Hollywood'un Tanrä±Sä±

Sinemanın dinle olan münasebeti, kendi tarihiyle eÅ? deÄ?er bir konudur Hatta bu konuda çekilmiÅ? en eski film olarak 1916 tarihli Intolerance isimli, Ä°sa’nın Ã?ilesi’nin neredeyse ilk sürümü olan bir film dahi mevcut kaynaklarda Bu tarihten baÅ?layarak çekilmiÅ? olan sayısız film, bazen kendi dinini yaratarak, bazen mevcut dinlerdeki kaynaklardan faydalanarak beyaz perdede, dinler, inanç, kader, varlık, yokluk, zaman ve gerçeklik gibi öÄ?eleri sorguladı Dünya sinemasının pastadaki en büyük dilimi olan Hollywood’un ise dinlerle olan iliÅ?kisi de asla sıradan deÄ?ildi

Peki, Hollywood sineması neden din kaynaklı birçok hikâyeyi senaryolaÅ?tırmakta veya sorgulayıcı tutumunu sürdürmekte? Amaç kuvvetli bir propaganda mı? Yoksa dini hassasiyetleri olan veya olmayan insanların beyaz perde önünde kendilerini sorgulamasından maddi bir menfaat elde etmek mi? Sanırım bu konuda ki en güzel cevabı Türk Sinema Tarihçisi Giovanni Scognamillo’nun Hollywood din iliÅ?kisi ile ilgili bulduÄ?um Å?u cümlesi veriyor “Hollywood oluÅ?turduÄ?u endüstri kuralları içerisinde dini ticari bir faktör olarak kullanıyor Bu bilinçli tercihe propaganda, tanıtım veya sömürü diyebiliriz” Bu konuda ki, en ilginç iddialardan biri de misyonerlik amacıyla bu yola baÅ?vurulduÄ?udur Tabii ki, bu iddia doÄ?ruysa bile, bu propagandalar her zaman, doÄ?rudan seyirciye yöneltilmemekte, dolaylı yoldan seyircinin beyninde yer etmesi yoluna daha çok baÅ?vurulmaktadır Bu konuya en çarpıcı örnek birçoÄ?umuzun severek izlediÄ?i Terminatör 2 filminde önümüze sürülüyordu Arnold Schwarzeneger’in oynadıÄ?ı T–800 isimli robot, Hıristiyan mitlerinde yer aldıÄ?ı gibi kendisini feda ediyor, ancak sonra geri geliyordu Yaralanma Å?ekli tıpkı çarmıhta yaralanan Ä°sa’ya benzetiliyor hatta Ä°sa’nın dirildiÄ?ine inanmayan havarisi gibi, John Connor’da tıpkı Hıristiyan mitlerindeki gibi, T-800’ün yara deliklerine parmaklarını sokuyordu Tabii bizim için çok Å?ey ifade etmeyen bu ayrıntılar, çocukluÄ?u bu hikâyelerle geçen Hıristiyan gençlerin beyninde benzer iliÅ?kiyi fark ettirmeden kuruyordu Elbette salt amacı, Hrıstiyan MisyonerliÄ?i olarak algılayamayız Zira Hollywood sinemasında, kiliseyi ve yaptıklarını eleÅ?tiren, hatta temel olarak alınan Hıristiyan misyonerliÄ?i suçlamalarının tersine gidecek Å?ekilde, Hıristiyanlıkla dalga geçen yüzlerce film de mevcut bulunmakta Fakat giÅ?e baÅ?arısına sahip olan filmler çoÄ?unlukla bu dolaylı propagandanın mevcut olduÄ?u filmler olunca, altta aranan amaç daha çok dikkati çekiyor

Günümüzde, birçok öÄ?e sinemanın gözüyle ameliyat masasına yatırılıp incelenmektedir Bunlara keskin örnekler verecek olursak, kader konusunu esas alan Truman Show ile kader denilen Å?eyin, bir televizyon stüdyosunda kapalı kalmaya benzetildiÄ?i ve çoÄ?unlukla kaderimize yön veremediÄ?imiz konusu alt mesajlarıyla seyircinin yüzüne çarpılıyordu Aman Tanrım(Evan Almighty) filminin bir önceki halkası Aman Tanrım (Bruce Almighty) filminde ise bütün duaların kabul olmaması sorgulanıyor ve Ä°ncil’den yaptıÄ?ı alıntılarla orta sınıfı bir Amerikan vatandaÅ?ının mizah eksenli olarak Tanrı’nın yerine geçiÅ?i anlatılıyordu Mizahi yönünün tam merkezinde oturan dini tartıÅ?mayla film giÅ?eden baÅ?arıyla ayrılıyordu Benzeri bir örnekte ünlü yönetmen Tarantino’nun unutulmaz filmi olan Pulp Fiction’da, dolaylı propaganda çok iyi bir Å?ekilde filmin içerisine sızdırılmıÅ?tı Ana karakter cinayetlerinden önce Ä°ncil okuyor, kendisini ıskalayan kurÅ?unları Allah’ın lütfu olarak deÄ?erlendiriyor ve onun müdahalesinden bahsediyordu Sinemanın efsanevi serilerinden olan Star Wars serisi ise kendi yarattıÄ?ı Jedi dini felsefelerini ve tanrı yerine güç(force) denilen öÄ?eye tapan Jedi Å?övalyelerini izleyiciye öyle bir Å?ekilde nakÅ?ediyordu ki, 2001 yılında Avustralya, Yeni Zelanda, Ä°ngiltere ve Kanada’da kütüklere kaydedilmiÅ? bir Jedi Å?övalyeleri dini ortaya çıkıyordu Ã?stelik azımsanacak bir rakamda deÄ?il: sayıları yetmiÅ? bini aÅ?ıyordu Tabii bu Å?ekilde sorgulamaların ve yeni din oluÅ?umlarının yanı sıra, sinemanın dine diÄ?er bir müdahalesi dıÅ?arıdan, dinin sorguladıÄ?ı Å?eyleri kendi yöntemiyle cevaplayarak oluyordu

Sorgulanan Å?eyler özellikle her dinin kendi kuralları ile cevaplamaya çalıÅ?tıÄ?ı, “kimsin? Nasıl var oldun? Ne yapmalısın? Ä°yi ve kötü nedir?” gibi sorular Bu konuda sinemanın müdahalesi ile oluÅ?turulmuÅ? biraz felsefeyi harmanlayarak, birazda sıra dıÅ?ı yorum katarak oluÅ?turulmuÅ? birçok film mevcut Bu konudaki en bilindik örnek elbette ünlü Matrix serisi Gündemdeyken çok tartıÅ?ılmıÅ? hatta Matrix felsefesi diye kitapları çıkmıÅ? bu filmde, dindar bir hrıstiyan izleyiciyi her karesinde Ä°sevi sembolizmin ve dini hikâyelerin uyarlanmasıyla yapılan göndermelerle neredeyse boÄ?muÅ?, bununla da kalmayıp Budizm dahil birçok dine sayısız gönderme yapılmıÅ?tır Jodie Foster’ın baÅ?rolünde oynadıÄ?ı Mesaj(Contact) filmi ile evrenin büyüklüÄ?ü ve uzaylılardan gelen veriler üzerine bilimsel tekniklerle yapılmıÅ? bir aracın pilotluÄ?unu yapmak için verilen mücadelede, bilim ve din iliÅ?kisinin yoÄ?unca sorgulanıÅ?ı önümüze koyuluyordu Sorgulanan sorulardan biri olan “iyi ve kötü” karÅ?ıtlıÄ?ı ise Konstantine, BeÅ?inci element ve BaÄ?ımsızlık Günü gibi filmlerle cevaplanmaya çalıÅ?ılıyordu Bu filmlerin çoÄ?unda iyi ile kötü arasında nihai bir savaÅ? yaÅ?anıyor ve iyiler(kiÅ?iye göre deÄ?iÅ?ir) kazanıyordu Bununla beraber, Yarından Sonra, Armageddon, Derin Darbe gibi filmlerle, kıyamet senaryoları hayata geçiriliyor ve Hollywood bakıÅ? açısıyla kıyametler olup bitiyor ve sonrası hakkında kafa karıÅ?tırıcı sorularla izleyici baÅ? baÅ?a bırakılıyordu Bütün bunları bir tarafa bırakırsak, sinemanın bu sorgulama hakkını nereden bulduÄ?unu sorarsak, buna en iyi cevap batı dünyasının sinemayı temel bir mitoloji fabrikası olarak görmesinden ileri gelir olacaktır

Tabii Hollywood, sadece mitoloji üretmekte deÄ?il, mevcut dini tarihi, dini bilgileri ve inançları farklı anlatmakta da oldukça usta Hollywood’un bu yüzü ise dini sorgulamak yerine, yeni bir din yaratmadan, sorulan soruları cevaplıyor Ã?rneÄ?in Mel Gibson’ın Ä°sa’nın Ã?ilesi filmi ile uzun süredir sessiz olan Hrıstiyan anti-semitizmi hortladı ve Ä°sa’ya ihanet eden Yahudiler sinemaları dolduran kilise müdavimleri tarafından nefretle anılmaya baÅ?landı Stigmata filmi ise sinemayı geleneksel olarak dinin alanı gören akımın zirvesiydi Stigmata Ä°sevi teolojiye göre, Ä°sa’nın çarmıhta aldıÄ?ı yaraların benzerini taÅ?ıyan insanların özel olduÄ?unu gösteren iÅ?aretin adıydı ve bu hikayeden yola çıkan Hollywood büyük bir gerilim filmiyle karÅ?ımıza çıkıyordu Farklı bir duruÅ?ta, Cennetin KrallıÄ?ı filminde ortaya çıkarılacaktı Burada konu direk inancın özüne bakıÅ? deÄ?ildi Sorgulanan din deÄ?ildi, filmdeki malzeme kutsal kaynaklardan deÄ?il tarih kitaplarından alınmıÅ?tı ve Hollywood ilk defa bir filmde karÅ?ısında savaÅ?tıÄ?ı Ä°slam toplumunu rencide etmiyor, aÅ?aÄ?ılamıyordu Eyyubi ile Balian’ın diyalogları bunu çok iyi vurgulamakla beraber, bu rencide edilmeyiÅ?in tarihi sebepleri arasında, Hıristiyan tarihçilerin Selahaddin Eyyubi’den her zaman saygıyla bahsetmesi de yer alıyordu Son dönemin giÅ?e baÅ?arısına odaklanmıÅ? yapımı Da Vinci Å?ifresinde ise Vatikan’a göre teslis inancı sorgulanıyor, Katolik kilise zor durumda bırakılıyordu Temel olarak bakıldıÄ?ında, sinema kilise için mükemmel bir propaganda yöntemi olmakla birlikte, aynı zamanda büyük bir baÅ? belası da olabiliyordu Ã?rneÄ?in Papa 2 John Paul’un Ä°sa’nın Ã?ilesi filmini seyrettikten sonra, filmin senaryosunu onaylaması ve aynen gerçekleÅ?tiÄ?ine dair beyanat vermesi ile Hıristiyan medyası filmi tamamıyla sahiplenmiÅ?ti Bundan güç alan Gibson, Papa ölür ölmez, onun hayatını film yapma kararını açıklayacaktı

Ä°slam dininin sinemayla tanıÅ?ması ise 1976 yılında Ã?aÄ?rı filmiyle olacak, yönetmen Mustafa Akad’ın filmi beyazperdeden çok videokasetlerle Müslüman dünyada büyük bir pazar elde edecekti Ã?stelik Ã?aÄ?rı filmi yapıldıÄ?ında Müslümanların sinema pazarında hemen hemen hiç yeri olmadıÄ?ını bilmekte de fayda var Bu filmin devamında, Ã?mer Muhtar filminin çekilmesi ve benzeri yapımların devamı sonucunda, iÅ?in nihai noktası Hollywood’a sipariÅ?le yaptırılan Son Peygamber isimli animasyon filmine kadar gidecek, bu filmde Ã?aÄ?rı’nın çizgi kopyası olmaktan öteye geçemeyecekti Tabii, dini senaryolaÅ?tırma da peygamber kıssalarının büyük önemi olması ve dinimizin peygamberi suret olarak göstermeme kuralı da, yapımcı ve yönetmenleri daha çok peygamberlik sonrası dönemin hikâyelerine yöneltiyordu Ä°Å?in ilginç yönü, sinemada diÄ?er dinler kadar çok eleÅ?tiriye maruz olmayan tek tanrılı dinlerin ilki Musevilik nerdeyse sinemada çok az yer buluyordu Buna sebep olarak birçok teori üretilirken ünlü reklâmcı Alinur VelidedeoÄ?lu’nun Hollywood’a götürdüÄ?ü senaryoların baÅ?arıya ulaÅ?maması ile ilgili bir televizyon programında sarf ettiÄ?i söz çok dikkat çekici idi: “Hollywood yapımcıları ya Yahudi veya eÅ?cinsel; ya da her ikisi birden Aralarına kendilerine benzeyenlerden baÅ?kasını almıyorlar” Hollywood sinemasını kuranların Musevi kökenli olması da bu torpili açıklar Å?ekildeydi Elbette ki bir kiÅ?inin görüÅ?ü bu konuda kesin ve hâkim bir kanaate ulaÅ?mamıza yardımcı olmuyor Fakat kesin olan Å?u ki; sinema dini propaganda yapma da, yeni dinler yaratmada, dini sorgulamakta ki etkinliÄ?ini hiçbir zaman kaybetmiyor

Sinemanın bu etkinliÄ?i temel anlamda yaÅ?anılan âlemin dıÅ?ında gerçeklik dıÅ?ı birçok âlem olduÄ?unu vurgularken seyircinin zihni de yeni inanıÅ?lara gebe oluyor Peki, bu durumun bir sakıncası var mı? Yahut Hollywood’un baÅ?ka bir Tanrısı mı var? Olmasında bir art niyet var mı? Din ve sinemanın bu iç içe iliÅ?kisi dini ve sinemayı nasıl etkiliyor

Ã?ncelikle, yedinci sanat olarak bilinen sinemanın perdelerinde kendi kimlikleri olan insanlara, baÅ?ka kimliklerin anlatılmasından ziyade benimsetilmeye çalıÅ?ılması sanatın iÅ?levi olan toplumu düzen ve kültürü himaye iÅ?levini yok ediyor Zira Hollywood sinema yoluyla dünyaya sadece kendi istediÄ?i mesajları vermekte diretiyor Sanat ve sinemanın daha çok heyecanlandırmaya, duygulandırmaya veya eÄ?lendirmeye yönelik amacı çiÄ?neniyor Ã?ünkü Å?u ya da bu Å?ekilde ülkemizdeki çoÄ?u insanın çoÄ?unlukla rahatlama ve bilgilenme aracı olarak gördüÄ?ü sinemada, objektif bilgi verilmediÄ?i gibi, filmde neyin veya hangi dinin propagandası yapılıyorsa zıttı fikre sahip olan Å?ahsın, dünyadan kopma ve ruhunu tatmin etme anları o an, o karanlık sinema salonunda gasp ediliyor Hollywood’un tanrısı konusuna gelince, baÅ?taki tarihçimizin görüÅ?ü ve izlediklerimiz doÄ?rultusunda, biraz eski ve neÅ?eli bir deyimle, “Hollywood’un dini imanı para” diyebiliriz Yani ilk etapta Hollywood’un umursadıÄ?ı yegâne Å?ey ticari kaygıdır Propaganda konusunda ki art niyete gelince, iÅ?te burada yeni çıkan Aman Tanrım filmi niyetin ne olduÄ?unu gösterir durumda Benzer konuda çekilmiÅ? bir filmin, sadece devam filmi denilerek neredeyse aynı konu üzerine çekilmesi, ortada yeni bir konu yerine güncellenmiÅ? bir eski konunun önümüze tekrar sunulması filmin izlenebilirliÄ?ini kaybettiriyor Bununla birlikte yeni bir Å?ey sunmadıÄ?ı ve Å?u ya da bu Å?ekilde dünyanın %95 inin inanmıÅ? olduÄ?u bir varlıÄ?ı ısrarla aynı tabuya sokmasının sonucunda da arkasında bir art niyet aranmalı diye düÅ?ünüyorum

Son olarak din ve sinema bu konudan nasıl etkileniyor onun cevabını vermek gerek Sinema toplumun kendi inançlarını kabullenme Å?eklini deÄ?iÅ?tirerek, dinin fonksiyonunu üstleniyor Bu durumda dinin sinemayı kendi yanına çekmesi halinde, dinlerin kuralları beyaz perdeden insanlara aktarılır hale gelir ki, bu inanç özgürlüÄ?ünü zedeler Ã?bür yandan sinema bazen öyle filmler sunuyor ki, kendisinin kontrol edemeyeceÄ?i Å?ekilde yeni dinler türetiyor Bu da kontrol edilemeyecek kadar yıkıcı sonuçlara sebep olabilir Sinema dini araç olarak deÄ?il amaç olarak kullanmaya baÅ?larsa o zaman durumun tahlili basit Sinema-din arasında ki bu inorganik iliÅ?ki din bilginlerini daha fazla sorumluluÄ?a sürüklerken, sinemacılarında dini daha iyi bilmeleri gereken dayatılmıÅ? bir geleceÄ?in habercisi olacak, orası iÅ?in görülen kısmı Görülmeyen kısmı ise, sinemadan doyumsuz zevk alan biz izleyicileri kalbimizden vurmaktan fazlasını yapacak


Devami