Doğal Afetler-Kasırga

Kasırga


Kasırga en tehlikeli ve yıkıcı tropik fırtınalardan biridir Tropik denizlerin sıcak suları üzerinde ortaya çıkar Çoğu Antil Denizi'nde ve Meksika Körfezi'nde oluşur Kasırga dönemi genellikle Atlas Okyanusu'nun kuzey kesiminde haziran-ekim arasında, güney kesiminde ise eylülde yaşanır Bir kasırga su üzerindeki sıcak ve nemli havanın yükselmesiyle başlar Bu havanın çevresinde girdap gibi dönen güçlü bir rüzgar oluşur Ardından yağmur bulutları toplanır ve fırtına patlar Fırtınanın kasırga sayılması için rüzgarın saatte 120 kilometrelik bir hıza ulaşması gerekir Kasırga durgun bir merkezin çevresinde dev bir girdap gibi döner ''Kasırga gözü '' denen merkez bölümünde çok az rüzgar ve yağmur görülür Kasırgaya eşlik eden rüzgar ve yağmur büyük hasara ve can kaybına yol açabilir Kasırgayla birlikte denizlerde dev dalgalar da oluşabilir Bunlar bazen kıyı bölgelerini sular altında bırakır



Büyük çaplı ve çok şiddetli Beufort ölçeğine göre saatte 75 milden fazla hızla ve dönerek esen tropik rüzgâr Doğu Büyük Okyanus ve Güney Atlantik hâriç subtropikal ve tropikal iklim kuşağındaki bütün sıcak denizlerde sıksık meydana gelir Ağustos, eylül aylarında Antillerde görülür Batı Büyük Okyanus’unda Tayfun adını alır Başlangıç ve mevsim sonu kasırgaları, Karaiplerin batısında görülür Orta Amerika kıyılarının biraz açıklarında Büyük Okyanusunda ve Meksika Körfezinde de sık sık rastlanır




Catarina kasırgası, 26 Mart 2004, Brezilya

Kasırgalar, mahallî fırtınalar kadar şiddetli sayılmazlar Orta kuşakta meydana gelen ekstratropik siklonlar kadar da geniş çaplı değildirler Fakat bunlar nisbeten geniş çapta ve kesafette olursa, bütün fırtınaların en tehlikelisi ve tahrip edicisi hâlini alırlar Atlantikte ortalama yılda yedi kasırga vuku bulduğundan doğu Büyük Okyanus'ta de yaklaşık aynı sayıda kasırga vuku bulur 1890-1910 arası çok, 1910-1930 arası az, 1930-1950 arası çok sık kasırga vuku bulmuştur Kasırgaların ekseni kuzeybatı istikametinde eser



Meydana geliş ve hareket



Kuzey Atlantikteki kasırgalar ekseriyetle hazirandan ekime kadar olur Bu müddet zarfında deniz yüzeyinde sıcak ve rutubet en fazla haldedir Mayıs ve kasım aylarında daha az, diğer aylarda ise pek seyrek meydana gelir Kuzey Atlantik bölgesinde yılda meydana gelen ortalama tropik siklon miktarı sekizdir Bunun beşi ise kasırga tipindedir Eylül ayında Atlantik Okyanusunun güneyindeki büyük subtropikal anti-siklon bölgesinde tropik fırtınalar eser Antisiklon bölgesinin güneyinde esen doğu rüzgârları tarafından tahrik edilerek birkaç günlüğüne batı istikametine kayar Fırtınaların çoğu antisiklon bölgesinin batı ucundan kıvrılarak bâzıları Amerika’yı kasıp kavurur Diğerleri ise kıyıdan geçer Diğer fırtınalar kıvrılmadan batı istikametinde doğruca eserek Meksika Körfezini veya Orta Amerika’yı tesiri altına alır Mevsimin başında ve sonunda patlak veren kasırgalar meydana geldikten sonra kuzey istikametinde eserler Fırtınaların hızı ortalama 80-240 km’yi bulur






Rüzgâr ve yağış



Tropik bir siklonun kasırga olarak adlandırılabilmesi için hızının en azından 117 km/saat olması gerekir Ekseriya saate 240 km’den fazla hıza sâhiptirler Sebeb oldukları direkt zarardan başka rüzgarlar felaketlere yol açan büyük deniz dalgalarına ve denizin kabarmasına sebep olurlar Carolis hareketleri adı verilen hareketler sebebiyle kuzey yarım kürede esen rüzgârlar saat yelkovanının tersi istikametinde, güney yarım kürede ise saat yelkovanı istikametindedir Kasırgalarla birlikte yağış da gelir Tropik bir rüzgâr kuşağının ortalama yağış miktarı 75-150 mm’dir Daha çok yağış düştüğü de olur Böyle yağışlar karaların iç kısımlarında ciddî sellere sebebiyet verir



Büyüklük ve yapı




Çok yüksek hıza sâhib olan bulutların taşıdığı yağmur, nisbeten daha sâkin bir bölge olan kasırganın dönen kısmının arkasına düşer Kasırga boydan boya 50-800 km genişliğindedir Büyük kasırgalarda havanın sirkülasyonu 12000 m’den daha üst bölgelere kadar tesir eder Hattâ bâzı kasırgalarda bu tesir stosferde dahi görülebilir Sağnak yağmur getiren kümülüs ve kümülonimbüs bulutları rüzgâr kuşağında spiral bir şekil almaya meyillidirler Şekiller radar ekranında görülebilmekte ve böylece muhtemel bir kasırganın gelişi anlaşılmaktadır Kara istasyonları, uçaklar ve denizdeki gemiler, radarlar vâsıtasıyla kasırgaları tâkip edebilmektedirler Kasırganın dönen kısmın arkasına (gözüne) yaklaşıldıkça rüzgârın hızı kesilir ama tamâmen durmaz Yağış durur Ortadaki bulutlar kaybolur, alçak bulutlar ekseriyetle kalır Aralarından güneş ışıkları geçer Kuşlar kasırga gözüne kapılır ve sürüklenir Kasırga gözü geçtikten bir saat sonra aksi istikamette daha kuvvetli bir rüzgâr eser

Kasırganın orta kısmı (otağında) ısı normalden 10°-15°C daha yüksektir Çünkü buradaki hava daha az faaldir Yanlardaki yüksek hava basıncından merkezdeki alçak hava basıncına doğru kuvvetli bir hava akımı meydana gelir Fakat bu iç hava akımı adı verilen hadisenin kuvveti kısmende olsa sürtünme ile hafifler Kasırganın göz ve odak merkezi kısmından dış kısımlara bilhassa yukarıya doğru santrafüj kuvvetler vâsıtasıyla bir hava akımı meydana gelir Bu bölgede rüzgâr hızı azalır Deniz seviyesindeki şiddetli siklonik akıma tezat teşkil ederek antisiklonik bir akım meydana gelir Kasırgalar basit bir buharla çalışan motora benzetilebilir Kasırgayı hareket ettiren dinamo iç hava akımıdır Hareketini ısı değişiklikleri sağlamaktadır Mal ve can kaybına sebep olan kasırgalar üzerinde senelerdir çalışmalar yapılmaktadır Sun’i peykler vasıtası ile kasırgaların doğuşu, takip ettiği yollar, büyüklüğü ve zararları hakkında yardımcı bilgiler alınmaktadır