir Bu durumdan kurtulabilmek için, kuvvetli bir mıknatısın güney ucu ile, pusula ibresinin kuzey ucuna anlık bir darbe vurmak gerekir Daha sonra doğru gösterdiğinden emin olunan başka bir pusula ile karşılaştırma yapılarak yapılan işlemin sonucu gözlenmelidir
KABARCIK SORUNU
İçi sıvı ile doldurulmuş olan pusula yuvalarında, bu sıvı içersinde, hava kabarcıkları meydana gelebilir Hava basıncındaki düşme ve tırmanılan yükseklik nedeni ile meydana gelen bu kabarcıklar, normal hava koşullarında ve alçak rakımlarda kendiliğinden kaybolur
PUSULASIZ YÖN BULMA
1)GÜNEŞİN DOĞDUĞU YERE GÖRE
Güneşin doğduğu ya da battığı yeri biliyorsanız, yönlerinizi saptamanız kolaydır Yüzünüzü güneşin doğduğu yere çevirin ve kollarınızı iki yana açın;
-Yüzünüz Doğu
-Arkanız Batı
-Sol kolunuz Kuzey
-Sağ kolunuz Güney
Bu dört yöne " Ana Yönler " adı verilir Yüzünüzü güneşin battığı yere döndüyseniz, bu bölünüm tam tersi olarak değişecektir
2)SAATİNİZİ KULLANARAK YÖN BULMAK
Bunun için akrep ve yelkovanı olan klasik bir saate sahip olmanız gerekmektedir Digital saatiniz varsa hiç şansınız yok
-Saatin akrebini ( kısa olan ucu ) güneşe doğru çeviriniz
-Saatin yelkovanını ( uzun olan ucu ) 12'nin üzerine getiriniz
-Saatiniz bu konumda iken, akrep ve yelkovan arasındaki açının tam ortası güneyi gösterir ( Bu yöntem kuzey yarımküre için geçerlidir )
3)KUTUP YILDIZINA BAKARAK YÖN BULMAK
Gece bulutsuz bir havada kutup yıldızını ( kuzey yıldızı ) bularak yönümüzü belirleyebiliriz Kutup yıldızı, küçükayı takım yıldızı olarak bilinen yıldız grubunun en ucundaki parlak yıldızdır Bu yıldızı bulmak için üç ayrı yöntem kullanabiliriz ( Kuşkusuz farklı yöntemler de vardır )
a) Küçükayı'yı bulabiliyorsanız, takımın sonuncu yıldızı kutup yıldızıdır
b) Büyükayı'yı bulabiliyorsanız, Büyükayı'nın tabanını oluşturan iki yıldız, kutup yıldızı ile aynı doğrultudadır Büyükayı'nın tabanını oluşturan iki yıldızın arasındaki uzaklığın 5 katını küçükayı'ya doğru uzatırsanız kutup yıldızını bulursunuz
c) Cassiopeia ( Kraliçe ) takım yıldızını tanıyorsanız, bu yıldız grubundan yola çıkabilirsiniz Cassiopeia takım yıldızı, bir çoğumuz tarafından bilinir Ancak belki adını bilmiyor olabiliriz Bu yıldız grubu gökyüzünde "M" ya da duruma göre "W" şeklinde dikkat çekici bir şekilde görünen 5 yıldızdan oluşur Bu takımı bulduktan sonra Büyükayı'yı bulmamız gerekmektedir Cassiopeia'dan, Büyükayı'ya doğru bir hat oluşturulduğunda, kutup yıldızı bu hattın tam ortasına gelir
4)FARKLI BİLGİLER
-Ağaçların ve büyük kayaların kuzeye bakan yüzleri, kuzey rüzgarının etkisi ile yosunlu olur
-Karınca yuvalarının kuzeye bakan yüzlerinde daha çok toprak yığılıdır
-Minarelerin şerefe kapıları güneye bakar
-Müslüman mezarlarında mezar taşları güney yöne dikilir
PUSULANIN KULLANIŞ ŞEKİLLERİ
Pusula doğada çok amaçlı olarak kullanılmaktadır Yazı içersinde bunların hepsine belli oranlarda yer vereceğiz Ancak pusulanın en bilinen ve yaygın kullanımı harita ile birlikte kullanılmasıdır Doğada işlevsel olan haritalar ise, 1 / 50000 ya da 1 / 25000 ölçekli haritalardır Örneğin 1 / 25000 ölçekli bir haritada 1 cm arazide 250 m'dir Elimizde, içinde bulunduğumuz bölgenin bu ölçekte bir haritası varsa her istediğimiz noktayı elimizle koymuş gibi bulabiliriz
Ülkemizde bu ölçekte haritalar, daha çok askeri amaçlı olarak üretilmekte ve sivil kullanıcılara kapalı bulunmaktadır Bu durum, ülkemizdeki doğa insanlarının, dağcıların, gezginlerin en ciddi problemlerinden birini oluşturmaktadır Neyse ki, bu ölçekte haritalara sahip olmaksızın da doğada pusula ile bir çok şey yapabiliriz Yazımızın bundan sonraki bölümünde detaylı olarak pusulanın harita olmadan kullanım şekilleri üzerinde duracağız Daha sonra da haritaya sahip olma durumunda nasıl kullanılabileceğini ayrı bir bölüm olarak ele alacağız
PUSULANIN HARİTA OLMAKSIZIN KULLANIM ŞEKİLLERİ
İSTİKAMET AÇISI NEDİR ?
Doğada ilerde gözle görebildiğimiz bir noktaya ulaşmak teorik olarak kolay gibi görünse de, bütün doğa insanları çok iyi bilir ki bu, hiç de göründüğü kadar basit değildir Yürüyüşe başladığımız anda iyi bir şekilde görebildiğimiz hedef belli bir süre sonra gözden kaybolabilir Ya da yürüyüşün başında belli bir açıdan gördüğümüz hedefe başka bir açıdan yaklaşmaya başladığımızda tamamen farklı bir hedefe doğru gittiğimiz hissine kapılabiliriz Bütün bunlara sis, tipi, havanın kararması ya da hedefle aramızda bulunan ormanlık bir alanın içinden geçmek durumunda olmak gibi etkenleri de eklerseniz, başlangıçta saptadığımız hedefe ulaşmak hemen hemen imkansız hale gelebilir
Bu tür sorunları en aza indirebilmek için, pusulamız aracılığı ile yürüyüşe başlamadan önce hedef ile bulunduğumuz nokta arasındaki istikamet açısını hesaplayarak işe başlayabiliriz Bu açıyı hiç kaybetmeksizin pusula ile yürüdüğümüzde belirlediğimiz hedefe mutlaka ulaşırız Kerteriz açısı, Hedef açısı gibi adlarla da anılan istikamet açısı, kabaca kuzey doğrultu ile varılmak istenen nokta ( hedef ) arasındaki açıdır Bu açı pusula ibresinin gösterdiği kuzey doğrultudan başlayıp, saat yelkovanı dönüş istikametinde hedefe kadar olan açı değeridir
Pusulamızı hedefe yönelttiğimizde, pusula yuvası içindeki kuzey - güney çizgilerinin pusula ibresine paralel olduğu konumda, pusula ibresinden başlayıp hedefe kadar ölçtüğümüz açı, saptadığımız hedefin istikamet açısıdır Bu açının değeri, istikamet açısı okuma çizgisinin karşısında döner bilezik üzerinde görünen rakamdır Şimdi de konuyu biraz daha açıklayarak yazalım
İSTİKAMET AÇISININ ÖLÇÜLMESİ
1) Pusula kapağını 90 derece ya da biraz daha az olacak şekilde açın
2) Pusulayı göz seviyesinde yere paralel olacak şekilde tutun
3) Hareket yönü oku, gitmek istediğiniz noktayı ( hedefi ) gösterecek şekilde hedefe doğru dönün
4) Ayna üzerindeki siyah çizgi, geri istikamet açısı okuma çizgisi ile aynı hizada olacak şekilde pusulayı tutarken, hedefi "V" çentiğine yerleştirin
5) Bu konumu bozmaksızın aynadan takip ederek, döner bileziği, bilezik üzerindeki N işareti pusula ibresinin kuzey ucu ile aynı hizaya gelene kadar çevirin ( Aynı hizaya geldiği an, pusula yuvası içindeki kuzey - güney çizgileri ile pusula ibresi birbirlerine paralel konuma gelir )
6) Döner bilezik üzerinde, istikamet açısı okuma çizgisinin karşısına gelen rakam, belirlediğiniz hedefin istikamet açısıdır
Doğada bir hedef ve onun istikamet açısını belirlediğimizde bunun pratik anlamı şudur Bu açıyı hiç bozmaksızın yürüdüğümüzde hedefe ulaşırız Bütün yürüyüş boyunca bu açıyı bozmadan nasıl yürüyebiliriz ? Bu teorik olarak şu şekilde olabilir Pusulamızı elimize alıp, pusula ibresini, N işareti karşısından hiç ayırmadan yani pusula ibresinin pusula yuvası içindeki kuzey - güney çizgilerine paralel konumunu hiç bozmaksızın yürümemiz gerekir İbrenin saptığı durumlarda uygun dönüşler yaparak pusulanın konumunun değişmesine izin vermeyiz Böylece hedefe varırız
Bu söylediğim tamamen teorik bir şeydir Çünkü, İstikamet açısı olarak belirlediğimiz açı, aslında hedefle bizim aramızda oluşturduğumuz hayali bir hattır Arazi koşullarında bu hayali hattı takip edebilmek imkansızdır Bu hayali hat üzerinde bizim yürüyüşümüzü engelleyecek bir çok doğal oluşum bulunabilir Hayali hattımızı kesen kayalık bir yamaç, bir göl, geçit vermeyen çok sık bitki örtüsü gibi Yukarda anlattığımız ilerleme şekli ancak futbol sahası gibi dümdüz bir arazide söz konusu olabilir O halde iş sadece istikamet açısını belirlemekle kalmıyor, arazi şartlarında belirlediğimiz istikamet açısını nasıl takip edebiliriz ? Bunun yöntemleri neler olabilir ? gibi sorulara da cevap bulmamız gerekiyor
İSTİKAMET AÇISINI TAKİP ETMENİN KOLAY YOLLARI
Burada amacım her duruma uygun reçeteler vermek değil, zaten doğada böyle reçeteler söz konusu olmaz Ancak bir takım yöntemleri biliyor olmak, karşılaşılan zorlukların üstesinden gelmeye yardımcı olabilir Herkesin, kendi kişisel birikimleri ve deneyimlerini kullanarak sorunları çözebileceği inancındayım
"ARA HEDEFLER" BELİRLEYİN
En pratik yol, gitmek istediğimiz ana hedefle aramıza "Ara hedefler" koymaktır Bunun için, istikamet açımızı belirledikten sonra, kafamızda hedefle bulunduğumuz nokta arasında hayali bir çizgi oluşturmamız gerekir Bu çizgi üzerine denk gelen belirgin bazı noktaları esas alarak yürüyüş sürdürülebilir Her ara noktaya ulaşıldığında yeniden pusula ile yön kontrolü yapılmalıdır Ara noktalar belirlenirken, hayali çizginin tam üzerinde olmasına ve görüş ve ulaşım açısından uygun konumlarda bulunmasına özen gösterilmelidir
Örneğin A noktasından, B noktası olarak adlandırdığımız bir zirveye doğru belli bir istikamet açısı ile ilerliyoruz A ve B arası 3 km olsun Biz kafamızda oluşturduğumuz hayali çizgi üzerinde 500 m ilerde bir kaya belirledik Pusulamızı kapatıp direk olarak bu kayaya doğru yürümeye başlarız Yürüyüş sırasında bir dere ile karşılaştık ve karşıya geçemiyoruz diyelim Ancak derenin ilerde inceldiği bir nokta olduğunu görüyoruz, bu şartlarda hayali çizgimizden sapacağız fakat bunu yaparken hiçbir zaman ara hedef noktamızı yani kayayı gözden kaybetmememiz gerekir
Derenin inceldiği noktaya kadar yürür buradan karşıya geçer sonra tekrar ara hedef noktamız olan kayaya ulaşırız Kayaya geldiğimizde pusulamızı çıkartır ve asıl hedefle zirve ile olan istikamet açımızı kontrol ederiz Daha sonra gene hayali çizgimiz üzerinde ikinci bir ara hedef belirleriz Bu da 1 km ilerdeki bir ağaç olsun Pusulamızı kapatır ve bu ağaca kadar yürürüz Yolda önümüze çıkan bir gölün etrafından ağacı gözden kaybetmeden dolaşabiliriz Ağaca ulaştığımızda diyelim ki asıl hedefimiz olan zirveyi göremiyoruz Bu çok önemli değildir çünkü pusulamızı çıkartıp istikamet açımızı kontrol ettiğimizde zirveyi göremesek bile yönünü hemen tespit edebiliriz Bu yön üzerinde üçüncü bir ara hedef belirleyerek yolumuza devam edebiliriz Bu işlemleri zirveye varana kadar tekrar edersek hedefimize ulaşırız Özetle, istikamet açısını belirledikten sonra asıl hedefe kadar bir takım ara hedefler tespit ederek yürümek, hem bizi sürekli pusulayı elimizde tutarak rotadan sapmamak için yoğun bir uğraş vermekten kurtaracak hem de asıl hedefi göremediğimiz durumlarda bile doğru hat üzerinde hedefe emin bir şekilde ilerlememizi sağlayacaktır
Burada dikkat edilmesi gereken nokta, hedefe doğru yürüyüşün aynı hat üzerinde yapılıyor olmasıdır Yani istikamet açımıza göre oluşturduğumuz hayali hattın dışına hiç çıkmıyoruz ( Pusula ibresinin N noktası hizasından sapmaması bu anlama gelir ) Gölü dolaşmak gibi bir nedenle hattan ayrılsak bile ara hedefi gözden kaybetmeden tekrar hayali hat üzerine geri dönüyoruz Peki doğa koşullarında bu mümkün müdür ? Örneğin çok dağlık bir arazide ilerliyoruz, belirli bir zirve için belirlediğimiz istikamet açımız ve ona bağlı olarak oluşturduğumuz hayali hattı ara hedefler koyarak bile takip edebilmek neredeyse imkansızdır Çünkü vadinin ortasından ilerleyen belli bir patika vardır ve bizde bunu takip etmek durumundayızdır Hayali hattan sapmamak uğruna yamaçlara tırmanmak hiç de mantıklı değildir
Bu gibi durumlarda tek bir istikamet açısını, ara hedeflere bölmek yerine arazi koşullarına uygun bir çok istikamet açısı belirlemek ve bunları ara hedeflere bölerek ilerlemek daha uygundur Bu durum, doğada kırtasiye işlemlerini biraz artırmak anlamına gelse de, bu şekilde davranmayı alışkanlık haline getirmek güvenli bir biçimde doğaya gidip gelebilmemiz açısından önemlidir
İSTİKAMET AÇISI SAYINIZI ARTIRIN
Bu sayıyı artırmamızın amacı, doğada arazinin koşullarına daha uygun bir ilerleme şekli yakalayabilmek içindir Tek bir hattı takip etmenin zorluğunun üstesinden gelebilmek için arazi koşullarına uygun bir çok hat ( yani istikamet açısı ) belirlemek daha pratiktir Belirlenen her istikamet açısını bir kağıda not etmek iyi bir alışkanlıktır Çünkü bu açılar aynı hattan geri dönerken de bize lazım olurlar
Örneğin çıkmak istediğimiz zirveye doğru derin bir vadinin içinden kıvrılarak ilerleyen bir patikada olduğumuzu düşünün Ancak vadinin ve patikanın da zaman zaman çeşitli kollara ayrıldığını ve başka vadilerle birleştiğini varsayalım Direk olarak çıkmak istediğimiz zirvenin istikamet açısını hesaplamak yerine, vadi içindeki ilk ayrıma ya da ilk dönemece kadar istikamet açısı almak daha uygun olur
Bu noktaya ulaşıldığında gene arazinin yapısına göre, asıl çıkmak istediğimiz zirveye ters gelmeyecek şekilde örneğin vadinin iki kola ayrıldığı noktaya kadar istikamet açısı alabiliriz Böylece belki 4 - 5 istikamet açısı belirledikten sonra zirveye ulaşabiliriz Tabi ki ilerlerken her istikamet açısını ara hedeflere bölmeyi de ihmal etmeden
YANA KAYMA YÖNTEMİ
Doğada istikamet açımızı takip ederken çeşitli engellerle karşılaşmamız kaçınılmazdır Bunları, nehir ve göl örneğinde olduğu gibi nasıl geçmemiz gerektiğinden yukarda bahsettik Ancak bazen karşılaşılan engelleri aşma durumumuz olmayabilir Ya da karşılaşılan engel, ara hedef noktamızı görmemizi engelleyebilir Örneğin çok sık ve geçit vermez bir orman örtüsü ile karşılaştığımızı varsayalım Bu ve benzeri durumlarda istikamet açımızın belirlediği hayali hattımızdan ayrılmamız gerekir Her ne nedenle olursa olsun hayali hattımızdan ayrılmak zorunda kalırsak, bir daha aynı hatta dönebilmemiz için dikkat etmemiz gereken bazı şeyler vardır
Aslında bizim yapmak istediğimiz, karşılaşılan engeli çizgisel olarak aşmaktır Ancak doğa buna izin vermediği için sağa ya da sola kayarız Bu yana kayma işlemini yaparken hayali hattımızla 90 derecelik açı yapacak şekilde hareket etmemiz gerekir Ayrıca engelin durumuna göre kaç metre ? ya da kaç adım ? veya yürüyerek kaç dakika sağa ya da sola kaydığımızı hesaplamamız gerekir Yana kayma işlemi engel sona erene kadar devam eder Bu noktada gene ilk istikamet açımızla yürüyüşü sürdürmemiz gerekir
Böylece hayali hattımıza paralel başka bir hatta yürüyor konuma geliriz Engelin tamamen ortadan kalkmasından sonra ilk hattımıza geri dönebilmek için bir öncekine ters olacak şekilde 90 derece açı ile hattan ne kadar uzaklaşmışsak hatta doğru o kadar geri yürürüz Bu işlemden sonra, engel çizgisel olarak aşılmış olur ve biz ilk istikamet açımıza geri dönmüş oluruz
GERİDEN KESTİRME YÖNTEMİ
Ara hedefler belirleyip bunlara doğru ilerlerken bazen bu ara hedefi göremez duruma düşebiliriz Örneğin aniden bastıran bir sis bizi ara hedefimizi göremez hale getirebilir Ya da ara hedef noktamızı bir nedenle kaybedebiliriz Böyle durumlarda rotadan saptığımız endişesine kapılabiliriz Gerçekte sapmış ta olabiliriz Panik olmayın eğer bir önceki ara hedef noktanızı görebiliyorsanız Mesele yok demektir Tamamen pusulanız ile birlikte 180 derece geriye dönün Bu durumda pusulanın ibresinin beyaz ucu, ( güney ) döner bilezik üzerindeki N işaretinin karşısına gelir Pusula bu konumda iken, hareket yönü okunun bir önceki kerteriz noktasını gösteriyor olması gerekir
Gösteriyorsa sorun yok demektir Olmanız gereken hattasınızdır ve 180 derece arkanız varmak istediğiniz ara hedef noktasına dönüktür Hareket yönü oku, bir önceki ara hedef noktanızı göstermiyorsa bu, hattan saptığınız anlamına gelir Hattı yeniden bulabilmek için pusula ibresi beyaz ucunun N işaretinin karşısında olduğu konumu bozmaksızın, olduğunuz yerde sağa yada sola doğru kayın Ta ki, hareket okunun yönü bir önceki ara hedef noktanızı gösterene kadar
Bu konuma geldiğinizde kaybettiğiniz hattınızı yeniden bulmuşsunuz demektir Bu yöntemin adına, geriden kestirme yöntemi denmektedir Geriden kestirme yöntemini rotadan saptığınızı düşündüğünüz her hangi bir anda kullanabilirsiniz
GERİ İSTİKAMET AÇISI NEDİR, NASIL HESAPLANIR ?
Doğada genellikle bir yere gider ve daha sonra da aynı rotadan geri döneriz Dağlık bir alanda bir yere kampımızı kurup, belirlediğimiz bir zirveye gider ve daha sonra kampımızın yolunu tutarız Eğer giderken belli istikamet açıları kullanarak gittiysek, geri dönüş sırasında yolumuzu bulamamak gibi bir sorunla karşılaşmayız Daha çok dönüş sırasında bastıran bir sis, ya da zaman hesabında yapılan bir hata sonucu havanın kararması ya da başka herhangi bir nedenle geri dönüş yolunu bulamamak, hiç tahmin etmediğimiz ciddi sorunlara yol açabilir
Eğer bir noktaya giderken istikamet açıların hesaplayıp not ettiysek, geri dönüş sırasında bu istikamet açılarının, geri istikamet açılarını hesaplayarak başlangıç noktamıza rahat bir şekilde geri dönebiliriz Geri istikamet açısı, bir istikamet açısı doğrultusunun artı ya da eksi 180 derece farklı doğrultusuna denir Örneğin, A noktasından B noktasına belli bir istikamet açısı ile ilerlediğimizi varsayalım Aynı hattan, B'den A'ya geri dönmek istediğimizde başlangıç açımızla aramızda 180 derecelik bir fark olacak demektir
Bu nedenle bu fark ( yani 180 derece ) istikamet açımıza eklenerek ya da çıkartılarak geri istikamet açımız bulunur Ekleme ya da çıkartma işlemini, istikamet açımızın değerine göre yaparız Eğer istikamet açımızın değeri 180'den küçükse eklenir 180'den büyükse çıkartılar Bu durumu farklı şekilde söylersek, elinizdeki istikamet açısı değerinden 180 çıkıyorsa çıkartın çıkmıyorsa ekleyin Bir örnek verelim;
İstikamet açınızın değeri 85 derece ise, geri istikamet açınız, 85 + 180 = 265 derecedir
İstikamet açınızın değeri 200 derece ise, geri istikamet açınız, 200 - 180 = 20 derecedir
Kullandığınız pusulada bu hesabı yapma derdinden sizi kurtaracak küçük bir çizgi bulunmaktadır Bu çizginin adı "geri istikamet açısı okuma çizgi"sidir Herhangi bir istikamet açısı belirlediğinizde, döner bilezik üzerinde, geri istikamet açısı okuma çizgisinin karşısında yazan rakam, belirlediğiniz istikamet açısının geri istikamet açısı değeridir
İstikamet açısını belirlediğiniz anda, geri istikamet açınızı da bu çizginin karşısından okuyup bir yere birlikte not alırsanız, geri dönerken hesaplamak durumunda kalmazsınız Ancak geri dönüş için daha kolay yollarda vardır İşte size geri dönüşte izleyeceğiniz iki yöntem Hangisi kolayınıza geliyorsa !
GERİ İSTİKAMET AÇISININ TAKİBİ
Geri istikamet açısının takibinde iki yöntem kullanılmaktadır
AÇI BAĞLAMA YÖNTEMİ
Geri istikamet açılarınızı, ister geri istikamet açısı okuma çizgisi karşısından okuyarak, ister istikamet açılarınıza 180 ekleyerek ya da çıkartarak hesapladıktan sonra bulduğunuz değeri, döner bileziği çevirerek istikamet açısı okuma çizgisinin karşısına getirin Daha sonra, pusula ibresinin kuzey ucu N işaretinin karşısına gelene kadar kendi etrafınızda dönün İbre istediğiniz noktaya geldiği anda hareket yönü okunun gösterdiği yön, gideceğiniz yöndür Bu yaptığınız işleme "açı ayarlamak" ya da "açı bağlamak" adı verilir
Özetle, geri istikamet açınızı pusulanıza bağlayın ve yolunuza devam edin Açı bağlama yöntemi, size herhangi bir istikamet açısı verilip izlemeniz istendiğinde kullanacağınız bir yöntemdir Örneğin, çeşmenin yanına geldikten sonra 120 derece açı ile 5 dakika yürümeniz halinde yola ulaşacaksınız deniliyorsa; yola ulaşabilmek için yapmanız gereken işlem, 120 rakamını istikamet açısı okuma çizgisinin karşısına getirip, pusula ibresi kuzey ucu, N işaretinin karşısına gelene kadar kendi etrafınızda döndükten sonra ibrenin bu konumunu bozmaksızın pusula hareket oku yönünde 5 dakika yürümektir
GÜNEY UCU TAKİP YÖNTEMİ
Bu yöntemde aynı geriden kestirme yönteminde yaptığımızı yaparız Bu yöntem geri dönüşte kullanılabilecek en pratik yöntemdir Çünkü bu yöntemde belli bir hesaplama yapmanıza gerek yoktur Mademki aynı hat üzerinden geri dönülüyor, ya da başka bir söyleyişle 180 derece geri dönmemiz gerekiyor, o zaman pusulamızla birlikte öyle bir döneriz ki, pusulanın güney ucu, N işaretinin karşısına gelsin Bu konumda 180 derece geri dönmüş oluruz Güney ucunu N işaretinin karşısından ayırmadan, hareket yönü okunu takip ederek geri dönüşü gerçekleştirir ve başlangıç noktasına varabiliriz
AÇI HATASI YAPARSANIZ NE OLUR ?
İstikamet açısını ya da geri istikamet açısını hesaplarken, hedefe iyi nişan alamamaktan kaynaklanan açı hataları yapabiliriz Bu tür hatalar hedefe ulaşmanızı engelleyecek boyutta olabilir Özellikle görüş alanının iyi olmadığı durumlarda daha vahim sonuçlara yol açabilir Bir fikir vermesi açısından, 10 derecelik bir hatanın 1000 m mesafede 100 m'lik bir sapmaya neden olduğunu söyleyelim Eğer 12 derecelik hata yaparsanız 1000 m mesafede 200 m hedefi şaşırırsınız ( Şekil 3 )

100 ya da 200 m'lik bir yanılma örneğin sisli bir ortamda hedefi görmeksizin geçmemize neden olabilir Açı hatalarından en az zarar görmek için, istikamet açısı hesapladığımız her noktanın ( Buna durak diyelim ) altimetre ile rakımını ölçmek ve eğer varsa tanıtıcı bir özelliğini de ( Örneğin su kaynağının bulunduğu nokta gibi ) açı ile birlikte not almak yerinde olur Böylelikle hedefi bulamama durumunda diğer tanıtıcı özellikleri de kullanabiliriz Tabi ki altimetrenin hava koşullarına göre belli bir yanılma payının olduğunu da akıldan çıkartmamak gerekir
PUSULANIZ İLE EĞİMİ ÖLÇEBİLİRSİNİZ
Eğer şekil 2'de tanıtımı yapılan tipte olduğu gibi, pusulanızın eğim ölçme donanımı varsa pusulanızla tırmanılan ya da inilen eğimi belirleyebilirsiniz Karşılaşacağınız eğimi biliyor olmak özellikle de tırmanış sırasında doğru zamanlama yapabilmeniz açısından önemlidir Ayrıca çığ tahminlerinde bulunabilmek için eğimi bilmek yerinde olur Çünkü çığ, olasılığı belli eğimlerde daha fazladır Örneğin 25 - 45 derece arası eğimler çığ açısından daha risk taşırlar
EĞİMİN ÖLÇÜLMESİ
1 ) Pusulanın kapağını 180 derece olacak şekilde tam olarak açın
2 ) Eğim ölçme kadranı üst çizgisini, istikamet ve geri istikamet açıları okuma çizgileri ile aynı hizaya gelene kadar döner bileziği çevirin
3 ) Eğim ölçme kadranında fosforlu boya ile boyanmış " 0 " işareti, kadranın başlangıç noktasıdır Bu nokta yere bakacak şekilde pusulanızı eğimini ölçmek istediğiniz zemine yerleştirin
4 ) Pusulayı zemine yerleştirirken, pusula ince kenarı üzerinde duracak şekilde koyulmalıdır ( şekil 4 )

5 ) Siyah renkli eğim ölçme ibresinin karşısına gelen rakam, bulunulan noktanın eğimini gösterir Tırmanış sırasında bu eğim + olarak, iniş sırasında ise - olarak ifade edilir
DEKLİNASYON AÇISI NEDİR ?
Herhangi bir şeyi ölçmek için daima bir başlangıç değerine ihtiyaç duyulur Yönü de rakamsal olarak ( Derece cinsinden ) ifade edebilmek için başlangıç değeri olarak, kuzey yönü kabul edilmiştir Ancak üç tür kuzey yönü tanımlanmaktadır
1) Gerçek Kuzey ( Coğrafi Kuzey ) VKuzey kutbunun olduğu noktadır Yer yüzünün herhangi bir noktasından kuzey kutbuna doğru yönelen doğrudur Haritalarda ucunda yıldız işareti ile gösterilir
2) Magnetik Kuzey ( Pusula Kuzeyi )
Pusulalarda kuzeyi gösteren ibrenin gösterdiği kuzey doğrultusudur Haritalarda ucunda yarım bir ok işareti ile gösterilir Yeryüzündeki magnetik alanlar bölgeden bölgeye farklılıklar taşır Bu nedenle Magnetik kuzey, o an bulunulan noktaya göre değişiklikler gösterir
3) Grid Kuzeyi ( Harita kuzeyi )
Haritalarda bulunan kuzey - güney çizgilerinin gösterdiği kuzey yönüdür Haritaları dikine kesen bu çizgilerin başına GK harfleri koyularak belirtilir
DEKLİNASYON AÇISI
Yeryüzündeki magnetik alanlar bölgeden bölgeye değişim gösterdiği için, Pusula ibresi de bu magnetik alanların etkisi ile sapma yapar ve gerçek kuzeyi göstermez Pusulamıza baktığımızda ibrenin gösterdiği kuzey yönü, bu nedenle gerçek kuzeyden doğu ya da batı yönünde biraz farklılık gösterir İşte bu farka Deklinasyon Açısı ( Sapma açısı ) denir
Özetle gerçek kuzey ile, magnetik kuzey arasındaki açı deklinasyon açısıdır Deklinasyon açısı, içinde bulunulan coğrafi bölgeye göre ve ayrıca yıldan yıla da değişim gösterir Aynı zamanda Grid kuzeyi ile magnetik kuzey arasında da bir deklinasyon mevcuttur Haritaların üzerinde bu konuda bilgiler bulunur Bu bilgileri kullanarak deklinasyon değerleri hesaplanır ve istikamet açıları belirlenirken eklenerek ya da çıkartılarak dikkate alınır Ülkemizde batıya doğru yaklaşık 2 derecelik deklinasyon mevcuttur Bu durumda 2 derecenin hesaplanan istikamet açısından çıkartılması gerekir
Deklinasyon açısı, pek büyük bir değer olmamakla birlikte eğer harita üzerinde yön belirliyorsak, hesaplanması ve pusulanın buna göre ayarlanmasında yarar vardır
PUSULANIZIN DEKLİNASYON AYARINI NASIL YAPACAKSINIZ ?
İki tür ayar yapılabilir
SABİT AYAR
Bunun için pusulanızın döner bileziği üzerinde ya da arka tarafında küçük bir vida bulunur Deklinasyon ayarı bu vida kullanılarak yapılır Vida, sağa ya da sola hafifçe çevrilerek ayarlama gerçekleştirilir Bu ayarlama sonucu pusula yuvası içindeki kuzey - güney çizgileri deklinasyon açısı kadar hafif eğilmiş olur Bu eğme işlemi gerçekleştirilirken eğim ölçme kadranındaki rakamlardan yararlanılır Eğme işlemi tamamlanınca vida sıkıştırılarak bu durum sabit hale getirilir
GEÇİCİ AYAR
Bu yöntemde vida ile hiç oynanmaz Haritadan deklinasyon değeri hesaplanır Eğer batıya deklinasyon varsa döner bilezik deklinasyon değeri kadar saat yelkovanı dönüş yönünde çevrilir Böylece belirlenen istikamet açısından, bu değer çıkartılmış olur Türkiye'de deklinasyon değeri çok küçük olduğundan dağcılar tarafından genellikle ihmal edilmektedir Zaten harita üzerinde çalışılmıyorsa yani doğada hedefi gözle belirliyorsak pusulamızda deklinasyon ayarı yapmaya gerek yoktur
YÜRÜYÜŞ KROKİLERİNİN HAZIRLANMASI
Eğer doğada pusula ile istikamet açıları hesaplayarak bir yürüyüş gerçekleştiriyorsak, bu bilgileri bir kroki ya da tablo şeklinde yazabiliriz Normalde bu kroki harita üzerinde işaretlenerek çıkartılır Ancak haritamız yoksa, bu bilgileri bir tablo halinde not alabiliriz Aşağıda örnek bir tablo çıkartılmıştır

İstikamet
Doğrultusu Uzaklık(Metre) İstikamet Açısı (Derece) Geri İstikemet Açısı Rakım
1 Rakım
2 Ulaşım Süresi
(Dakika) Notlar
AB 300 75 270 1600 1800 15 KampGöl
BC 500 120 300 1800 2100 25 GölKayalık
CD 800 150 330 2500 3000 120 KayalıkSu Kaynağı
DE 400 40 220 3000 3300 90 Su kaynağıSırt
EF 250 320 140 3300 3600 30 SırtZirve

Tabloda yer alan uzaklık değeri, eğer haritanız varsa ölçülerek hesaplanır Harita yoksa kısa mesafeler için adım sayma yolu ile hesaplanır ( Bir adım ortalama 75 cm olarak hesaplanır ) Adım sayılamayacak kadar uzun mesafeler için tahmini değer kullanılabilir
TRAVERSE
Pusula kullanma ve doğada yön bulma yeteneğimizi geliştirmek için sadece pusula kullanarak önceden belirlenmiş bir parkur üzerinde yapılan yön bulma işlemidir İstikamet açıları ve birbirlerine olan uzaklıkları verilen çeşitli istasyon noktaları arasında belli bir başlangıç noktasından başlanıp parkur tamamlanmaya çalışılır
ORIENTEERING
Traversin daha geliştirilmiş bir şeklidir Haritası özel olarak hazırlanmış bir parkur üzerinde, zamana karşı bir doğa sporu olarak yapılır Orienteering'e katılanlar, daha önceden bilgi sahibi olmadıkları bir parkur üzerinde, önceden belirlenmiş olan kontrol noktalarını, sadece pusula ve harita kullanarak en kısa zamanda bularak parkuru tamamlamaya çalışırlar
İlk kez 1918 yılında İsveç'de bir spor dalı olarak başlatılan Orienteering, kelime kökeni olarak da İsveçe'dir Daha sonra Avrupa ve dünyada da yaygınlık kazanan bu spor, ülkemizde uzun yıllar sadece ordu bünyesinde yapılmıştır Son yıllarda İstanbul ve Ankara'da bu sporu yapan orienteering grupları kurulmuştur Bu gruplar bugün çeşitli etkinlikler sürdürmektedirler
Orienteering için 1/10000 ya da 1/ 15000 ölçekli özel olarak hazırlatılan haritalar kullanılmaktadır Bu haritalar, aynı ölçekteki coğrafi haritalara göre çok daha detay bilgiler içermektedir Bu haritalar olmaksızın bu spor yapılamamaktadır Orienteering grupları, bölgelerinin bu tür haritalarını işin uzmanı olan haritacılara hazırlatarak üyelerinin kullanımına sunmaktadırlar