Osmanlıca Sözlük (T Harfi)-Osmanlıca Sözlük (T Harfi)Kelimeler...

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (T Harfi) TESNİYE Bir şeyi kolaylaştırma

TESRİ' Hızlandırma

Sür'atlendirme

Acele ettirme

TESRİAN Hızlandırarak

Çabuklaştırmak için

TESRİÂT (Tesri'

C

) Çabuklaştırmalar, hızlandırmalar

TESRİB Esasen işkembeden içyağını ayırmak demek olup, mecâzen: Tekdir ve muaheze mânasına kullanılır

* Darılma

Ayıplama

* Başa kakma

TESRİB (Sürub

dan) (Asker) gönderme, yollama

* Atı ve deveyi bölük bölük edip yollamak

TESRİC Kandil yakmak

* Güzelleştirmek

* Hayvanı eyerleme

Hayvana eyer vurma

TESRİD Davar boğazlandığında daha soğumadan bir yerini kesmek veya kırmak

TESRİD Sahtiyan dikmek

* Kırba dikmek

TESRİH Talâk

Boşanma, ayrılma

* Halâs etme, kurtarma

* Bırakma, salıverme

* Kıl tarama

* Asan etme, kolaylaştırma

TESRİH-İ LİHYE Sakal bırakma

TESRİK (Sirkat

den) (C

: Tesrikat) Bir kimseye hırsız deme

TESRİR (C

: Tesrirât) (Sürur

dan) Sevindirme

TESRİYE Gam ve kederi bırakma

Kederi yok etme

TESTİH Yassı ve düz yapmak

* Eşit yapmak, beraber etmek

TESTİH Yün ve pamuk tepmek

TESTİR Gizleme, saklama, setretme, örtme

TESVİB Sevab vermek demektir

Sevab da ceza gibi, hayır veya şer herhangi bir şeyin karşılığıdır

Sevab, hayırda meşhur olmuştur

Lisanımızda da ceza, şerde kullanılmıştır

(E

T

)
TESVİD Karartma

Yazı ile karalama

Yazmak, müsvedde yapmak

TESVİF (Sevf

den) (C

: Tesvifât) Sebepsiz olarak atlatma, geciktirme

TESVİG Cevaz verme

* Kolaylaştırma

* Tecavüz etmek, haddini aşmak

TESVİK (Sevk

den) Sürme, ileri gütme

TESVİK (Misvak

dan) Dişleri misvaklama

TESVİL (C

: Tesvilât) Kötü bir şeyi güzel göstererek aldatma

* Tezyin etmek, süslemek

TESVİM Davarı otlamaya salmak

* İşaretlemek, nişan etmek

* Dağlamak

TESVİR Büyük derecelere çıkma, büyük işlere yükselme

* Koluna bilezik yapma

TESVİR Toz kaldırma

* Derin ve gizli mânayı araştırma

TESVİS Buğdaya bit düşmek

TESVİT Karıştırmak

TESVİYE Seviyelendirme

Düzleme

Beraber etme

İki şeyi müsavi etme

* Bir neticeye bağlama

TESVİYE-İ DEYN Borç ödeme

TESVİYE-İ UMÛR İşlerin görülüp neticelendirilmesi

TESYAR Gönderme, gönderilme

(Eşya hakkında) (Tisyâr şekli yanlıştır)
TESYİL Akıtma

Akıtılma

Sel gibi akıtılma

TESYİR (Seyr

den) (C: Tesyirât) Gönderme, yollama

Seyrettirme

* Sürmek

* Bezi yol yol alaca edip dokumak

TEŞABÜH Benzeşme

Birbirine benzeme

TEŞABÜK Şebekelenme

Karışık, dolaşık hâl alma

TEŞABÜR Birbiriyle karışlarını ölçmek

* Kavga etmek için birbirine karşı gelmek

TEŞACÜR (şecer

den) Sopalarla vuruşma

Birbirine girme kavga, dövüş

TEŞAFF Kap içinde olan suyu içmek

TEŞAHH Bahillik edişmek

TEŞAHHUB Akmak, seyelan etmek

TEŞAHHUM (Şahm

dan) Yağlanma, semirme, şişmanlama

TEŞAHHUS (C

: Teşahhusât) Şahıslanma, belirlenme

Tarif edilebilir hâle gelme

TEŞAHUS Deprenmek

Muhtelif etmek, çeşitli yapmak

TEŞAHÜD Hazır olmak

TEŞAKİ (Şekvâ

dan) Birbirinden şikâyet etme

* Dertleşme

TEŞAKK Muhalefet edişmek, uyuşamamak

* Zor ve meşakkatli olmak

TEŞAKKUK (Şakk

dan) Yarılma, ikiye ayrılma

TEŞAKÜL (şekl

den) şekil ve suretçe bir olma

Birbirine uyma

TEŞAKÜS Husumet edişmek, düşmanlık yapmak

TEŞAM Yılışmak, gülüşmek

* Koklaşmak

TEŞAMUH (şemh

den) Yüce, büyük, yüksek olmak

Yükselmek

TEŞANÜ' Buğz edişmek, kin gütmek

TEŞARÜK Ortaklık etme

Birbirine ortak olma

TEŞA'ŞU' Şaşaalanma, parıldama

TEŞATÜM (şetm

den) Sövüşme

TEŞA'U' Fiz: Işığın merkezden etrafa doğru dalgalanması

TEŞAUB Şubelenme

Ayrılıp kol kol olma

Çatallaşma

Kısımlara ayrılma

TEŞA'UB Perâkende ve kol kol olup bölükler ve şubeler sahibi olma

* Bozuk bir şeyin düzelmesi

* Iraklaşmak

TEŞA'UB-U AKVAM Kavimlerin kısım kısım, şube şube olması

TEŞA'UBÂT (Teşa'ub

C

) Şubeler

Bölük bölük, kısım kısım olmalar

TEŞA'UL (şu'l

den) Parlama, tutuşma

TEŞAUR şâirlik taslamak

Kendini şâir gibi göstermek

TEŞA'UR (Şa'r

dan) Kıllanma, tüylenme

TEŞA'US Tozlu topraklı olmak

Kirlenmek

Paslanmak

TEŞAÜM şom tutmak

TEŞAÜN Eskimek

TEŞAVÜR (Şurâ

dan) Danışma, müşâvere etme

TEŞAVÜS Gururlanıp gözücuyla bakmak

TEŞAYU' Birbiriyle yâr olmak

TEŞBİ' Karnını doyurma

TEŞBİB Saç ve sakal ağarmak

* Ateş yakma

* Kasidede mahbubdan bahsetme

TEŞBİH (C

: Teşbihât) Benzetmek, benzetilmek

Benzetiş

Bir vasıfta vehmetmek

(Bak: Müşebbihe) *Edb: Aralarında maddi veya mânevi bir münasebet bulunan iki şeyi birbirine benzetmek san'atı

Erkân-ı teşbih: (Teşbihin rükünleri) : 1- Müşebbeh (Benzetilen), 2 - Müşebbehün bih (Kendisine benzetilen), 3 - Vech-i şebeh (benzetme ciheti), 4 - Edât-ı teşbih (Teşbih edatı) Birinci ve ikinciye (Yâni, müşebbeh ve müşebbehün bih) "tarafeyn : İki taraf" denir

Meselâ: "Nuri şecâatte Hazret-i Ali gibidir" denildiğinde: "Nuri" müşebbeh, "şecâatte" vech-i şebeh, "Hazret-i Ali" kelimesi ise müşebbehün bih'dir

"Gibi" kelimesi ise edat-ı teşbihtir

Edât-ı teşbih olanlar: "gibi, meselâ, misâl, sanki, meğerki, mesel, mânend, andırır, âdetâ, çü, çün, tek, benzer, zannolunur, veş" (gibi kelimelerdir

)(Pekçok teşbih ve temsiller bulunuyor ki, mürur-u zamanla veya ilmin elinden cehlin eline geçmesiyle hakikat-ı maddiye telâkki ediliyor

Hatâya düşer

Meselâ: "Sevr" ve "Hut" isminde ve âlem-i misâlde sevr ve hut timsâlinde berri ve bahri hayvânat nâzırlarından iki melâiketullah, âdeta bir koca öküz ve cismani bir balık zannedilerek Hadise ilişilmiş

Hem meselâ: Bir vakit huzur-u Nebevide derin bir ses işitildi

Resül-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm ferman etti ki: "Bu gürültü, yetmiş senedir yuvarlanıp ta ancak bu dakika cehennemin dibine düşen bir taşın gürültüsüdür

" İşte bu Hadisi işiten, hakikata vâsıl olmıyan inkâra sapar

Halbuki, yirmi dakika o Hadisten sonra kat'iyyen sabittir ki: Biri geldi

Resül-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'a dedi ki: "Meşhur münafık, yirmi dakika evvel öldü

" Yetmiş yaşına giren o münafık cehennemin bir taşı olarak bütün müddet-i ömrü tedennide esfel-i sâfiline küfre sukuttan ibaret olduğunu gayet beligane bir surette Resül-i Ekrem Aleyhissalâtü vesselâm beyan etmiştir

Cenâb-ı Hak, o vefat dakikasında o sesi işittirip ona alâmet etmiştir

S

)(Teşbih ve temsiller, havastan avama geçtikçe, yani ilmin elinden cehlin eline düştükçe, mürur-u zamanla hakikat telâkki edilir

R

N

)
TEŞBİHÂT (Teşbih

C

) Benzetmeler, teşbihler, benzetilmeler

TEŞBİH-PERESTLİK Kelâmda lüzumundan fazla teşbihe yer vermek

TEŞBİH Yassı ve enli yapmak

TEŞBİK (Şebeke

den) Şebekeleştirme, ağ biçimine koyma

TEŞBİR Karışlama

* Ölçme

TEŞBİT Bir kimseyi işinden geciktirme, mani olma

TEŞBİT Dağıtmak, perâkende etmek

TEŞCİ' Şecâatlandırma, cesaret verme

Bahadırlık etme

TEŞCİR (Şecer

den) Ağaçlandırma

TEŞDİB Arıtmak, temizlemek

* Tımar etmek

TEŞDİD Şiddetlendirme, sağlamlaştırma, kuvvet verme

* Gr: Harfi iki defa okuma

Harfi şeddeli okumak

TEŞDİH Baş yarmak

TEŞEBBU' Tok değilken kendini tok göstermek

TEŞEBBÜB şap haline gelme, şaplaşma

TEŞEBBÜH Benzemek, müşâbehet etmek

Zorla benzemeğe çalışmak

TEŞEBBÜH-Ü Bİ-L VÂCİB (Bak: Aristo)
TEŞEBBÜK (Şebeke

den) Ağ şeklini alma

Şebekeleşme

* Parmaklarını birbirine giriştirmek

TEŞEBBÜS Bir işe girişmek

Bir işi ilk olarak teklif etmek

* Sağlam bir niyetle bir şeye başlamak

* El ile yapışıp bırakmamak

TEŞECCU' Bahâdırlık göstermek, kahramanlık yapmak

TEŞECCÜR Ağaçlanma, ağaçlaşma

TEŞEDDUK Ağzın köşesiyle konuşmak

TEŞEDDÜD Sertleşme

Kuvvet ve dayanıklık kesbetme

Şiddetlenme

Çok şiddetli olma

* Keskinleşme

TEŞEFFİ Rahatlamak

Şifâ bulmak

* Öc almak

Öc veya intikam almakla yüreği soğumak

(Tenkidin sâiki ya nefretin teşeffisidir veya şefkatin tatminidir

Dostun veya düşmanın ayıbını görmek gibi

R

N

)
TEŞEFFİ-İ GAYZ Öfkesinin öcünü alarak rahatlamak

İntikam alarak yüreğini soğutmak

TEŞEFFU' şafiî mezhebine geçmek

şafiî olmak

TEŞEHHİ Hırsla istemek

İştahlanmak

TEŞEHHUT Maktulün kan içinde yuvarlanması

TEŞEHHÜD Şehadet getirmek

* Namazdaki şehadet miktarı oturmak ve "Et-tahiyyât" okumak

TEŞEKKİ (C

: Teşekkiyât) Şekvada bulunma

Kötü ahvalini ihbar ile şikâyet etme

TEŞEKKÜK şek ve şüphe etme

TEŞEKKÜL şekillenme

şekil alma

* Meydana gelme

TEŞEKKÜLÂT (Teşekkül

C

) Teşekküller

şekillenmeler

* Kuruluşlar

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (T Harfi) TEŞEKKÜLÂT-I ARZİYE Dünyanın ilk yaratılışı

( $Ey Arkadaş! Bu âyet, arzın semadan evvel yaratılmış olduğuna delâlet eder ve $ $ âyeti de semavatın arzdan evvel halkedildiğine dâlldir

Ve $ âyeti ise ikisinin bir maddeden beraber halkedilmiş ve sonra birbirinden ayırd edilmiş olduklarını gösteriyor

Şeriatın nakliyatına nazaran, Cenab-ı Hak bir cevhereyi, bir maddeyi yaratmıştır, sonra o maddeye tecelli etmekle bir kısmını buhar, bir kısmını da mâyi kılmıştır; sonra mâyi kısmı da, tecellisiyle tekâsüf edip köpük kesilmiştir; sonra arz veya yedi küre-i arziyeyi o köpükten halketmiştir

Bu itibarla, herbir arz için hava-i nesimiden bir sema hasıl olmuştur; sonra o madde-i buhariyeyi bastetmekle yedi kat semavatı tesviye edip yıldızları içine zer'etmiştir; ve o yıldızlar tohumuna müştemil olan semavat, in'ikad etmiş, vücuda gelmiştir

Hikmet-i cedidenin nazariyatı ise şu merkezdedir ki: Görmekte olduğumuz manzume-i şemsiye ile tâbir edilen güneşle ona bağlı yıldızlar cemaati, basit bir cevhere imiş; sonra bir nevi' buhara inkılâb etmiştir; sonra o buhardan, mâyi-i nâri hasıl olmuştur; sonra o mâyi-i nâri, bürudet ile tasallüb etmiş, yani katılaşmış; sonra şiddet-i hareketiyle bazı büyük parçalarını fırlatmıştır, o parçalar tekâsüf ederek seyyarat olmuşlardır; şu arz da onlardan biridir

Bu izahata tevfikan, şu iki meslek arasında mutabakat hasıl olabilir

Şöyle ki:"İkisi de birbirine bitişikti, sonra ayrı ettik

" mânasında olan $ nın ifadesine nazaran, manzume-i şemsiye ile arz, dest-i kudretin madde-i Esiriyeden yoğurmuş olduğu bir hamur şeklinde imiş

Madde-i Esiriye, mevcudata nazaran akıcı bir su gibi mevcudatın aralarına nüfuz etmiş bir maddedir

$ âyeti, şu madde-i Esiriyeye işarettir ki: Cenab-ı Hakk'ın Arş'ı, su hükmünde olan şu Esir maddesi üzerinde imiş

Esir maddesi yaratıldıktan sonra, Sâniin ilk icadlarının tecellisine merkez olmuştur

Yani Esiri halkettikten sonra, cevâhir-i ferd'e kalbetmiştir

Sonra bir kısmını kesif kılmıştır ve bu kesif kısımdan, meskûn olmak üzere yedi küre yaratmıştır

Arz, bunlardandır

İşte arzın, hepsinden evvel tekâsüf ve tasallüb etmekle acele kabuk bağlıgirsin bir tarafına

!!! uzun zamanlardan beri menşe-i hayat olması itibariyle hilkat-i teşekkülü semavattan evveldir

Fakat arzın bastedilmesiyle nev'-i beşerin taayyüşüne elverişli bir vaziyete geldiği semavatın tesviye ve tanziminden sonra olduğu cihetle, hilkatı, semavattan sonra başlarsa da, bidayette, mebde'de ikisi beraber imişler

Binâen alâhâzâ, o üç âyetin aralarında bulunan zahirî muhalefet, bu üç cihetle mutabakata inkılâb eder

İ

)
TEŞEKKÜR Yapılan iyilikten memnun kalındığını bildirmek için söylenen şükür ifadesi

* Şükür etmek

* Birisine karşı "Sağ ol, var ol, ömrüne bereket" gibi söylenen minnet sözleri

TEŞEKKÜRÂT (Teşekkür

C

) Teşekkürler

TEŞELŞÜL (C

: Teşelşülât) Suyun yüksek bir yerden aşağı şarıltı ile dökülmesi, çağlayan oluşturması

* Soğuk su banyosu yapma, duş yapma

TEŞEMMÜL İhrama bürünme

TEŞEMMÜM (şemm

den) Koklama

TEŞEMMÜR İşe hazırlanma

TEŞEMMÜS (Şems

den) Güneşleme, güneşe çıkma

* Güneş çarpması

TEŞEMMÜT Hayırla ve bereketle duâ etmek

TEŞENNÜC (Şenc

den) (C

: Teşennücât) Buruşuk olma, buruşma

* Adalelerin gerilip büzülmesi, kasılması

* Korkmak

* Titremek

TEŞENNÜF Küpe takınma

* Süslenme

TEŞENNÜN Adamın ihtiyarlıktan dolayı derisinin buruşup kuruması

* Eskimek

TEŞERRU' şeriata uygun davranma

TEŞERRUK Güneşte oturmak

TEŞERRÜB Suyu kendine çekme, içme

* Meşreb sahibi olma

TEŞERRÜF şereflenme

şeref bulma

Ulviyete erişme

TEŞERRÜFÂT (Teşerrüf

C

) Şeref duymalar, şereflenmeler

Saygı göstermeler, hürmet etmeler

TEŞETTİ (Şitâ

dan) Kışlama

Kış mevsimi boyunca bir yerde oturma

Kışı geçirme

TEŞETTÜT Dağınık olma

Dallara ayrılma

Çatallaşma

Dağılma

Perişan olma

TEŞE'UB Budaklanmak

* Perâkende olmak, dağılmak, saçılmak

TEŞE'ÜM Kötüye yorma

Uğursuz sayma

Bu anlayış dinimizde men edilmiştir

* Sola dönme

* Sola yatma

TEŞEVVUK şevklenme, istek gösterme, arzu etme, sevinme

TEŞEVVÜH Çirkinlik

TEŞEVVÜŞ Karma karışık olma

* Bulanıklık, karışıklık

TEŞEYTUN Yaramazlık etmek

TEŞEYYU' Şiilik taslamak

Şii olma

(Bak: Şia) * Vedalaşmak

* Ardınca ve peşinden gitmek

TEŞEYYUH Şeyh olduğunu iddia etmek

Şeyhlik taslama

* İhtiyarlama, yaşlanma

TEŞEYYÜB (C

: Teşeyyübât) İhmalcilik, kayıtsızlık

TEŞEYYÜD Yükseltme

Sağlamlaştırma

TEŞEYYÜH (Şeyh

den) İhtiyarlama

* Şeyhlik iddiasında bulunma

TEŞEZZİ Pâre pâre olmak

Pârelenmek

TEŞEZZÜB Dağılma, dağınık olma

TEŞEZZÜN Yoğun ve katı olmak

TEŞEZZÜR Ayrılmak

* Korkmak

* Hazırlanmak

* Davara binmek

TEŞFİ' Şefaat etmek, affı için sebep olmak

TEŞFİYE (Şifâ

dan) İyileştirme, şifalandırma

TEŞHİR Göz önüne serme, gösterme

Sergi serip âleme ilân etme

* Meşhur ve nâmdâr kılmak

* Kılıç sıyırma

TEŞHİR-İ SİLÂH Silâh çekme

TEŞHİRGÂH f

Sergi yeri, herkese gösterme yeri

TEŞHİRGÂH-I ENÂM f

Mahlukatın herkese gösterildiği yer, dünyâ

TEŞHİS Şahıslandırma

Şekil ve suret verme

Seçme, ayırma, ne olduğunu anlama

Tanıma

* Hastalığın ne olduğunu anlayıp bilmek

* Edb: Canlılandırmak, suretlendirmek

* Eşyaya şahsiyet vermek

TEŞHİT Kana bulaştırmak

TEŞHİYE "Gönlün ne isterse sana vereyim" demek

TEŞHİZ (C

: Teşhizât) (Şahz

dan) Sivriltme, keskinleştirme

* Bileme

* Gücünü, kuvvetini artırma

*Uyandırma

TEŞ'İB (C: Teş'ibât) Şubelere ayırma, dallandırma

TE'ŞİB Kandırmak

TEŞ'İL (Şu'l

den) Parlatma

Tutuşturma, alevlendirme

TE'ŞİR Gedik etmek

TEŞKİH Hurma koruğu renklenmeye başlamak

TEŞKİK (Şakk

dan) Parça parça yarma

İkiye ayırma

Yarmak

TEŞKİK Şüphede bırakmak

Şüpheye atmak

TEŞKİKÂT Şek ve şüpheler

Şüphede bırakmalar

TEŞKİL Vücud vermek

Suretlendirmek

Şekil vermek

Meydana getirmek

* Atın iki önayağı ve art ayağının birisinin beyaz olması

TEŞKİLÂT Tertipli ve düzenli çalışan birlik

TEŞKİLÂT-I ESASİYE Anayasa

Kanun-u esasî

Devletin temel kuruluş şeklini tayin eden ve teşrinin yani meclisin, hükümetin ve mahkemelerin salâhiyetleri nasıl kullanılacağını; vatandaşların umumi hak ve hürriyetlerini gösteren temel kanunlardır

TEŞMİ' (Şem'

den) Mumlama, bal mumuna batırma

TEŞMİL Şâmil kılmak

İhata eylemek

Kaplamak

İhrama bürünmek ve sür'atle yürümek

TEŞMİM (Şemm

den) Koklatma

Koklatılma

TEŞMİR (Şemr

den) Sıvama veya sıvanma

TEŞMİR-İ SÂİD Kolları sıvama

* Mc: Bir işe iyice adamakıllı girişme

TEŞMİS (Şems

den) Güneşe tutma, güneşe serme

* Güneşe tutup hasta etme

TEŞMİT Aksıran kimseye: "Yerhamükâllah: Allah sana merhamet etsin" deme

TEŞMİYET Aksırana karşı hayır ve bereketle duâ etmek

(Yerhamükümullâh: Allah size merhamet ve rahmet ihsan etsin) meâlinde dua etmek

TEŞNE f

Susamış

* Mc: İstekli, çok arzulayan, heveskâr

TEŞNEDİL (C

: Teşnedilân) Candan ve yürekten isteyen

TEŞNEGÂN (Teşne

C

) f

İstekliler

* Susamışlar

TEŞNEGÎ f

Susama

TEŞNELEB f

Dudağı kurumuş, çok susamış

Yanık, susuz

TEŞNİ' Başa kakmak

* Davara binmek

* Silâh takınmak

* Kötülük yapmak

Kötü göstermek

Ayıplamak

* Birisinin çok şeni' olduğunu söylemek

TEŞNİÂT (Teşni'

C

) Ayıplamalar, çirkin bulmalar

TEŞNİF Küpe takma

Küpe takınma

* Süslenme

Küpe ile süsleme

TEŞNİR Ayıp vermek

TEŞRİ' Yolu açık ve vâzıh kılma

* Şeriata isnad ve nisbet eylemek

* Kanun vaz' ve tenfiz eylemek

* Peygamberimizin (A

S

M

) şeriata dair emretmesi

* Havuza su getirmek

TEŞRİ'-İ EVAMİR Emirleri, işleri şeriata göre yürütme, idare etme, işleri şeriata uygun kılma

TEŞRİ' EYLEMEK Dinî emir ve yasakları bildirmek

Kanun bildirmek

Bir emrin kanun gibi tatbikini istemek

TEŞRİC Cem'etmek, birbiri üstüne yığmak

* Kerpiçi yerinden ayırmak

TEŞRİD Ayırma, dağıtma

Dilim yapıp kesmek

* Nefyetme, kovalama

* Belâya atma

Ürkütüp kaçırma

Sevketme

* Birisinin ayıbını teşhir eylemek

TEŞRİF Şereflendirmek

Yüksek yere çıkmak

Şeref vermek

* Bir yere buyurmak

TEŞRİFAT (Teşrif

C

) Resmî kabul ve ziyaretlerdeki kabul merasimi

Protokol

TEŞRİH Bir kitap veya ibareyi anlaşılır şekilde açıklamak, tafsilât vermek

İnceden inceye didikleyip araştırmak

* Tıb: Bir cesedi kesip parçalara ayırarak incelemek

TEŞRİHAT Açıklamak, tafsilât vermek, inceden inceye araştırmak

TEŞRİHAT-I HİKEMİYE Hikmet ve felsefe nazarıyla yapılan araştırma, açıklama

TEŞRİÎ (Teşriiye) Şeriatla, kanun ile, kanun yapma ile alâkalı, şeriata müteallik, kanuna dair

TEŞRİÎ MASUNİYYET (Masuniyyet-i teşriiye) Milletvekillerinin Meclis'te izhar ettikleri fikir ve verdikleri reylerden, mes'uliyete tâbi olmamaları

TEŞRİK Güneşlendirme

Güneşte kurutma

* Eti parçalayıp güneşte kurutma

* Doğu tarafına gitme

TEŞRİK Ortak etme

İştirak ettirme

TEŞRİK-İ MESAÎ Birlikte çalışmak

İşbirliği etmek

Bir işi beraber yapmak

TEŞRİK TEKBİRLERİ Zilhiccenin dokuzuncu günü, yani Kurban Bayramının arefe günü, sabah namazından başlayarak, bayramın dördüncü günü ikindi namazına kadar olan, her farz namazın selâmından sonraki alınan tekbirler

TEŞRİM Yarmak

* Yırtmak

TEŞRİN Eskiden yılın on ve onbirinci aylarına verilen ortak isim

TEŞRİN-İ EVVEL Ekim ayı

TEŞRİN-İ SÂNİ Kasım ayı

TEŞRİR Güneşte bez serip kurutmak

TEŞT Tekne, teşin, leğen, kap

TEŞTİR Edb: Bir gazeli teşkil eden beyitlerin beher mısraı arasına ikişer mısra ilâve etmek

TEŞTİR Bir nesneye ayıp vermek, noksanlık vermek

TEŞTİT Dağıtma, dağıtılma

Perişan etme

TEŞTİYE Kışın uyuyan hayvanların uykusu

TEŞVİF Tezyin etmek, süslemek

* Haberli olmak, anlamak, muttali olmak

* Bakmak, nazar etmek

TEŞVİH Çirkin yapmak

TEŞVİK Şevklendirme

Şevke getirme

Kışkırtma

Kaldırma

Cesaret verme

TEŞVİK Diken bitmek

* Ağacın dikenli olması

TEŞVİKAT (Teşvik

C

) İsteklendirmeler, şevke getirmeler

Kışkırtmalar

TEŞVİR İçinde bulunma

İçine alma, içine alıp gizleme

* Satılık olan hayvanı pazara çıkarıp gösterme

TEŞVİŞ Karıştırma

Karma karışık etme

Bulandırma

TEŞVİŞİYYET Karışıklık, bozukluk

TEŞVİT Tüyü ve kılı gitsin diye ateşe tutmak

TEŞVİYE Kebap yapmak

Kebap vermek

TEŞYİ' Uğurlamak

Gideni selâmetlemek

Yolcu etmek

* Cesaretlendirmek

TEŞYİD Müşeyyed etmek

Binayı yükseltip sağlamlaştırmak

TEŞYİE Dilemek, istemek

TEŞZİB Ağaç budamak

TETABBUB (Tıbb

dan) Hekim olmadığı hâlde hekimlik yapma

TETABU' Fasılasız birbiri ardından gelmek

Aralıksız birbirini takib etmek

TETABU-U İZAFAT Bir çok kelimenin birbirine muzaf ve muzafün ileyh olması

Zincirleme isim takımı

(İhtizazat-ı esvat-ı beşeriye misalinde olduğu gibi

)
TETABUK Birbirine uygun ve muvafık olmak

Uymak

Birşeye uygun düşmek

TETAFFUL (Tufl

dan) Dalkavukluk

TETAHHUL Tıb: Dalak şişmesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (T Harfi) TETAHHUR Temizlenme

* Günah işlemekten uzaklaşma

TETAHHURÂT (Tetahhur

C

) Temizlenmeler

TETALLU' Boynunu uzatarak başını kaldırma

TETA'UM (Ta'm

dan) Tatma, tadına bakma

TETAVÜL Uzun olma, uzama

* Zulüm etme

* Birbirine muhalefet, kibir ve taazzum etme

* Musallat olma

* Mugayeret eylemek

TETAVVU' (Bak: Tatavvu')
TETAVVUAN Nafile olarak, nafile tarzında

TETAVVUF Tavaf etme

Ziyaret maksadıyla bir şeyin veya bir yerin etrafını dolanma

TETAVVUK Boyuna gerdanlık gibi şeyler takma

TETAVVUS Tavus gibi renk renk elbise giyme

TETAYÜR (Tayeran

dan) Uçuşma

Uçuşup dağılma

TETBİ' Peşini bırakmayıp iyice araştırma

* Uyma, tâbi olma

TETBİN Fikrinde ve görüşünde dikkat etmek

TETBİR Helâk etmek, mahvetmek

TETBİT Zarar ve ziyan yapma

TE'TE Tekebbürlenmek, gururlanmak

Ululanmak

TETEBBU' Araştırıp tetkik etme

Derinliğine inceleyip tanıma, öğrenme

Öğrenmek için okuma

TETEBBUÂT Araştırıp incelemeler

Arayıp öğrenmeler

TE'TEE Söylerken dilini, "tâ" lâfzına döndürmek

TETELLU' Kalkmak için boynunu uzatmak

TETERRÜB Toz toprak içinde kalma

TETERRÜS Kalkanla siper yapmak

TETEVVÜC Tac giyme

TETFÜL Tilki eniği

TETİM Aşkla söylemek

TETİMME (Tetümme) (C

: Tetümmat) Tamam etme

Tamamlama

* Ek

Noksanını tamamlamak için ilâve edilen

TE'TİYE Su yolunu vermek

TETKİK (Bak: Tedkik)
TETLİYE Nezretme

Adağı yerine getirme

* Farzdan sonra nafile namaz kılma

TETMİM Tamamlama, bitirme

* Edb: Bir şiiri tamam etmek

TETNİH Sallanmak

* Gururlanmak, tekebbürlenmek

TETRA Birbiri ardınca olmak

Birbirinin peşinden gelmek

TETRE' (Tarae

den) Ârız olur, meydana gelir (meâlinde)

TETRİB Toza toprağa bulaştırma

TETRİH Tasalandırmak

Hüzünlendirmek, üzmek

TETRİS Muhkem etmek, sağlamlaştırmak

TETVİBE Tevbe etmek

TETVİC (C

: Tetvicât) Tac giydirme

TETYİB Helâk etmek, mahvetmek

TEVA Mâlın helâkı

Mülkün helâk olması

TEVABİ' (Tabi'

C

) Maiyyet

Bir kimseye tâbi olanlar

İman ve İslâmiyet veya herhangi bir hususta birisine bağlı bulunanlar

* Uşaklar

* Bir merkeze bağlı olan yerler

* Gr: Evvelki kelimeye göre hareke alan kelimeler

TEVABİL (Tâbel ve Tâbil

C

) Yemeklere katılan nâne, karanfil, tarçın ve biber gibi şeyler

Baharat

TEVABİT (Tâbut

C

) Tabutlar, sandıklar

TEVACÜD Kişinin kendini vecd suretinde göstermesi

TEVACÜH (Vech

den) Yüz yüze olma

Karşı karşıya gelme

TEVADD Muhabbet etmek, sevmek

TEVADU' (İki taraf düşmanlıktan vazgeçip) barışma

TEVAFFUK (Vefk

den) Muvaffak olma, başarma

TEVAFİ Tamam olmak, tamamlanmak

TEVAFUK Birbirine uygunluk

Muvâfık oluş

Rast gelme hali

Nizamlanmış biçimde birbirine uygun olmak

TEVAFUKAT (Tevâfuk

C

) Uygunluklar

Tevafuklar

TEVAFUKAT-I GAYBİYE Göze görünmeyen ve bizim için gaybi olan tevafuklar

Kur'an veya kıymetli dinî eserlerde, bir kısım kudsi kelimelerin, yazılışlarında İlâhî bir takdir ile, altalta ve yanyana dizilişleri

(Elbette böyle mübarek bir cemaatte ve tevafukat-ı gaybiyeden daha ziyade kuvvetli bir işaret-i gaybiye var ve ben görüyorum fakat herkese ve umuma gösteremiyorum

M

)
TEVAFÜR (C

: Tevafürât) Artma, çoğalma

TEVAFÜRÂT (Tevafür

C

) Artmalar, çoğalmalar

TEVAGGUL Çok uğraşma, meşgul olma

Bir işin çok ilerisine varmak

TEVAGGULÂT (Tevaggul

C

) Tevagguller

Devamlı olarak uğraşmalar

TEVAGGUN Cenk içinde ikdam etmek

Savaşta sebat edip ilerlemek

TEVAGGUZ Çok sıcak olmak

TEVAHHİ Daha çabuk, acele, sür'atli

TEVAHHİ Talep etmek, istemek

TEVAHHUD Vahid, tek olmak

TEVAHHUŞ Korkmak

Ürkmek

Kaçmak

* Hâli, tenhâ ve ıssız olmak

TEVAHUK Cemaat olup gitmek

Topluluk hâlinde gitmek

TEVAİF (Bak: Tavaif)
TEVAK İstekli kimse

TEVAKİ' (Tevki'

C

) Fermanlar

TEVAKKİ Çekinme, hazer etme, sakınma, korunma

TEVAKKU' (C

: Tevakkuât) (Vuku

dan) Bekleme, umma, ümid etme

İsteme, arzu etme

TEVAKKUD Tutuşup yanma

TEVAKKUF Durma

Eğlenip kalma

Duraklama

TEVAKKUFÂT (Tevakkuf

C

) Beklemeler, durmalar, eğlenmeler

TEVAKKUL Dağ üstüne çıkmak

TEVAKKUR (Vekar

dan) Vakar peydâ etme

Vakarlanma

TEVAKKUS Şiddetle basmak

* Atın seyri

TEVAKUN Noksan etmek, eksiltmek

TEVAKÜL (Vekl

den) Birbirini vekil etme

TEVALİ Uzayıp gitmek, devam etmek

Birbiri ardınca sıra ile gelmek

Sürmek

TEVALİYEN Tevali etmek suretiyle

TEVALÜD Doğma, doğurma

TEVAMÜR Danışmak, istişare etmek

TEVANA (Tüvânâ) f

Güçlü, kuvvetli, iktidarlı

TEVANİ f

İşde tembellik etmek

* Kusur işlemek

Usançlık, bezginlik göstermek

TEVARİ Gizlenme, kaybolup göze görünmeme

TEVARİ-İ KAMER Ayın gizlenmesi, görünmez olması

TEVARİH (Târih

C

) Tarihler

Hâdiselerin zuhur zamanını kaydeden kitaplar

TEVARÜD Vârid olma, gelme

Yetişme, vâsıl olma

* Arka arkaya gelmek

* Edb: Birbirinden habersiz olarak iki şâirin aynı beyti veya mısrayı söylemeleri

TEVARÜS Mirasa konmak, birisine diğerinden irsen geçmek

Miras yemek

TEVARÜSÂT (Tevarüs

C

) Tevarüsler, mirasa konmalar

* İrsen geçmeler, irsî olarak geçmeler

TEVASİ (Vasiyet

den) Vasiyetleşme

Birbirine tavsiye etme

TEVASSUL Ulaşma, kavuşma, bitişme

* Nikâh yolu ile hısımlık, münasebet peydâ etme

TEVASUK (Vusuk

dan) Birbiriyle andlaşma

Birbirine güvenip itimad ederek andlaşma

TEVASÜL Birbirine ulaşma

TEVATÜR Kuvvetli haber

* Müteaddid şeyler birbiri ardınca zâhir olmak

* Bir hususun söylenmesi hemen herkesin ağzında olup, gezmek

Şâyia

* Fık: İçinde yalan ihtimali olmayan ve bir cemâate dayanan kuvvetli haber, ferdî olmayıp cemaate ait olan sağlam haber

(Mâlumdur ki; üç dört muhtelif yoldan gelenler, aynı bir hâdiseyi söyleseler, yakini ifâde eden tevâtür derecesinde o hadisenin kat'i vukuuna delâlet eder

İşte, meşrebce ve meslekce ve isti'dâdca ve asırca gayet muhtelif ayrı ayrı bütün muhakkikinin muhtelif tabakatından ve evliyânın muhtelif turuklarından ve asfiyanın muhtelif mesleklerinden ve hükema-i hakikiyenin muhtelif mezheblerinden olan bütün ehl-i keşif ve zevk ve şuhud ile ittifak etmişler ki: kâinat mezâhirinde ve mevcudat âyinelerinde görülen mehâsin ve kemâlât, bir tek Zât-ı Vâcib-ül Vücud'un tecelliyat-ı kemalidir ve cilve-i cemal-i esmasıdır

S

)(

Sahabeler, Kur'anın ve âyetlerin hıfzından sonra en ziyade, Resul-ü Ekrem'in (A

S

M

) ef'al ve akvalinin muhafazasında, bâhusus ahkâma ve mu'cizata dair ahvâline bütün kuvvetleriyle çalıştıklarını ve sıhhatlerine pek çok dikkat ettiklerini, tarih ve siyer şehadet ediyor

Resul-ü Ekrem'e (A

S

M

) ait en küçük bir hareketi, bir sireti, bir hali ihmal etmemişler

Ve etmediklerini ve kaydettiklerini, kütüb-ü ehadisiyye şehâdet ediyor

Hem asr-ı saâdette, mu'cizatı ve medar-ı ahkâm ehadisi, kitabetle çoklar kaydedip yazdılar

Hususan Abadile-i Seb'a kitabetle kaydettiler

Hususan Tercüman-ül Kur'an olan Abdullah İbn-i Abbas ve Abdullah İbn-i Amr İbn-i As, bahusus otuz kırk sene sonra, Tabiînin binler muhakkikleri, ehadisi ve mu'cizatı yazı ile kaydettiler

Daha ondan sonra, başta dört imam-ı müçtehid ve binler muhakkik muhaddisler naklettiler, yazı ile muhafaza ettiler

Daha hicretten ikiyüz sene sonra başta Buharî, Müslim, Kütüb-ü Sitte-i Makbule, vazife-i hıfzı omuzlarına aldılar

İbn-i Cevzî gibi şiddetli binler münekkidler çıkıp; bazı mülhidlerin veya fikirsiz veya hıfızsız veya nâdanların karıştırdıkları mevzu ehadisi tefrik ettiler, gösterdiler

Sonra ehl-i keşfin tasdikiyle; yetmiş defa Resul-ü Ekrem'in (A

S

M

) temessül edip, yakaza halinde Onun sohbetiyle müşerref olan Celâleddin-i Süyutî gibi allâmeler ve muhakkikler, ehadis-i sahihanın elmaslarını, sair sözlerden ve mevzuattan tefrik ettiler

İşte bahsedeceğimiz hâdiseler, mu'cizeler; böyle elden ele (kuvvetli, emin, müteaddit ve çok, belki hadsiz ellerden) sağlam olarak bize gelmiş

İşte buna binaen; "Bu zamana kadar uzun mesafeden gelen, şu zamandan tâ o zamana kadar bu hâdiseleri nasıl bileceğiz ki, karışmamış ve sâfidir?" hatıra gelmemelidir

M

)(Naklolunan haberler eğer tevatür suretinde olsa, kat'idir

Tevatür iki kısımdır

Biri: "Sarih Tevatür" biri: "Manevî Tevatür" dür

Manevî tevatür de iki kısımdır

Biri: "Sükûtî" dir

Yâni, sükût ile kabul gösterilmiş

Meselâ: Bir cemaat içinde bir adam, o cemaatin nazarı altında bir hâdiseyi haber verse, cemaat onu tekzib etmezse, sükût ile mukabele etse, kabul etmiş gibi olur

Hususan haber verdiği hâdisede cemaat onunla alâkadar olsa, hem tenkide müheyya ve hatâyı kabul etmez ve yalanı çok çirkin görür bir cemaat olsa, elbette onun sukûtu o hâdisenin vukuuna kuvvetli delâlet eder

İkinci kısım tevatür-ü manevî şudur ki: Bir hâdisenin vukuuna, meselâ "Bir kıyye taam, ikiyüz adamı tok etmiş

" denilse; fakat onu haber verenler, ayrı ayrı surette haber veriyor

biri bir çeşit, biri başka bir surette, diğeri başka bir şekilde beyaân eder

fakat umumen, aynı hâdisenin vukuuna müttefiktirler

İşte, mutlak hâdisenin vukuu; mütevatir-i bilmânadır, kat'idir

İhtilâf-ı suret ise, zarar vermez

M

)
TEVATÜRÂT (Tevatür

C

) Tevatürler, ağızdan ağıza dolaşıp yayılan haberler

TEVATÜREN Ağızdan ağıza yayılarak

Tevatür suretiyle

TEVA'UL Yüksek yere çıkmak

TEVA'UN Davarın, beslenip semizlemek hususunda nihayet hududu bulması

TEVAÜD (Va'd

den) Birbirine söz verme

Va'dleşme

TEVAZİ (Vezy

den) İki çizginin birbirine değmeden sonsuza kadar yanyana uzaması, paralellik

TEVAZU' Alçak gönüllülük

Kibirsizlik

Mahviyet hâli

(Bak: Küfran-ı nimet)(Her adam için, hey'et-i içtimaiyede görmek ve görünmek için mertebe denilen bir penceresi vardır

O pencere kamet-i kıymetinden yüksek ise, tekebbür ile tetâvül edecek; eğer kamet-i kıymetinden aşağı ise, tevâzu' ile tekavvüs edecek ve eğilecek

Tâ, o seviyede görsün ve görünsün

İnsanda büyüklüğün mikyası, küçüklüktür; yani, tevâzudur

Küçüklüğün mizânı büyüklüktür; yani, tekebbürdür

M

)
TEVAZU'KÂR f

Tevazulu, alçak gönüllü

TEVAZÜF Birbiriyle sallanıp yürümek

TEVAZÜN Denklik

Müvâzene hâsıl olmak

Aynı tartıda olmak

Karşılıklı iki taraf da vezinde müsâvi olmak

Denkleşmek

TEVAZZU' Konulma, konulmuş

Bir şeyin bir yere konuşu

TEVAZZUH (Bak: Tavazzuh)
TEVBE (Tövbe) Yaptığı fenalığa pişman olmak

Allah'dan afv dilemek

Bir daha işlememeye azmetmek

Estağfirullah deyip, pişmanlık duymak

(Bak: Afv)
TEVBE-İ NASUH Sâdık tevbe

Nasuh tevbesi

Rücu' ettiği günaha bir daha dönmemek veya tevbe eylediği günahı bir daha yapmamak için kasd ve niyet etmek ve bunda tam kararlı olmak

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (T Harfi) TEVBEKÂR f

Tevbeli, yaptığına pişman olmuş olan

TEVBE SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 9

suresidir

Berae Suresi de denir

Medenîdir

TEVBEŞİKEN f

Tevbesini bozan

TEVBİH Azarlama

Levm etme

TEVBİHAT (Tevbih

C

) Azarlamalar, tekdirler

TEVBİHAT-I ŞEDİDE Şiddetli tekdir ve azarlamalar

TEVBİS Köpek yavrusunun gözlerini açması

TEVCİB (Vücub

dan) Lüzumlu yapma, lâzım etmek, gerektirmek

* Bir iş için vakit belirlemek

TEVCİH Döndürmek, yöneltmek

* Tefsir etmek

* Birisini bir tarafa göndermek

* Rütbe vermek

* Bir kimseye söz atmak

* Edb: İki zıd mânaya gelebilen ve birbirinin zıddı mânada söz kullanmak

TEVCİH-İ KELÂM Sözle işarette bulunmak

* Birbirinin zıddı muhtelif mânaya gelebilen kelimeyi sözde kullanmak

TEVCİHÂT (Tevcih

C

) Verilmiş rütbeler

Tevcihler

* İşaret eden mânalar

TEVDİ' Emanet vermek, bırakmak

* Misafirin veda etmesi

Giderken kalanlara: Allah'a ısmarladık gibi veda etmesi, bolluk hoşluk duasıyla bırakıp gitmesi

* Mutlaka terkedip bırakmak

TEVDİAN Vererek, bırakarak, teslim ve emanet ederek

TEVDİÂT Emânetler

Emânet bırakmalar

Emniyetli bir yere kıymetli bir şeyi teslim etmek

TEV'EBAN Davar memesinin iki yanı

TEVECCU' (C

: Teveccuât) Ağrıma, vecâlanma

Acımak

TEVECCÜD (Vecd

den) Coşma, vecde gelme

TEVECCÜH Bir şeye doğru yönelme, bir tarafa dönme

Çevrilme

* Mânen üzerine düşme

* Ait olmak

* Hoşlanmak

* Sevgi, alâka

TEVECCÜH-Ü NÂS İnsanların, bir kimseyi beğenip, ona teveccüh etmeleri ve medh ü senâ etmeleri

(Teveccüh-ü nâs istenilmez; belki verilir

Verilse de onunla hoşlanılmaz

Hoşlansa ihlâsı kaybeder, riyaya girer

Şan ü şeref arzusiyle teveccüh-ü nâs ise; ücret ve mükâfat değil, belki ihlâssızlık yüzünden gelen bir itab ve bir mücazattır

Evet, amel-i salihin hayatı olan ihlâsın zararına teveccüh-ü nâs ve şân ü şeref, kabir kapısına kadar muvakkat olan bir lezzet-i cüz'iyeye mukabil, kabrin öbür tarafında azâb-ı kabir gibi nâhoş bir şekil aldığından; teveccüh-ü nâsı arzu etmek değil, belki ondan ürkmek ve kaçmak lâzımdır

Şöhretperestlerin ve şan ü şeref peşinde koşanların kulakları çınlasın

L

)
TEVECCÜHÂT (Teveccüh

C

) Teveccühler

TEVECCÜS Karnını boşaltmak

TEVEDDÜD Tedricen kendini sevdirmek

Dostluk etmek

* Cenab-ı Hakk'ın çeşitli ve lezzetli nimetler vererek insanlara kendisini sevdirmesi

TEVEFFİ Ölme, vefat

* Bütününü aldırma

TEVEFFUK Tevfike mazhar olmak

Cenab-ı Hakk'ın rızasına uygun tarzda hareket edebilmek

TEVEFFÜR Çok olmak, artmak

TEVEHHUK Boynuna kement bağlamak

TEVEHHÜC Deprenmek, hareket etmek

TEVEHHÜL (Vehle

den) Yanıltmağa çalışma

TEVEHHÜM Evhamlanmak

Az tehlike ihtimâli olsa çok korkmak

Yok olanı var zannetmekle ye'se ve korkuya düşmek

TEVEHHÜM-İ EBEDİYET Ebedî yaşayacağını zannedip Allah'ın emirlerinden ve âhiret için hazırlanmaktan gaflet etmek

Hiç ölmeyecekmiş gibi evhâm ile sâdece bu dünyayı ve dünya menfaatlerini düşünmek

(Dünyada, tevehhüm-ü ebediyet hükmünce gaflet veya dalâlet neticesinde; mevti adem ve firakı ebedî tasavvur ettiğinden, yumuşak döşeğine bedel kabrin toprağını düşünüp gaflet ve dalâlet cihetiyle, Erhamürrâhimîn'in Cennet-i Rahmetini ve Firdevs-i Nimetini düşünmediğinden ne kadar me'yusane bir hüzün ve elem çektiğini kıyas edebilirsin

M

)
TEVEHHÜN Gevşeme

Kuvvetsiz hale gelme

TEVEHHÜS Bir işe dikkat ve itina ile koyulma

TEVEKAN İstekli olma

TEVEKÂN Sormamak

TEVEKKELNA Tevekkül ettik (meâlinde fiil)

TEVEKKELTÜ ALALLAH Allah'a tevekkül ettim (meâlindedir)

TEVEKKUH şiddetli ve haşin olmak

TEVEKKÜ' Dayanmak

TEVEKKÜL İşi başkasına ısmarlamak

* Sebeblere tevessül ettikten sonra neticesini Allah'a bırakmak

Allah'tan gelene razı olmak

Kendine ait vazifeyi yaptıktan sonra neticelerini Allah'dan istemek

Kadere razı olmak

Hakka güvenmek

* Yeis ve kederden uzak olmak

* Âcizlik göstermek

(İman tevhidi, tevhid teslimi, teslim tevekkülü, tevekkül saadet-i dâreyni iktiza eder

Fakat yanlış anlama

Tevekkül, esbabı, bütün bütün reddetmek değildir; belki esbabı, dest-i kudretin perdesi bilip riayet ederek; esbaba teşebbüs ise, bir nevi dua-i fiilî telâkki ederek; müsebbebatı, yalnız Cenab-ı Hak'tan istemek ve neticeleri O'ndan bilmek ve O'na minnettar olmaktan ibarettir

Tevekkül eden ve etmeyenin misalleri, şu hikâyeye benzer:Vaktiyle iki adam hem bellerine, hem başlarına ağır yükler yüklenip, büyük bir sefineye bir bilet alıp girdiler

Birisi girer girmez yükünü gemiye bırakıp üstünde oturup nezaret eder

Diğeri hem ahmak, hem mağrur olduğundan yükünü yere bırakmıyor

Ona denildi: "Ağır yükünü gemiye bırakıp rahat et

" O dedi: "Yok, ben bırakmıyacağım

Belki zâyi olur

Ben kuvvetliyim

Malımı, belimde ve başımda muhafaza edeceğim

" Yine ona denildi: "Bizi ve sizi kaldıran şu emniyetli sefine-i Sultaniye daha kuvvetlidir

Daha ziyade iyi muhafaza eder

Belki başın döner, yükün ile beraber denize düşersin

Hem gittikçe kuvvetten düşersin

Şu bükülmüş belin, şu akılsız başın gittikçe ağırlaşan şu yüklere tâkat getiremiyecek

Kaptan dahi eğer seni bu halde görse, ya divânedir diye seni tardedecek

Ya haindir, gemimizi ittiham ediyor, bizimle istihza ediyor, hapis edilsin, diye emredecektir

Hem herkese maskara olursun

Çünkü ehl-i dikkat nazarında, zaafı gösteren tekebbürün ile, aczi gösteren gururun ile, riyayı ve zilleti gösteren tasannuun ile kendini halka mudhike yaptın

Herkes sana gülüyor" denildikten sonra o biçârenin aklı başına geldi

Yükünü yere koydu, üstünde oturdu

"Oh!

Allah senden râzı olsun

Zahmetten, hapisten, maskaralıktan kurtuldum" dedi

İşte ey tevekkülsüz insan! Sen de bu adam gibi aklını başına al, tevekkül et

Tâ bütün kâinatın dilenciliğinden ve her hâdisenin karşısında titremekten ve hodfuruşluktan ve maskaralıktan ve şekavet-i uhreviyyeden ve tazyikat-ı dünyeviyye hapsinden kurtulasın

S

)
TEVEKKÜL-İ İMANÎ İman edenlere yakışır tevekkül

İman kuvvetinin ve hakikatının neticesi olan tevekkül

TEVEKKÜN Musibet anında yüksek sesle bağırıp feryad etmek

TEVELLA (Tevelli) Birisini dost edinme

* Bir işi üzerine alma

* Dönme, yönelme, i'raz etme

* Ehl-i Beyt'e tam sevgi

* Akrabalık

Karabet

Yakınlık beslemek

TEVELLU' Sevme

Alâka ve aşk peydâ etme

TEVELLÜC Dühul etmek, dâhil olmak, girmek

* Vahşi canavarların yatağı

TEVELLÜD Doğma

Doğum

TEVELLÜDAT (Tevellüd

C

) Belli bir zaman içinde doğum

Umumi doğumlar

TEVELLÜH (C

: Tevellühât) (Veleh

den) Şaşakalma

Şaşırıp sersemleşme

* Hayran etme

* Kadını çocuğunden ayırma

TEVELVÜL (C

: Tevelvülât) (Velvele

den) Gürültü patırdı etme

TEV'EM İkiz

Çift doğan çocuklar

* Mc: Benzer, eş, mümasil

TEV'EME İki kız

TEV'EMÎ İkizlik

TEVENNUK Dikkatle bakmak

TEVERRİ Gizlenmek

* Belirsiz etmek

TEVERRU' Haramdan ve şüpheli şeylerden sakınmak

TEVERRUK (C

: Teverrukat) (Varak

dan) Yapraklanma

TEVERRUT Zor bir işe rastlama

Vartaya düşme

TEVERRÜD Vâridolma, gelme

* Gül gibi kızarma

TEVERRÜK Sol yanı üstüne oturup iki ayaklarını sağ tarafından uzatmak

TEVERRÜS (Veraset

den) Mirasçı olma

Vâris olma

TEVESSU' (Bak: Tevessü')
TEVESSUH (Vesah

dan) Paslanma, kirlenme

TEVESSUK (Vüsuk

dan) İnanıp güvenerek ve itimad ederek dayanma

TEVESSUL (Bak: Tevassul)
TEVESSÜ' (C

: Tevessüât) Genişleme, yayılma

Vüs'at bulma

* Zahmetsiz herkese yer bulunma

TEVESSÜÂT (Tevessü'

C

) Genişlemeler

TEVESSÜB (Vesb

den) Atlama, sıçrama

TEVESSÜD Dayanma, istinad

* Yastığa dayanma

TEVESSÜEN Genişleme suretiyle

Tevessü ederek

TEVESSÜL Allah'ın dergâhına yaklaştıracak amel işlemek

* Sarılmak

* Baş vurmak

* İnanmak

* Sebeb tutmak

* Hırsızlık

TEVESSÜLEN Başvurarak, girişerek

Sebep tutarak

TEVESSÜM Bir şeyin işaretlerine bakarak iyice anlamak

TEVEŞŞİ Saç ve sakalı kır olmak, alacalanmak

TEVEŞŞUH (C

: Teveşşuhât) Süslenme, takıp takıştırma

* Kadın gerdanlığını takma

TEVETTÜR Gerginleşme, gerilme

TEVETTÜR-Ü A'SAB Sinirlerin gerilmesi, sinirlenme

(Bak: Tevtir)
TEVETTÜR-Ü HABL İpin gerilmesi

TEVE'UR Bir şeyin güçlenerek halli ve yenilmesi müşkil olması

* Bir hususta çetin zorlukla karşılaşmak

* Konuşanın çapraşık söylemesinden ve anlaşılmadığından dolayı, dinleyenin hayrette kalması

TEVEYYÜL (C

: Teveyyülât) Vâveylâ etme

Çığlık koparma

TEVEZZUG Hareket etmek

TEVEZZÜ' Yer tutma

* Dağılma

Bölünme, taksim olunma

TEVEZZÜF Kabuğunu soymak

TEVEZZÜF Sallanmak

* Evmek, acele etmek

TEVEZZÜL Kesilmek

TEVFİK Uygun düşürme

* Uydurma

Muvafık kılma

* Cenab-ı Hakkın kuluna yardım etmesi

TEVFİK-İ HAREKET Bir şeyin olmasına ve bir nizamın icablarına uygun düşen hareket

TEVFİK-İ İLÂHÎ Cenab-ı Hakk'ın insanı doğru yola lütfu ile sevketmesi

(Ey evliyâ-i umur! Tevfik isterseniz kavanin-i âdetullaha tevfik-i hareket ediniz

Yoksa tevfiksizlikle cevab-ı red alacaksınız

H

)
TEVFİKAN Uygun olarak

Uyarak

TEVFİR Artırma, çoğaltma

* Bir kimsenin hakkını tam olarak verme

TEVFİYE Tamam vermek

TEVFİZ Evdirmek, acele ettirmek

TEVGİR (Mübalağa ile) Sıcaklatmak

TEVHİD Birleme

Bir Allah'tan başka İlâh olmadığına inanma

Lâ ilahe illallah sözünü tekrarlama

Her yerde ve her şeyde Allah'tan başkasının te'sir hâkimiyeti olmadığını anlamak, bilmek ve bilerek yaşamak

* Edb: Allah'ın varlığına ve birliğine dair yazılan manzume

İnsanlar, Allah'ın birliğine inananlar ve birliğine inanmayanlar olarak ikiye ayrılır

Allah'a inanmayanlar sözü, aslında Allah'ın birliğine ve sıfatlarına inanmayanlar sözünün kısaltılmış şeklidir

Çünkü insanı ve kâinatı kim yaratmıştır? Sorusuna inananlar da inanmıyanlar da cevap vermektedir

İnanmayanların verdikleri cevaplardan "kendi kendine olmuştur" sözü hem mantıksızlık, hem de varlığı bir ilâh gibi tasavvur ettiklerinden kâinatta mevcut varlıklar kadar ilâh edinmiş olurlar

"Muhtelif sebepler ve şartların bir araya gelmesiyle yaratılmıştır" diyenler, sebepleri ilâh olarak kabul etmiş ve kendisine kâinattaki sebeplerin sayısı kadar ilâhlar edinmiş olur

"Tabiat yaratmıştır" diyenlere gelince: Tabiattaki varlıklar atomlardan meydana geldiğinden hem atomu bir ilâh yerine koymuş olur ve atomlar sayısınca ilâh edinmiş olur

Demek ki Allah'ın birliğine inanmayan inkârcılar, kendi düşüncelerinin ürünü olan ilâhlara tapan putperestlerden başka birşey değildir

(Kur'an-ı Mu'ciz-ül Beyan, tevhid ve ferdiyeti pek çok tekrar ile, kuvvetli bir hararetle, yüksek bir halâvetle ders verdiği gibi, bütün enbiyâ ve asfiyâ ve evliyâ en büyük zevklerini ve saadetlerini kelime-i tevhid olan Lâ ilahe illallah'da buluyorlar

L

)(Arkadaş! Tevhid iki çeşit olur: Birisi âmiyâne tevhiddir ki, -Allah'ın şeriki yok ve bu kâinat Onun mülküdür - der

Bu kısım tevhid sahiplerinin fikirce gaflet ve dalâlete düşmeleri korkusu vardır

İkincisi hakiki tevhiddir ki, -Allah birdir, mülk onundur, vücud onundur

Her şey Onundur der

Lâyetezelzel bir itikada sahiptirler

Bu kısım tevhid sahipleri her şeyin üstünde Cenab-ı Hakk'ın sikkesini görür ve her şeyin cephesinde bulunan mührünü, damgasını okur

Ve bu sâyede huzurî bir tevhid melekesi mâliki olurlar ki, dalâlet ve evhamın taarruzundan kurtulurlar

M

N

)(Tevhid, yalnız tasavvurdan ibaret bir marifet değildir

Belki İlm-i Mantık'ta, tasavvura mukabil ve marifet-i tasavvuriyeden çok kıymettar ve bürhanın neticesi olan ve ilim denilen tasdiktir

Ve tevhid-i hakiki öyle bir hüküm ve tasdik ve iz'an ve kabuldür ki; her bir şeyle Rabbini bulabilir ve her şeyde Hâlıkına giden bir yolu görür ve hiç bir şey huzuruna mâni olmaz

Ş

)

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (T Harfi) TEVHİD-İ KIBLE Sadece bir yere müteveccih olmak

Bir kıbleden başka kıble kabul etmemek

* Mc: Sadece bir üstad kabul etmek

TEVHİD-İ ŞUHUD Her nereye bakılırsa Allah'ın birliğini anlamak, hissetmek

* Görüş birliği

TEVHİDEN Birleştirerek, tevhid olarak

TEVHİD SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 112

Suresidir

İhlâs Suresi gibi çok isimleri de vardır

(Bak: İhlâs Suresi)
TEVHİF Sopa ile vurmak

TEVHİM (C

: Tevhimât) (Vehm

den) Vehme düşürme

Vehimlendirme

TEVHİM Bir nesneye gönül vermek

* Hâmile olmak ricâsını etmek

TEVHİN (Vehn

den) Zayıf kılmak, zâfiyete duçâr eylemek veya edilmek

* Zayıfa nisbet etmek veya edilmek

TEVHİŞ Ürkütme, kaçırma, korkutma

TEVHİŞÂT (Tevhiş

C

) Ürküp kaçmasına sebep olmalar, ürkütmeler

TEVHİYE Acele etmek

TE'VİB Tesbih etmek

* Sabahtan akşama kadar seyretmek

TE'VİD Eğriltme

TEV'İD (C

: Tev'idât) Sözle korkutma

TE'VİL (Tef'il veznindendir) Bir nesneye redd ve irca' etmek

Döndürmek

Te'vil kelimesi, bazı müfessirlere göre, rücu' mânasına olan "Evl: " den alınmıştır

Müfessirlerce: Bir âyet-i kerimenin mânasını bir nesneye irca' ile beyan etmektir

Bazılarınca da (Evvel: ) lâfzından alınmış olup kelâmı evveline sarf ve irca' eylemektir

Bazılarınca da hükümet ve siyaset mânasına olan (İyalet: ) den alınmıştır ki, te'vil eden kimse, zihin ve fikrini kelâmdaki sırrın tetebbuuna taslit etmekten ibarettir ki, kelimeden maksud olan mâna zâhir ve söyleyenin muradı aşikâr ola

Tefsir ve te'vil beynindeki fark ise: Tefsir: Nüzul-ü âyetin sebebinden bahs ve lügat cihetinden kelâmın mevzuuna müteallik maddeye mübâşerettir

Te'vil ise: Âyetlerin sırlarını ve istar-ı kelimatı (kelimeler perdesini ve zarını) inceden inceye araştırmak ve âyetin mâna ihtimâllerinin birini tâyin etmekten ibarettir ki, muhtelif vecihlere muhtemel olan âyetler olur

Kur'anın anlaşılmasında birinci mertebe tenzil, ikinci mertebe te'vildir

Te'vil, bundan başka "rüya tâbir etmek" mânasına gelir ve "hoş kokulu bir nebat" adıdır

(Kamus Tercemesi)
TE'VİLÂT (Te'vil

C

) Te'viller

Zâhiren yakın mâna ve delil nakletmek sebebiyle başka mâna vermeler

TE'VİM Tâzim etmek, hürmet etmek

TE'VİYE Haz duyup "oh" demek

TEVKÂF (Ev) damlamak

TEVKIYE Çok sakınmak

TEVKİ' Alâmet, işaret, belirti, nişan

* Sultan

* Kılıca nakış yapmak

TEVKİD Ateş tutuşturma

TEVKİD Sağlamlaştırma

TEVKİF Alıkoyma, tutma

Hapis olarak bekletme

Vakfetme

* Arafatta mevkaf olan yerde durdurmak

* Bir kimsenin koluna bilezik takmak

TEVKİFHÂNE Hapishane

TEVKİL Kendine birisini vekil etmek

Vekil tâyin etmek

TEVKİM Zelil etmek

* Katletmek, öldürmek

* Hıfzetmek, korumak

TEVKİT Vakit tayin etmek

Vakitlendirmek

TEVKİR Tazim

Hürmetle anmak

İhtiram etmek

TEVKİR Bina için yemek pişirip yedirmek

Ziyafet vermek

TEVKİS Küçük odun parçalarını ateşe atmak

TEVKİŞ Tahrik etmek

TEVKİT Hurmanın kararmaya başlaması

TEVLA' Eğrilik

TEVLE Sihir, efsun

TEVLİ' Bir nesneye beyaz noktalar yapmak

TEVLİD Çocuğu doğarken almak

Doğurmak

Doğurtmak

* Mc: Sebep olmak, vücuda getirmek

* Beslemek

Terbiye etmek

TEVLİDÂT (Tevlid

C

) Meydana getirmeler, sebep olmalar

* Doğurmalar, doğurulmalar; doğurtmalar

TEVLİH Şaşırtma

Sersemleştirme

TEVLİYET Bir vakfın işlerine bakma vazifesi

Mütevellilik

* Yüz çevirme, yüz döndürme

* Fık: Sâhib olunan malı peşin değeri ile başkasına tevcih etme

TEVR (C

: Etvâr) Ağzı büyük gönden olan bardak

* Su bardağı

Abdest ibriği

TEVRAT Hz

Musâ Aleyhisselâm'a nâzil olan kitab-ı mukaddesin nâm-ı celili

(Hakiki Tevrat, Kur'an-ı Kerim ile barışıktır

Şimdiki ise, çok yerleri değiştirilmiş, tahrif edilmiştir

Bu kitabın aslından az bir şey kalmıştır

Aklı başında ve İslâmiyeti, Kur'an-ı Kerim'i tetkik eden Yahudiler de hidayeti seçmişler ve müslüman olmuşlardır

)
TEVREB (TEVÂRİB) Toprak

TEVRİB Bir nesnenin uzunluğuyla eni arası

TEVRİD Gülgün etmek

* Ağacın çiçek vermesi

TEVRİH Bir hâdisenin veya konuşmanın tarihini yazmak

Vakit bildirmek

TEVRİK Davarın üstüne oturmak

TEVRİK Ağacın yapraklanması

TEVRİM Gazaba getirme, öfkelendirme

* Verem etme, verem edilme

* Bedenin azâsını şişirip kabartmak

TEVRİS Vâris kılmak, mirâs bırakmak

Malının faydasını birisine âid kılmak

* Ateşi yakmak, alevlendirmek için tahrik etmek

(L

R

)
TEVRİS Zaferana benzer bir ot

TEVRİŞ Kandırmak

TEVRİT Tehlikeye düşürme, vartaya düşürme

TEVRİYE Örtüp gizlemek

* Sözünü veya bir haberi izah etmeyip gizlemek

* Edb: Birkaç mânası olan bir kelimenin en uzak mânasını kasdetmek

TEVSEN f

Azgın, başı sert at

* Mc: Dikbaşlı adam

TEVSİ' Genişletme

Bollaştırma

TEVSİB Sıçratmak

* Yastık dikmek

TEVSİD Yastığa dayandırma

* Dayatma, dayandırma

TEVSİH (Vesah

dan) Kirletme, murdarlama, pisletme

* Paslandırma

TEVSİK Vesikalandırmak

Vesikalamak

Sağlamlaştırmak

Yazılı hale koymak

* Bir kimse hakkında -bu emindir, mutemeddir- demek

TEVSİM Hacıların hac zamanı toplanmaları

* Dağlamak sureti ile ten üzerine işaret koyma, döğme yapma

* İsimlendirme, ad verme

TEVSİR Yumuşak etmek, yumuşatmak

TEVSİT Birini araya koyma

Ortaya koyma

Vâsıta etme

TEVŞİ' Süsleme

TEVŞİH (Vişah

dan) (C

: Tevşihât) Süslü elbise giydirme

Süsleme veya süslendirme

* Kur'ân-ı Kerimi usul ve kaidelerine göre okuma

* Bir kimseye mücevher gerdanlık takmak

* Ist: Bir eseri, büyük bir adamın adıyla süsleme

Eski ilim adamları, bazı kimselerin adına kitap yazarlar, kitabın baş tarafında onların adını zikrederler, bunu yapmakla da eseri süslemiş olurlardı

* Boyun bağı

* Urgan ve sicim asmak

TEVŞİM (C

: Tevşimât) (Veşm

den) Bedene döğme yapma

İğne ile yazı yazma veya şekil yapma

TEVŞİYE Koğuculukta mübâlağa etmek

Dedikoduculukta mübâlağa yapmak

TEVTİD Kazık kakma

TEVTİNE Yumuşak etmek, yumuşatmak

TEVTİR Yay gibi germek

Yaya kiriş germe

TEVV Tek

TEVVAB (Tevbe

den) Tevbe edenlerin tevbesini kabul eden Allah (C

C

)

* Çok tevbe eden

TEVZİ' Dağıtmak

Herkesin hisselerini ayırıp vermek

Pay ederek dağıtmak

TEVZİÂT (Tevzi'

C

) Tevziler, dağıtmalar

* Herkese payını vermeler

TEVZİG Depretmek, hareket ettirmek

TEVZİN Tartmak

Ölçülü hâle koymak

* Zihinde düşünüp kararlı hâle koymak

*
TEY' Kusmak

* Yere akmak

TEYAKKUN İyiden iyiye araştırıp şüphesiz tam olarak bilmek

* Tam yakınlık hâsıl etmek

TEYEKKUNÂT (Teyekkun

C

) Tam olarak ve iyice bilmeler

TEYAKKUZ Uyanık olma

* Uykudan kalkma

* Göz açıklığı

TEYAMÜN Her nesneyi sağından tutmak ve sağından başlamak

TEYASÜR Bir nesneyi solundan tutmak

TEYBİS Kurutma, kurulama

TE'YE Eğlenmek, durmak, oyalanmak

TEYEBBÜS (C

: Teyebbüsât) Kuruma, kuru olma

TEYEFFU' Yüce olmak, yükselmek

TEYEFFÜN Çok yaşamak

TEYEMMÜM Kasd

* Fık: Su bulunmadığı veya su bulunup da kullanılması mümkün olmadığı takdirde temiz olan toprak cinsinden bir şey ile, abdestsizliği veya gusülsüzlüğü -hadesi- gidermek maksadiyle yapılan bir ameliyedir

TEYEMMÜN Uğur sayma

Bir şeyle teberrük eylemek

Bir şeyi mesut ve uğurlu saymak

* Ölüyü kabirde sağ yanına yatırmak

* "Ben Yemenliyim" demek

TEYEMMÜNEN Uğur sayarak

Teyemmün ederek

TEYETTÜM Kulluk etmek

* Aşkın insanı hor ve zelil etmesi

TEYETTÜN İncir yemek

TEYESSÜR Kolaylıkla husule gelme

* Muvaffakiyet ve başarı ile bitme

TEYH (Teyhâ) Şaşkınlık

* Hayran olmak

* Tekebbürlenmek, gururlanmak

TEYHA' Issız yer

TEYHÜR Yar gibi çöküp yığılmış kumluk

TE'YİD (C

: Te'yidât) Kuvvetlendirme

Sağlamlaştırma

Metânet verme

* Doğrulama, doğru çıkarma

Destekleme

TE'YİS (Ye's

den) Me'yus etme, ye'se düşürme

Umutsuzlaştırma

TEYKAN Çok sıçrayan kişi

Çok sıçrayan kimse

TEYKİN (C

: Teykinât) Tam olarak ve iyice bildirme

TEYMA' Sahra, çöl, yaban

TEYMİM Teyemmüm ettirme

TEYS (C

: Tüyüs-Tiyese-Etyâs) Erkek keçi, teke

TEYSİR (Yüsr

den) Kolaylaştırma

Kolaylaştırılma

TEYYAR Hazırlanmış

* Dalga

TEYYAS Teke besleyen ve teke tutan kişi

TE'Z Yara

* Cenk edip döğüşürken birbirine yakın olup yoldaşını gözetmek

TEZABÜH Bir karış miktarı yeri yarmak

* Birbirini boğazlamak

TEZACÜR Birbirini kandırıp bir iş üzerine ümitlendirme

TEZAD İki şeyin birbirine zıt olması

Aksilik

Terslik

* Edb: Mânaca birbirine zıt olan kelimeleri bir arada toplamak

TEZADD-I TÂBİ' Sonradan gelenin, tâbi olanın zıt olması

Tâbi olanın zıt oluşu

TEZA'FUR Elbiseye ve gövdesine za'ferân sürmek

TEZAFÜR Birbirine yardımcı olma

* Bir yere toplanma

TEZAGGUM Gadap etmek, hiddetlenmek, kızmak

TEZAHHUL Irak olmak, uzaklaşmak

TEZAHHÜR Arkalanmak

TEZAHÜF Muharebede iki taraf askerlerinin karşılaşıp çatışması

TEZAHÜM Birbirine sıkıntı vermek

Halk kalabalık edip birbirine sıkıntı vermek

TEZAHÜR Meydana çıkma, belirme, görünme

Gösteriş

* Birbirini korumak, birbirine arka olmak

* Arkalaşmak; yâni birbirine yardım etmek

* Avretine zıhar etmek, yani zevcesinin arkasını validesinin arkasına teşbih ederek "zuhruki kezuhri ümmî" demek

TEZAHÜRÂT (Tezahür

C

) Görünüşler

Gösterişler

Gösteriş için toplanmak

TEZAHZUH Uzak olmak

TEZAKİR (Tezkire

C

) Tezkereler

TEZAKKUF Bir şeyi sür'atle alıp yemek

TEZAKKUM Lokma lokma etmek

* Kaymak ile hurmayı karıştırıp yemek

(O taama "zekkum" derler

)
TEZAKÜR Birbirini zikretmek

TEZALLÜM Birisinin zulmünden şikâyet etme

(Bak: Tazallüm)
TEZALÜM Zulm edişmek

TEZAMÜR Birbirini kandırmak

TEZARÜF Zarif olmak isteme

TEZAUF (Zı'f

dan) Kat kat olmak, bir misli artmak

İki kat olmak

TEZA'UM Yalan olmak

TEZAVÜL Bir şeyi ortaya çıkarma, bir şeyi meydana getirme

TEZAVÜR (C

: Tezâvürat) Birbirini ziyâret etme, gidip görme

* Vazgeçme, yoldan çıkma, udul etmek

* Eğilip meyletme

TEZAYUG Meyledişmek, haktan dönmek

TEZAYUK Sıkışma

TEZAYÜD (Ziyadet

den) Ziyadeleşme, artma, çoğalma

* Söz ve sair şeyleri tekellüfle çoğaltma

TEZAYÜDÂT (Tezayüd

C

) Artmalar, ziyadeleşmeler, çoğalmalar

TEZAYÜL Ayrılmak

TEZA'ZU' Mâni olma, önleme, engel olma

TEZBİB Bir şeyin içine kuru üzüm koyma

* Yaş meyveyi kurutma

TEZBİH Çok boğazlatmak

TEZBİL (Toprağı) gübreleme

TEZBİR (C

: Tezbirât) (Zebr

den) Yazma veya yazılma

* Bez kenarına saçak yapmak

TEZCİYE Az nesne

TEZEBBU' Kişinin hulku yaramaz olmak, kötü huylu olmak

TEZEBBÜD Köpürme, köpüklenme

Kaymaklanma, kaymak bağlama

TEZEBZÜB Karışıklık

Mütereddit olmak

Kararsızlık

TEZECCÜC (Kaş) İnce olmak

TEZEHHUK Bâtıl olmak

* Helâk olmak, mahvolmak

TEZEHHUR Denizin köpürüp taşması

TEZEHHÜD Kendini dindar göstermek

Sun'i surette dindar olmak

* Dünyevî ve nefsanî şeylerden elini çekmek, ibadet etmek

TEZEHHÜR (C

: Tezehhürat) Çiçeklenme

* Yıldıramak, parlamak

TEZEKKİ Mânevi temizlenme

Ahlâken yükselme

* Zekât verme

TEZEKKÜR Unuttuktan sonra hatıra getirmek

Zikretmek

* Bir şeyi ders gibi tekrar ile ezbere almak

* Birkaç kişi toplanıp iş üzerine görüşmek

TEZEKKÜRÂT (Tezekkür

C

) Tezekkürler

TEZELLUK Kayma, sürçme

TEZELLUK Dayanmak

TEZELLÜL Zillete katlanmak

Aşağılanmak

Alçalmak

Hor ve hakir olmak

Kendini alçak tutmak

TEZELLÜLÂT (Tezellül

C

) Alçalmalar, küçülmeler, zillete katlanmalar

TEZELZÜL Sarsıntı

* Sarsılma, deprenme

TEZELZÜLÎ Sarsıntı ile alâkalı

Sarsıntı nev'inhden

TEZEMMÜL Bürünmek

Sarılmak

Örtünmek

(Bak: Müzzemmil)
TEZEMMÜM Kişi kendi üzerine hak lâzım kılmak

* Ahd ü eman etmek

* Arlanmak

Utanıp çekinmek

TEZEMMÜN Sür'atle gitmek

TEZEMMÜR Savaşmak

TEZEMRÜM Çağrışmak

TEZENBÜR Kibirlenme

TEZENDUK Zındıklaşma

Hak yolundan dönme

Kâfir olmak

TEZENNÜB Kuyruk sallandırmak

TEZENNÜR Zünnar kuşanmak

TEZERRİ Üstüne binmek

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (T Harfi) TEZERRU' Elle tartmak

Bir nesneyi kolla oranlamak

* Yemeği çok yemek

* Çok konuşmak

TEZERRUK Ayrılmak, dağılmak

TEZEVVUK (C

: Tezevvukat) (Zevk

den) Tad alma, zevk alma

Tatma

TEZEVVÜC (C

: Tezevvücât) (Zevc

den) Evlenme, kadın eş alma, zevce edinme

TEZEVVÜCÂT (Tezevvüc

C

) Evlenmeler, zevce edinmeler

TEZEVVÜD Azıklanma

Yanına yiyecek alma

TEZEYYUG Haktan ayrılmak

* Kadının süslenip dışarı çıkması

TEZEYYÜB Ağzının köpüğü kenarına yığılmak

* Yaş üzümün kuruması

TEZEYYÜD Ziyadeleşme, çoğalma, artma

* Tekellüfle sözü uzatma

TEZEYYÜN Süslenme

Bezenme

TEZEYYÜN-ÜL EZHÂR Çiçeklerin tezeyyünü, ziynetlenmeleri

TEZEYYÜNÂT (Tezeyyün

C

) Süslenmeler, ziynetlenmeler

TEZE'ZÜ' Kendini hor göstermek

TEZFİF Hazırlamak

* Katli sür'atlendirmek

TEZFİT Ziftleme, zift sürme

TEZGÂH f

Dokuma âleti

* Ticaret masası

İş yeri

TEZHİB (Zeheb

den) (C

: Tezhibât) Yaldızlama işi, yaldızlama sanatı

* Süsleme

* Altın sürme

* Dişlere altın dolgu yapma, çürümüş dişleri altınla doldurma

TE'ZİN Ezan okutma

* Bağırıp ilân etme

TE'ZİYE Eziyet etme, cefa çektirme

TEZKÂR (Tizkâr) Zikretme, hatırlatma, anma, yâdolunma

TEZKERE (Tezkire) Pusula

* Herhangi bir iş için izin verildiğini bildirmek üzere alınan resmî vesika

* Bazı meslek sahipleri için yazılan, o şahsın şahsî ve meslekî durumu hakkında bilgi

Biyografi

TEZKİK Davarın derisini hilâf-ı âdet üzerine başı tarafından yüzmek

TEZKİN Teşbih etmek, benzetmek

TEZKİR Hatırlatma

* Vazifeyi veya Cenab-ı Hakk'ın emirlerini hatırlatma

Vaaz ve nasihat etme

Tenbih ve ikaz etme

* Gr: Bir kelimeyi müzekker kılmak

TEZKİR-İ MÜSELLEMÂT Müsellematı, hakikat olduğu aşikâr bilinen şeyleri, hususları hatırlatmak, tekrar etmek

(Talim-i nazariyattan ziyade tezkir-i müsellemâta ihtiyaç var

S

)
TEZKİRE (Bak: Tezkere)
TEZKİT Doldurmak

TEZKİYE Tamam etmek

* Boğazlamak

* İhtiyarlamak

* Ref'etmek

(Lügatta zebhetmek, yani boğazlamak mânasınadır

Bu maddenin aslı, lügatta bir tamamlanmak mânasıyla beyan olunuyor

Nitekim ateşin parlamasına "zeku-zekâ-zekâ'" denilir ki, tamam iştial etmektir

Kezâlik fehme "zekâ" denilir ki, tamam-ı fehim demektir

Sonra sinnin "yaşın" kemâline zekâ denilir ki, şebabın nihayetine gelip tamam olması demektir

İşte hayvanı boğazlamak da kanını akıtarak ve hararet-i gariziyesini teskin ederek olduğundan zekâ ve zekât tesmiye olunmuştur

İşte kelimenin lügat mânası ve esası budur

) (E

T

)
TEZKİYE Doğruluğuna şehadet etmek

* Zekât vermek

* Zekât almak

* Pak ve temiz etmek

* Övmek, medhetmek

* Birisinin durumu hakkında soruşturmak

TEZKİYE-İ NEFS Nefsini temiz bilmek

Kusuru üzerine almamak

Nefsini kusursuz addetmek

* Nefsi kötü şeylerden temizlemek, hayra yöneltmek

TEZLİK (C

: Tezlikât) Sürçtürme, kaydırma

* Başın saçını yolmak

TEZLİK Keskin yapmak

* Dayandırmak

TEZLİL Birisini tahkir etme, aşağılatma

Zelil ve hakir bulma

TEZLİM Beraber etmek

* Yumuşatmak

* Değirmen döndürmek

TEZMİL Gizlemek

Bir şeyi elbiseye sarmak

Esvaba sarınıp bürünmek

* Örtü

TEZMİM Yular takma

TEZMİM Zemmetmek

TEZNİB Bir şeye ilâve, ek, zeyl takma, yazmak

Zeyl ve ilâve

Kuyruk takmak

TEZNİBÂT (Teznib

C

) İlâveler, eklemeler

Ekler

TEZNİD Çakmakla ateş yakma

* Başını devamlı önüne eğdirmek

TEZNİE Darılmak

TEZNİM Nişan ettirmek, işaretlendirmek

TEZNİYE Zinaya mensup etmek

TEZNUB Kuyruğu tarafından olmaya başlayan hurma salkımı

* Tülbendin aşağı sarkan tarafı

TEZRİ' Öksürme

* Genirmek

TEZRİB Keskinletmek

TEZRİCE (C

: Tüzrüc-Tezâric) Sülün kuşu

TEZRİF Çoğaltmak

TEZRİYE Savurmak

* Koyunun yününü kırkıp arkasında bir miktarını bırakmak

* Zelil etmek, kepâze yapmak

TEZVİ' Korkutmak

TEZVİB (C

: Tezvibât) Eritme, eritilme

TEZVİC Nikâhla bir kadını aldırmak

Birbirine eş yapmak

Evlendirmek

TEZVİD Yol azığı hazırlama

TEZVİD Sürmek

* Reddetmek

TEZVİK (Zevk

den) Tattırma, zevk aldırma

TEZVİK Süslemek, tezyin etmek

TEZVİR Söze yalan karıştırma

Yalan söze ziynet verme

* Şahidin şehadetini iptal etme

* Kendini ziyaret edene ikram etme

TEZVİREN Tezvir yoluyla

TEZYİD Artırma, çoğaltma, fazlalaştırma

TEZYİD-İ GAYRET Gayreti artırma

TEZYİDÂT (Tezyid

C

) Artırmalar, çoğaltmalar, ziyadeleştirmeler

TEZYİF Çürütmek

Küçük düşürmek

Eğlenmek, alaya almak

* Bir şeyin dışını tezyin ve tanzim edip, içini fena yapmak

Kötü ayar etmek

* Tahkir etmek

TEZYİL Eklemek

Uzatmak

Altına ilâve etmek

Zeyl yapmak

TEZYİL Ayırmak

TEZYİN Süslemek

Bezemek

Donatmak

TEZYİNÂT Süsler

Ziynetler

TEZYİNÂT-I LAFZİYYE (Muhassınat-ı lafziyye de denir

İlm-i Bediin iki bölümünden ikinci bölümüdür

) Kelâmın lafzında olan ve göze hitab eden edebî san'atlar

Cinas, seci' gibi

TI Arabçada "" harfi

(Tâ) da denir

TIB (Bak: Tıbb)
TIB' Gölge

TIB' (C

: Atbâ) Nehir

TIBA' Tabiat

Yaradılış

* Tabiatlar

Yaradılışlar

TIBAA(T) Kitap ve saire basma işi

* Kılıç yapma san'atı

TIBAK Uyma, uygunluk

* Tabakalar

Katlar

* Birbirine uygun olan şey

* Bir şeyi diğerine uydurup müsavi ve münasib kılmak

TIBALE Deve boynuna asılan büyük çan

* Davulculuk

TIBB Tabiblik, doktorluk

* Her şeyi gereği gibi bilmek

* Rıfk

Suhulet

* İrade

* Hastayı ilâçlarla tedaviye çalışmak

* Şan

* Şehvet

( $Kur'an, Hazret-i İsa Aleyhisselâm'ın nasıl ahlâk-ı ulviyesine ittibaa beşeri sarihan teşvik eder

Öyle de, şu elindeki san'at-ı âliyeye ve tıbb-ı Rabbaniye, remzen tergib ediyor

İşte şu âyet işaret ediyor ki: "En müzmin dertlere dahi derman bulunabilir

Öyle ise ey insan ve ey musibetzede benî-Adem! Me'yus olmayınız

Her dert, -ne olursa olsun- dermanı mümkündür

Arayınız, bulunuz

Hattâ ölüme de muvakkat bir hayat rengi vermek mümkündür

" Cenab-ı Hak, şu âyetin lisan-ı işaretiyle mânen diyor ki: "Ey insan! Benim için dünyayı terk eden bir abdime iki hediye verdim

Biri, mânevi dertlerin dermanı; biri de, maddi dertlerin ilâcı

İşte ölmüş kalbler nur-u hidayetle diriliyor

Ölmüş gibi hastalar dahi, O'nun nefesiyle ve ilâciyle şifa buluyor

Sen de benim eczahâne-i hikmetimde her derdine deva bulabilirsin

Çalış, bul! Elbette ararsan bulursun

" İşte beşerin tıp cihetindeki şimdiki terakkiyatından çok ilerideki hududunu, şu âyet çiziyor ve ona işaret ediyor ve teşvik yapıyor

S

)

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (T Harfi) TIBBEN Tıp cihetiyle

Doktorlukça

TIBBÎ Hekimliğe ait

Doktorlukla alâkalı

* Hekimce

TIBBİYE Tıp mektebi

Tıp fakültesi

TIBBE (C

: Tıbeb) Bir parça uzun bez

TIBK Aynısı, tıpkısı, tam aslı, tam kendisi

TIBL (TABL) (C

: Tubul-Atbal) Davul

TIBS Kurt, zi'b

TIFL Küçük çocuk

* Her şeyin cüz ve parçası

* Batmaya yakın güneş

* Kıvılcım

TIFL-I NEV-RESİDE f

Yeni yetişmiş çocuk

TIFL-I NEV-ZÂD Yeni doğmuş çocuk

TIFLÂNE f

Çocukçasına, çocuk gibi

Çocuğa yakışır surette

TIFLİYYET Çocukluk

Çocuk hâli

TIGA Yüksek sesle gülme

TIHAL Dalak

TIHANE At değirmeni

TIHL Hiddetli adam

* Dalağı büyük adam

TIHMAR Doldurmak

TIHN Un

TIHS Asıl

* Göz karanlığı

TIKDE Asmacık adı verilen ufacık taneler

TIKNAZ Kısa boylu ve şişman, toplu

TIKNEFES Zor nefes alan

Rahat nefes alamayan

TIKSAR Halka biçiminde taç

* Kaınların boyunlarına yaptıkları bağ

TIKTIKA (Bak: Taktaka)
TILA' Sürülecek şey

Sürülecek merhem, yağ veya ilâç

* Madeni parlatmakta kullanılan sıvı yaldız

* Cilâ verecek boya

* Diş sarılığı

* Üzüm suyundan kaynatmak sebebiyle üçte birinden azı giden şarap

TILA' Üzerinde güneş doğan yer

TILA (C

: Talyân) Küçük kuzu ve oğlak

* Mahpus kimse

* Diş sarılığı

TILAB Talep etmek, istemek

TILBE Talep olunmuş, istenmiş, matlub

TILH (TALİH) (C

: Tılâh-Talâyıh) Zayıf

* Yorulmuş

* Geç gelmek

TILHAM Fil

TILK Helâl nesne

* Bükülmüş ip

TILMESA Yol bulunmaz otsuz ve susuz korkunç yer

* Çok karanlık gece

TILS (C

: Atlâs) Sahife

* Mahvolmuş nesne

* Tüyü dökülmüş olan deve uyluğunun derisi

* Elbisenin eskimesi

TILSIM Herkesin bilip çözemediği gizli şey

* Gizli sır

Fevkalâde kuvvet ve te'siri hâiz olan şey

* Definenin bulunmasına mâni olan mevhum şey

TILSIM-I KÂİNAT Kâinatın tılsımı, kâinattaki anlaşılması zor olup herkesin yalnız kendi akliyle bilemeyeceği gizli ve ince hakikatlar

TILSIM-I MUĞLAK Anlaşılması zor, kapalı gizli şey

* Açılması müşkül olan tılsım, kapalı ve gizli haber

TILSIM-I MÜŞKİLKÜŞÂ Açılması ve anlaşılması zor olan İlâhî gizli mânaları, hakikatları açan tılsım

TILV Kurt, zi'b

TIM Deniz

* Deve kuşunun erkeği

* Çok mal

TIMAH (Tumah - Matmuh) Bir şeye göz dikerek bakmak

Haris olmak

Hırsla onu istemek

TIMIRR Ürkek at

* Sıçramaya ve seğirtmeye hazırlanmış at

* Seri, çabuk

TIML Hırsız

TIMLE Zayıf kadın

TIMR (C

: Etmâr) Eski kaftan

* şakrak kuşu

TIMRES (Tımrus) Yalancı, kezzab

* Leim, alçak kimse

TIMTIM Kalın etli, cüsseli adam

* Dilinde pelteklik olan, kekeme

TINAB (C

: Tunub) Kazığa bağlanan çadır ipi

TINBAR (Tunbur) Tanbur adı verilen çalgı âleti

TINİN (Bak: Tanin)
TINNET Çınlama

TIP (Bak: Tıbb)
TIRAD Kısa mızrak

TIRAF Gönden veya sahtiyandan yapılan ev

* Cild

TIRAK Gitmek

TIRAZ Elbiselere nakışla yapılan süs

* Sırma ve ipekle işleme

* Zinet, süs

* Üslup, tarz, tutulan yol

* Döviz

TIRAZ f

" Süsleyen, donatan" anlamlarına gelir ve birleşik kelimeler yapılır

Meselâ: Şükufe-tıraz $ : Çiçek süsleyen

TIRAZENDE f

Süsleyen, donatan, süsleyici

TIRBAL (C

: Tarâbil) Büyük taş

TIRF Atın iyisi

TIRK Kuvvet

* Besililik, semizlik

TIRM Yağ

TIRMESA Karanlık, zulmet

TIRRAK Tiryak, ilâç

* Afyon

TIRRİH Tuzlu balık, sardalya

TIRS (C

: Etrâs) Kâğıt, sahife

TISYAR Arslan

* Sivri sinek

TIŞE Ufak çocuk

TIVAL Uzun olanlar

TIVAL-I MUFASSAL Kur'an-ı Kerim'de 49'uncudan 85'inciye kadar olan sureler

TIYBE Helâl

* Güzel, temiz

TIYERE şom ve yaramaz görmek

TIYN Çamur

Balçık

TIYNET Huy

Yaradılış

TIYRE Darılma, gücenme

* Darılan, gücenen

TIYSAR Sivrisinek

* Arslan

TIYYE Niyet, kast

TÎ' Kırk baş koyun

TÎB (C

: Etyâb) Güzel koku

Güzel kokusu için sürülen şey

TİBA' Birbiri ardınca olmak

Peşpeşe bulunmak

TİBN (TEBN) Kuru ekin sapı

Saman

* Yirmi kişiyi doyuran büyük kap

TİBNÎ Saman renkli

TİBR Altın parçası

Altın ve gümüş tozu

TİBRAK Bıçak

TİBYAN Açık ifade ile beyan etme

Açıklama

* Meşhur bir Kur'ân tefsirinin adı

TÎC (Tâc

C

) Taçlar

TÎCAN (Tâc

C

) Taçlar

TİCANÎ Kuzey Afrikada, hicri 1200 tarihlerinde Ahmed Ticanî adında bir şahıs tarafından kurulan bir tarikattır

TİCARET Alım-Satım

TİCARETGÂH f

Ticaret yapılan yer, ticaret yeri

TİCARETHÂNE f

Ticaret yeri

Ticaret edilen yer

TİCARÎ (Ticariyye) Ticaretle ilgili, ticarete ait

TİCFAF (C

: Tecâfif) Zırh

TİCVAL Memleket seyredip dolaşmak, gezmek

TİFFAN Her nesnenin vakti

TÎG f

Kılıç, seyf

TÎG-İ BÜRRAN Keskin kılıç

TÎG-İ GUŞTİN Etten kılıç

* Mc: Dil

TÎGBEND f

Kılıç kuşanan, kılıç bağlayan

TÎGDÂR f

Kılıç taşıyan, kılıçlı

TÎGZEBAN f

Dili kılıç gibi olan

Tesirli söz söyleyen

TÎGZEN f

Güzel kılıç kullanan

TÎH (C

: Etyâh) Çöl

Susuz sahra

Sina yarımadasındaki çöl

(Musâ (A

S

) Mısır'dan çıktıktan sonra, kavmiyle beraber kırk sene bu çölde dolaşmıştır

)
TİH Gülen kimsenin gülerken çıkardığı ses

TİL' Etrafına çok iltifat eden kişi

Etrafdakilerle şakalaşan kimse

TİL'ABE Oynaşmak

TİLAD Köle, hayvan, mülk, mal gibi şeyler

* Kendi yanında eskiden beri mevcud olan ve yeni olmuş olan şey

TİLAL (Tell

C

) Kümeler, yığınlar

Tepeler

TİLAMİZ(E) (Bak: Telâmiz)
TİLAVET Okumak

Takib etmek, arkasına düşmek

TİLAVET-İ KUR'ÂN Kur'an-ı Kerim'i usulüne göre okumak, mânâsını tefekkür etmek

TİLHAH Devamlı olarak bir yerde durmak

TİLKA' Taraf, yön, cihet

* Hiza

* Mülâkat

Görüşmek ve buluşmak

TİLKA-İ NEFİS Nefis tarafından

Nefis cihetinden

TİLLE Basamak

* Sıradağ

TİLLE f

İşlenmemiş altın

TİLMİZ Çırak

Talebe

Kalfa

TİLMİZÂNE f

Talebe gibi

Tilmize yakışır surette

TİLMİZİYET Talebelik, tilmizlik, öğrencilik

TİLTAL Hareket ettirmek

TİLTİLE Sabırsız olmak

* İşi güç olmak

* Hurma çöpünden yapılan bardak

TİLV Tâbi

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (T Harfi) TİMAR f

Bir şeyin devam ve inkişafı için yapılan hizmet

* Sipâhiye verilen öşrü alınacak arazi

(Bak: Zeâmet)
TİMAR-HÂNE f

Akıl hastahanesi, tımarhâne

TİMLAK Mülayemet etmek, yumuşaklık göstermek

* Tereddüt etmek, karar verememek

TİMRAD (C

: Temârid)

Güvercin yuvası

TİMSAL Resim, suret, sembol, nümune

Tasvir

Bir şeyi başka bir şeye benzetmek

Heykel

(Cam, su, hava, âlem-i misal, ruh, akıl, hayal, zaman vesâire gibi, tecelli-i timsal akislere mahal ve mazhar olan çok şeyler vardır

Maddiyat-ı kesifenin timsalleri hem münfasıl, hem ölü hükmündedirler

Çünkü asıllarına gayr oldukları gibi, asıllarının hâsiyetlerinden de mahrumdurlar

Nurânilerin timsalleri ise, asıllarıyla muttasıl ve asıllarının hâsiyetlerine mâlik ve asıllarına gayr değillerdir

Binaenaleyh Cenab-ı Hak, şemsin hararetini hayat, ziyasını şuur, ziyadaki renkleri duygu gibi yapmış olsa idi, senin elindeki âyinede temessül eden şemsin timsali seninle konuşacaktı

Çünkü o timsalinde oldukça harareti, ziyası, renkleri olurdu

Hararetiyle hayat bulurdu, ziyasiyle şuurlu olurdu

Renkleri ile de duygulu olurdu

Böyle olduktan sonra, seninle konuşabilirdi

Bu sırra binaendir ki, Resul-i Ekrem (A

S

M

) kendisine okunan bütün salâvat-ı şerifeye bir anda vâkıf olur

M

N

)
TİMŞEK İç mest üstüne vurulan parça, yapılan yama

TİMTAM Dilini "te" harfine alıştırmış olan kimse

TÎN İncir

TÎN SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 95

suresinin ismidir

Mekkîdir

Vettîni Suresi de denir

TÎN (C

: Etyân) Balçık

* Mektup gibi şeyleri mühürlemek

TİNAE Mukimlik, ikamet etmeklik

Ayakta durmak

TİNAVE Müzakereyi terketmek

Görüşmeyi bırakmak

TİNBAL Kısa, bodur kimse

TÎNE (Tıynet) Balçık

* Hilkat, yaratılış

TİNNÎN Büyük yılan, ejder, ejderha

* Koz: Gökte yedi burc boyunca uzanan hafif beyazlık

* Ejderha burcu

Semânın şimal yarım küresinde Küçük Ayı burcunu etrafından saran, kıvrılıp bir yıldız dörtgeni ile nihayet bulan bir burç

TİNNÎN-İ FELEK Saman yolu, hacılar yolu

Gökteki husuf ve küsuf mevkileri olan iki düğüm

TİNNÎNEYN İki yılan

Mc: İki yılana benzetilen güneş ve ayın medârının farazî kavisleri

(Derecât-ı şemsiye medarı olan "mıntıkat-ül büruc" tabir ettikleri daire-yi azime, menazil-i Kameriyenin medarı bulunan mâil-i Kamer dairesi, birbiri üstüne geçmekle o iki daire, her birisi iki kavis şeklini vermiş

O iki kavise Felekiyyun uleması lâtif bir teşbih ile büyük iki yılan nâmı olan tinnîneyn namını vermişler

L

)
TİNNÜ Beraberlik, eşitlik

TİP t

Benzerlerinin ana vasıfları kendinde görülen ideal örnek, misal

TİPİK t

Nümune, örnek olarak

Benzer

TİR f

Ok

TİR'ABE Deve hörgücünün bir miktarı

TİR'ABE Deve hörgücü

TİRAMOLA İtl

Halat çekme

TİRASE (Türs

C

) Ask: Kalkanlar

TİRAŞ f

Tıraş

* Üst taraftan yontarak düzelten

* Üst taraftan düz olarak yontma

TİRAŞİDE f

Tıraş olmuş, tıraş edilmiş

* Yontulmuş, düzleştirilmiş

TİRB (C

: Tirâb-Etrâb) Anasından saçlı ve dişli doğan oğlan

* Yaşta diğerine eşit olan nesne

* Lezzet

TİRBAN (Türâb

C

) Topraklar

TİRDAN f

Ok mahfazası, sadak

TİRE f

Karanlık

Bulanık

TİREDİL f

Fena kalbli, kalbi kara

TİREGÎ f

Karalık

Bulanıklık

TİREGUN f

Bulanık renkli, kara renkli

Rengi bulanık

TİRENDAZ f

Ok atan, okçu

TİREŞEB f

Karanlık gece

TİRERE'Y (Tire-re'y) f

Tedbirsiz

TİRHAL Yola çıkma, göç etme

TİRKEŞ f

Okluk, ok kabı, sadak

TİRMİZÎ (Bak: Kütüb-ü Sitte)
TİRYAK Panzehir

Zehirlenme veya hastalıklardan hemen şifâ bulmağa vesile olan ilâç

TİRYAKİ Afyon kullanmağa alışmış, afyonkeş

* Keyif verici şeyler kullanmağa alışık olan

* Mc: Huysuz, aksi, titiz

TİS'A Dokuz

9

TİS'A MİE Dokuz yüz

900
TİSHAN (C

: Tesâhin) Çizme

TİS'ÛN (Tis'în) Doksan, 90

TÎŞ şiddet

* Hafiflik

TÎŞE f

Muharebede kullanılan başı sivri ve keskin balta, keser

TİŞRAB Şarap içmek

TİYAKA Cimaa pek ziyade düşkün olmak

* Şehvetin galip olması

TİYATRO yun

Dram, komedi ve sair piyeslerin temsil edildiği yer

* Sahneye konulan oyun ve bu gibi temsilleri oynama san'atı

(İşte dans ve tiyatro gibi o zamanın lehviyatları ve kebairleri ve bid'aları birer câzibedarlık ile pervane gibi nefisperestleri etrafında toplar, sersem eder

Ş

) (Bak: Roman)
TİYESE (Teys

C

) Erkek keçiler, tekeler

TİYFAK Helâk olmak, mahvolmak

TİYNET (Bak: Tıynet)
TİZ f

Keskin

* Çabuk, tez

* Sık

TİZ-ÂB f

Kezzap

TİZ-ÇEŞM f

Gözü keskin

TİZ-DEST f

Çabuk iş gören, eline çabuk

TİZÎ f

Çabukluk, tezlik

* Keskinlik

* Sıklık

TİZNA f

Kılıç, bıçak gibi şeylerin keskin olan ağız tarafı

TİZ-PÂ(Y) f

Tez, süratli, ayağına çabuk

TİZ-PER f

Hızlı ve çabuk uçan

TİZ-REFTÂR (Tiz-rev) f

Çabuk yürüyüşlü, acele ile giden

TİZ-REV (Bak: Tiz-reftar)
TOKAT Kale içi, siper, ahır, ağıl

El içi gibi yer

* Dere arası olan hayvan mer'ası

* El içiyle vurulan sille

TOLGA Başlık, miğfer nevilerinden birinin adıdır

TONAJ Bir vasıtanın iç hacmine göre taşıma kapasitesi

TOPUZ t

Ucu top şeklinde sopadan ibâret eski silâh

* Top şeklinde toplanmış saç

* Kısa ve tıknaz kimse

TÖHEM (Töhmet

C

) Suçlar, töhmetler, kabahatler

TÖHMET Birisine isnad edilen, fakat kat'iyyetle işleyip işlemediği belirsiz olan suç, kabahat

* İtham altında olma

TÖHMETLENDİRMEK Suç isnad etmek

TÖVBE (Bak: Tevbe)
TRAJ Fr

Basılan gazete veya mecmuanın baskı sayısı

TRAJEDİ yun

Fâcia

Mevzuunu efsanelerden veya tarihî hâdiselerden alan, seyirciler üzerinde merhamet veya dehşet hissi uyandıran sahne eseri

TU f

Sen

TU(Y) f

Katmer, kat

TUAM (Tu'me

C

) Azıklar, yiyecek şeyler

* Çeşniler, tadlar

TUB Kiremit

* Tuğla

TUBA Ne hoş

Ne iyi

Her şeyin iyisi ve efdali

* İyilik, güzellik

Baht

* Cennette bulunan ve kökü göklerde dalları aşağıda olan ağaç ismi

* Çok berrak ve saf olan

* Saâdet

Hayır

Devlet

TUBA-İ HİLKAT Hilkat ağacı, hilkat tubası

Kâinat, teşbih yapılarak tuba ağacına benzetilmiştir

(Tuba-i hilkatten semavat şıkkına hep kehkeşan ağsanınaBir Cemil-i Zülcelâl'in dest-i hikmetiyle takılmış pek güzel meyveleriz biz

M

)
TUBAHA Çömlek

* Ağızdan çıkan köpük

TUBAL Kızmış bakırdan ve kızmış demirden çekiçle vurulduğunda kopup dökülen parça

TUBALE (C

: Tubâlât) Dişi koyun

TUBA LE-KE Ne mutlu sana, devlet ve saadet sana

Tuba sana

TUB'AN Mühür mumu

TUBERTU : (Tu-ber-tu) Kat kat

TUBU Bir nevi kene

TUBUL (Tabl

C

) Davullar

TUDE : f

Yığın, küme

TUDE-BE-TUDE Yığın yığın

Küme küme

TUF f

Yankı

Akseden ses

Aks-i sada

TUFA Sihir, efsun

TUFAHE (TAFÂHE) Çömlek

* Her ne olursa olsun ağzına alan köpek

* Her nesnenin üzerine gelen

TUFAN Çok şiddetli ve her tarafı kaplayan yağmur

* Nuh Peygamber (A

S

) zamanındaki büyük su baskını hâdisesi

(Hz

Nuh'un (A

S

) Cenab-ı Hak'tan aldığı emri kavmine tebliğ etmesi neticesinde kavminin ekserisi hürmetsizlik ve dinlememezlik yaptıklarından ve zulme başladıklarından, Cenab-ı Hakk'ın izni ile devamlı ve şiddetli yağmurla büyük su baskını oluyor ve Nuh Peygamber (A

S

) bir gemi yaparak, kendisine iman edenlerle ve her sınıf canlı mahluktan birer çift alarak su üzerine çıkıyor ve zâlimler suya gark oluyor, Peygambere itimad ile tâbi olanlar da tufandan kurtuluyor

Bu hâdisenin vukuu Kur'anda sâbittir

)

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (T Harfi) TUFANZEDE f

Tufan görmüş

Tufana uğramış

TUFAVE Güneş dairesi

* Ay ağılı, hâle

* Kabile

TUFEYLÎ (Davetsiz ziyafete giden Tufeyl adında birisinin ismindendir) Sahte

* Dalkavuk

Çanak yalayıcı

* Başkasının sırtından geçinen

Asalak

Parazit

Fazladan

TUFF Tırnak arasında olan kir

* Parmakların üstünde olan kir

TUFFAH(A) Elma

TUFU' Ateşin sönmesi

TUFUH Kap ağız ağıza dolma

* Yukarı kalkma

* Çabuk geçme

TUFUL Güneşin batmağa yaklaşması

* (Tıfl

C

) Çocuklar

TUFULÂNE f

Çocukçasına

TUFULİYYET (Tufulet) Çocukluk

Küçüklük

Yavru oluş

* Ter u tazelik

TUFYE Mukul ağacının yaprağı

Yılanın arkasındaki hatta teşbih edilir

TUGAT (Tâgi

C

) Tâgiler

Azmış ve hak yoldan sapmış olanlar

TUGAVE Güneş dairesi

* Araptan bir kabile

TUGMUS Şeytanın ve cinnin gayet habisi

TUGVAN (TUĞYÂN) Haddinden tecavüz etmek, haddini aşmak

TUGVE Dağ başı

* Yüksek mekân

TUGYAN Zulüm ve küfürde çok ileri gitmek

Azgınlık, taşkınlık

Taşkın mizaçlılık

* Kan galebe etmesi hali

* Resmî devlet kuvvetlerine karşı durmak

* Su baskını

TUGYE Dağ başı

* Yüksek mekân

TUH Helâk olmak

* Berbad olmak

(Hakaret için söylenilen bir kelimedir)
TUHAF (Tuhfe

C

) Hediyeler

* Münâsebetsiz hâl

* Eğlenceli, gülünç

* Garip iş veya şey

* Hoşa giden ve az bulunur şeyler

TUHAL Dalak ağrısı

TUHARE Taharet ettikleri suyun bakiyyesi

TUHFE Turfanda şey

* Görülmemiş yeni çıkan

Yeni

* Hediye, armağan

TUHFÎ İyilik etmek

TUHLA Kara ile boz arasındaki renk

TUHLÜB (C

: Tahâlib) Soysop, sülâle

TUHM (C

: Tühum) Her yerin ve her köyün nihayeti

TUHME Mide dolgunluğu

Hazımsızlık

TUHME Hayvanın burnunun kara olması

TUHR Pâklık, temizlik, taharet

* Kadınların iki âdet görmeleri arasındaki temizlik hâlleri

(Temizlik hâli uzayan, devam eden kadına "Mümtedet-üt tuhur" denir)

TUHRA Yufka bulut

TUHRUBE (Tahrebe-Tıhrıbe) Bez parçası

* Bulut parçası

TUHRURE (C

: Tahârir) Bulut parçası

TUHTUH Kötü ahlâk

TUHUHA Hamurun ekşimesi

TUHUR (C

: Tahârir) Bulut parçası

TUHUR Arınıp pâk olmak, temizlenmek

TUHUT Hor ve hakir kimse

TUHVE Yufka bulut

TUHYAN Karlık gibi su soğutacak kap

Buzluk, buzdolabı

TUHYE Benî Temim kabilesinden bir cemaat

TUKA Takva

Allah'tan korkmak

Havfullah

TUKAT Nefsini haramdan ve şüpheli nesnelerden saklamak

TUKUS Yaban havucu

TUKYE Sakınma

TUL Boy

* Uzunluk

* Ömür ve hayat

* Uzamak

* Zaman çokluğu

* Çokluk, bolluk

TUL-U EMEL Bitmeyen istek

* Hiç ölmeyecek gibi dünyaya dalmak ve düşünmek

(Ey gafil Said! Bil ki: Galat-ı his nev'inden gayet muvakkat dünyayı lâyemut ve daimî görüyorsun

Etrafına ve dünyaya baktığın zaman bir derece sabit ve müstemir gördüğünden, fani nefsini de o nazar ile sabit telâkki ettiğinden, yalnız kıyametin kopacağından dehşet alıyorsun

Güya kıyametin kopmasına kadar yaşayacaksın gibi, yalnız ondan korkuyorsun

Aklını başına al

Sen ve hususi dünyan, daimî zeval ve fena darbesine maruzsunuz

Senin bu galat-ı hissin ve mağlatan şu misale benzer ki: Bir adam elinde olan âyinesini bir hâne veya bir şehre veya bir bahçeye karşı tutsa; misali bir hâne, bir şehir, bir bahçe o âyinede görünür

Edna bir hareket ve küçük bir tegayyür âyinenin başına gelse, o hayalî hâne ve şehir ve bahçede hercü merc ve karışıklık düşer

Hariçteki hakiki hâne, şehir ve bahçenin devam ve bekası sana faide vermez

Çünkü senin elindeki âyinedeki hâne ve sana ait şehir ve bahçe, yalnız âyinenin sana verdiği mikyas ve mizan iledir

Senin hayatın ve ömrün, âyinedir

Senin dünyanın direği ve âyinesi ve merkezi, senin ömrün ve hayatındır

Her dakikada o hane ve şehir ve bahçenin ölmesi mümkün ve harap olması muhtemel olduğundan, her dakika senin başına yıkılacak ve senin kıyametin kopacak bir vaziyettedir

Mâdem öyledir; sen bu hayatına ve dünyana, çekemedikleri ve kaldıramadıkları yükleri yükletme! L

)
TUL-U ÖMÜR Ömrün uzunluğu

Uzun ömür

TULEN Uzunlukça

Uzunluk cihetinden

Boyca

TULA Boynun ön tarafı

TULA Çok uzun

Pek uzun

TULAN (Tul

den) Uzunluğuna, boyuna

TULATILE (Talâtıla) (C

: Talâtıl) Hayvanları içeri koymak

Bel ağrısı

* Zahmet

TULGA Kusmak

TULHA Boz renk

TULHE Azıcık su

* Azıcık ot

* İyi nesne

TULHUM Lezzeti değişmiş olan su

TULK Mutlak

Bağlı ve kayıtlı olmayan

TULL Süt

TULLAB (Talebe

C

) Talebeler

TULLAB-I NUR Nur talebeleri, Kur'an şakirtleri

TULLEB (Tâlib

C

) İstekliler, tâlibler, isteyenler

TULME (C

: Tulum) Ekmek

* Havuz dibinde kalan su

TULU' Doğma, doğuş

Birden zuhur etme

* Hücum etme

* Bir şeye vâkıf olup bilme

TULUAT (Tulu'

C

) Hazırlıksız olarak birden kalbe gelen mânalar, ilhamlar

Doğuşlar

TULUK (Tuluka) Açık yüzlü ve hâli iyi olmak

* Cömert olmak

TULYE (C

: Tulâ) Boyun önü

* Göğüs önü

TU'M (Tu'me) Azık, yiyinti, yiyecek şey

* Tad, çeşni

TUMA'NİNE İtminan

Emin olma, inanma, gönlü rahat olma

TUMAR (C

: Tevâmir) Dürülüp yuvarlak yapılmış şey, tomar

TUME Kadınlar topluluğu

Avretler cemaati

TU'ME (Bak: Tu'm)
TUMEA' (Tâmi'

C

) Tamahkârlar

TUMRUK Yarasa kuşu

TUMRUS Sıcak külde pişmiş ekmek

TUMTUMAN Peltek

TUMTURAK Söylenişi ahenkli ve parlak olan ibare

* Gösteriş, debdebe

TUMUH Yüksekteki bir şeye göz dikme, yüksek bir şeye göz dikerek bakma

TUMUM Su baskını

* Saçını kırkıp tıraş etmek

TUMUR Aşağı sıçramak

* Doldurmak

* Seyahat edip gitmek

* Defnetmek, gömmek

TUMUS Bir şeyin mahvolması

TUNB Nâhiye, cânip, taraf, yön

TUNBURANİ (Tunburâni) Tanbur çalan

TUNİ f

Sefih, alçak, rezil

* Külhanbeyi

* Hırsız

TUNUB (C

: Etnâb) Ağaç kökleri

* Gövdenin siniri

* Süngü eğriliği

* Çadır ipleri

TUR Dağ

* Had ve mikdar

TUR-U SİNA (Bak: Sina)
TUR SURESİ Kur'an-ı Kerim'in 52

Suresidir

Mekkîdir

**Prof. Dr. Sinsi** · 09-10-2012

RE: Osmanlıca Sözlük (T Harfi) TURA (Aslı: Tuğra) t

Topuz gibi yapılmış mendil, kuşak gibi oyun âleti

Kös, davul, trampet gibi şeylere vurmaya mahsus ip veya çomak

* Kamçı, örme kırbaç

* Demet, bağ, paket

(Bak: Turra)
TU-RA f

Seni, sana, senin

TURAB Toprak, toz

TURAME Dişte olan kamaşma

TURAN Eski İranlılar tarafından Türkistan ve Tataristan taraflarına verilen isimdir

Turan, eskidenberi Türklerin oturduğu yerlere denirdi

"Türk" ile "Tur" kelimeleri arasındaki benzerlik de bu iki ismin bir asıldan ibaret olduğunu gösteriyor

TURBUŞ Takke, külah

Başa giyilen örtü

Fes

TURFANDA Mevsiminden önce yetiştirilen meyve veya sebze

TURFE (C

: Etrâf) Nâziklik, yumuşaklık

* Nimet

* Güzel yemek

* Zarif, iyi nesne

* Üst dudağın ortasında fazlalık olarak yumru et olması

(O kişiye "etref" derler

TURFE Görülmemiş, tuhaf, yeni şey

Şaşılacak şey

TURFE-KÂR f

Garip şeylerle uğraşan

Şaşılacak şeyler yapan

TURGUL Çil kuşuna benzer bir kuş

TURHAN Rum subaylarından beş bin neferin zâbiti (On bin olsa "patrik" derler

)
TURKA Bir kere

TURMUK Yarasa kuşu

TURMUS Zayıf

* Kül içinde pişen ekmek

TURRA (Tuğra) Mühür

Pâdişah damgası

Pâdişahın imzası

* Kumaşın etrafındaki nişan ve işaret

Kumaşta ipekten çevrilen kenar

* Herşeyin ucu ve kenarı

* Alındaki saç

Tura

TURS Kuvvet

TURSUS (TURSUN) (C

: Tarâsis) Kalkan denilen dikenli ot

TURŞ f

Ekşi, hâmız

TURTUBE Akçe

TURTUR Uzun boylu ince adam

TURU' Bir yerden bir yere gitmek

* Sonradan olmak

TURUH Uzun

TURUK (Tarîk

C

) Yollar, tarikler

Meslekler

Usuller

* Aygırlanmak

TURUK-U HAFİYYE Gizli tarikler, yollar, tarikatlar

Gizli zikir yapan tarikatlar

TURUK Geceleyin eve gelmek

TURUR Düşürmek

TURUŞ f

Ekşi

TUS Tabiat

* Asıl

TUSEN f

Serkeş ve sert at

TUSU' Dokuz bölükte bir bölük

TUŞE f

Azık

Ölmeyecek kadar yenecek şey

TUŞE-İ RÂH Yol azığı, yol yiyeceği

TUT f

Dut

TUTANAK (Bak: Zabıt)
TUTİ Dudu kuşu

Papağan

İşittiği sözleri ezberleyip, insan sesi taklidini yapan ve söyleyen bir kuş

TUTİYA Çinko

TU'TU Söylerken duraklamak

TUTU Çinko

TUTUK Örtü, perde, peçe

TUUM (Taam

C

) Taamlar, yemekler

* Lezzetler, tadlar, zevkler

TUVA Övünmüş, senâ edilmiş şey

* Tur-i Sina dağı eteğinde bir vâdinin adı

* Örülmüş kuyu

TUVAL Uzun

TUVAN f

Güç, kuvvet

TUVAR Evin çevre yanı

TUVEYRAT Kuşçuklar, küçük kuşlar

TUVEYS Küçük tavus kuşu

TUVMAR (C

: Tevâmir) Uzun dürülmüş nesne

TUVT Lüle ağzına takılan pamuk parçası

* Pamuk

* Uzun

TUVVEL Ayakları uzun olan bir cins su kuşu

TUYUF (Tayf

C

) Korkudan dolayı karanlıkta görünen hayâller

* Uykuda iken görünen hayâller

TUYUR (Tayr

C

) Kuşlar

TUYUR Birbiri ardınca iade etmek, peşpeşe geri çevirmek

Tekrarlamak

TÜBBA' Hz

Muhammed'in (A

S

M

) bi'setten evvel geleceğini haber veren ve şiiri ile imanını ilân eden bir Yemen Meliki

* Câhiliyetten evvel Yemen Padişahlarının nâmı

* Bir kuş cinsi

TÜBBAN Güreşçilerin donu

TÜBBET Bir yerin adı

(İyi miskler ona nisbet olunup "Misk-i Tübbetî" derler)
TÜCAH (Tecâh-Ticâh) Karşı taraf, karşı yön

TÜCCAR (Tâcir

C

) Tacirler, satıcılar

Ticaret yapanlar

TÜEDE Teenni etmek, acele etmeyip akıllıca davranmak

* Mühlet vermek

TÜFE Yırtıcı bir canavar

* Karakulak denilen canavar

* Örtünmüş kadın

TÜFENG f

Tüfek

TÜFENG-ENDÂZ f

Tüfek kullanan

TÜFENG-HÂNE f

Silâh deposu

TÜFFAH Elma

TÜFL Köpük

* Kir, pas

* Tükürmek

TÜHEM (Töhmet

C

) Suçlar, töhmetler, kabahatlar

TÜKÂH Tekyegâh

TÜKLAN Tevekkül etmek

TÜKLE İtimat etmek, güvenmek

* İşinde âciz olan kimse

TÜKME f

Düğme

TÜKYE Dayanmak, itimad etmek

TÜLAVE Borç bakiyyesi

* Havâle etmek, başkasına bırakmak

TÜLÜNNE Hâcet, ihtiyaç

TÜLÜV Tilâvet

* Bir kimseye uyup ardınca gitmek

TÜNBAN f

Don, iç donu

TÜNBEK f

Darbuka

Dümbelek

TÜND f

Sert, şiddetli, haşin

TÜNDBÂD f

Sert rüzgâr, kasırga

TÜNDÇİHRE f

Asık suratlı

TÜNDÎ f

Sertlik, katılık

Hiddet ve şiddet

TÜNDMEŞREB f

Titiz, sert tabiatlı

TÜNDMİZAC f

Sert huylu

TÜNDREFTAR f

Çabuk giden, sert ve süratli giden

TÜNDZEBAN f

Düzgün konuşan, düzgün söz söyleyen

TÜNTE f

Eşek arısı

TÜNU' Mukim olmak, ikamet etmek, bir yerde oturmak

TÜRA' (Tür'a

C

) Kanallar

* Suyun taştığı yerler

TÜR'A (C

: Türa') Kapı

Derece

* Bağ ve bostan

* Kanal

* Suyun taştığı yer

Su arkının ağzı

TÜRAS Miras mal

TÜR'A (C

: Türa' - Türüât) Kanal

* Suyun taştığı yer

TÜRBAN (Türâb

C

) Topraklar

TÜRBE Mezar üzerine yapılan yapı

Mezar

Ölmüş büyük zâta mahsus mezar

TÜRBEDÂR f

Türbe muhafız ve hizmetkârı

TÜRK Türkler, Asya'nın en büyük ve en meşhur milleti olup, Turan milletlerindendir

Türkler en evvel Sibirya ile Çin arasında olan Altın Dağı taraflarında yaşamışlar ve oradan defalarca güney ve batıya doğru yayılarak Çin'de ve Türkistan memleketlerinde fetihler yapmışlardır

Türkler eskiden beri iki şubeye ayrılmış olup; Türkistan'ın doğu tarafında bulunanlar; Uygur; batı tarafındakiler de: Türk ve Türkmen isimleriyle bilinirlerdi

Peygamberimizin (A

S

M

) hicretinden 350 sene sonra Tağ Han neslinden olduğu rivayet edilen Türkmen Hükümdarlarından Salur Han, İslâm dinini kabul ederek Kara Han ismini almış ve kavminin de ekserisine İslâm dinini kabul ettirmişti

O sıralarda Türk ve Türkmen kavimleri İslâm hilâfet merkezi olan Bağdat'a gidip gelmeğe başlamışlardı

Fıtrî cesaret ve kahramanlıkları hasebiyle Abbasi Halifeleri, bunları askerlik hizmetlerine almışlardı

Bu sebeple Türkler, Azerbeycan ve Erzurum taraflarına dolmuşlardı

Türkler, zamanla kumandanlık ve ümeralığa geçmişler, hükümet işlerini de ellerini almışlardı

Bu cihetle bütün İslâm memleketlerinde Türkler büyük bir nüfuz ve iktidara sahip olmuşlardı

Türkler, müslümanlığı kabul ettikten sonra lisanlarını Arap hattıyla yazmağa başlamışlardı

Şark Türkçesinde, yani Uygur lisanında hayli edebiyat vücuda gelmiş, bir takım şair ve edipler yetişmişti

İran'da kurulan Türk Devletleri Farisîyi resmî ve edebî lisan olarak kabul ettikleri halde; Anadolu'da kurulan Selçuklular devrinde resmî lisan Türkçe kabul edilmişti

Daha sonraları Osmanlı Devletinin kuruluşundan sonra bu lisan günden güne kesb-i Türkî etmeğe başlamış, hatta Sultan Mehmed Han, Sultan Selim ve Süleyman devirlerinde mükemmel bir Osmanlı Edebiyatı meydana gelmiş ve birçok edip ve şairler yetişmişti

(Cây-ı dikkat bir hal: Türk milleti anâsır-ı İslâmiye içinde en kesretli olduğu halde, dünyanın her tarafında olan Türkler ise Müslümandır

Sâir unsurlar gibi müslim ve gayr-ı müslim olarak iki kısma inkısam etmemiştir

Nerede Türk tâifesi varsa, Müslümandır

Müslümanlıktan çıkan veya Müslüman olmıyan Türkler, Türklükten dahi çıkmışlardır (Macarlar gibi

) Halbuki küçük unsurlarda dahi, hem müslim ve hem de gayr-ı müslim var

Ey Türk Kardeş! Bilhassa sen dikkat et! Senin milliyetin İslâmiyetle imtizaç etmiş, ondan kabil-i tefrik değil

Tefrik etsen, mahvsın! Bütün senin mâzideki mefâhirin İslâmiyet defterine geçmiş

Bu mefâhir; zemin yüzünde hiçbir kuvvetle silinmediği hâlde, sen şeytanların vesveseleriyle, desiseleriyle o mefâhiri kalbinden silme!

R

N

)(İşte ey Ehl-i Kur'ân olan şu vatanın evlâdları; Altıyüz sene değil, belki, Abbasiler zamanından beri bin senedir, Kur'ân-ı Hakîm'in bayraktarı olarak, bütün cihana karşı meydan okuyup, Kur'ânı ilân etmişsiniz

Milliyetinizi, Kur'âna ve İslâmiyet'e kal'a yaptınız

Bütün dünyayı susturdunuz, müdhiş tehacümâtı def'ettiniz

Tâ $âyetine güzel bir mâsadak oldunuz

Şimdi Avrupa'nın ve frenk-meşreb münâfıkların desiselerine uyup, şu âyetin evvelindeki hitaba mâsadak olmaktan çekinmelisiniz ve korkmalısınız!

M

)(

Evvelâ Araplar, kavimden kavime bu hizmeti yapmışlar, daha sonra Emeviye'nin son zamanlarında olduğu gibi bu hizmeti, Arap'tan Acem'e doğru geçmiş; hadis-i şerifin de delâlet ettiği üzere Fars milleti manen ve maddeten İslâmiyete pek büyük hizmetler yapmış, sonra bunlar da aynı hale gelmiş; bu defa da Allah Türkleri göndermiş

Arapların, Farslıların, kıymetini bilemeyip zâyi' ettikleri İslâm devletini ele alarak İstanbul'a ve oradan dünyanın her tarafına yaymışlar

Demek ki onlar da bu nimetin kıymetini bilmez, küfr ü küfrâna giderlerse mevkilerini, Allah'ın göndereceği diğer bir kavme terketmeğe mecbur olacaklardır

Ve kim bilir vâsi ve alim olan Allah Teâla, kıyamete kadar daha ne kavimler gönderecektir

Binaenaleyh, ey mü'minler! Dininizin kıymetini biliniz, hiç bir kavme inhisar kabul etmeyen bu vâsi' feyz-i hakkı, bu fazl-ı İlâhîyi, bu yüksek hürriyeti bırakıp da başkalarının muvalâtı arkasına düşmeyiniz

E

T

)
TÜRKÂN (Türk

C

) Türkler

TÜRKCUŞ f

Yarı pişmiş et

TÜRKİSTAN f

Türklerin anayurdu olan ve Hive, Fergana, Taşkent, Buhara, Semerkant ve Kırgız şehirlerini içine alan büyük bölge

Doğu Türkistan bugün Çin'de, Güney Türkistan ise Afganistan'da, büyük parçası olan Batı Türkistan ise Rusya'da kalmaktadır

TÜRKİYYAT Türklerin dil, edebiyat, tarih ve ırki hususiyetlerini tedkik eden ilim

TÜRKTAZ f

Koşup saldırarak yağma etme

* Çapul, çapulcu

TÜRKÜ (Aslı: Türkî) Türk halk musikîsi

TÜRNUK Sel yolunda arta kalan balçık

TÜRR Yapı üstüne çekilen ip

TÜRRA' Kapıcı

TÜRRAS Kalkancı

TÜRRE (C

: Terârih) Bâtıl, herze söz

TÜRREHAT (Türrehe

C

) Saçma sapan sözler

TÜRREHE (C

: Terârih-Türrehat) Saçma sapan ve mânasız söz

TÜRS (C

: Etrâs-Tirâs-Türus) Ask: Kalkan

TÜRŞÎ Ekşilik

* Turşu

TÜRÜAT (Tür'a

C

) Kanallar

* Suyun taştığı yerler

TÜRÜŞ f

Ekşi, hâmız

TÜRÜŞ-RU(Y) (C

: Türüşruyan) Asık suratlı, ekşi yüzlü

TÜS' Dokuzda bir

(1/9)
TÜTUK Örtü, perde

Çadır

09-10-2012	#31
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük (T Harfi)-Osmanlıca Sözlük (T Harfi)Kelimeler... RE: Osmanlıca Sözlük (T Harfi) TESNİYE Bir şeyi kolaylaştırma TESRİ' Hızlandırma Sür'atlendirme Acele ettirme TESRİAN Hızlandırarak Çabuklaştırmak için TESRİÂT (Tesri' C) Çabuklaştırmalar, hızlandırmalar TESRİB Esasen işkembeden içyağını ayırmak demek olup, mecâzen: Tekdir ve muaheze mânasına kullanılır * Darılma Ayıplama * Başa kakma TESRİB (Sürub dan) (Asker) gönderme, yollama * Atı ve deveyi bölük bölük edip yollamak TESRİC Kandil yakmak * Güzelleştirmek * Hayvanı eyerleme Hayvana eyer vurma TESRİD Davar boğazlandığında daha soğumadan bir yerini kesmek veya kırmak TESRİD Sahtiyan dikmek * Kırba dikmek TESRİH Talâk Boşanma, ayrılma * Halâs etme, kurtarma * Bırakma, salıverme * Kıl tarama * Asan etme, kolaylaştırma TESRİH-İ LİHYE Sakal bırakma TESRİK (Sirkat den) (C: Tesrikat) Bir kimseye hırsız deme TESRİR (C: Tesrirât) (Sürur dan) Sevindirme TESRİYE Gam ve kederi bırakma Kederi yok etme TESTİH Yassı ve düz yapmak * Eşit yapmak, beraber etmek TESTİH Yün ve pamuk tepmek TESTİR Gizleme, saklama, setretme, örtme TESVİB Sevab vermek demektir Sevab da ceza gibi, hayır veya şer herhangi bir şeyin karşılığıdır Sevab, hayırda meşhur olmuştur Lisanımızda da ceza, şerde kullanılmıştır (ET) TESVİD Karartma Yazı ile karalama Yazmak, müsvedde yapmak TESVİF (Sevf den) (C: Tesvifât) Sebepsiz olarak atlatma, geciktirme TESVİG Cevaz verme * Kolaylaştırma * Tecavüz etmek, haddini aşmak TESVİK (Sevk den) Sürme, ileri gütme TESVİK (Misvak dan) Dişleri misvaklama TESVİL (C: Tesvilât) Kötü bir şeyi güzel göstererek aldatma * Tezyin etmek, süslemek TESVİM Davarı otlamaya salmak * İşaretlemek, nişan etmek * Dağlamak TESVİR Büyük derecelere çıkma, büyük işlere yükselme * Koluna bilezik yapma TESVİR Toz kaldırma * Derin ve gizli mânayı araştırma TESVİS Buğdaya bit düşmek TESVİT Karıştırmak TESVİYE Seviyelendirme Düzleme Beraber etme İki şeyi müsavi etme * Bir neticeye bağlama TESVİYE-İ DEYN Borç ödeme TESVİYE-İ UMÛR İşlerin görülüp neticelendirilmesi TESYAR Gönderme, gönderilme (Eşya hakkında) (Tisyâr şekli yanlıştır) TESYİL Akıtma Akıtılma Sel gibi akıtılma TESYİR (Seyr den) (C: Tesyirât) Gönderme, yollama Seyrettirme * Sürmek * Bezi yol yol alaca edip dokumak TEŞABÜH Benzeşme Birbirine benzeme TEŞABÜK Şebekelenme Karışık, dolaşık hâl alma TEŞABÜR Birbiriyle karışlarını ölçmek * Kavga etmek için birbirine karşı gelmek TEŞACÜR (şecer den) Sopalarla vuruşma Birbirine girme kavga, dövüş TEŞAFF Kap içinde olan suyu içmek TEŞAHH Bahillik edişmek TEŞAHHUB Akmak, seyelan etmek TEŞAHHUM (Şahm dan) Yağlanma, semirme, şişmanlama TEŞAHHUS (C: Teşahhusât) Şahıslanma, belirlenme Tarif edilebilir hâle gelme TEŞAHUS Deprenmek Muhtelif etmek, çeşitli yapmak TEŞAHÜD Hazır olmak TEŞAKİ (Şekvâ dan) Birbirinden şikâyet etme * Dertleşme TEŞAKK Muhalefet edişmek, uyuşamamak * Zor ve meşakkatli olmak TEŞAKKUK (Şakk dan) Yarılma, ikiye ayrılma TEŞAKÜL (şekl den) şekil ve suretçe bir olma Birbirine uyma TEŞAKÜS Husumet edişmek, düşmanlık yapmak TEŞAM Yılışmak, gülüşmek * Koklaşmak TEŞAMUH (şemh den) Yüce, büyük, yüksek olmak Yükselmek TEŞANÜ' Buğz edişmek, kin gütmek TEŞARÜK Ortaklık etme Birbirine ortak olma TEŞA'ŞU' Şaşaalanma, parıldama TEŞATÜM (şetm den) Sövüşme TEŞA'U' Fiz: Işığın merkezden etrafa doğru dalgalanması TEŞAUB Şubelenme Ayrılıp kol kol olma Çatallaşma Kısımlara ayrılma TEŞA'UB Perâkende ve kol kol olup bölükler ve şubeler sahibi olma * Bozuk bir şeyin düzelmesi * Iraklaşmak TEŞA'UB-U AKVAM Kavimlerin kısım kısım, şube şube olması TEŞA'UBÂT (Teşa'ub C) Şubeler Bölük bölük, kısım kısım olmalar TEŞA'UL (şu'l den) Parlama, tutuşma TEŞAUR şâirlik taslamak Kendini şâir gibi göstermek TEŞA'UR (Şa'r dan) Kıllanma, tüylenme TEŞA'US Tozlu topraklı olmak Kirlenmek Paslanmak TEŞAÜM şom tutmak TEŞAÜN Eskimek TEŞAVÜR (Şurâ dan) Danışma, müşâvere etme TEŞAVÜS Gururlanıp gözücuyla bakmak TEŞAYU' Birbiriyle yâr olmak TEŞBİ' Karnını doyurma TEŞBİB Saç ve sakal ağarmak * Ateş yakma * Kasidede mahbubdan bahsetme TEŞBİH (C: Teşbihât) Benzetmek, benzetilmek Benzetiş Bir vasıfta vehmetmek (Bak: Müşebbihe) Edb: Aralarında maddi veya mânevi bir münasebet bulunan iki şeyi birbirine benzetmek san'atı Erkân-ı teşbih: (Teşbihin rükünleri) : 1- Müşebbeh (Benzetilen), 2 - Müşebbehün bih (Kendisine benzetilen), 3 - Vech-i şebeh (benzetme ciheti), 4 - Edât-ı teşbih (Teşbih edatı) Birinci ve ikinciye (Yâni, müşebbeh ve müşebbehün bih) "tarafeyn : İki taraf" denir Meselâ: "Nuri şecâatte Hazret-i Ali gibidir" denildiğinde: "Nuri" müşebbeh, "şecâatte" vech-i şebeh, "Hazret-i Ali" kelimesi ise müşebbehün bih'dir "Gibi" kelimesi ise edat-ı teşbihtir Edât-ı teşbih olanlar: "gibi, meselâ, misâl, sanki, meğerki, mesel, mânend, andırır, âdetâ, çü, çün, tek, benzer, zannolunur, veş" (gibi kelimelerdir)(Pekçok teşbih ve temsiller bulunuyor ki, mürur-u zamanla veya ilmin elinden cehlin eline geçmesiyle hakikat-ı maddiye telâkki ediliyor Hatâya düşer Meselâ: "Sevr" ve "Hut" isminde ve âlem-i misâlde sevr ve hut timsâlinde berri ve bahri hayvânat nâzırlarından iki melâiketullah, âdeta bir koca öküz ve cismani bir balık zannedilerek Hadise ilişilmiş Hem meselâ: Bir vakit huzur-u Nebevide derin bir ses işitildi Resül-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm ferman etti ki: "Bu gürültü, yetmiş senedir yuvarlanıp ta ancak bu dakika cehennemin dibine düşen bir taşın gürültüsüdür " İşte bu Hadisi işiten, hakikata vâsıl olmıyan inkâra sapar Halbuki, yirmi dakika o Hadisten sonra kat'iyyen sabittir ki: Biri geldi Resül-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm'a dedi ki: "Meşhur münafık, yirmi dakika evvel öldü " Yetmiş yaşına giren o münafık cehennemin bir taşı olarak bütün müddet-i ömrü tedennide esfel-i sâfiline küfre sukuttan ibaret olduğunu gayet beligane bir surette Resül-i Ekrem Aleyhissalâtü vesselâm beyan etmiştir Cenâb-ı Hak, o vefat dakikasında o sesi işittirip ona alâmet etmiştir S)(Teşbih ve temsiller, havastan avama geçtikçe, yani ilmin elinden cehlin eline düştükçe, mürur-u zamanla hakikat telâkki edilir RN) TEŞBİHÂT (Teşbih C) Benzetmeler, teşbihler, benzetilmeler TEŞBİH-PERESTLİK Kelâmda lüzumundan fazla teşbihe yer vermek TEŞBİH Yassı ve enli yapmak TEŞBİK (Şebeke den) Şebekeleştirme, ağ biçimine koyma TEŞBİR Karışlama Ölçme TEŞBİT Bir kimseyi işinden geciktirme, mani olma TEŞBİT Dağıtmak, perâkende etmek TEŞCİ' Şecâatlandırma, cesaret verme Bahadırlık etme TEŞCİR (Şecer den) Ağaçlandırma TEŞDİB Arıtmak, temizlemek * Tımar etmek TEŞDİD Şiddetlendirme, sağlamlaştırma, kuvvet verme * Gr: Harfi iki defa okuma Harfi şeddeli okumak TEŞDİH Baş yarmak TEŞEBBU' Tok değilken kendini tok göstermek TEŞEBBÜB şap haline gelme, şaplaşma TEŞEBBÜH Benzemek, müşâbehet etmek Zorla benzemeğe çalışmak TEŞEBBÜH-Ü Bİ-L VÂCİB (Bak: Aristo) TEŞEBBÜK (Şebeke den) Ağ şeklini alma Şebekeleşme * Parmaklarını birbirine giriştirmek TEŞEBBÜS Bir işe girişmek Bir işi ilk olarak teklif etmek * Sağlam bir niyetle bir şeye başlamak * El ile yapışıp bırakmamak TEŞECCU' Bahâdırlık göstermek, kahramanlık yapmak TEŞECCÜR Ağaçlanma, ağaçlaşma TEŞEDDUK Ağzın köşesiyle konuşmak TEŞEDDÜD Sertleşme Kuvvet ve dayanıklık kesbetme Şiddetlenme Çok şiddetli olma * Keskinleşme TEŞEFFİ Rahatlamak Şifâ bulmak * Öc almak Öc veya intikam almakla yüreği soğumak(Tenkidin sâiki ya nefretin teşeffisidir veya şefkatin tatminidir Dostun veya düşmanın ayıbını görmek gibiRN) TEŞEFFİ-İ GAYZ Öfkesinin öcünü alarak rahatlamak İntikam alarak yüreğini soğutmak TEŞEFFU' şafiî mezhebine geçmek şafiî olmak TEŞEHHİ Hırsla istemek İştahlanmak TEŞEHHUT Maktulün kan içinde yuvarlanması TEŞEHHÜD Şehadet getirmek * Namazdaki şehadet miktarı oturmak ve "Et-tahiyyât" okumak TEŞEKKİ (C: Teşekkiyât) Şekvada bulunma Kötü ahvalini ihbar ile şikâyet etme TEŞEKKÜK şek ve şüphe etme TEŞEKKÜL şekillenme şekil alma * Meydana gelme TEŞEKKÜLÂT (Teşekkül C) Teşekküller şekillenmeler * Kuruluşlar