Samsun

Samsun


Samsun Türkiye'nin, Karadeniz bölgesinin Orta Karadeniz bölümünde yer alan il İl toprakları 37° 08’ ve 34° 30’ doğu boylamları ile 40° 05’ ve 41° 45’ kuzey enlemleri arasında kalır Doğudan Ordu; güneyden Tokat, Amasya ve Çorum; batıdan Sinop illeriyle çevrilidir İlin kuzeyinde ise Karadeniz yer alır İlin trafik plaka numarası 55’tir





Samsun'un konumu Samsun Türkiye'nin, Karadeniz bölgesinin Orta Karadeniz bölümünde yer alan il İl toprakları 37° 08’ ve 34° 30’ doğu boylamları ile 40° 05’ ve 41° 45’ kuzey enlemleri arasında kalır Doğudan Ordu; güneyden Tokat, Amasya ve Çorum; batıdan Sinop illeriyle çevrilidir İlin kuzeyinde ise Karadeniz yer alır İlin trafik plaka numarası 55’tir

İsminin kökeni

Samsun’un ilk ismi AmisosİyonyalılarGaskarlar olup şehir (Miletliler) tarafından kurulmuştur Ancak, bundan önce tarafından da burada bir yerleşim yeri kurulduğu (MÖ 3500) bilinmektedir Bu yerleşim yerinin ise denizden gelebilecek tehlikelerden korunabilmek ve yerleşmenin kolayca sağlanabilmesi amacı ile kıyıdan uzak vadi içinde ve yamaç eteklerinde bulunmaktadır (Bugünkü Mert Irmağı Kılıçdede Mahallesi sınırları içerisinde kalan ve Gazi İlköğretim Okulu karşısındaki Öksürük Tepe –Dündartepe- çevresindeki alan ile Sosyal Meskenlerin olduğu alan) Bu yerleşim yerinin kurulduğu dönemdeki adının , şehrin eski isimlerinden olan Enete, Simisso, Sinusso ve Peiraeurs’dan hangisi olduğu tespit edilememiştir Selçuklu Türkleri bu şehri feth edince mevcut yerin hemen yanına yeni bir yerleşim yeri daha kurmuşlar ve buraya “Samsun” ismini vermişlerdir “Samsun” ismi, Selçuklu Türklerinin verdiği özel bir isim, olup eski “Amisos” ile ne kelime olarak ve ne de mana olarak herhangi bir ilgisi yoktur Türkler şehir merkezine Samsun, İl sınırları ile çevrili bölgeye ise “Canik ” demişlerdir

Samsun-Tarihi-Ekonomisi



Karadeniz Bölgesi'ndeki en gelişmiş illerimizden biri olan Samsun aynı zamanda bölgenin en kalabalık ilidir
Güneyde Kuzey Anadolu Dağları'nın {bak Kuzey Anadolu Dağlari) kıyı dağları ile iç sıralarını birbirinden ayıran çukurluklardan, kuzeyde Karadeniz kıyısına kadar uzanan il toprakları fazla yüksek sayılmaz Karadeniz'e kıyısı olan iller arasında düzlüklerin en çok bulunduğu il Samsun'dur




Samsun adı geçince, Kurtuluş Savaşı'nın {bak Kurtuluş Savaşi) başlangıcı sayılan, Mustafa Kemal Paşa'nın 19 Mayıs 1919'da burada Anadolu kıyısına çıkışı akla gelir Her yıl 19 Mayıs'ta kutlanan Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı için Ankara'da düzenlenen törende atletler tarafından Samsun'dan başlayarak ilden ile taşınan bayrak ve toprak cumhurbaşkanına verilir

SAMSUN İLİNE İLİŞKİN BİLGİLER

YÜZÖLÇÜMÜ: 9579 km2

NÜFUSU (1990): 1158400

İL MERKEZİ: Samsun

İLÇELER VE NÜFUSLARI (1990): Merkez ilçe (368574), Alaçam (43162), Asarcık (16342), Ayvacık (28112), Bafra (153701), Çarşamba (124270), Havza (62564), Kavak (32949), Lâdik (26697), 19 Mayıs (28947), Sahpazarı (29561), Tekkeköy (48730), Terme (81668), Vezirköprü (102503), Yakakent (10620)

BAŞLICA KENTLER VE NÜFUSLARI (1990): Samsun (303979), Bafra (65600), Çarşamba (38863)

BAŞLICA YÜKSELTİ: Kunduz Dağı (1791 metre)

SICAKLIK: Samsun kentinde en düşük -9,8°C

(921929), en yüksek 39°C (1581938), ortalama
14,3°C

YAĞIŞ MİKTARI: Samsun kentinde yıllık ortalama 723,9 mm

İL TRAFİK NO: 55

İLGİ ÇEKİCİ YERLER: Çakırlar Korusu, Çamgöl ve Vezirköprü orman içi dinlenme yerleri; Havza ve Lâdik kaplıcaları; Kale, Pazar (Samsun), Hacı Hatun, Yalı, Tayyar Paşa, Mustafa Paşa, Rıdvan Bey, Abdullah Paşa, Değirmenbaşı, Taceddin Paşa, Pazar (Terme) Taşkale camileri; Büyükcami (Samsun); Şeyh Sey yid Kudbeddin ve İsa Baba camileri ile türbeleri, Büyükcami (Bafra), Fazıl Ahmed Paşa Medresesi; Fazıl Ahmed Paşa Bedesten ve Arastası; Havza İmareti; Kızgözü Aslanağzı Kaplıcası; Küçükhamam (Şifa Kaplıcası); Taşkale ve Şifa hamamları; Çifteha mam; Atatürk ve İlk Adım anıtları; Samsun Arkeoloji ve Etnografya, Samsun 19 Mayıs ve Samsun Atatürk müzeleri

Doğal Yapı

Samsun ili toprakları güney ve batı kesimdeki dağlık alanlardan Karadeniz kıyısına doğru gidildikçe alçalır Güneybatıdaki küçük bir kesimi Batı Karadeniz Bölümü'nün sınırları içinde kalan Samsun ili topraklarının büyük bölümü Orta Karadeniz Bölümü'nde yer alır Samsun ilinin doğu ve güney kesimini Canik Dağları, batı kesimini de Küre (İsfen diyar) Dağları engebelendirir Bu topraklardaki en önemli yükselti, güneybatıda doruğu 1791 metreye erişen Kunduz Dağı'dır Bu dağlar akarsular tarafından derin biçimde parçalanmıştır Ülkemizin en uzun akarsuyu olan Kızılırmak ile Yeşilırmak {bak KIZILIRMAK; Yeşİlirmak) Samsun ili sınırları içinde Karadeniz'e dökülür İl topraklarından kaynaklanan suları toplayan öteki akarsular Terme, Abdal, Mert ve Kürtün çaylarıdır




Samsun ilindeki başlıca düzlükler, akarsuların taşıdığı alüvyonların Karadeniz kıyısında yığılması sonucunda oluşmuş olan delta ovalarıdır Bunların başlıcaları Kızılırmak'ın deltası olan Bafra Ovası ile Yeşilırmak ve Terme Çayı'nın taşıdığı alüvyonlarla oluşan Çarşamba Ovası'dır Samsun kenti yakınındaki düzlükler ise Kürtün ve Mert çaylarının getirdiği alüvyonlarla oluşmuş kıyı ovalarıdır Bu ovalar ilin başlıca tarım alanlarıdır
Samsun ilinde birçok doğal ve yapay göl vardır Başlıca doğal göller kıyı ovalarında yer alan lagünler (denizkulagı) ile Lâdik Gölü'dür Yapay göller ise Yeşilırmak üzerinde kurulmuş olan Suat Uğurlu ve Hasan Uğurlu barajlarının ardında suların toplanmasıyla oluşan baraj gölleridir

Kızılırmak ve Yeşilırmak deltası geniş ve küt birer yarımada gibi Karadeniz'e uzanır Bafra Ovası'nın kuzeyinde yer alan, Kızılırmak'ın Karadeniz'e ulaştığı kesimdeki çıkıntı Bafra Burnu, bu ovanın doğusundaki çıkıntı da İncir Burnu adıyla anılır Bafra Ovası kıyılarında doğal kumsallar uzanır Kumsalın hemen ardında yer alan lagünlerin çevresi sazlık ve bataklıktır Bu ovadaki başlıca lagünler Karaboğaz, Liman ve Balık gölleri ile Uzungöl'dür Çarşamba Ovası'nın doğu ucunda Çaltı Burnu, batı ucunda da Cıva Burnu yer alır Bu ovadaki kumsalların gerisinde bulunan başlıca lagünler ise Dumanlı göl, Akgöl ve Simenlik Gölü'dür





Çevresinde ülkemizin en etkin deprem bölgelerinden biri bulunan Kuzey Anadolu kırık kuşağı, Samsun ilinin güney kesiminden geçer Tarih boyunca bu kesimde oluşan depremlerin önemli ölçüde yıkıma ve can kaybına neden olduğu bilinmektedir
Samsun ili nemli ve ılıman bir iklimin etkisi altındadır Yıllık ortalama yağış miktarı 1000 milimetreyi geçmeyen Samsun iline en çok sonbahar ve kış mevsimlerinde yağış düşer Uzun yıllardır yapılan gözlemler sırasında hava sıcaklığının 10°C'nin altına düştüğü görülmeyen Samsun'da ölçülen en yüksek hava sıcaklığı da 37°C'den azdır
Kıyıdan uzaklaştıkça yağış miktarı azaldığından doğal bitki örtüsü dağılışında bazı farklılıklar görülür Karadeniz'e bakan kıyı dağlarındaki ormanlar daha çok kestane, meşe, gürgen ve kayın gibi genişyapraklı ve kızıl çam gibi iğneyapraklı ağaçlardan oluşur; İÇ kesimdeki dağlık alanlarda daha az ormana rastlanır İç kesimdeki ormanlarda meşe ile kayınların yanı sıra soğuğa ve kuraklığa dayanıklı kara çamlarla sarı çamlar daha yaygındır

Tarih

Yapılan kazı ve araştırma sonuçlarına göre çok eski bir yerleşim alanı olduğu anlaşılan Samsun yöresi, İÖ 8 yüzyıla kadar Kaşka lar'ın yurdu olan topraklar arasında yer alıyordu İÖ 7 yüzyıldan sonra Miletli denizcilerin Karadeniz kıyısında bazı ticaret kolonileri kurmaya başlaması ve Anadolu'ya çeşitli yönlerden göç dalgalarının gelmesine bağlı olarak bu yöreye de başka halk toplulukları yerleşti İÖ 6 yüzyılda Persler'in denetim kurmaya çalıştığı Samsun yöresi, İÖ 3 yüzyılda Pontos Krallığı'na bağlandı Daha sonra Roma İmparatorluğu'nun egemenliğine giren Samsun, 11 yüzyılda Bizans İmparatorluğu' nun yerel yönetim birimlerinden Armeniakon Theması'nın sınırları içindeydi Bu sırada Anadoia'ya doğudan girmeye başlayan Türkmenler 11 yüzyıl sonlarına doğru Samsun yöresine kadar yayıldılar

Bir süre Bizanslılar ile Anadolu Selçukluları arasında el değiştiren Samsun, 13 yüzyılda Komnenos hanedanı tarafından kurulan Trabzon Rum İmparatorlu ğu'na bağlandı Bazı girişimlerine karşın Anadolu Selçukluları tarafından ele geçirilemeyen Samsun yöresi bir süre İlhanlılar'ın, Pervane oğulları'nın, Eretna Beyliği'nin, Kadı Burha neddin Devİeti'nin denetiminde kaldıktan sonra 1398'de Osmanlılar'ca alındı Ama Osmanlılar 1402'de Timur'a yenilince Anadolu' nun birçok bölgesi gibi Samsun yöresi de bazı yerel yöneticiler arasında paylaşıldı Bir süre Candaroğulları, Kubadoğulları ve Taced dinoğulları tarafından yönetilen Samsun ili toprakları 1428'de tümüyle Osmanlı Dev leti'ne katıldı Kurtuluş Savası'nın başlangıcında Mustafa Kemal'in Samsun'a çıkması ve Samsun ile Havza'da bazı çalışmalar yapması ilin yakın tarihinde önemli bir yer tutar

Ekonomi

Yarısından fazlası kırsal kesimde yaşayan Samsun ili halkı geçimini tarım ile daha çok tarıma dayalı sanayi ve ticaretten sağlar Meyve yetiştirilen bağ ve bahçelerin dışında, il yüzölçümünün yüzde 37'si bitkisel üretim yapılan tarım alanlarından oluşur İlin en önemli tarımsal ürünleri fındık, tütün ve soyafasulyesidir Ayrıca domates, şekerpancarı, mısır, buğday, lahana, dolmalık biber, taze fasulye, hıyar, patates ve arpa da yetiştirilir
Samsun'da hayvancılığın da ekonomik yaşamda önemli bir yeri vardır İl tarımının geliştirilmesi amacıyla kurulmuş olan Gele men ve Karaköy tarım işletmelerinin hayvan soylarının ıslahı konusundaki katkıları hayvancılığın ileri bir düzeye ulaşmasına yardımcı olmuştur Çeşitli küçükbaş ve büyükbaş hayvanların yetiştirildiği ilde arıcılık ve tavukçuluk da yapılır




Ama bitkisel üretim alanlarında yaygın kimyasal ilaç kullanımı arıcılığın gerilemesine neden olmaktadır İlin gelir kaynaklarından biri de balıkçılıktır Karadeniz'de son yıllarda görülen balık azalmasına bağlı olarak deniz balıkçılığı eski önemini yitirmiştir İldeki akarsu ve göllerde de tatlı su balıkçılığı yapılmaktadır

Samsun ilinde sanayi Karadeniz Bölgesi' nin doğu kesimindeki başka illere göre daha gelişmiş bir düzeydedir İldeki en önemli sanayi kuruluşları Etibank'a ait bakır cevheri işleme fabrikalarıdır Bundan başka un, salça, süt ürünleri, bitkisel yağ, şeker, sigara, yem, orman ürünleri, gübre, çimento ve plastik fabrikaları Samsun ilindeki başlıca sanayi kuruluşlarıdır İlde oldukça canlı bir küçük sanayi etkinliği vardır
Samsun ili yeraltı kaynaklan açısından yoksul sayılır İl topraklarında linyit ve mermer yataklarıyla şifalı madensuyu kaynakları vardır

Halkın dinlenmesi ve eğlenmesi için birçok mesire yeri ve plaj bulunan ilde yabanıl yaşamı korumak amacıyla bazı alanlar da oluşturulmuştur Bu alanlar Vezirköprü ilçesindeki geyik üretme istasyonu ile Terme ilçesinde sülün ve su kuşları için kurulmuş olan koruma ve üretme alanıdır

Toplum ve Kültür

Anadolu'da anlatılan bazı efsanelerde adı geçen Amazonlar'ın (bak AMAZONLAR) İÖ 20 yüzyıl ile İÖ 12 yüzyıl arasında Samsun yöresinde yaşadıkları ileri sürülür Yaşamlarında erkeklere sürekli olarak yer vermeyen savaşçı kadınlar topluluğu olduğu sanılan Amazonlar, bu efsanelerden birine göre Terme Çayı'nın Karadeniz'e döküldüğü kesimde kurdukları bir kentte yaşıyorlardı Karadeniz'den gemilerle gelen bir denizci halk, yüzyıllardan beri kıyıda yaşayan Amazonlar'ın egemenliğine son vermiş Bunun üzerine uzun saçlarıyla tanınan Amazonlar yaşamlarını sürdürebilmek için iç bölgelere çekilmek zorunda kalmış ve buralarda gizlenmişler Amazonlar, tanınmamak için saçlarını keserek toprağa gömmüşler Daha sonra saçların gömüldüğü topraklardan tütün filizleri çıkmış Kıyıldığında tütünlerin kadın saçını andırır biçimde tel tel olmasının bu efsanenin anlatılmasına neden olduğu sanılmaktadır

Çeşitli kaynaklar verimli topraklara sahip olan Samsun yöresinin tarih boyunca birçok halk topluluğuna yurtluk ettiğini yazar Kırım ile yapılan ticarette önem taşıyan Samsun limanı 11 yüzyılda bir Ceneviz kolonisiydi 19 yüzyıl başlarında küçük bir kasaba olan Samsun'a Osmanlı Devleti'nin yitirdiği Kafkasya ve daha sonra da Rumeli'den gelen göçmenlerin bir bölümü yerleştirildi Özellikle Kafkasya'dan göçen topluluklar yurt edindikleri yerlerde eski toplumsal yaşamlarını ve kültürlerini sürdürdükleri adacıklar oluşturdular

19 yüzyılın ikinci yarısında tütün tarım ve ticaretinin gelişmesi Samsun'un toplumsal ve kültürel yapısını önemli ölçüde etkiledi Kent kısa sürede önemli bir ticaret merkezi oldu Doğu ticaretiyle uğraşan Fransızlar, Belçikalılar, ABD'liler ve Ruslar kentte ticari işletmeler ve bankalar kurdular Bu gelişmeler batı kültürünün bazı öğelerinin kent yaşamına girmesine yol açtı

İlde bugün önemini yitiren halı ve bez dokumacılığı en önemli el sanatlarıydı Bafra ve Çarşamba ilçelerinde keten dokumacılığı yaygındı Kalın dokunan keten bezinden orak gömleği, dış giyimlik ve örtü yapılırdı Halı dokumacılığı ise Lâdik'te gelişmişti Günümüzde de sürdürülen bu el sanatı özellikle seccadeleriyle ilgi toplamaktadır
Samsun ilinde konut mimarisi Doğu Karadeniz ve Orta Anadolu etkisi altındadır İldeki düz alanların varlığı Doğu Karadeniz' deki dağınık yerleşimlerin tersine daha toplu yerleşmelere olanak sağlamıştır

İl Merkezi: Samsun

Bugünkü kent alanında yer alan ilk yerleşme, Miletli denizciler tarafından bir ticaret kolonisi olarak İÖ 7 yüzyılda kurulan Amisos'tur Daha sonra kısa bir süre Peiraieus olarak anıldıysa da bu ad yerleşmedi ve kente gene Amisos dendi Kent Bizans döneminde bir piskoposluk merkeziydi Daha sonra Cene vizliler'in eline geçen bu yöre günümüze kadar çeşitli aşamalarda Hıristiyan Amisos, Gâvur Amisos, Gâvur Samsun ve Karasam sun adlarıyla anıldı Türkmenler tarafından kurulan yerleşme ise Yeni Amisos ve Müslüman Samsun olarak adlandırıldı Eskiden bu iki yerleşme arasında canlı bir ticaret ilişkisi vardı




Osmanlı döneminde bütünleşen bu iki yerleşme, 15 yüzyıla ait kayıtlarda Canik adıyla geçer 20 yüzyıl başında önemli bir ticaret merkezi olan kent, I Dünya Savaşı sırasında birkaç kez Rus donanması tarafından topa tutuldu
Günümüzde Samsun Karadeniz Bölgesi' nin en büyük kentidir Mert Çayı'nın Karadeniz'e ulaştığı kesimde güneye, batıya ve kuzeye doğru gelişen kent, hızlı nüfus artışı nedeniyle konut sorunuyla karşı karşıyadır Hızlı gelişme sonucunda eski bir liman kenti olan Samsun kent merkezinin denizle ilişkisi kesilmiş durumdadır Bunun nedeni limanın yapılması sırasında denizin doldurulması ve fuar alanı için kıyı ile kent arasındaki geniş bir kesimin seçilmiş olmasıdır

Samsun kenti demir, deniz, hava ve karayollarıyla Türkiye'nin öteki merkezlerine bağlanır Kentteki başlıca eğitim ve kültür kurumu Ondokuz Mayıs Üniversitesi'dir Bir bölümü kent içinde yer alan fabrikalardan Karadeniz'e akıtılan sanayi atıkları Samsun kıyısında yoğun bir deniz kirliliğine yol açmaktadır
Kentin nüfusu 240674'tür (1985)

SAMSUN - BANDIRMA VAPURU






SAMSUN 19 MAYIS STADYUMU



SAMSUN SEVGİ GÖLÜ VE KUĞULAR




BARUTHANE MEVKİİ-TELEFERİKTEN ATAKUM MANZARASI







Iste Cumhuriyet ParkiMustafa KemaL Ataturk'un UnLu HeykeLi



SAMSUN SEVGİ KÖPRÜSÜ



SAMSUNDA KIŞ VE 19 MAYIS STADYUMU



SAMSUN LİMAN






SAMSUN SAHİL GEZİNTİ YOLU