İslami Sözlük A

AHMAK Nedir?

Aklı az, görüşü kısa olan

Akıllı kimse, nefsine uymaz ve ibâdet yapar Ahmak olan nefsine uyar, sonra Allah'ın rahmetini bekler (Hadîs-i şerîf-Berîka)

Anadan doğma körlerin görmesini sağlamak, hattâ ölüleri diriltmek bana zor gelmedi Fakat, ahmak olana, doğru sözü anlatamadım (Îsâ aleyhisselâm)

Ahmakla arkadaşlık etmekten kaçın Çünkü, ekseriyâ sana iyilik yapayım derken, zararı dokunur (Hazret-i Ömer)

Dünyâyı ele geçirmek için âhireti vermek ve insanlara yaranmak için Allahü teâlâyı bırakmak ahmaklıktır (İmâm-ı Rabbânî)

Ahmağa verilecek en güzel cevap, sükûttur (İbn-i Hibbân)

Ahmaklar arasında bulunan horlanır, âlimler arasında bulunan hürmet görür (Ca'fer-i Sâdık)

Bile bile hatâda ısrâr eden ahmaktır (Abdülhakîm Arvâsî)

Bir kimsenin ahmak olduğuna alâmet, kendi aybını bırakıp, başkasının aybıyla uğraşmasıdır (Sırrî-yi Sekatî)

Mahlûkâtın, yaratılmışların en ahmağı nefistir Çünkü dâimâ kendi aleyhine, zararına olan şeyleri ister (İmâm-ı Rabbânî)

AHMEDİYYE Nedir?

1 Evliyânın gözbebeği İmâm-ı Rabbânî Ahmed Fârûkî Serhendî hazretlerinin tasavvuftaki yolu Bu yola Müceddidiyye-i Ahmediyye de denir

Ahmediyye yolunun büyüğü İmâm-ı Rabbânî hazretleri bir nasîhatlerinde şöyle buyurdu Nedir?

Her şeye kalbi bağlamaktan kurtulmadıkça, Hak teâlâya bağlanılamaz

İnsana lâzım olan önce Ehl-i sünnete uygun inanmak, sonra Allahü teâlânın emir ve yasaklarına uymak, sonra tasavvuf yolunda ilerlemek, ihlâsı elde etmektir

İhlâs ile yapılan bir iş, senelerle yapılan ibâdetlerin kazancını hâsıl eder

Dünyâya düşkün olanlar âhirette zarar görür

2 Hindistan'da Gulam Ahmed Kâdiyânî tarafından kurulan sapık bir yol (Bkz Kâdiyânîlik)

AHRÂRİYYE Nedir?

Evliyânın büyüklerinden Ubeydullah-ı Ahrâr hazretlerinin tasavvuftaki yolu

Ahrâriyye yolunun büyüğü Ubeydullah-ı Ahrâr hazretleri bir sohbetlerinde şöyle buyurdu Nedir?

Bizim yolumuzda el helâl kârda (işte), gönül ise hakîkî yârda yâni Allahü teâlâdadır

Biz bu yolu, tasavvuf kitablarından değil, Allahü teâlânın kullarına hizmetten elde ettik

İnsanın yaratılmasından maksat, kulluk yapmasıdır Kulluğun özü de, hiçbir zaman Allahü teâlâyı unutmamaktır

Söz, değerli bir şeydir Fakat zamânında ve yerinde olmalıdır

AHSEN-İ TAKVÎM Nedir?

En güzel boy ve sûret Bedenen ve rûhen en güzel olan

Kur'ân-ı kerîmde meâlen buyruldu ki Nedir?

Biz insanı ahsen-i takvîm üzere yarattık (Tîn sûresi Nedir? 4)

AHVÂL Nedir?

Hâller Tasavvuf yolunda bulunan kimselerin, kalblerinde meydana gelen değişmeler Hâl'in çokluk şeklidir (Bkz Hâl)

Kalbe gelen bütün mânevî ahvâli, keşifleri (buluşları) bize verseler fakat kalbimizi Ehl-i sünnet îtikâdı ile süslemeseler kendimi mahv olmuş ve hâlimi harâb bilirim Bütün harâblıkları, felâketleri üzerime yığsalar, lâkin kalbimi Ehl-i sünnet îtikâd ı ile şereflendirseler hiç üzülmem (Ubeydullah-ı Ahrâr)

AHZÂB GAZVESİ (Harbi) Nedir?

Hendek gazvesinin diğer adı

Hendek gazvesinde, müslümanlara karşı Kureyş, Gatafan ve yahûdîlerden meydana gelen birkaç düşman kuvveti birleşip savaştığı için bu harbe Ahzâb gazvesi denmiştir (İmâm-ı Süyûtî, Begâvî)

Akâid İlmi Nedir?

Îmân esaslarını anlatan ilim dalı

Akâid ilmi, îmânın esaslarını geniş ve derin olarak anlatır Bu ilme önceleri Fıkh-ı ekber, sonraları Kelâm ilmi denildi Akâid ilmi ile ilgili ilk eser İmâm-ı A'zam Ebû Hanîfe hazretlerinin yazdığı El-Fıkhu'l-Ekber'dir Daha sonra Ehl-i sünnet îtikâ dını anlatan pekçok eser yazıldı (Muhammed Muhyiddîn)

AKÇE Nedir?

Osmanlı Devletinin ilk zamanlarından îtibâren bastırılan ve kullanılan gümüş para birimi İlk sikkesi gümüşten yapıldığı için ak (beyaz, parlak) para mânâsına akçe denildi Buyurdu akçeye sikke kazalar Ki Osman bin Ertuğrul yazalar

(Hadîdî)

AKD Nedir?

Anlaşma, sözleşme Nikâh, hibe (bağış), vasiyet, alış-veriş gibi işlerde taraflardan birinin teklifi, diğerinin kabûlü ile gerçekleşen sözleşme

Ticâret, vekâlet ve bütün akdlerde, senet yazmak şart değilse de, ödünç vermekte lâzım, nikâhta ise müstehâbdır (İbn-i Âbidîn)

ÂKIL Nedir?

Akıllı kimse; iyi ve kötüyü, faydalı ve zararlıyı birbirinden ayırabilen kimse

Çocuk yedi yaşında âkıl olur Yedi ile onbeş yaş arasında iken akıllı çocuk denir (Hamza Efendi)

Âkıl olmayan çocukların bütün sözleşmeleri bâtıldır, hükümsüzdür (İbn-i Âbidîn)

Âkıl olan bir çocuk, şeker, meyve gibi kendine yarar şey isterse ona satmak câiz değildir Çünkü velîsi izin vermemiş demektir Eğer, tuz, pirinç gibi evle ilgili bir şey isterse, satmak sahîh (geçerli, doğru) olur Çünkü velîsinin izin verdiği anlaş ılır Bunun izin ile alış-veriş etmesi câizdir Çocuk akıllı olmamış ise, velîsinin izni olsa da, alış-veriş etmesi sahîh olmaz (Hamza Efendi) Âkıl isen kıl namazı çün seâdet tâcıdır Sen namazı şöyle bil ki mü'minin mîrâcıdır

(Seâdet-i Ebediyye)

Âkıl-Bâliğ Nedir?

Faydalı ve zararlı olanı birbirinden ayırabilen ve evlenme çağına gelip gusül abdesti almaya başlayan akıllı kimse

Âkıl bâliğ olduktan sonra kişi yetim sayılmaz (Hadîs-i şerîf-Râmûz-ul-Ehâdîs)

Âkıl ve bâliğ olan erkeğin ve kadının birinci vazîfesi, Ehl-i sünnet âlimlerinin yazdıkları inanılacak şeyleri öğrenmek ve bunlara uygun olarak inanmaktır Kıyâmette yâni öldükten sonraCehennem azâbından kurtulmak, onların bildirdiklerine inanmaya ba ğlıdır (İmâm-ı Rabbânî)

Her müslümanın, çocuğuna âmentüyü (îmânın altı şartını) ezberletmesi, mânâsını, farzları (emirleri) ve haramları (yasakları) öğretmesi lâzımdır Âkıl bâliğ olunca; îmânı, İslâm'ı bilmeyen kimse müslüman olmaz (İbn-i Âbidîn)

Âkıl bâliğ her müslümanın, her gün beş vakit namaz kılması farzdır Kız ve oğlan çocuk yedi yaşına gelince, namaz kılmalarını emretmek velîsi üzerine vâcib (lâzım) olur Oruç tutmaları için de emreder On yaşına gelince, namaz kılmaları için el ile h afifçe vurulur Sopa ile dövülmez Falaka ile vurulmaz El ile üçten fazla vurulmaz Velîsinden başkası döğmez (İbn-i Âbidîn, Ebû Bekr Râzî el-Cessâs)

ÂKILE Nedir?

Kâtilin, öldürme işindeki yardımcıları, bunlar yoksa öldürmede kendisine yardım eden kabîlesi (köylüleri, şehirlileri) ve akrabâsı

Kâtilin cinâyeti işlemesine mâni olmadıkları, bilakis bu hususta onu koruyup, gözettikleri ve kâtil, onlardan kuvvet alarak bu suçu işlediği için âkıle, cinâyete karışmış gibi olurlar Kâtil ile birlikte diyeti (para cezâsını) yüklenmeleri bu sebepte ndir (Kıvâmuddîn Kâkî)

Kâtilin ödeyeceği diyet, ödemeleri için âkıleye taksim edilir, paylaştırılır, üç senede alınır Kadın, deli ve çocuk âkıleye katılmaz (İbn-i Âbidîn)

Müslüman olan kâtilin âkılesi ve vârisi (öldüğünde malından mîrâs alacak kimse) yoksa, diyetini beytülmâl verir Yâni hükûmet verir Beytülmâl yoksa, kendi üç senede öder (İbn-i Âbidîn)

ÂKİBET Nedir?

1 Son, netîce

Allahü teâlâ Kur'ân-ı kerîmde meâlen buyuruyor ki Nedir?

(Habîbim!) De ki Nedir? Yeryüzünde gezip dolaşın, sonra da bakın ki (peygamberleri) yalanlıyanların âkibeti nasıl olmuştur (En'âm sûresi Nedir? 11)

Niyet hayır ise âkıbet de hayır olur (Abdülhakîm-i Arvâsî)

2 Dünyâda zafer, âhirette sevâb ve kurtuluş

Kur'ân-ı kerîmde buyruldu ki Nedir?

O hâlde (Habîbim) sen de (Nûh gibi, kavminden gelen eziyetlere ve peygamberlik vazifesinin ağırlığına) sabret Âkibet; hiç şüphesiz, takvâya erenlerindir (günâhlardan sakınanlarındır) (Hûd sûresi Nedir? 49)

AKÎKA Nedir?

Çocuk nîmetine karşılık, Allahü teâlâya şükr niyeti ile kesilen hayvan

(Çocuk doğduğunda) yedinci günü akîka hayvanı kesilir, ismi konur, saçı traş edilir (Hadîs-i şerîf-Tirmizî, Ahmed bin Hanbel)

Akîka, erkek çocuğu için iki, kız çocuğu için bir koyun kesmektir (Hadîs-i şerîf-Şir'ât-ül-İslâm)

Hicretin sekizinci yılında, oğlu İbrâhim dünyâya gelince, yedinci günü Resûlullah sallallahü aleyhi ve sellem İbrâhim'in başını traş ettirip, saçının ağırlığı kadar gümüş sadaka verdi ve akîka olarak iki koç kesti Saçlarını gömdü (İmâm-ı Kastalânî)

Çocuğa yedinci günü isim koymak ve başını kazıyıp, saçının ağırlığı kadar, erkek için altın veya gümüş, kız için gümüş sadaka vermek ve erkek için iki, kız için bir akîka hayvanı kesmek müstehâbdır Akîka hayvanı, kurbanlık hayvan gibi olmalıdır Son ra da kesilebilir Hanefî mezhebinde, etleri pişmiş veya çiğ olarak, zengin, fakir herkese verilebilir (Seyyid Alizâde)

Akîka, çocukları belâlardan, hastalıklardan korur Akîkası yapılanlar, kıyâmette anaya babaya ayrı bir şefâat ederler (Seyyid Alizâde)

AKL (Akıl) Nedir?

İdrâk kuvveti, doğruyu yanlıştan, iyiyi kötüden, faydalıyı zararlıdan ayırmaya yarayan kuvvet

Akıl, sâhibini iyiliğe götürür, kötülükten alıkor Aklı olgunlaşmadıkça kişinin dîni doğru ve îmânı kâmil (olgun) olmaz (Hadîs-i şerîf-İhyâ)

Sizin akılca en üstününüz, Allah'tan en çok korkanınızdır En güzeliniz, Allahü teâlânın emir ve yasaklarına riâyet edeninizdir (Hadîs-i şerîf-İhyâ)

Kişi güzel ahlâk ile gündüz oruç tutup gece ibâdet edenler derecesine ulaşır Fakat akılca kâmil (olgun) olmadıkça, ahlâkı kâmil olmaz Aklı olgunlaşınca, îmânı da olgunlaşır (Hadîs-i şerîf-İhyâ)

Akıllı kimsenin, dünyâ ile ilgili bir menfaati kaçırdığı zaman, bunu kendine gam ve üzüntü yapması uygun değildir Çünkü üzülmekle ele bir şey geçmez Fazla üzülmek akla zarar verir (İbn-i Hibbân)

Akıl göz gibidir, din bilgileri ışık gibidir Akıl yalnız başına din bilgilerini, faydalı ve zararlı şeyleri anlayamaz Bunun için Allahü teâlâ, peygamberleri ile râzı olduğu, beğendiği yol olan İslâmiyet'i bildirdi Aklın eksikliği peygamberlerin gö nderilmesiyle tamamlandı (İmâm-ı Rabbânî)

Akıl ile anlaşılan şeyler, his uzuvları ile anlaşılanların üstünde olduğu ve bunların yanlışını çıkardığı gibi, yâni his uzuvlarımız, akıl ile anlaşılan şeyleri anlıyamayacağı gibi, akıl da, Peygamberlik makâmında anlaşılan şeyleri kavramaktan âcizdi r İnanmaktan başka çâresi yoktur (İmâm-ı Gazâli)