İslami Sözlük A

AHFÂ Nedir?

Çok gizli, âlem-i emrin (madde ve ölçü olmayan ve arşın üstündeki âlemin) beşinci ve son latîfesi (makamı, mertebesi)

İnsana Âlem-i sagîr yâni küçük âlem denir Âlem-i sagîr on kısımdan meydana gelir Bunların beşi Âlem-i emrdendir Bu beş mertebe; kalb, rûh, sır, hafî ve ahfâdır Bunların asılları, kökleri Âlem-i kebîrde (İnsanın dışındaki âlemde)dir Ahfâ latîfes i, mertebelerin en sonu ve en yukarıdaki mertebedir (İmâm-ı Rabbânî)

ÂHİR (El-Âhiru) Nedir?

Allahü teâlânın Esmâ-i hüsnâsından (güzel isimlerinden) Mahlûkâtın (varlıkların) yok olmasından sonra, bâkî olan (varlığı devâm eden) yalnız kendisi kalan, hiç yok olmayan

O (Allahü teâlâ) her şeyin başlangıcıdır (Hadîd sûresi Nedir? 3)

El-Âhiru ismi şerîfini söyliyenin gönlü temizlenir Safâya kavuşur Günde yüz defa söylenirse, Allahü teâlâdan başka her şeyin sevgisi kalbden çıkar (Yûsuf Nebhânî)

ÂHİR ZAMAN Nedir?

Dünyânın son zamânı, son devresi Genel olarak Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) teşriflerinden, özel olarak hicrî bin senesinden sonraki zaman

Âhir zamanda fitne ve belâ devâmlıdır (Hadîs-i şerîf-Râmûz-ül-Ehâdîs)

Âhir zaman yaklaştıkça, îmânın olmadığını gösteren hâller ve işler, bid'atler (dinde olmayıp, ibâdet maksadıyla yapılan şeyler) çoğalır İslâmiyet unutulur Peygamberimiz sallallahü aleyhi ve sellem buyurdu ki Nedir? "Bir zaman gelecek ki, ümmetimde (bana tâbi olanlarda, uyanlarda) müslümanlığın yalnız adı kalacak Mü'min olanlar (inananlar) yalnız bir kaç İslâm âdetini yapacak Îmânları kalmayacak Kur'ân-ı kerîm yalnız okunacak, emirlerinden ve yasaklarından haberleri bile olmayacak Düşünceleri yalnız yiyip içmek olacak Alahü teâlâyı unutacaklar Yalnız paraya tapınacaklar Kadınlara köle olacaklar Az kazanmak ile kanâat etmeyecekler Çok kazanınca, doymayacaklar" (Kurtubî, Mektûbât) Âhir zaman ümmetleri dünyâ fânî bilmezler Gidenleri görürler de ondan ibret almazlar

(Ahmed Yesevî)

ÂHİR ZUHUR Nedir?

Cumâ namazının dört rekat son sünneti ile iki rekat vaktin sünneti arasında kılınan dört rekatlık namaz

Şehirde bir kaç câmide Cumâ namazı kılınabilir Fakat Hanefî mezhebinin bâzı âlimleri ile üç mezhebin çoğunluğu bir câmiden fazla yerdeCumâ kılınmaz dedi Bunun için şehir olduğu ve Cumâ'nın kabûl olması şüpheli bulunan yerlerde "Üzerime son farz ola n kılmadığım öğle namazını kılmaya" diye niyyet ederek âhir zuhur kılmalıdır (Abdülhak-ı Dehlevî)

ÂHİRET Nedir?

İnsanın ölümü ile başlayan ebedî (sonsuz) hayat Âhirete îmân, inanılması lâzım olan altı esastan beşincisidir

Kim de mü'min olduğu hâlde âhireti ister ve onun için gereken şekilde çalışırsa, işte onların çalışmaları makbûl olur (İsrâ sûresi Nedir? 19)

Dünyâ için, dünyâda kalacağın kadar çalış Âhiret için orada sonsuz kalacağına göre çalış Allahü teâlâya, muhtaç olduğun kadar itâat et Cehennem'e dayanabileceğin kadar günâh işle (Hadîs-i şerîf-Eyyühel Veled)

Sizden öncekiler, âhiret işleri ile uğraşıp, sâdece artan zamanlarını dünyâ işlerine harcarlardı Siz ise, bugün hep dünyâ işleri ile uğraşıyor, zaman kalırsa âhiret işlerini yapıyorsunuz (Avn bin Abdullah)

Âhireti düşünmek akıllılığın alâmeti, kalbin canlılığıdır (Ebû Süleymân Dârânî)

Bir kalbde, âhiret arzusu çoğaldıkça, dünyâ düşüncesi o kalbden kaybolur (Ali Müzeyyen)

Allahü teâlânın bildirdiği bir âhiret günü bin dünyâ senesi kadardır Böyle olduğu Hac sûresinde açıkça bildirilmiştir Niçin bu kadar zaman olduğunu ancak Allahü teâlâ bilir Çünkü âhirette, dünyâda bulunan gece, gündüz, ay ve sene yoktur (Mektûbât-ı İmâm-ı Rabbânî)

Âhiret Âlimi Nedir?

Dünyâlığa, mala, mevkiye kıymet vermeyen, ilim ile dünyâlık elde etmeye çalışmayan, âhireti dünyâya tercih eden, ilmiyle amel eden, işi sözüne uyan, ibâdet ve tâate teşvik eden, ilmi âhiretine faydalı olan tevâzu sâhibi âlim

Denildi ki, şunlar Âhiret âlimlerinin alâmetlerindendir Nedir? Haşyet (Allah korkusu), tevâzu (alçak gönüllülük), güzel ahlâk ve zühd (dünyâya rağbet etmemek) (İmâm-ı Gazâlî)

AHKÂM Nedir?

Hükümler Allahü teâlânın emirleri ve yasakları Hükm'ün çokluk şeklidir

Peygamberler aleyhimüsselâm, Allahü teâlânın kendilerine melek (Cebrâil) ile bildirdiği ahkâmı kendi zamanındaki insanlara noksansız olarak bildirmişlerdir (Abdülganî Nablüsî)

Kur'ân-ı kerîm, bütün peygamberlere aleyhimüsselâm gönderilmiş olan ahkâmı ve daha fazlasını kendisinde toplamıştır (Abdülhakîm Arvâsî)

Îmân ve ahkâm bilgilerini öğrenmeyen ve çocuklarına öğretmeyen, kulluk vazîfesini yapmamış olur (İmâm-ı Gazâlî)

Ahkâm-ı Fıkhiyye Nedir?

Fıkıh ile ilgili hükümler Bedenle yapılması ve sakınılması lazım gelen şeyler, emirler ve yasaklar (Bkz Fıkh)

Her müslümanın kendisine lâzım olan ahkâm-ı fıkhiyyeyi öğrenmesi ve yapması lâzımdır (Yûsüf Sinâneddîn Âmesi)

1- İbâdât (Namaz, oruç, zekât, hac, cihad), 2- Münâkehât (Evlenme, boşanma, nafaka ve dalları), 3- Muâmelât (Alış-veriş, kirâ, şirketler, fâiz, mîrâs), 4- Ukûbât (Cezâlar) (Ahmed Zühdi Efendi)

Ahkâm-ı İctihâdiyye Nedir?

Kur'ân-ı kerîm ve hadîs-i şerîfte açıkça bildirilmeyip, müctehid denilen âlimlerin açıkça bildirilenlere benzeterek elde ettikleri hükümler

Ahkâm-ı Mâneviyye Nedir?

Allahü teâlânın zâtına ve sıfatlarına âit bilgiler, tasavvuf bilgileri

Peygamber efendimizin vazîfelerinden biri de, Kur'ân-ı kerîmin ahkâm-ı mâneviyyesini, ümmetinin yüksek (olgun) olanlarının kalblerine akıtmaktır (Seyyid Abdülhakîm Arvâsî)

AHLÂK Nedir?

İnsanda yerleşmiş huylar Hulkun çokluk şeklidir (Bkz Hulk)

İyi huyları tamamlamak, iyi ahlâkı dünyâya yaymak için gönderildim (Hadîs-i şerîf-Câmi'us-sagîr, Künûz-üd-dekâik)

İnsanları memnûn etmek için malınız yetmez Ancak güleryüz ve güzel ahlâkla onları memnun edebilirsiniz (Hadîs-i şerîf-Sünen-i Ebû Dâvûd)

Allahü teâlânın en sevdiği şey, güzel ahlâktır (Hadîs-i şerîf - Ahlâk-ı Celâlî)

İçinizde en sevdiğim kimse, ahlâkı en güzel olanınızdır (Hadîs-i şerîf-Edeb-ül-müfred)

İslâm âlimlerinin çoğuna göre insanlar iyiliğe, yükselmeğe elverişli olarak doğar Sonra nefsin kötü arzûları ve güzel ahlâkı öğrenmemek ve kötü arkadaşlarla düşüp kalkmak kötü huyları meydana getirir (Ali bin Emrullah)

Ahlâk İlmi Nedir?

Kötü huylardan uzaklaşıp, güzel huylar edinme yollarını öğreten ilim

Ahlâk ilmi, çok şerefli, pek kıymetli, en lüzumlu bir ilimdir Çünkü rûhun kötülükleri bu ilim ile temizlenebilir Rûhun iyi huyları, sıhhati, kuvveti bununla kolayca elde edilir Kuvvetli rûhlar ahlâk ilmi sâyesinde güzel ahlâk sâhibi olur Kirlenmi ş, hasta rûhlar da, bu ilim yardımı ile temizlenir, iyi ahlâka kavuşur (Ali bin Emrullah)

Ahlâk-ı Hasene Nedir?

Güzel huylar Dînin ve aklın beğendiği huylar

Ahlâk-ı hasenenin alâmeti, insanlardan gelen sıkıntı ve eziyete katlanmaktır (Abdülhakîm Arvâsî)

Çok îtirâz etmemek Adâlet sâhibi olmak Kendini beğenmemek İnsanların ayıplarını örtmek Müslüman kardeşinin kusurunu görünce hüsn-i zân etmek (onu iyiye yorumlamak ve hakkında iyi düşünmek) Başkasından gelen e ziyet ve sıkıntılara katlanmak Nefsine (kendine) zulmetmemek Kendi ayıplarına bakıp başkalarının ayıplarını araştırmamak Herkese karşı güler yüzlü, yumuşak ve tatlı sözlü olmak (Yûsuf bin Esbat)

Ahlâk-ı İlâhiyye Nedir?

Allahü teâlânın sıfatlarına ve isimlerine uygun sıfatlarla sıfatlanmak Allahü teâlânın ahlâkı ile ahlâklanmak

"Velî olmak için ahlâk-ı ilâhiyye ile ahlâklanmalıdır" demişlerdir Bu sıfatlar evliyâda meydana gelir Fakat bu benzerlik yalnız isimdedir ve uygunluk sıfatların topluluğundadır Yoksa sıfatların husûsiyetlerinde berâber olunmaz (İmâm-ı Rabbânî)

Allahü teâlânın bir ismi "Melik"tir Bu, her şeye hâkim, gâlib demektir Talebe tasavvuf yolunda ilerlerken, kendi nefsine hâkim, gâlib olur ve başkalarının kalblerine tesir etmeğe başlarsa ahlâk-ı ilâhiyye ile ahlâklanmış olur Allahü teâlânın bir i smi de Semi'dir Yâni işiticidir Talebe, doğru sözü herkesten kabul eder ve gizli hakikatleri, can kulağı ile duyarsa, bu sıfatla huylanmış olur Bir sıfatı da "Basîr"dir Yâni Allahü teâlâ herşeyi görür Talebenin kalb gözü açılır ve firâset ışığı ile kendi ayıblarını ve başkalarının iyi huylarını görürse yâni başkalarını kendisinden daha üstün görürse ve Allahü teâlânın her an gördüğünü göz önünde bulundurarak, hep Allahü teâlânın beğendiği şeyleri yaparsa, bu sıfatla huylanmış olur Bir sıfatı da "Muhyî"dir Yâni Allahü teâlâ dirilticidir Talebe unutulmuş sünnetleri canlandırır, meydana çıkarırsa, bu sıfatla sıfatlanmış olur Bir sıfatı da "Mümit" öldürücü demektirTalebe sünnetlerin yerine yerleşmiş olan bid'atleri, dinde sonradan çık arılıp din diye yapılan şeyleri men eder yok ederse, bu sıfatla sıfatlanmış olur Bütün sıfatlar bunlar gibidir (Hâce Muhammed Pârisâ)

Ahlâk-ı Zemîme Nedir?

Kötü ahlâk Dînin ve aklın beğenmediği huylar

İnsana dünyâda ve âhirette zarar veren her şey, ahlâk-ı zemîmeden meydana gelmektedir Zararların, kötülüklerin başı kötü huylu olmaktır (Ali bin Emrullah)

Ahlâk-ı zemîme kalbi, rûhu hasta eder Hastalığın artması, kalbin, rûhun ölümüne sebeb olur En kötü huy, küfür yâni îmânsızlıktır (İmâm-ı Rabbânî)

Kendinde ahlâk-ı zemîme bulunan kimse, buna yakalanmasının sebebini araştırmalı, bu sebebi yok etmeye, bunun zıddını yapmaya çalışmalıdır Çünkü, insanın alıştığı şeyden kurtulması zordur Kötü şeyler nefse tatlı gelir (Hâdimî)