Osmanlıca Sözlük Lügat T Harfi

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TELKİN (C

: Telkinât) Zihinde yer ettirmek

Fikir aşılamak

Zihinde yer etmiş düşünce

* Yeni müslüman olana İslâm esaslarını anlatmak

* Ölü gömüldükten sonra imam tarafından söylenen söz

(Telkini fenden almış,Medeniyetten taklid,Hürriyet tenkid vermiş,Gururdan dalâlet çıkmış

) (Lemeât)
TELL (C

: Tilâl) Tepe, yığın, küme

* Düz yer üstüne yatırmak

TELL-İ REFİ´ Yüksek tepe

TELLAL (Bak: Dellâl)
TELMİ´ (Lemeân

dan) Renk renk yapma, rengârenk yapılma

* Parıldama, parıldatılma

* Edb: Mısraları, Türkçe, Arabça, Farsça gibi başka başka dillerde olan manzume yapma

TELMİH (C

: Telmihât) Lâyıkiyle ve kâmilen keşfedip nazara arzetmek

* Bir şeyi açıkça söylemeyip başka bir mâna ifade için söz arasında mânalı söylemek

İmâ ile söz arasında başka bir mânayı ifade etmek

* Edb: İbârede bahsi geçmeyen bir kıssaya, fıkraya, ata sözüne veya meşhur bir şiire, bir söze işaret etmek

TELMİHEN Telmih suretiyle

Telmih için

İmâlı olarak

TELMİZ Dili ağızda yemek kırıntısı için gezdirmek

* Tattırmak

* Yedirmek

TELSİN Bir nesneye dil etmek

TELTELE Hareket ettirmek

TELTİM Kuvvetle sille vurmak

TELVİ´ (C

: Telviât) İçini yakıp dertlendirme

TELVİH Açıklamak

* Zâhir ve aşikâre kılmak

* Susuzluktan insanın çehresi bozulmak

* Bir şeyi ateşle kızdırmak

Güneş veya ateşin sıcaklığı bir nesnenin rengini değiştirmek

* Posa hâline getirmek

* Kocamak

Saç ağarması

* Almak

* İşaret etmek

* Edb: Lüzumlu şeylerden bahsetmek suretiyle olan kinâye

Meselâ: Filâncanın mutfağında çok odun sarf olunur denildiği zaman, bundan, mutfakta çok yemek pişirildiğine, ev sahibinin cömertliğine ve misafirin çokluğuna intikal edilir

TELVİHÂT Telvihler

Kinaye halindeki işaretler

TELVİK Yemeği yumuşak ve yağlı yapmak

TELVİM (C

: Telvimât) (Levm

den) Azarlama, paylama

TELVİN (Levn

den) Renk verme

Boyama

Boyanma

TELVİS (C

: Telvisât) Kirletmek

Bulaştırmak

Pisletmek

* Mc: Bozmak, berbat etmek

TELVİYE Bükme, burma, çevirme, kıvırma

TELYİN (Leyyin

den) Yumuşatmak

Eritmek

* İçi yumuşatmak, kabızlıktan kurtarmak

TELYİN-İ HADİD Demirin yumuşatılması

TELZİE Davarı iyi gütmek

TELZİZ Lezzet verme

Tatlandırma

Lezzetlendirme

TEMACÜD (Mecd

den) Büyüklüğünü ve şerefini çoğaltma

TEMADİ Devam etmek

Sürüp gitmek

* Uzak olmak

* Müntehi ve muktezi olmamak

TEMA´DÜN (Ma´den

den) Maden haline geçme

TEMAHHUH Kemikten ilik çıkarmak

TEMAHHUL Hile etmek

TEMAHHUT Sümkürme

TEMAHHUZ (Temahhud) Doğum sancısı çekmek

* Hayvanın gebe oluşu

* Süt yayıkta yayılarak yağı alınıp safileştirilmesi

* Fitne çıkarma

TEMAHUK İnat etmek

TEMAHÜL Mühlet verme

Yavaş ve ağır davranma

TEMAÎ Genişlemek

TEMAKKUK Dinlene dinlene içmek

TEMALÜ´ Arkadaş olmak

TEMALÜK Nefsini zaptetme

Kendine hâkim olma

TEMANÜ´ Çatışma ve birbirine mani olma

İhraç

Adem-i kabul

Tard

(Bak: Bürhan-üt temanü´)
TEMARİ Şek şüphe etmek

Mücadele etmek

TEMARUZ Yalandan hastalanmak

Kendini hasta gibi göstermek

TEMAS (Bak: Temass)
TEMASİH (Timsah

C

) Timsahlar

TEMASİL Timsaller

Suretler

Resimler

Putlar

Semboller

Tasvirler

TEMASS (Mess

den) Yan yana bulunma

* Birbirine değme

* Münasebette bulunma

TEMASSUR Davarın memesinde kalan sütü sağmak

TEMASSUS Emmek

TEMASÜL Benzeyiş

Benzeme

Birbirine benzemek

Birbirine müsavi ve müşabih olmak

* Hasta sıhhate, iyi olmağa yaklaşmak

* Mat: Kesirsiz taksim kabul etmek, kesirsiz bölünebilmek

(Temasül tezadın sebebidir, tenasüb tesanüdün esasıdır, sıgar-ı nefs, tekebbürün menbaıdır, zaaf gururun madenidir

Acz, muhalefetin menşeidir, merak ilmin hocasıdır

M

)
TEMAŞA f

Hoşlanarak bakmak

Seyretmek

Seyre çıkmak

Gezmek

İbretle bakmak

TEMAŞAGÂH f

Gam ve kederi defetmek için gezip seyredilecek yer

Eğlence mahalli

TEMAŞAGER (Temaşakâr) f

Seyirci

İbretle etrafı temaşaya çıkmış olan

TEMAŞAGERÂN (Temaşager

C

) Seyirciler

Temaşa edenler

TEMAŞAHÂNE f

Temaşa edecek yer

* Mc: Dünya

TEMAŞİ Birbiriyle yürüyüşmek, birlikte yürümek

TEMATTİ (Matiyy

den) Vücutta duyulan ağırlıktan dolayı gerinme

* Yürürken sallanmak

TEMATTUK Bir nesnenin lezzetinden ağzını şapırdatmak

TEMATTUR (Matar

dan) Yağmur yağma

* Hız

Sür´at

TEMA´UK Yuvarlanmak

TEMA´UR Mütegayyer olmak, değişmek

* Rengi donuk olmak

* Saç dökülmek

TEMA´UT Saç dökülmek

TEMAVÜT Kendini ölmüş gibi gösterme

TEMAYÜC Meyletmek, eğilmek, yönelmek

TEMAYÜL (C

: Temayülât) Meyletmek

Bir cihete iltifat etmek

Bir tarafa eğilmek

* Bir yana çarpılmak

* Bir yana veya bir kimseye fazla taraftarlık ve sevgi göstermek

TEMAYÜLÂT (Temayül

C

) Meyiller, sevgiler, muhabbetler

TEMAYÜN Yalan olmak

TEMAYÜT Birbirinden ayırmak

TEMAYÜZ Kendini göstermek

Farklı ve yüksek vasfı olmak

Başka vasıflarla üstün olmak

TEMAYÜZAT (Temayüz

C

) Üstün olmalar, temayüzler, yükselmeler

TEMAZMUZ (Mazmaza

C

) Mazmaza yapma

Ağzını su ile çalkalama

TEMAZUH şakalaşmak

TEMAZUK Münafıklık etmek

TEMAZÜC Birbiriyle karışmak

* Şakalaşma

TEMCİD Cenab-ı Hakk´ın büyüklüğünü bildirmek

Tazim ve sena etmek

* Ağırlamak

* Sabah namazı vaktinden evvel minarelerde belli makamlarda söylenen ilâhi, niyaz

TEMCİD PİLAVI Mc: Tekrar tekrar bahsedilen şey, daima öne sürülen madde

Mükerreren ortaya sürülen bahis, yahut söylenilen söz

(Menşei: "Erkeğini sahura bekleyen kadının, pilavı yanmasın diye kaldırması ve soğumasın diye tekrar koyması" diye söylenir

)
TEMCİŞ Oynatmak veya oynamak

TEMDİD Devam ettirmek

Uzatmak

Uzatılmak

Sürdürmek

* Çekip uzatmak

* Tecvidde: Bir harfi uzun okumak, çekmek

TEMDİH Medhetmek

Çok övmek

Mübalâğa ile medih

TEMDİHÂT (Temdih

C

) Mübalâğa ile medhetmeler

TEMECCÜD şeref sahibi olma

Ululanma

TEMECCÜS Mecusi olmak

TEMEDDÜD Çekilmek

* Uzamak

* Gerinmek

TEMEDDÜH Kendi kendini övmek

Kendini beğendirmeğe çalışmak

böbürlenmek

TEMEDDÜHÂT (Temeddüh

C

) Temeddühler, böbürlenmeler

TEMEDDÜN Medenileşmek

şehirlileşmek

Medeni olmak

TEMEDRU´ Ferace ve kaftan giymek

Çarşaf giymek

TEMEH Fâsid ve mütegayyer olmak

Bozulmak ve değişmek

TEMEHDİ Mehdilik dâvasında bulunma, mehdilik dâvasına kalkışma

TEMEHHUZ Bir şeyden hülâsa olarak çıkmak

(Sütten yağ çıkması gibi)
TEMEHHUZ-U TECARÜB Çeşitli tecrübelerle bir şeyin safileşip kemale gelmesi

TEMEHHÜD (Mehd

den) Yayılıp döşenme

TEMEHHÜL Takdim etmek

Hayırda takaddüm etmek

İşinde acele etmemek

Teenni

TEMEHHÜR (Maharet

den) Mâhir olma

TEMEKKÜK Karışmak

TEMEKKÜN Mekânlanmak

Yerleşmek

Yer tutmak

* Vakar ve temkin sahibi olmak

* Sultan yanında rütbe sahibi olmak

TEMELLUK Yaltaklanmak

* Tevâzu ve yumuşaklık göstermek

* Dalkavukluk

TEMELLUS Halâs olmak, kurtulmak

TEMELLÜK Mülk edinmek

Kendine mal edinmek

Sâhib olmak

* Kadir ve muktedir olmak

TEMELLÜL (Millet

den) Bir milletin ferdi olma, milletlenme

* Bir dine bağlı olma

* (Melel ve Melâl

den) Hastalığın etkisiyle yatakta rahat yatamayıp, kımıldanıp durma

TEMELMÜL Yatak veya döşekte rahat olmama

TEMENDÜL Elini mendil ile silmek

TEMENNA Eli alnına götürerek selâmlama işareti yapma

* Minnettar olma

TEMENNİ Dilek

İstek

Duâ

Rica etmek

TEMENNİYÂT (Temenni

C

) Temenniler, dilekler, istekler

TEMENNU´ Kavi olmak

Kuvvetlenmek

TEMERKÜZ Merkez tutma, merkezleşme

Bir merkezde toplanma

* Yığılma

Birikme

TEMERMÜR Titremek

TEMERRUH Kendini yağla ovmak

TEMERRUK Çorba içmek

TEMERRUT Saç dökülmek

TEMERRÜD İnad, direnme

* Yapılması gereken bir şeyi yapmakta kasten geciktirme

TEMERRÜN Tekrar ettirerek alıştırma

İdman yapma

TEMERRÜŞ Az miktar su

TEMESHUR (C

: Temeshurât) Maskaralık yapma

TEMESKÜN Miskin olma

Miskinleşme

TEMESSUH Şekil değiştirme

TEMESSUH Kendini bir nesneye sürmek, meshetmek

* Bir şeye sürünmek

TEMESSÜK Tutunma

Sarılma

Sıkıca tutma

* Hüccet ve delil izhar etme

* Borç senedi

TEMESSÜL Benzeşmek

Cisimlenmek

* Bir şeyin bir yerde suret ve mahiyetinin aksetmesi

Bir şekil ve surete girmek

* Bir kıssa veya atasözü söylemek

(Temessülün çok envaından şu mes´eleye medar olacak üç nev´ine işaret ederiz:Birincisi: Kesif, maddî şeylerin akisleridir

O akisler, hem gayrdır, ayn değil

Hem mevattır, ölüdür

Hüviyet-i suriyesinden başka hiçbir hâsiyete mâlik değil

Meselâ sen âyineler mahzenine girsen, bir Said binler Said olur

Fakat zihayat yalnız sensin, ötekiler ölüdürler

Hayat hassaları onlarda yoktur

İkincisi: Maddi nuraninin akisleridir

Şu akis ayn değil

Fakat gayr da değil

Mahiyeti tutmuyor

Fakat o nuraninin ekser hasiyetlerine mâliktir

Onun gibi hayy sayılıyor

Meselâ: Şems dünyaya girdi

Herbir âyinede aksini gösterdi

O akislerin her birinde, Güneş´in hassaları hükmünde olan ziya ve ziyadaki elvan-ı seb´a bulunuyor

Eğer, faraza, Güneş zişuur olsa idi, (harareti, ayn-ı kudreti; ziyası, ayn-ı ilmi; elvan-ı seb´ası, sıfat-ı seb´ası olsa idi) o vakit o tek ve yekta bir güneş, bir anda herbir âyinede bulunur, herbirini kendine bir arş ve bir çeşit telefon yapabilirdi

Birbirine mâni olmazdı

Herbirimizle âyinemiz vasıtasiyle görüşebilirdi

Biz ondan uzak iken, o bize bizden daha yakın olurdu

Üçüncüsü: Nurani ruhların aksidir

Şu akis, hem haydır, hem ayndır

Fakat âyinelerin kabiliyeti nisbetinde tezahür ettiğinden, o ruhun mahiyet-i nefsül-emriyesini tamamen tutmuyor

Meselâ: Hazret-i Cebrail Aleyhisselâm, Dıhye suretinde Huzur-u Nebevide bulunduğu bir anda Huzur-u İlâhide haşmetli kanatlariyle Arş-ı A´zamın önünde secdeye gider

Hem o anda hesapsız yerlerde bulunur

Evamir-i İlâhiyeyi tebliğ ederdi

Bir iş, bir işe mâni olmazdı

İşte şu sırdandır ki mahiyeti nur ve hüviyeti nurâniye olan Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm, dünyada bütün ümmetinin salâvatlarını birden işitir ve kıyamette bütün asfiya ile bir anda görüşür

Birbirine mâni olmaz

Hattâ evliyâdan, ziyade nuraniyet kesbeden ve abdâl denilen bir kısmı, bir anda birçok yerlerde müşahede ediliyormuş

Aynı zat, ayrı ayrı çok işleri görüyormuş

Evet, nasıl cismaniyata cam ve su gibi şeyler âyine olur

Öyle de, ruhaniyata dahi hava ve esir ve âlem-i misâlin bazı mevcudatı âyine hükmünde ve berk ve hayal sür´atinde bir vasıta-i seyr ve seyahat suretine geçerler ve o ruhaniler, hayal sür´atiyle o merâya-yı nazifede, o menâzil-i lâtifede gezerler

Bir anda binler yerlere girerler

Madem Güneş gibi âciz ve musahhar mahluklar ve ruhani gibi madde ile mukayyed nim-nurani masnu´lar, nuraniyet sırriyle bir yerde iken, pekçok yerlerde bulunabilirler

Mukayyed bir cüz´î iken, mutlak bir küllî hükmünü alırlar

Bir anda cüz´î bir ihtiyar ile pek çok işleri yapabilirler

Acaba, maddeden mücerred ve muallâ; ve tahdid-i kayd ve zulmet-i kesafetten münezzeh ve müberra; ve şu umum envar ve bütün nuraniyat, O´nun envar-ı kudsiye-i esmasının bir keşif zılâli; ve umum vücut ve bütün hayat ve âlem-i ervah ve âlem-i misâl, nim-şeffaf bir âyine-i cemâli; ve sıfâtı muhita; ve şuunatı külliye olan bir Zât-ı Akdes´in irade-i külliye ve kudret-i mutlaka ve ilm-i muhitle tecelli-i sıfâtı ve cilve-i ef´âli içindeki Teveccüh-ü Ehadiyetinden hangi şey saklanabilir, hangi iş ağır gelebilir, hangi şey gizlenebilir, hangi fert uzak kalabilir, hangi şahsiyet, külliyet kesbetmeden ona yanaşabilir S

)
TEMEŞMÜŞ Zerdali yemek

TEMEŞŞİ Yürüme (Mâneviyatta daha çok kullanılır

)
TEMEŞŞUT (Muşt

dan) Saçını, sakalını tarama

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEMETTU´ (C

: Temettuât) Kazanma, kâr etme

* Kâr, fayda, menfaat

* Toplamak, cem´etmek

* Mühlet vermek

* Yoldaş olmak

TEMETTUÂT (Temettu´

C

) Kârlar, kazançlar, faydalar

TEMEVLÎ Kendini mevlâ kılmak

TEMEVVÜC (C

: Temevvücât) Dalgalanmak

Çalkanıp dalga dalga olmak

TEMEVVÜCÂT (Temevvüc

C

) Dalgalanmalar

TEMEVVÜL (Mâl

dan) Zenginleşme, mal edinme

TEMEYYÜ´ Sulanma, sulu hâle gelme

Akma

Cıvıklaşma, sıvı hâle gelme

TEMEYYÜH Sulanma

TEMEYYÜH-İ DEM Kanın sulanması

TEMEYYÜZ Benzerlerinden farklı ve üstün olma

Diğerleri arasından kendini gösterme

TEMEZZUK Parça parça olma

Yırtılma

TEMEZZÜZ Yavaş yavaş ve dinlenerek içmek

TEMHİD (Mehd

den) Döşeme, yayma, düzeltme

* İskân etme

* Bir maddede özür, bahane beyan eylemek

* Özür sahibinin özrünü kabul ile tasdik eylemek

* Serd etme, izah etme, arz etme

* Mukaddeme yapma

Hazırlama

TEMHİK İptal etme

TEMHİL Sonraya bırakma

Mühlet verme

TEMHİR Mühürleme

TEMHİS İmtihan ve tecrübe etme

* Halâs etme

TEMHİSÂT (Temhis

C

) Tecrübeler, imtihan etmeler

TEMHİZ Doğum ağrısı çekmek

(Bak: Temahhuz)
TEM´İK Yuvarlamak

TEMİM Katı, şiddetli, şedid

TE´MİM Kasdetmek

TEMİME (C

: Temâyim) Heykel

TE´MİN Güvenlik, emniyet hissi vermek

* Sağlamlaştırma, şüphe bırakmama

* Sağlamak

Kat´i vaadde bulunmak

Emn ve emân vermek

* Elde etme

TE´MİNÂT (Te´min

C

) İnandırmak ve emniyet vermek için veya muhtemel zararı ödemek için verilen söz veya para, gösterilen kefil

TE´MİNEN Te´min suretiyle

TE´MİR Emretmek

TE´MİT Zihnen tahmin etme

TE´MİYE Öpmek

TEMK Uzamak

* Yükselmek, yüce olmak

TEMKİN Ağır başlılık, usluluk

* Ölçülü hareket sâhibi

* Vakar, izzet

İktidar, kudret

* Birini bir şeye muktedir kılmak

* Kararsızlıktan kurtulup huzur ve sükuna mazhar olmak

* Tedbir, ihtiyat

TEMLİE (Mel´

den) Ağız ağıza doldurma

TEMLİH Tuzlamak

Tuza yatırmak

* Edb: Söz arasında güzel ve mazmun (nükteli, cinaslı ve güzel) söz söylemek

TEMLİH (Süryânice) El-Kayyum mânasında (Esmâ-i İlâhiyedendir)

TEMLİK Mal sahibi etmek

Birine mülkü kazandırmak, sahib etmek

* Mülk olarak vermek

TEMLİKEN Mülk olarak vermek suretiyle

Temlik tarzında

TEMLİS (Melis

den) Pürüzlerini giderme

Düzleme

TEMLİYE Doldurma veya doldurulma

TEMMAR Hurmacı

Hurma satan

TEMME Tamam oldu, bitti (mânasına fiil)

TEMNİ´ (Mübalağa ile) Men etmek, engel olmak

TEMR Hurma

TEMRE Bir tek hurma

TEMREN Okların ucuna demir veya sarıdan takılan parçaya verilen addır

Menzil oklarına maden yerine kemik takılır ve ona da "soya" adı verilirdi

Temren ile soyanın takılışında fark vardı

Temren oka; ok ise soyaya takılırdı

TEMRİ Hurmayı seven

TEMRİD Binayı yüksek yapmak

TEMRİG Yuvarlamak

TEMRİH Hafifçe sürme

Uğuşturma

* Bulaştırmak

TEMRİN Yumuşak etme

İdman ettirme

* Tekrarlatarak çalıştırma

Egzersiz

TEMRİR Acılık verme

TEMRİZ (Maraz

dan) Zayıf gösterme

TEMSİK Cenk etmek, dövüşmek, vuruşmak

* Bir kimseye deri vermek

* Deriye renk vermek

TEMSİL Bir şeyin aynısını veya mislini yapmak

Benzetmek

Teşbih etmek

Örnek, nümune söz

(Bak: Kıyas-ı temsilî)
TEMSİLÂT (Temsil

C

) Temsiller, örnekler

TEMSİLÎ Temsile dair ve müteallik

Bir şeyi göz önünde canlandıran

TEMSİR (Mısır

dan) Bir yeri şehir haline getirme

* Taklil

Azaltma

TEMSİR Birşeye göz dikip beklemek

TEMSİYE Akşamlık

* Akşamleyin bir nesne getirmek

TEMŞİK Kırmızı balçıkla renk etmek

TEMŞİR Sevinmek

* İzhâr etmek, göstermek

TEMŞİT (Muşt

dan) Tarama veya taranma

TEMŞİYE(T) (Meşy

den) Yürütme, ilerleme

* Meydana gelmesini kolaylaştırma

TEMTİ´ Faydalandırma, kâr ettirme

TEMTİT "Ekber" derken bir elif fazlalaştırıp "ekbâr" demek

* Med edip çekmek

TEMUÇİN (Bak: Cengiz)
TEMVİH (C

: Temvihât) Sulandırma, su katma

* Haksız bir şeyi haklı gösterme

TEMVİL (Mâl

den) Mal sâhibi etme

TEMYİ´ (Mey´

den) Sıvılaştırma

Sıvı hale getirme

TEMYİL İki şey arasında mütereddit olmak, karar verememek

TEMYİS Yumuşak yapmak, yumuşatmak

TEMYİZ Bir şeyi diğerinden seçip tarif etmek, ayırmak

Seçmek

İyiyi kötüden ayırmak

* Yargıtay

* Gr: Belirsiz olan kelime ve sayıları belirli hale koymak

Meselâ: "İşrune dirhemen" (yirmi dirhem) ve "Retle zeyten" (Bir retl zeytin yağı) tâbirlerinde "dirhemen" ve "zeyten" gibi

TEMYİZEN Temyiz suretiyle

Temyiz yoluyla

Seçerek

TEMZİC Karıştırmak

Katmak

Mezcetmek

* Bir kimseye bir şey vermek

TEMZİG Ayırmak

* Dağıtmak

TEMZİK (C

: Temzikat) Yırtma, paralama, perakende etmek

TEN f

Gövde, beden, vücut

* İnsan bedeninin dış yüzü

TEN´AB Karga sesi

TENABÜZ Birbirine lâkap takıp çağırmak

TENABÜZ Ahidlerini bozmak, sözlerinde durmamak

TENACİ Fısıltı ile birbirine gizli söylemek

TENACÜŞ Satın almak

TENAD Birbirine nidâ etmek, birbirine bağırışmak

TENADD (Nudud

den) Dağılma, darmadağın ve perişan olma

* Birbirinden ürkme

TENADİ Birbirine nida etmek, çağırmak

* Bir araya toplanma

TENADÜM (Nedem

den) Birbiriyle konuşma

Sohbet

TENADÜR Azalma, nâdirleşme

TENADÜS Birbirine lâkap koyup bağırışmak

TENAFFUH şişmek

" Uf, tüf, ah ve oh" demek

TENAFFUT Çok kızma, hiddetlenme

TENAFİ Birbirine zıt ve muhâlif olma

TENAFÜR Birbirinden kaçmak

Ürkmek

* Uzağa çekilmek

* Bir mes´elenin halli için hâkime başvurmak

* Edb: Kulağa hoş gelmeyen hece veya kelimelerin bir arada bulunması

TENAFÜR-Ü KULÛB Kalblerin birbirinden nefret etmesi

TENAFÜS (C

: Tenâfüsât) Hased etme

Çekememe

TENAGGUM Şarkı söylemek

TENAGGUŞ Hareket etmek

TENAHHİ Bir yana çekilme, alarga durma

* Irak olma

TENAHHUM Tükürmek

* Asık suratlı olmak, ekşi yüzlü olmak

TENAHİ Son bulma, bitme, tükenme

* Yasağı kabul ile geri durmak

TENAHNUH Öksürerek boğazını açmak, öksürmek

Öhö öhö demek

* Fık: Zaruret olmasa bu öksürük namazı bozar

TENAHÜD Tevzi etmek, dağıtmak

* Hediye vermek, atâ etmek

TENAİ Uzaklık

TENAKKİ Muhayyer olmak

TENAKKUB Nikab örtünmek, yüze peçe örtmek

TENAKKUL (Nukl

den) Bir yerden başka bir yere geçme

* Nakletme

* Bir makamdan başka makama intikal etme

TENAKKUR Müçtemi olmak, içtima etmek, toplanmak

TENAKKUS Eksilmek

TENAKKUT (Nokta

dan) Benek benek olma

Nokta nokta olma

TENAKKUZ Halâs olmak, kurtulmak

TENAKKUZ Kırılmak

* Bozulmak

TENAKUS Noksanlaşmak

Azalmak

Eksilmek

TENAKUSÂT (Tenakus

C

) Eksilmeler, azalmalar

TENAKUZ Sözün birbirini tutmaması

Konuşmada beyan edilen söz ve fikirlerin birbirine zıt olması

* Man: İki şeyin birbirine nakiz olması

Bir şeyin nakizi, o şeyin ref´inden (kaldırılmasından) ibarettir

TENAKUZÂT (Tenakuz

C

) Tenakuzlar

TENAKÜH Nikâhlanmak

TENAKÜR Bilmezlikten gelmek

Tecâhül etmek

* Birbirine adâvet etmek

TENANİR (Tennur

C

) Ocaklar, fırınlar, tandırlar

* Su pınarları

TENA´NU´ Uzak olmak, uzaklaşmak

TEN-ASAN f

Rahatını düşünen adam

TENASİ Unutmuş görünmek

Unutmak

Kendini unutmuş gibi göstermek

(Gaye-i hayal olmazsa veyahut nisyân veya tenâsi edilse; ezhân enelere dönüp etrafında gezerler

M

) (Bak: Vicdan)
TENASİ Birbirinin nâsıyesine yapışmak

* Birbiri karşısına düşmek

TENASSÜB Dikilip durma

TENASSUH Nasihat almak, aklı başına gelmek

* Başkası hakkında iyilik istemek

TENASSUK Nizâmına koyma, tertib etme, düzenleme

TENASSUR Nasrânileşme

Hıristiyan dinine girme

TENASUF Yarıya bölmek

TENASUH Birbirine nasihat etme

TENASUK Nizam üzere dizilme

TENASUR Yardımlaşma

Karşılıklı yardım etme

* Haberler birbirini tasdik eylemek

TENASÜB Uygunluk, uyma, tutma

Yakınlaşma

* Nisbet, kıyas

* İki adet birbirine nisbet edilerek yapılan hesap usulü

* Edb: Mânaca birbirine uygun kelimeleri bir arada söze güzellik vermek maksadı ile zikretmek

TENASÜH İslâmdan hariç olan batıl bir fırkaya göre, ruhun bir bedenden başka birinin bedenine intikâl eder diye olan batıl inanışları

* Miras sahibinin ölümü ile malının vârisine geçmesi

(Bak: Mumya)
TENASÜH-VÂRİ f

Tenasühe benzer bir surette

TENASÜL Türemek

Nesil yetiştirmek

Üremek

Birbirinden doğup türemek

TENASÜLÂT (Tenasül

C

) Çoğalma

Tenâsüller

Üremeler

TENASÜR Saçılma, serpilme, püskürme

TENAŞİR Acemi yazısı, çocuk yazısı

TENAŞÜD Birbirine şiir okuma

TENAŞÜR Dağılmak

TENATTU´ Çok arıtmak

* Ayırmak

TENATTUF Küpe takma

TENATTUS Dikkatle tecessüs etmek, araştırmak

* Ayırmak

TENATUH (Hayvanların) birbirlerine süsüşme (si)

* Birbirine başla vurmak

TENATÜC Neticelenme

Birbirini netice vermek

TENATÜL Birbirine muhâlif olmak, ters olmak

TENA´UL Nâlin giymek

TENA´UM Nimetlenme, bolluk içinde yaşama

TEN-AVER (C

: Ten-âverân) f

Vücutlu, etine dolgun

TENAVÜB Nöbetleşme

Nöbet ile çalışma

Münâvebe

TENAVÜL Bir şeyi alma

* Yemek yeme

* Bahşiş ve ihsanda bulunma

TENAVÜM Yalandan uyur gibi görünme

TENAVÜR İri vücutlu kişi, iri yarı kimse

TENAVÜŞ (Tenâvül mânasındadır) El atmak, el sürmek

TENAVÜŞ Aşağı tutmak

* Sonraya bırakmak, tehir etmek

* Alıp yemek

TENAYÜB Nöbetleşmek

TENAZU´ Kavgalaşmak, çekişmek

Birbirine husumet etmek

TENAZUK Birbirine öğretmek

TENAZUL Birbiri ile oklaşmak

TENAZUR Birbirine karşı olmak

Simetri hâli

* Bakışmak

Bir iş hususunda birbirine bakmak

TENAZURÎ Simetrik

TENAZÜK Birbirine süngü ile vurmak

TENAZÜL Yayan olarak vuruşmak

TENAZZÜF Pâklanma, temizlenme

TENAZZUH Bulaşmak

TENAZZUR Dikkatle bakarak düşünme

Düşünerek dikkatle bakma

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TENBAL Kısa boylu, bodur adam

TENBAN f

Don, iç donu

TENBEL (Tembel) f

Üşenen, üşengeç

* İşte ağır, davranan ağır yürüyen, ağır hareketli

TENBEL-HÂNE f

Memurları iş görmez olan dâire; fertleri tenbel olan ev

Tenbeller yuvası

TENBELİT f

Hayvan yükü

Küçük yük

TENBİE Haber vermek

TENBİH (C

: Tenbihât) Göz açtırmak

* Gafletten ikaz etmek

Faaliyetini arttırmak

* Sıkı emir vermek

* Bir işin yapılacağı hakkında yapılan nasihat

TENBİHÂT (Tenbih

C

) Tenbihler

İkaz etmeler

TENBİK Ağaçları aynı hizâda dikmek

TENCİC Şâd etmek

Sevindirmek

TENCİD Evin içini nakışlı bezlerle süslemek

* Kahraman yapmak

TENCİM Yıldız ilmi ile uğraşmak

Yıldızların hareketlerinden mâna çıkarmağa çalışmak

TENCİR Korkutmak

TENCİS (Necâset

den) Pisleme, murdarlaştırma, pis etme

TENCİYE (Necât

dan) Kurtarma

TENCİZ Sona erdirme

Sonuçlandırma, neticelendirme

* Sözünü yerine getirme

TENDİD Meşhur etmek

TENDİF Yün ve pamuk atmak

TENDİYE Islatma, nemleme

TEN-DÜRÜST f

Sağlam vücutlu, kuvvetli

Vücudu sağlam olan

TENE f

Gövde, beden, cüsse, vücut

* Örümcek ağı

TENEBBİ (Nübüvvet

den) Peygamberlik iddiasına kalkışma, peygamberlik dâvasında bulunma

TENEBBU´ Az az işlemek

* Yerden kaynama

Nebean etme

TENEBBÜ´ (Nübüvvet

den) Peygamberlik iddiasına kalkışma

TENEBBÜH Uyanmak

Kendine gelmek

Aklını başına getirmek

TENEBBÜT Büyümek

Yerden çıkıp biten nebat gibi yetişmek

TENECCÜC Çok olmak

* Zayıflamak, süst olmak

* Aşağı gelmek

* Geniş yer tutmak

TENEDDİ Gamkin ve üzüntülü olmak

TENEDDUH Koyunun otlamaktan semiz ve besili olması

TENEDDUS Çıkmak, huruç etmek

TENEDDÜB (Nedbe

den) (Yara) kapanma

TENEDDÜD Halk içinde meşhur olmak

TENEDDÜM (Nedâmet

den) Pişman olma, pişmanlık duyma, nedâmet etme

TENEDDÜS Toprağa gömülmek

TENEFFU´ (C

: Teneffuât) Faydalanma, menfaatlenme

TENEFFUH (Nefh

den) Kabarma, şişme

* Urlanma

* Üflenerek şişme

TENEFFUH Boş lâflarla gururlanma

TENEFFUT (El) Kabarmak

TENEFFÜL Nâfile namaz kılma veya oruç tutma

TENEFFÜR Çekinme

Kaçınma

Nefret etme

İğrenme

TENEFFÜS (Nefes

den) Nefes, soluk alma

Dinlenme

* Tan yeri ağarma

* Deniz suyunun sahile vurması

* Üfürmek

* Okullarda ders araları verilen dinlenme

TENEFFÜSÂT (Teneffüs

C

) Teneffüsler

TENEFFÜZ (Nefz

den) Nüfuz sahibi ve sözü geçer olma

TENEHHUS Kadınların kaşlarını ve yüzlerindeki kılları yolmaları

TENEHNÜH Nefsini menetmek

Nefsinin isteklerine engel olmak

TENEKKUB Nikab örtmek

Nikablanmak, peçelenmek

TENEKKÜR (Nekr

den) Kendini bildirmeme

Tanınmıyacak kılığa girme

TENEKKUS Rücu´ etmek, geri dönmek

TENEKKÜS (Nüks

den) Başaşağı olma

TENEMMUS Cınbızla yüzden kıl yolmak

TENEMMÜL (Neml

den) Karınca gibi kaynama

* Vücudun bir tarafı, bir organı uyuşup karıncalanma

TENEMMÜR Birisini korkutmak için gürültü yapmak, gürültülü ses çıkarmak

* Uzun uzun bağırmak

* Kaplan huylu olmak

Kaplanlaşmak

TENEMMÜV (Nümüvv

den) Gelişip büyüme

TENESSUH Eşsiz, çok güzel ve çok az bulunur olma

TENESSÜK İbadet etmek

TENESSÜM (Nesim

den) Havayı teneffüs etme

* Güzel kokular kokutmak

* Haber erişmek

TENESSÜR Dağılma, saçılma, yayılma, serpilme

TENEŞŞİ Neşvelenme, sarhoş olma

TENEŞŞUT (Neşat

dan) Ferahlanma, keyiflenme

TENEŞŞÜB Bir şeye ilişip tutulma

TENEŞŞÜD Bir haberi veya bir şeyi öğrenmek için insanların farkına varamıyacağı şekilde nezâketle soruşturma

TENEŞŞÜF (Suyu veya rutubeti) çekme, emme

TENEVVUK Tabiat, huy

* Hâtır

* Bir işte mübalağa etmek

TENEVVÜ´ (C

: Tenevvüât) Çeşitlenmek, çeşit çeşit olmak

TENEVVÜB Katran ağacı

TENEVVÜH (Nevha

dan) Ölüye feryad ederek ağlamak

* Sarkıp sallanıp öteberi hareket etmek

TENEVVÜM Uyuklama, pinekleme

TENEVVÜME (C

: Tünüm) Kırlarda yetişen küçük yemişli bir ağaç

TENEVVÜR Parlama, ışıldama

* Bir şey hakkında bilgi sahibi olma

* Münir ve münevver olmak

Aydın olmak

Nurlanmak

TENEVVÜS Tereddüt etmek, karar verememek

TENEVVÜŞ Evmek, acele etmek, sür´at

TENEZZEHE Noksan sıfatlardan uzak (meâlinde Allah C

C

için söylenen duâdandır

)
TENEZZİ Evmek, sür´at, acele etmek

TENEZZÜH Uzaklaşmak

* Gezinti

Bağ ve bahçe gibi yerlere gam ve kederi izale için çıkmak

* Kusur, pislik ve ayıptan uzak olmak

TENEZZÜH-Ü ZÂTÎ Zata mahsus tenezzüh

Yani zatının bütün noksan sıfatlardan, kusurlardan temiz ve uzak oluşu

(Zât-ı Vâcib-ül Vücud´un vücub-u vücuduna ve kudsiyetine lâyık bir tarzda ve istiğna-i zâtîsine ve gınâ-i mutlakına muvafık bir surette ve kemâl-i mutlakına ve tenezzüh-ü zâtîsine münâsib bir şekilde, hadsiz bir şefkat-i mukaddese ve nihayetsiz bir muhabbet-i münezzehesi vardır

M

)
TENEZZÜL (C

: Tenezzülât) İnme, düşme

Aşağılama

* Gönül alçaklığı

Karşısındakinin seviyesine göre tevâzu ile konuşmak

* Yavaş yavaş inmek

Mekânını yukarıdan aşağıya nakletmek

TENEZZÜL-Ü EMTAR Yağmur yağması

Yağmur katrelerinin inişi

TENEZZÜLÂT-I İLÂHİYE Cenab-ı Hakk kelâmiyle, kullarının anlayış seviyelerine göre konuşması ve derin hakikatları, anlıyabilecekleri ifadelerle beyan etmesi

TENEZZÜLEN Alçak gönüllülükle, tevâzu ve mahviyet içinde, kibirsizlikle

TENEZZÜL Hasis ve cimri olmak

* Asılsız olmak

TENEZZÜR Korkmak

* Adak adamak, nezretmek

TENFİH (C

: Tenfihât) (Nefh

den) Üfleyip şişirme

* Çok üfleme

TENFİH Yorma, güçsüz bırakma

TENFİL Ziyade etmek, çoğaltmak

* Kandırmak

TENFİR (Nefret

den) Ürkütme, korkutma

* Nefret ettirme

* Mekruh ve müstehcen isim takma

* Galibiyetle hükmetme

* (Nefir

den) Asker toplama

TENFİS (C

: Tenfisât) (Nefes

den) Nefeslendirme, soluklandırma, ferahlandırma

TENFİŞ (C

: Tenfişât) Pamuk gibi atma

Yün ditme

TENFİT Çok kaynatmak

* Neftlemek

TENFİZ Sıçratma

Sıçramaya zorlama

TENFİZ İnfaz etmek

Hükmünü yürütmek

* İçinden geçirmek ve öteye çıkarmak

TENFİZ-İ AHKÂM Hükümleri yürütmek, kanunları tatbik etmek

TENFİZ Silkmek

* Saçmak, dağıtmak

TENG f

Dar, sıkıntılı, melul, kederli

* Kıtlık

TENGÇEŞM f

Açgözlü

TENGDİL (C

: Tengdilân) f

Yüreği dar

İçi sıkıntılı

TENGÎ f

Darlık

* Züğürtlük

TENGİS (Nags

dan) Hayatını tasalı, kederli kılmak

TENGİZ Zindeliği sarsılma, zindeliğini sarsma

TENGNA f

Dar yer

Geçit, boğaz

Sıkıntılı yer

* Mezar

TENHA f

Boş yer

Kimsesiz yer

* Yalnız, tek

TENHANİŞİN f

Tek başına oturan

Yalnız oturan

TENHAREV f

Yalnız giden

TENHAYÎ f

Yalnızlık, ıssızlık, tenhalık

TENHIYE Irak etmek, uzaklaştırmak

* Gidermek

* Silkmek

* Çıkarmak

TENHİB Suya gayet yakın olmak

TENHİL Elek ile eleme

TENHİYE İçinde suyu az olan çukur

TE´NİB Ayıplamak

* İncitmek

TENİDE f

Örümcek ağı

* Örülmüş, dokunmuş

TEN´İL Nallama, nallanma

TEN´İM Nimetlendirmek

Bolluk içinde olmak

Rahat ve refah kılmak

* "Neam" diye cevap vermek

TE´NİS Bir kelimenin sonuna te´nis alâmeti olan ( ) ilâve ederek müennes yapmak

TE´NİS Ürkekliğini gidermek

Alıştırmak

* Bir hayvanı terbiye ederek işe yarar hale getirmek

TE´NİS-İ EZHAN Zihinleri alıştırmak, anlayışı kolaylaştırmak

TEN´İŞ Yukarı kaldırma

TENİZE Uç, etek

TENİZE-İ KÛH Dağ eteği

TENKIYE Tıb: Şırınga âleti

* Temizleme, tathir

TENKİB Dolaşıp gezmek

* Ticaret yapmak

Tefahhus etmek

* İnceden inceye araştırmak

TENKİB Dönmek veya döndürmek

TENKİD Bir kimse veya şeyin iyi veya kötü taraflarını bulup meydana çıkarmak

Tenkid yapıcı veya yıkıcı olabilir

Tenkitten maksat, doğrunun ve yanlışın iyi niyetle ortaya konulması, hakikate ulaştıracak yolun ve imkânların gösterilmesidir

Sadece yanlışı söylemek, doğruyu göstermemek yıkıcı bir tenkiddir

Tenkid edenin, tenkid edeceği mesele hakkında bilgili olması gerekir

Tenkide his, ihtiras, menfaat, peşin hüküm araya girmemeli, tenkid konusunda Hz

Ali´nin (R

A

) şu sözünü unutmamalıdır: "Sen hakikatı insanla bilemezsin, önce hakikatı tanı, sonra ehlini de tanırsın

" (Bak: Gıybet)
TENKİH Nikâh etmek, nikâhlanmak

TENKİH Araştırıp, dikkat edip bir şeyin sonuna hakikatına ermek

* Bir şeyin fazla ve gereksiz kısımlarını çıkarıp kısaltarak düzeltmek

* Temizlemek

* Bütçe tanzimi için maaşları azaltmak

TENKİH-ÜL MENAT Menatın, yani illetin ayıklanması

Usul-ü Fıkhın kıyas bahsine ait bir ıstılahtır

Kıyasın dört rüknünden biri olan illetin, diğer benzeri hususiyetlerden ayıklanmasıdır

Şöyle ki: Şâri (Allah C

C

) bir hükmü bir sebebe bina eder

Fakat o illetle beraber hükme te´siri olmayan birçok özellikler de bulunur

Bu yabancı özellikleri ayıklamak ve esas sebebi meydana çıkarmak gerektir

İşte bu, bir tenkih-ül menat çalışmasıdır

TENKİL Uzaklaştırmak

Tepeleyip sindirmek

* Başkalarına ders ve ibret olacak şekilde ceza vermek

Rezil ve rüsvay eylemek

* Zincire vurmak

TENKİLÂT (Tenkil

C

) Örnek olacak biçimde cezâlandırmalar

* Düşmanları tepelemeler

* Uzaklaştırmalar

TENKİL Mübâlağa ile nakletmek

TENKİR Tanınmayacak bir hale koymak

* Gr: Bir ismi harf-i tarifsiz kullanarak belirsiz yapmak

Gayr-i muayyen veya gayr-i mahdut kılmak

TENKİR Sıçratmak

* Ok çevirmek

TENKİS Noksanlaştırmak

Azaltmak

İndirmek

TENKİSÂT (Tenkis

C

) Tenkisler, eksiltmeler, indirmeler, azaltmalar

TENKİS Başaşağı etme

Sernigun etme

* Boşaltma

TENKİS Divite mürekkep koymak

TENKİS Evmek, acele etmek, sür´at

TENKİŞ (C

: Tenkişât) (Nakş

dan) Nakşetme, nakışlama, işleme, resim yapma

TENKİT Noktalamak

Yazıda nokta, virgül gibi işaretler koymak

TENKİT Temizleme, fenasını atma

TENKİZ İnkaz etmek, kurtarmak

Kurtarılmak

TENMİK (Nemk

den) Yazma

Yazılma

* Güzel yazı ile yazma

TENMİYE (Nemâ

dan) Büyütmek

Yetiştirmek

Artırmak

Bereketlenmek

* Fesad veren haber yetiştirmek

* Ateş içine odun atmak

TENNUB Katran ağacı

TENNUR (C

: Tenânir) Tandır

* Fırın

TENPERVER f

Rahatına düşkün

Tembel

Vücudunu beslemek telâşesinde olan

TENSİB Uygun görmek

Münasib kılmak

TENSİF İkiye bölmek

TENSİK Nizam üzere dizmek

Nizâma koymak

* Edb: Bir ibârede zikredilecek birkaç şeyi sırasıyla irad eylemek

Sıra tertibi ile mânâ yükselirse tensik-i irtifâî, alçalırsa tensik-i inhitatî denir

TENSİKAT (Tensik

C

) Islahat

Düzen ve nizama koymalar

TENSİL Halâs olmak, kurtulmak

TENSİL (Kuş ve diğer hayvan) tüylerini yeleklerini, yününü ve kılını döküp kavlamak

TENSİR Serpme, saçma

TENSİS (C

: Tensisât) Tedkik ederek karar verme

TENSİYE Unutturma

TENŞİB Saplama, sokma

* Rüzgâr esme

TENŞİF (C

: Tenşifât) Suyu veya rutubeti emdirme

Sünger veya bez ile suyu alıp kurulama

* Ter kurulama

TENŞİM Bir işe başlama

* (Et) bozulup kokma

TENŞİR Açıp yayma

Serpme

TENŞİT (C

: Tenşitât) (Neşât

dan) Keyiflendirme, şenlendirme

TENŞİYE Beslemek, terbiye etmek

* Uzatmak

TENŞÛY f

Ölü yıkayıcı

* Teneşir

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TENTE f

Örümcek ağı

TENTENE İplik gibi şeylerle örülmüş delikli bez, perde v

s

Dantela

TENTİF Mübâlağa ile yolmak

TENUFE (TENUFİYE) (C: Tenânif) Helâk olacak yer

* Sahra

* Yazı

TENUK (Tenuka, Tenukıye) : Helâk olacak yer

* Sahra

* Yazı

TENU-MEND f

Gövdeli, iriyarı, vücutlu kimse

TENÜK f

Dayanıksız, kuvvetsiz, zayıf

* İnce, rakik, nârin

* Az, hafif

* Yumuşak

TENÜK-HAVSALA f

Sabırsız adam, tahammülsüz kimse

TENÜK-RU f

Yüzü yumuşak olan kimse, yüzü yumuşak adam

TENVAT Atın yanına asılan şeyler

TENVİ´ (C

: Tenviât) (Nev´

den) Çeşitlendirme, nevilendirme, türlü türlü etme

TENVİC Borç edinmek

TENVİH Sulandırma

* Yaldızlama

* Haksız bir şeyi yapmacık şeylerle süsleyip haklı gösterme

* Başka bir madeni, altın veya gümüş suyuna daldırma

* Bir kimsenin nâmını, şânını yükseltme

TENVİK (Deve) Zayıflamak

TENVİL Atâ, bahşiş, hediye

TENVİM Uyutmak

Hipnotize etmek

Birisini uyur bulmak

TENVİMÂT (Tenvim

C

) Uyutmalar veya uyutulmalar

TENVİN Gr: Kelimenin sonunu "en, in, ün" diye okumak

Veya öyle okutan işaretin adı

TENVİN-İ TENKİR Kelimenin belirsizliğine işaret olan tenvin işareti

Harf-i tarifsiz kelime tenvin kabul ettiğinden yani, nekre olduğundan tenvinli olan harfin durumu

TENVİR (C

: Tenvirât) Aydınlatma

* Bir şey hakkında bilgi verme

Bir şeyi münevver kılma

TENVİRÂT (Tenvir

C

) Aydınlatmalar, ışıklandırmalar

Tenvir etmeler

TENVİŞ Ziyafete davet etmek

TENVİT Niyet etmek

TENVİYE Niyet etmek

TENYİR Beze ve kumaşa işaret koymak

TENZEDE f

Sessiz, sâkin, susmuş

TENZİH Suç ve noksanlıktan uzak saymak

Cenab-ı Hakk´ı (C

C

) her çeşit kusur, noksan, şerik gibi hallerden uzak bilip söylemek

* Kabahati yok olduğu anlaşılmak ve onu ifade etmek

TENZİHEN Tenzih ederek

Tenzih etmekle

TENZİHEN MEKRUH Nehyine dair şer´î bir delil olmamakla beraber işlenmesi kerih görülen iş

(Helâle yakın iş)
TENZİK (At) ayaklarını yukarı kaldırmak

TENZİL Bir şeyin bir miktarını çıkarmak

* İndirmek, indirilmek, indirilen

Aşağı indirmek

* Kur´an-ı Kerim´in vahiy vasıtası ile Peygamberimize (A

S

M

) indirilmesi

Tedricen indirme

(Birden indirmeye inzal, parça parça indirmeye de tenzil denir

)
TENZİLÂT (Tenzil

C

) Fiat indirme

İskonto

TENZİR (İnzâr

dan) Olacak bir hâdiseyi haber vererek korkutma

(Müjdenin zıddı)
TENZİYE Sıçramak

* Üstüne binmek

TEOKRASİ (Fr: Theocratie) Din hükümlerine göre idare edilen ve dinî esaslara bağlı olan idare şekli

Allah namına papazlar idaresi

(Bu kelime, İslâm memleketlerinde: Şeriat hükümleriyle devleti idare etmek mânasında kullanılır

Avrupa memleketlerinde ise, "Allah nâmına papazlar idaresi" mânasına gelir

Hatta 1304´de basılan Kamus-u Fransavî´de: "Kanun-u İlâhî ile ve sıfat-ı ruhaniyetle icra olunan hükümet" şeklindeki ifadesiyle, bu iki mânaya işaret edilmiştir

Fakat İslâm ve İsevî milletlerinde teokrasinin ifade ettiği mânada ilmî ve ehemmiyetli bir fark vardır

Şöyle ki:Hristiyanlıkta velediyet akidesi ekseriyetçe kabul edildiğinden papaz, Allah´ın mutlak vekili ve İlâhî kudsiyete sahip addedilmiştir

Buna göre papaz; murakabe edilmez ve kimseye karşı da mes´ul değildir

İslâmiyette ise: İdareci, şer´î kanunlara karşı mes´ul olduğu gibi; halkın idareciye itaat etmesi de, idarecinin Allah´ın kanunlarına bağlılığı nisbetindedir

Bütün milletlerde kelimenin ifade ettiği müşterek mâna ise; şahıslar tarafından İlâhî ve dinî hâkimiyeti icra etmektir

)
TEOKRAT Fr

Dinî, İlâhî

Teokrasi taraftarı olan

TEOKRATİK Fr

Teokrasi sistemi

(Bak: Teokrasi)
TEOLOJİ Fr

Fls: Cenab-ı Hakk´ın varlığı, birliği, sıfat ve isimleri ve hususiyetleri hakkındaki ilim

İlâhiyat

TEPİDE f

Rahatsız, sıkıntıda

TER f

Rutubetli, ıslak, yaş

* Taze

TERABBU´ Bağdaş kurarak rahatça oturma

TERABBUS (Tarabbus) Durup bekleme

TERA´BUZ Noksan etmek

* Zayıflatmak

TERACİM (Teracüm) (Tercüme

C

) Tercüme edilmiş olanlar

Tercümeler

TERACU´ (Rücu

dan) Bir yere veya bir kimseye dönme

* Birinden ayrılma

* Dönme, vazgeçme

TERACÜM Taşla atışmak

TERAD Birbirini reddetmek

TERADÜF Birbiri peşinden gitmek

* Edb: İki veya daha fazla kelimenin aynı mânada olması

TERAFU´ (Ref´

den) Duruşmaya girme

TERAFUK Arkadaş olma

* Yardımlaşma, yardım etme

TERAFÜD Birbirine yardım etme

Yardımlaşma

TERAGGUM Gadap etmek, hiddetlenmek, kızmak

TERAH Gam, keder, acı

TERAHHUL (C

: Terahhulât) Göç etme

Bir yerden bir yere göçme

* Yola çıkma

* Menzile konma

TERAHHUM Merhamet etme, acıma

Şefkatte bulunma, esirgeyip besleme

TERAHHUMÂT (Terahhum

C

) Acımalar, merhamet etmeler

TERAHHUMEN Acıyarak, merhamet ederek

TERAHHUS İzinli ve müsaadeli olma

Ruhsat bulma

* Ucuzlama

TERAHİ İşde gayretsizlik, gevşeklik, ihmal

* Uzaklaşma

* Sonraya bırakma

* Gecikme, geç kalma

* Geri durma, geri çekilme

TERAHÜN Karşılıklı olarak rehin vermek

TERAÎ Aynaya bakma

* Birbirini görmek ve görüşmek

Bir fikir hakkında mukabil görüş, endişe mülâhaza eylemek

* Hurmanın kuruyup renginin belli olması

TERAÎ Çayıra çıkma

Otlama

TERAİB (Teribe

C

) Tıb: Göğüs kemikleri

Kaburga kemikleri

Gerdanlık yeri

TERAK f

Yarık, çatlak

* Gürültü, çatırdı

TERAKİB (Terkib

C

) Terkibler

* Gr: İki veya daha çok kelimeden meydana gelen birleşik kelimeler

Tamlamalar

TERAKKİ İlerleme

Yukarı çıkma, yükselme

* Artma, çoğalma

* Bilgi ve medeniyetçe yükseliş

(Terakkimizin şartı: 1- Mesailerin tanzimi 2- Emniyet 3- Teavün düsturunun teshilidir

) (H

Şâmiye)
TERAKKİCU f

Terakki isteyen, terakki taraftarı

TERAKKİPERVER f

Terakkiyi seven

İlerlemeyi seven

TERAKKİŞİKEN f

Terakkiyi kıran, ilerlemeyi önleyen, terakkinin aleyhinde bulunan

TERAKKİYÂT (Terakki

C

) Terakkiler

Yükselişler

İlerlemeler

( $ Hazret-i Âdem Aleyhisselâm´ın dâva-yı hilâfet-i kübrâda mu´cize-i kübrâsı, talim-i esmâdır" diyor

İşte sair enbiyanın mu´cizeleri, birer hususi hârika-i beşeriyeye remzettiği gibi, bütün enbiyanın pederi ve divan-ı nübüvvetin fatihası olan Hazret-i Âdem Aleyhisselâm´ın mu´cizesi umum kemâlât ve terakkiyat-ı beşeriyenin nihayetlerine ve en ileri hedeflerine sarahate yakın işaret ediyor

Cenab-ı Hak (Celle Celâlühü), mânen şu âyetin lisan-ı işaretiyle diyor ki: "Ey benî-Âdem! Sizin pederinize, melâikelere karşı hilâfet dâvasında rüçhaniyetine hüccet olarak, bütün esmâyı tâlim ettiğimden, siz dahi, mâdem O´nun evlâdı ve vâris-i istidadısınız

Bütün esmayı taallüm edip, mertebe-i emânet-i kübrâda, bütün mahlukata karşı, rüçhaniyetinize liyâkatınızı göstermek gerektir

Zira kâinat içinde, bütün mahlukat üstünde en yüksek makamata gitmek ve zemin, gibi büyük mahlukatlar size musahhar olmak gibi mertebe-i âliyeye size yol açıktır

Haydi ileri atılınız ve birer ismine yapışınız, çıkınız!

Fakat sizin pederiniz, bir def´a şeytana aldandı, cennet gibi bir makamdan ruy-i zemine muvakkaten sukut etti

Sakın siz de terakkiyatınızda şeytana uyup Hikmet-i İlâhiyyenin semâvâtından, tabiat dalâletine sukuta vasıta yapmayınız

Vakit bevakit başınızı kaldırıp Esmâ-i Hüsnâma dikkat ederek, o semâvâta uruc etmek için fünunuzu ve terakkiyatınızı merdiven yapınız

Tâ fünun ve kemâlâtınızın menbâları ve hakikatları olan Esmâ-i Rabbâniyyeme çıkasınız ve o esmânın dürbünüyle, kalbinizle Rabbinize bakasınız

Bir nükte-i mühimme ve bir sırr-ı ehemm şu âyet-i acibe, insanın câmiiyet-i istidadı cihetiyle mazhar olduğu bütün kemâlât-ı ilmiye ve terakkiyat-ı fenniye ve havârık-ı sun´iyeyi "Tâlim-i Esmâ" unvaniyle ifade ve tabir etmekte şöyle lâtif bir remz-i ulvi var ki: Herbir kemâlin, herbir ilmin, herbir terakkiyatın, herbir fennin bir hakikat-ı âliyesi var ki; o hakikat, bir ism-i İlâhîye dayanıyor

Pek çok perdeleri ve mütenevvi tecelliyatı ve muhtelif daireleri bulunan o isme dayanmakla o fen, o kemalât, o san´at; kemâlini bulur, hakikat olur

Yoksa yarım yamalak bir surette nâkıs bir gölgedir

Meselâ: Hendese bir fendir

Onun hakikatı ve nokta-i müntehâsı, Cenab-ı Hakk´ın "İsm-i Adl ve Mukaddir" ine yetişip, hendese âyinesinde o ismin Hakimane cilvelerini haşmetiyle müşahede etmektir

Meselâ: Tıbb bir fendir, hem bir san´attır

Onun da nihayeti ve hakikatı; Hakîm-i Mutlak´ın "Şâfi" ismine dayanıp, eczahane-i kübrası olan ruy-i zeminde Rahimane cilvelerini, edviyelerde görmekle, tıbb kemâlâtını bulur, hakikat olur

Mesela: Hakikat-ı mevcudattan bahseden Hikmetü´l-Eşyâ, Cenab-ı Hakk´ın (Celle Celâluhu) İsm-i Hakîm´inin tecelliyat-ı kübrasını, müdebbirane, mürebbiyane eşyada, menfaatlarında ve maslahatlarında görmekle ve o isme yetişmekle ve ona dayanmakla şu hikmet hikmet olabilir

Yoksa, ya hurafâta inkılâb eder ve malâyaniyat olur veya felsefe-i tabiiye misillü dalâlete yol açar

İşte sana üç misal!

Sâir kemalât ve fünunu bu üç misale kıyas et

İşte Kur´an-ı Hakîm şu âyette beşeri şimdiki terakkiyatında pek çok geri kaldığı en yüksek noktalara, en ileri hududa, en nihayet mertebelere, arkasına dest-i teşviki vurup, parmağıyla o mertebeleri göstererek: "Haydi arş ileri" diyor

S

) (Bak: Medeniyet)
TERAKKU´ Sıkıntı ve emek ile kazanma

TERAKKUB Bekleme, gözetleme, yol gözleme

* Ümit etme

* Muntazır olma

TERAKKUBÂT (Terakkub

C

) Gözetlemeler, beklemeler

TERAKKUD Acele etmek

TERAKKUK Merhamete gelme, acıma

TERAKKUS Raksetme, dansetme

* Devamlı aşağı inip yukarı çıkma

TERAKRUK Parlama

Işıklı olma

TERAKUS Karşılıklı olarak oynaşıp raksetme

TERAKÜB Birbirine bağlanıp kenetlenme

* Birbirinin üzerine binme

TERAKÜL Vuruşmak, döğüşmek

TERAKÜM Birikme, yığılma

* Birbiri üzerine sıkışma

TERAKÜMÂT (Teraküm

C

) Toplanmalar, yığılmalar, birikmeler

TERAMİ Oklaşmak, karşılıklı olarak ok atışmak

TERANE Edb: Rübâinin başka bir ismi

* Terennüm

Nağme, âhenk, makam

* Bir şiiri makam ile okuma, şarkı söyleme

TERANEKÂR f

Terennüm eden

Öten, ötücü

TERANEPERDÂZ f

Makamla şarkı söyliyen

TERANESÂZ f

Öten, ötücü

TERANEZÂR f

Ahenkli ve cümbüşlü yer

TERANEZEN f

Şarkı söyleyen

TERANİ (Reeye

den) Sen beni görürsün veya görüyorsun (mânasına fiil)

TERARİH (Türrehe

C

) Saçmasapan ve mânâsız sözler

TERA´RU´ Deprenmek

* Büyümek

* Çocuğun hareket etmesi

TERASET Kalkancılık

TERASUF (Kaldırım taşları biçiminde) birbirine yanaşarak sıkışma, istif olma

TERASÜL (C

: Terasülât) Haberleşme, mektublaşma

TERATİR Büyük işler

TERA´UD (Ra´d

dan) Titreme

TERAVET Tazelik

(Bak: Taravet)
TERAVİH Ramazan gecelerinde kılınan ve sünnet olan yirmi rek´atlık namaz

TERAVUH Ayakta çok durmak icab ettiği zamanlar, kâh sağ ayak üzerine ve kâh sol ayak üzerine durmak

TERAZİ (Rıza

dan) Birbirini razı etme

Uyuşma

TERAZU f

Terazi

TERB Bir nesneyi toprakla örtmek, üstüne toprak saçmak

TERBA Toprak

Yer, arz

TERBAB Toprak

TERBİ´ Gazelin her beytine ikişer mısra ilâve ederek onu âdeta murabba (dörtlük) şekline koyma

* Dörde bölme

* Dört köşe etme

TERBİAN Dört köşeli olarak

* Murabba (kare) olarak

TERBİL Ayırmak

TERBİŞ (Ok) yeleklemek

TERBİT Zeytinyağı vermek

TERBİYE Allah´ın emirlerine itaat ederek ruhen ve cismen yükselmeye ve yükseltmeye çalışmak

Kemale ermeğe, nizam ve emirleri dinlemeğe çalışmak

Allah rızası yolunda gitmeyi öğrenmek

TERBİYEGÂH f

Terbiye yeri

Öğrenme ve yetişme yeri

TERBİYEGERDE f

Terbiye edilmiş

Yetiştirilmiş

TERBİYET "Terbiye" kelimesinin Arabi okunuşudur

TERBİYEVÎ Terbiyeli

Terbiye ile alâkalı

TERBUB İşe vurulmamış davar

TERCEMAN (Tercüman) Terceme eden

Bir dilden başka bir dile çeviren

* Birisinin veya bir şeyin maksadını anlatmaya, bir şeyi tasvir ve ifadeye vasıta olan

TERCEME (Tercüme) Bir sözü bir dilden başka dile çevirmek

Bir lügatı, diğer bilinen lügata çevirerek anlatmak

("Elhamdülillah" bir Cümle-i Kur´aniyyedir

Bunun en kısa mânası, ilm-i Nahiv ve Beyan kaidelerinin iktiza ettiği şudur: $Yâni: "Ne kadar hamd ve medh varsa, kimden gelse, kime karşı da olsa, ezelden ebede kadar hasdır ve lâyıktır O zât-ı Vâcib-ül-Vücuda ki, ALLAH denilir

" İşte, "Ne kadar hamd varsa", "El-i istigrak" tan çıkıyor

"Her kimden gelse" kaydı ise, "Hamd" masdar olup, fâili terkedildiğinden, böyle makamda umumiyeti ifade eder

Hem mef´ulün terkinde, yine makam-ı hitabide külliyet ve umumiyeti ifade ettiği için, "Her kime karşı olsa" kaydını ifade ediyor

"Ezelden ebede kadar" kaydı ise; fi´lî cümlesinden ismî cümlesine intikal kaidesi, sebat ve devama delâlet ettiği için, o mânayı ifade ediyor

"Has ve müstehak" mânasını "Lillâh" daki "Lâm-ı cer" ifade ediyor

Çünkü: o "Lâm", ihtisas ve istihkak içindir

"Zat-ı Vacib-ül Vücud" kaydı ise; vücub-u vücud, Uluhiyetin lâzım-ı zarurîsi ve Zat-ı Zülcelâle karşı bir ünvan-ı mülâhaza olduğundan, "Lafzullah" sair esmâ ve sıfâta câmiiyeti ve ism-i Azam olduğu itibariyle, delâlet-i iltizamiye ile delâlet ettiği gibi; Vâcib-ül Vücud ünvanına dahi, o delâlet-i iltizamiye ile delâlet ediyor

İşte, "Elhamdülillah" cümlesinin en kısa ve Ulemâ-yı Arabiyyece müttefekun-aleyh bir mânâ-yı zâhirîsi şöyle olursa, başka bir lisana o icaz ve kuvvetle nasıl tercüme edilebilir M

)(Ehl-i ilhada kapılan ulemâ-üs-su´, milleti aldatmak için diyorlar ki: İmam-ı A´zam, sâir imamlara muhalif olarak demiş ki: "İhtiyaç olsa, diyar-ı baidede, Arabî hiç bilmeyenlere, ihtiyaç derecesine göre; Fâtiha yerine Fârisî tercümesi cevazı var

"Öyle ise, biz de muhtacız, Türkçe okuyabiliriz

"Elcevab: İmam-ı A´zam´ın bu fetvasına karşı, başta a´zamî imamların en mühimleri ve sair oniki eimme-i müçtehidîn, o fetvanın aksine fetva veriyorlar

Âlem-i İslâm´ın cadde-i kübrâsı, o umum eimmenin caddesidir; mu´zam-ı Ümmet, cadde-i kübrâda gidebilir

Başka hususi ve dar caddeye sevkedenler, idlâl ediyorlar

İmam-ı A´zam´ın fetvası, beş cihette hususidir:Birincisi: Merkez-i İslâmiyetten uzak diyar-ı âherde bulunanlara aittir

İkincisi: İhtiyac-ı hakikiye binaendir

Üçüncüsü: Bir rivayette, lisan-ı ehl-i Cennet´ten sayılan Fârisî lisaniyle tercümeye mahsustur

Dördüncüsü: Fâtiha´ya mahsus olarak cevaz verilmiş, tâ Fâtiha´yı bilmeyen namazı terketmesin

Beşincisi: Kuvvet-i imandan gelen bir hamiyet-i İslâmiye ile, maâni-i mukaddesenin, avâmın tefehhümüne medâr olmak için cevaz gösterilmiş

Halbuki, za´f-ı imandan gelen ve menfi fikr-i milliyetten çıkan ve lisan-i Arabîye karşı nefret ve zaaf-ı imândan tevellüd eden meyl-i tahrip sâikasıyla tercüme edip Arabî aslını terketmek, dini terk ettirmektir! M

)(Terceme: Bir kelâmın mânasını diğer bir lisanda dengi bir tâbir ile aynen ifade etmektir

Terceme aslın mânasına tamamen mutabık olmak için sarahatte delâlette, icmalde tafsilde, umumda hususda, ıtlakta takyidde, kuvvette isabette, hüsn-i edada, üslub-u beyanda, hâsılı ilimde, san´atta asıldaki ifadeye müsavi olmak iktiza eder

Yoksa tam bir terceme değil, eksik bir anlatış olmuş olur

Halbuki muhtelif lisanlar beyninde hutut-i müştereke ne kadar çok olursa olsun, herbirini diğerinden ayıran birçok hususiyetler de vardır

Onun için lisanî hususiyeti olmayıp sırf akl u mantıka hitab eden kuru ve fennî eserlerin kabiliyet-i ilmiyesi terakki etmiş olan lisanlara hakkıyla tercemesi kabil olduğunda söz yoksa da hem akla, hem kalbe yahut yalnız zevk ü hissiyata hitab eden ve lisan nokta-i nazarından edebi kıymeti ve zevk-i san´atı haiz bulunan canlı ve bediî eserlerin tercemelerinde muvaffakiyet görüldüğü nadirdir

(Elmalılı Tefsiri)
TERCEME-İ HÂL Hal ve hayatını anlatma

Biyografi

TERCİ´ (Rücu´

dan) Geri döndürme, geri çevirme

* Sesini yükseltmek

TERCİ´-İ BEND f

Gazel şeklinde aynı vezinde yazılı manzumelerin "vâsıta" denilen bir beyti ile birbirine bağlanmış şekli

Vâsıta beyti tekerrür ederse terci-i bend; tebeddül ederse (değişirse) terkib-i bend olur

Bendlerin her birisine, terci-i bendlerde "terci´hâne"; terkib-i bendlerde "terkibhâne" denir

(Edb

L

)
TERCİÂT (Terci´

C

) Döndürmeler, geri çevirmeler

TERCİB (C

: Tercibât) Ululama, tazim

* Meyvesi çok olan ağacın dalları altına destek koyma

TERCİH Üstün tutmak

Bir şeyi diğerinden fazla beğenmek, fazla itibar etmek

TERCİHÂT (Tercih

C

) Üstün tutmalar, tercihler

TERCİH BİLÂ MÜRECCİH Hiç bir üstünlük sebebi yok iken birbirine eşit iki şeyden birisini diğerine üstün tutmak

TERCİL Arıtmak

* Saçını tarayıp düzeltmek

TERCİM (Recm

den) Taşlama

Taşlayarak öldürme

Recmetme

TERCİYE Ümitli olma, umma

TERDAD Tekrar

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TERDEST (C

: Terdestân) f

Eli işe yatkın, usta, mâhir

TERDESTÎ f

Ustalık, el yatkınlığı, mahâret

TERDİD Geri çevirmek, geriletmek

* Edb: Karşısındakini merakta bırakacak ve neticeyi sezdirmeyecek şekilde söz etmek

* İki ihtimâlle fikir anlatmak

Muhatabın beklemediği bir surette sözü bitirerek söze kuvvet vermek

TERDİF (C

: Terdifât) (Redf

den) Peşinden ardı sıra yürütme

TERDİFEN Arkasından yürüterek

Katarak

TERDİYE (Ridâ

dan) Örtme

Örtü ile kapatma

TERE´ Dolu nesne

* Kötülüğe ve şerre koşan kimse

TEREB Fakir olmak, fakirleşmek

TEREBBU´ Bağdaş kurup oturmak

* Dört bacaklı olmak

TEREBBUH Sarkmak, sülpük olmak

TEREBBÜB Fakirlik

TEREBBÜL İkdam

*Cür´et

TEREBBÜT Eğlenmek

TERECCİ (Recâ

dan) Rica etme, yalvarma

* Ümidetme, umma

TERECCUH Üstün olmak

Bir tarafa meyletme

TERECCUH BİLÂ MÜRECCİH Bir şeyin kendi zâtında diğer şeye karşı bir üstünlük vasfı olmadığı hâlde, hiç sebebsiz üstün bulunması ki; böyle bir hal imkânsızdır, muhaldir

TERECCÜF Deprenmek, hareket etmek

TERECCÜL Paklanmak, temizlenmek

* Süslenmek, ziynetlenmek

* Saç ve sakal taramak

* Yayan yürümek

* Kuyu içine girmek

TEREDDİ Gerilemek

Soysuzlaşmak

Aşağı düşmek

* Şal ve örtü örtünmek

TEREDDÜD Kararsızlık

Bir mes´ele hakkında karar veremiyerek şüphede kalmak

TEREDDÜDÂT (Tereddüd

C

) Tereddüdler

TEREF İyi ve güzel yemek

* Yumuşaklık

* İnce, güzel şey

TEREFFU´ Yükseğe çıkmak

Yukarı kalkmak

* Fazlalaşmak

TEREFFUÂT (Tereffu´

C

) Yukarı kalkmalar, yükselmeler

TEREFFUK (Rıfk

dan) Tatlı dil ve güler yüzlülükle davranma

Yumuşaklıkla muâmele etme

TEREFFÜH Refaha ermek

Bolluk ve rahatlık içinde geçinmek

Bolluğa kavuşmak

TEREFRÜF Titremek

* şefkat göstermek

TEREHHUS Müsaade, ruhsat bulma

* Ucuzlama

TEREHHÜB Korku içinde olarak Allah´a sağlam kulluk etmek

TEREHHÜM (Bak: Terahhum)
TEREK Eski Türk odalarına, insan boyu yüksekliğinde olmak üzere duvarlara boydan boya yapılan raflara verilen addır

Dükkânlarda eşya koymağa mahsus bölmeli raflara da terek denilir

TEREKAT (Tereke

C

) Ölen bir kimsenin bıraktığı şeyler, terekeler

TEREKE (Terike) Ölen bir kimsenin bıraktığı malların hepsi

TEREKKÜB Birleşmek

Karışmak

İmtizac etmek

* Bir şeyin birkaç parçadan meydana gelmesi

TEREKKÜN (Rükn

den) Rükünleşme, erkân sırasına geçme, erkândan olma

* Mânen kuvvet bulma

TEREMMU´ Deprenmek

TEREMMÜD Yanıp kül olmak

TEREMMÜL Dul kalma

(Kadının) kocası ölme

TEREMRÜM Bir şey söyleyecekmiş gibi yapıp, söylemeyip kalma

TERENNÜH (C

: Terennühât) Sarhoşluktan veya başka bir sebepten dolayı sendeliyerek yürüme

TERENNÜM Güzel güzel anlatma

* Yavaş ve güzel sesle şarkı söyleme

* Ötmek

Musikîleşmek

TERENNÜMÂT (Terennüm

C

) Terennümler

Güzel güzel anlatmalar

* Şarkı söylemeler

Ötmeler, musikîler

TERENNÜMSÂZ f

Terennüm eden, şarkı söyleyen

TERES t

Pezevenk manâsına gelen bir hakaret sözüdür

Hakaret için kullanılır

TERESSÜB Dibe çökmek

Tortulanmak, ayrılmak

Durulmak

Süzülmek

TERESSÜL Acelesiz olmak, yavaş yavaş yapmak

* Harflerin mâhreclerine ve medlerine riâyet etme

TERESSÜM Resmedilme, resimlenme

* Bir şeyin geriye kalan nişâne ve eserlerine bakma

* Tedkik ve teemmül eylemek

TEREŞŞUH (C

: Tereşşuhât) Terlemek, sızmak

Sızıntı

Sızıntı meydana çıkmak

TEREŞŞUHÂT (Tereşşuh

C

) Terlemeler, sızmalar, sızıntı yapmalar

* Kulaktan gelme haberler

TEREŞŞÜF Suyu emme

TEREŞŞÜŞ Su saçılmak

* Islanmak

TERETTÜB Sıralanmak

* Gerekmek

Lâzım gelmek

Netice olarak çıkmak

* Bir yerde aslâ kımıldamak, bir vecih üzere sâbit ve pâyidar olup durmak

* Zuhura gelmek

* Muayen sebeblerin, muayyen ve mukannen olan neticeler vermesi

TERETTÜL Zâhir olmak, görünmek

TERETTÜM Bir şeyi unutturmamak için parmağa iplik bağlama

TEREVVİ Tefekkür etmek, düşünmek

TEREVVU´ Korkma

TEREVVUH Bir şeyden koku alma

* Mütegayyer olmak, rengi ve tadı değişmek

TEREYY Açık olmak

TEREYYÜB Cem´olmak, toplanmak, birikmek

TEREZZÜN Vakar gösterme

TERFEND (Terfende) f

Turfanda

Mevsiminden önce yetiştirilmiş meyve veya sebze

TERFİ´ Yükselme

Yukarı kaldırma

İ´lâ etme

* Talebenin sınıf geçmesi

* Rütbe alma

Rütbe verme

TERFİAN Rütbesi yükseltilerek, rütbe alarak, terfi ederek

TERFİÂT (Terfi´

C

) Terfiler

Rütbe vermeler

Rütbe almalar

* Yukarı kaldırmalar, yükseltmeler

TERFİE Dirlik düzenlik temennisinde bulunma

* Sevindirme

TERFİH Ferahlandırma

Refaha erdirme

Rahat ve bollukla yaşamasına sebeb olma

TERFİH Evlenen kimseye "Allah hüsn-ü imtizac eylemek nasibetsin" diye duâ etmek

TERFİK (Refik

den) Birinin yanına katma

Arkadaş etme

TERFİKAN Birinin yanına katarak

Arkadaş ederek

TERFİL Ta´zim

* Uzatma

TERFİŞ Görmek

TERFİYE Sevindirmek

* Rahat etmek

TERGİB Şevklendirme, ümidlendirme

Rağbet verdirme

İsteklendirme

TERGİM Yere sürtme

* Zelil etmek, hor ve hakir etmek

Rezil, kepaze etmek

TERGİM-İ ENF Burnunu yere sürtme

TERGİS Mal çoğaltmak

TER-HANE f

Tarhana

TERHİB (C

: Terhibât) Hal hatır sorma

TERHİB Korkutmak

Fazla korkutmak

TERHİBÂT (Tehrib

C

) Çok korkutmalar

TERHİBAT (Terhib

C

) Hal ve hatır sormalar

TERHİBEN Korkutmak suretiyle, korkutarak

TERHİK Misafiri çoğaltmak

TERHİL Göç ettirme, göçtürme, nakletme

TERHİM Yumuşatmak

TERHİM Atmak

* Kolaylaştırmak, âsân etmek

* Deveyi sebepsiz kesmek

* Yumuşak ve ince etmek

* Bir ismi kısaltma

TERHİN Rehin verme

Emanet bırakma

TERHİNE f

Tarhana

TERHİS Askeri sivil, serbest hayata geçirmek

İzin ve ruhsat vermek

Serbest bırakmak

TERHİSÂT (Terhis

C

) Terhisler

TERHUK Yıldıramak, parıldamak

* Sallanmak

* Tekebbürlük etmek, gururlanmak

TERİ´ Garip kişi

TER´İB Çok korkutma

TE´RİB Kuvvet verme, sağlamlaştırma

* Çoğaltma

TER´İB Kavum dilimi

* Ekmek dilimi

TERİBE (C

: Terâyib) Göğüs

TERİBE Parmak ucu

* Bir ot cinsi

TERİD Yağla ıslanmış ekmek

TER´İF Burnundan kan almak

TE´RİK Gece uykusuz bırakma

TERİK Muharebe vaktinde başa giyilen miğfer

TERİKE (C

: Terâyik) Evlenmeyip evde kalmış olan kız

* Deve kuşunun yabana bıraktığı yumurta

TERİM Fransızca olan "Terme" kelimesinden uydurulmuştur

"Istılah" veya "tabir" yerinde kullanılır

TE´RİS Kandırma

* Ateş yakma

* Fitne düşürme

TER´İS Titremek

TER´İŞ Titretme

Titretilme

TE´RİŞ Bozmak

Fitne çıkarmak

TERK Bırakma, salıverme, vazgeçme

* Boşama

Bakmama

İhmal etme

TERK-İ EDEB Saygısızlık, edebsizlik, hürmetsizlik

TERK-İ EVTAN Vatanlarından ayrılma, vatanlarını terk etme

TERK-İ HAYAT Ölme

* Ölüm, vefât

TERK-İ MÂSİVÂ Allah´tan gayrısını terk etmek

Allah rızası olmayan işlerden, fâni ve fena dünya işlerinden vazgeçip Allah rızasına yönelmek

Kalbinde Allah sevgisi ve muhabbetinden daha ileri bir sevgi bırakmamak

TERK-İ TERK Ucbe ve fahre girmemek için terkettiklerini de düşünmemek

(Der tarîk-i Nakşbendî lâzım âmed çâr terk: Terk-i dünya, terk-i ukbâ, terk-i hestî, terk-i terk

M

)
TERKEND(E) f

Yalan, hile, kizb

TERKEŞ f

Ok mahfazası, ok kuburu, sadak

TERKIYE Yüce etmek

Yükseltmek

TERKİ´ (Rık´a

dan) Yamama

Yama yapma

Yama vurma

TERKİB Birkaç şeyin beraber olması

Birkaç şeyin karıştırılması ile meydana getirilmek

* Birbirine karıştırılmış maddeler

* Gr: Terkib-i nâkıs ve terkib-i tam olarak iki kısma ayrılır

Terkib-i nâkıs: Cümle kadar olmayan terkiblerdir

Terkib-i tam ise; bir cümleden ibarettir

Birbirine eklenen kelimelere terkib denir

Bunlar bir ismin veya sıfatın benzerleri arasında belirtilmesi için başına getirilen isim veya sıfatla birlikte meydana gelir

Meselâ: Bahçenin duvarı

Kırmızı çiçek

Bu cümleden birincisine "isim terkibi" veya "terkib-i izâfi" denir

İkincisine "Sıfat terkibi" veya "terkib-i tavsifî" denir

(Bak: Muzaf)
TERKİB-İ BEND Edb: Birkaç bendden meydana getirilmiş manzumenin hususan gazel şekli olup müteaddit manzumeler birer beytle birbirine bağlanmıştır

(Bak: Terci´-i bend)
TERKİB-İ KIYAS Bir davayı isbat için delil arayıp bulma usulü

TERKİB-İ MEZCÎ İki veya daha fazla kelimeden meydana gelen ve bir isme delâlet eden isim

" Baalbek, Kırıkkale, Tahtakurusu" kelimelerinde olduğu gibi

TERKİBAT (Terkib

C

) Terkipler

Birkaç şeyin karıştırılmasıyla meydana gelen şeyler

TERKİBAT-I NİSBET-İ HAFİYE Gizli düşünce ve tasavvurlardan meydana gelen terkibler

TERKİH İşi salâha getirmek

TERKİK İnce ve nazikâne sesle anlatma, mânası kinaye yollu olma

* Tecvidde: Harfi ince okumak

* Bir kimseyi köle veya cariye etme

* Yumuşatma

* İnceltme

(Bak: Murakkik)
TERKİK Zayıflatma

Lisanı veya ibareyi kusurlu ve bozuk kullanma

TERKİL Ayağıyla veya tırnağıyla vurmak

TERKİM Rakamlamak, rakam koymak

* Nişan eylemek

* Yazma

* Yarma

TERKİN Belli bir saatte ve yerde buluşma için sözleşme

TERKİN Boyama, yazma

* Bozulma, bozma

Çizme, silme

TERKİN-İ KAYD Kaydını silme, defterden çıkarma

TERKİS (Raks

dan) Oynatma, raksettirme

* Döndürmek

TERKİŞ (C

: Terkişât) Edb: Kelimeyi güzelleştirme, kelimeyi süsleme

* Nakışlama, süsleme

TERKİZ (Rekz

den) Dikme

Mıhlama, saplama

TERLİYE Akılsız yapmak

TERMİD Gül renkli olmak

* Gül etmek

* Bir nesneyi gül içinde bırakmak

TERMİK Fr

Sıcaklıkla alâkalı

Hararetle ilgili

TERMİL Kana boyamak

* Kan gibi kırmızı yapmak

TERMİM (C

: Termimât) Onarma, tamir etme

* Kırık kemikleri iyi etme

TERMOS yun

İçine konulan sıvının sıcaklık veya soğukluğunu uzun müddet muhafaza edebilen kap

TERNİK Bir nesneye bakıp durmak

* Gözün zayıflaması

TERNİN Öttürmek

TERÖR Fr

Yıldırma, tedhiş, korkutma

Anarşi

TERR Vurmak

* Kesmek

* Uzak olmak

TERRAS Kalkan kullanan

Kalkancı

TERS f

Korku

TERSA (C

: Tersâyâ) Hristiyan

İsevi

TERSABEÇE (C

: Tersabecegân) f

Hristiyan çocuğu

TERSAN f

Korkak, korkan

TERSANE f

Gemi yapılan ve tamir edilen yer

TERSAYAN (Tersâ

C

) Hristiyanlar

İseviler

TERSENGİZ (Ters-engiz) f

Korkutan, korku veren

TERSİ´ Oymacılık

* Mücevherler takarak süslemek

* Edb: Bir beyti teşkil eden mısralar ile bir fıkrayı terkib eden cümlelerdeki lâfızları vezin ve kafiye itibari ile birbirine uygun olarak tertib etmektir

Külfetli ve gayr-ı tabii bir usuldür

Meselâ: Merhum Namık Kemâlin:Ecza-i beşer câlib-i te´cil-i fenadır

İbka-yı eser mucib-i tahsil-i bekadır

beyti tersi´ye misaldir

TERSİB Tortulaştırma, tortu halinde biriktirme

Tortusunu durultma

TERSİL Secisiz nesir yapmak

(Bak: Tertil)
TERSİM Resmini çizmek

Resmedilmek

Resmini yapmak

TERSİMÎ Resimle alâkalı ve resme dair

Grafik

TERSİN Süzmek

TERSNAK f

Korkak, korkan

TERŞİF Yudumlama

Yudum yudum içme

TERŞİH (C

: Terşihât) Süzme, sızdırma

* Besleyip eğitme, terbiye etme

* Edb: Sözü özlü söyleme

* Tezyin etmek, süslemek

TERŞİŞ (Reşş

den) Saçma, serpme

TERTERE Depretmek, harekete getirmek, tahrik etmek

TERTİB (C

: Tertibât) Tanzim etme

Dizme, sıralama, düzene koymak

* Tedarik edip hazır ve müheyya kılmak

* Bir şeyi bir yere sabit ve pâyidar kılmak

* Mertebelere göre davranmak

* Hile ile aldatma

TERTİB-İ MUKADDEMÂT Bir neticenin meydana gelmesi için lâzım olan sebeplerin sıralarına göre tertib edilmesi

Bir neticeye varılması için sırasıyla riayet edilmesi icab eden sebebler

TERTİBÂT (Tertib

C

) Düzen, düzenleme

* Karşılayıcı hazırlıklar

TERTİBÂT-I MUKADDEME Başlangıçtaki sıralamalar, tertib ve düzenler

TERTİBKERDE f

Düzenlenmiş, sıraya konmuş, tertib edilmiş

TERTİBSÂZ f

Düzenleyen, sıraya koyan, tertib eden

TERTİL Muvafık ve yerli yerinde, güzel, uygun ve lâtif konuşmak

* Düşüne düşüne, yavaş yavaş, anlayarak okumak

Beyan eylemek ve âşikâr kılmak

* Kur´an-ı Kerim´i usul ve kaidesine göre, acele etmeksizin dura dura anlaya anlaya okumaktır

Kur´an-ı Kerim tertil üzere nâzil olmuştur

TERTİL Saçı yağlamak

* Tartmak, ölçmek

TER Ü TAZE f

Çok körpe, çok taze

Pek lâtif

TERVİB Sütü yoğurt yapmak

* Sütün yoğurt olması

TERVİC Revaç vermek

Değerini arttırmak

* Müsait karşılamak

Kabul ettirip, geçerli kılmak

TERVİE Evmeyip tefekkür etmek

Acele etmeyip düşünmek

TERVİH (C

: Tervihât) Râyiha verme

Kokutma

Kokusunu artırma

* Rahatlandırma

TERVİHA (C

: Teravih) Teravih namazının her dört rekatı

* Teravih namazının her dördünden sonra oturmak

TERVİK Durultma, süzme, saflaştırma

TERVİL Yağlı ekmek

* Ekmeği yağ ile ovmak

TERVİYE Su verme, sulama, suya kandırma

* İyiden iyiye ve derin derin düşünme

TERVİZ Bir yeri çayır çimen yapmak

TERYE Az gizli

* Kadınların hayızdan arınıp guslettikten sonra sarılık ve bulantıdan gördüğü nesneler

TER-ZEBAN f

"Yaş dilli"

Hazırcevap

* Kalem

TERZİK Rızık verme, besleme

Rızık için verip yedirme

Nasibdâr kılmak

TERZİL Rezil etme

İtibarını kırma

TERZİZ Kâğıda nişan ve alâmet etmek, işaret koyma

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TESABUK Yarış etme

Müsabaka

TESABÜR Bir şeyi sürekli olarak yapmak

Bir şeye devam üzere çalışma

TESACÜL Fahirlenmek gururlanmak, kibirlenmek, tefahur

TESADÜF Rastgelme

Bir şey kendiliğinden olma

Tedbirsiz meydana gelme

(Bak: Delil-i inayet)
TESADÜFEN Tesadüf olarak, rastgele

TESADÜFÎ Rastgele

Tesadüf olarak

Tedbirsiz meydana gelmek suretiyle

TESADÜM Vuruşma

Şiddetle çarpışma

TESADÜM-Ü EFKÂR Fikirlerin çarpışması

Münazara

(Hak namına, hakikat hesabına olan tesadüm-ü efkâr ise: Maksadda ve esasta ittifak ile beraber, vesâilde ihtilâf eder

Hakikatın her köşesini izhar edip, hakka ve hakikata hizmet eder

Fakat tarafgirane ve garazkârane firavunlaşmış nefs-i emmare hesabına hodfuruşluk, şöhretperverâne bir tarzdaki tesadüm-ü efkârdan "bârika-i hakikat" değil, belki fitne ateşleri çıkıyor

Çünkü maksadda ittifak lâzım gelirken, öylelerin efkârının küre-i arzda dahi nokta-i telâkisi bulunmaz

Hak nâmına olmadığı için, nihayetsiz müfritane gider

Kabil-i iltiyam olmayan inşikaklara sebebiyet verir

Hâl-i âlem buna şahittir

M

)
TESAFFUH Safha safha nazar etme

Bir bir bakma, teemmül etme

TESAFUH Elele tutuşma

TESAFÜN Lâzım olmak, icab etmek

TESAGUR Küçük görünme, küçülme

TESAHHUB Nazlanmak

TESAHHUN (C

: Tesahhunât) Isınma, kızma

TESAHHUR (C

: Tesahhurât) Zevklenip alay etme

* Aleme gülünç olma

Maskara olma

TESAHHUR Seher vaktinde kalkmak

* Sahur yemek

TESAHSU´ Döndürmek

TESAHUB Sahip çıkma, benimseme

* Koruma

* Arkadaşlık etme

TESABUHÂT (Tesâhub

C

) Korumalar, sâhib olmalar

* Arkadaşlıklar

TESAHÜL Yumuşak davranma

Rıfk ve mülâyemetle tatlı muamele etme

* Gaflet ve ihmal etme

TESAKKU´ Bir bâtıl nesneyi çekişmek

TESAKKUB (C

: Tesakkubât) (Sakb

dan) Delme, delinme

* Zâhir olmak, görünmek

* Parlamak, ruşen olmak

TESAKKUF Zafer bulmak

TESAKUL Ağırdan alma, oyalanma, tembellik etme

TESAKUT Birbiri ardınca düşmek

Birbirini düşürmek

Düşüşmek

TESAKUTAN Ardı ardına düşerek

Karşılıklı düşürmek suretiyle

TESAKÜR Sarhoş olmak

TESALLÜB (Bak: Tasallüb)
TESALUH Sağır gibi görünme

TESALÜF (Self

den) İki kadın birbiriyle elti veya iki erkek birbiriyle bacanak olma

TESALÜM Sulh edişmek, barışmak

TESAMU´ İşitmek

Bir sözü birbirinden duymak

TESAMUH Hoş görme

Hoş görürlük

Birbirine kolaylık gösterme

Kayıtsız olma

Gaflet etmek

* İhmal etmek

TESAMUHAT (Tesâmuh

C

) Hoş görmeler, müsâmahalar

* Dikkatsiz ve kayıtsız davranmalar

TESAMUM Sağır görünme

* Sağırlaşma

TESANİF (Tasnif

C

) Eserler, kitaplar

TESANÜD Karşılıklı yardımlaşma

Birbirine istinad etme

TESARU´ Güreşme

Birbiriyle güreş etme

TESARUF Emir ve hükmetme

TESA´SU Çok yaşlanmak

* Artık gün geçirmek

* Bir nesnenin ekserisinin geçmesi

TESATÜL Ulaşmak, varmak

TESAUD (C

: Tesâudât) (Suud

dan) Yukarı çıkma

TESAUF Muvâfakat etmek, uymak, anlaşmak

TESAÜB Esneme

* Gaflette bulunma

Boş bulunma

TESAÜL Birbirine sual etme, soru sormak

TESAVİ İki şeyin birbirine denk olması

Birbirine müsavi ve misil olmak

İki taraf da aynı ve bir derecede bulunmak (Tesâvi-i tarafeyn de denir

)
TESAVİ-İ KUVÂ Kuvvetlerin müsaviliği, eşitliği

TESAVİR (Tasvir

C

) Tasvirler

TESAVÜB Esnemek

* Gafil olmak, gaflette bulunmak

TESAVÜB Sövmek, sövüşmek

TESAVÜK Yürek zayıflığından eğilip sendelemek

TESAVÜM Alış-verişte birbirine mukavele yapmak, anlaşmak

TESAVÜT (Ot) katı olmak

TESAYÜF (Seyf

den) Kılıçla vuruşma

TESAYÜL Suyun revân olup akması

TESAYÜR Bir uğurdan gitmek

TESBİ´ (Seb´

den) Yediye çıkarma, yedileme

* Bir şeyi yedi parça yapma

TESBİAN Yediye ayırmak suretiyle, yediye ayırarak

TESBİD Kıl yolmak

* Yağlanmayı terk etmek

TESBİH Sübhânallah demek

Cenab-ı Hakk´ı (C

C

) şânına lâyık ifadelerle yâdetmek

Yâni: Allah´ın zâtında, sıfâtında ve ef´âlinde cemi´ nekaisten münezzeh olduğunu ifade etmektir

(Bak: Sübhan)
TESBİH Tahfif etmek, hafifletmek

* Derin uyumak

TESBİH Dâim olmak, süreklilik

* Bir kimseyi hayatında sena edip övmek

TESBİHAT (Tesbih

C

) Cenab-ı Hakk´ı (C

C

) sıfatına lâyık ifadelerle yâdetmeler

TESBİHFEŞAN f

Çok çok tesbihat yapan, tesbihat ifade eden

TESBİHHAN f

Tesbih eden, tesbih okuyan

TESBİK (C

: Tesbikat) (Sebk

den) Eritip kalıba dökme

TESBİL (Sebil

den) Bir şeyi Allah rızası için vakfetme, Allah yoluna bağlama

* Yolcu etme, yola çıkarma

* Yol gösterme

* Kesme

TESBİT Sağlam olarak yerleştirme

Yerinden kımıldayamaz hâle getirme

* Bir şeyin aslını kat´i olarak bulma

TESCİ´ Edb: Nesirde kafiye kullanmak

Cümleleri kafiyelendirmek

TESCİF Bir şeyi örtme

TESCİH (Eşek) dişiyle bir yerini tutup ısırmak

TESCİL Sicile geçirme, deftere kaydetme

* Sağlamlaştırma

TESCİLÂT (Tescil

C

) Kütüğe geçirmeler, sicile geçirmeler

TESCİN (Sicn

den) Hapsetme, zindana koyma

TESCİR Tennur yakmak

* Denizi kurutmak

* Boşaltmak ve doldurmak

* Ağlayarak çağırmak

TESCİYE (Seciye

den) Üstün ahlâk kazandırma

* Bir nesneyi örtmek

TESDİD (Sedd

den) Hayırlı işe doğru yöneltme

* Doğrultma, doğrultulma

TESDİS (C

: Tesdisât) (Süds

den) Gazelin her beytine dörder mısra ilâve ile onu müseddes (altı mısralı) hâline getirmek

TESDİYE Çulhaların bez çözmeleri

TESEBBÜB (Sebeb

den) Sebeb olmak

TESEBBÜBEN Sebep olma suretiyle

TESEBBÜT (Sebat

dan) Sebat gösterme, dayanma, sabretme, direnme

* Bir nesneye yapışmak

Tevakkuf

TESEBBÜT Eğlenmek, oyalanmak

Geç gelmek

TESEBBÜT Rahatlık

* Sâkin olmak

TESECCU´ Kuşların cıvıltıları

* Seci´ yapmalar

TESECCÜD (Secde

den) (C

: Teseccüdât) Secde etme, secdeye kapanma

TESEFFÜH Sefihleşme

* Mütegayyer olmak, değişmek

* Akılsızlık etmek

TESEFFÜL Örtme

* Aşağı sarkma

* Bayağılaşma, aşağılaşma

TESEFSÜF Yaramaz olmak

TESEHHUB Bulutlanma

TESEHHUR Sahur yemeği yeme

(Bak: Sahur)
TESEHHUR Alay etme, maskaraya alma

TESEHHURKÂR Maskara

TESEHHÜD Uyanıklık

TESEHHÜR (Sehr

den) Gece uyumayıp uyanık kalma

TESEKKÜN (Sükûn

dan) Yatışma, sükûn bulma

* Miskin ve fakir olma

TESEKKÜN-İ DERYA Denizin sâkinleşmesi

TESEKKÜN-İ NİZA´ Kavganın yatışması

TESEKKÜR : Sarhoş olma

* Şeker hastalığı

* Şeker hastalığına tutulma

TESELLİ Avunma

Kederli ve gamlı olan bir kimseyi söz ve nasihatle ferahlandırma

TESELLİ-ÂMİZ Teselli verici, avutucu, avundurucu

TESELLİ-PEZİR f

Avutulabilir, avundurulabilir

TESELLİ-YÂB f

Avunan, avutulan, teselli bulan

TESELLU´ Ahmak olmak

TESELLUH (Silâh

dan) Silâhlanma, silâh kuşanma

TESELLUK Yüksek yere, duvar üstüne çıkma

* Sırt üstü uyuma

TESELLÜB Soyunma

* Kocası ölen kadının, zinetli elbisesini çıkarıp, matem elbisesini giymesi

(Bu iyi bir âdet değildir

)
TESELLÜL İnsanlar içinden sıyrılıp çıkma

* Verem hastalığına yakalanma

TESELLÜM Teslim edilen şeyi tekrar teslim alma

* Verilen bir şeyi alıp kaydetme

* Teslim olma

* İslâm olma

TESELLÜM Çentik çentik olma, diş diş olma

Gedik olma

* Ağzını yaşmaklama

TESELSÜL Zincirleme

Zincir gibi birbirine bitişik kısımlar olma

Silsile peyda etme

* Ulaştırma

* Man: (Bak: Delil-i ihtira)
TESELSÜL-Ü İLEL İlletlerin zincirleme devam etmesi

Sebeblerin teselsülü

TESELSÜLÂT (Teselsül

C

) Zincirlemeler

Zincirleme gitmeler

TESEMMİ Bir şahsa veya kabileye müntesib olma

* Bir isimle isimlenme

TESEMMUH Cömertlik etmek

TESEMMÜM Zehirlenmek

TESEMMÜMÂT (Tesemmüm

C

) Zehirlenmeler

TESEMMÜN (Semen

den) şişmanlama, semirme

TESENBÜL Sümbülleşme, sümbül verme

TESENNİ İki kat olma, eğilip bükülme

TESENNÜH Küflenme

TESENNÜM Ufak olmak

* Yerden iki üç karış yüksek olmak

* Hörgüç üstüne binmek

TESENNÜN Halinden dönmek

* Üzerinden yıl geçmek

* Yaşlı olmak, yaşlanmak, ihtiyarlamak

* (Sinn

den) Diş çıkarma

TESERBÜL Gömlek giymek

TESERRİ Cariye alma, odalık edinme

TESERRU´ (Sür´at

den) Koşma

Çabuk davranma

TESERRUT Yutmak

TESERVÜL Don giymek

TESE´SÜ´ Korkmak

TESETTÜR Kapanıp gizlenme

Örtünme

* Fık: Kadınların ve erkeklerin başkasına, nâmahremlere vücutlarının haram kısımlarını örtüp göstermemeleri

(Kur´an merhameten, kadınların hürmetini muhafaza için haya perdesini takmasını emreder

Tâ hevesat-ı rezilenin ayağı altında o şefkat madenleri zillet çekmesinler

Alet-i hevesat, ehemmiyetsiz bir hükmüne geçmesinler

Medeniyet ise, kadınları yuvalarından çıkarıp, perdelerini yırtıp, beşeri de baştan çıkarmıştır

Halbuki aile hayatı, kadın - erkek mabeyninde mütekabil hürmet ve muhabbetle devam eder

Halbuki, açık - saçıklık, samimi hürmet ve muhabbeti izale edip ailevi hayatı zehirlemiştir

Hususan suretperestlik, ahlâkı fena halde sarstığı ve sukut-u ruha sebebiyet verdiği şununla anlaşılır: Nasılki, merhume ve rahmete muhtaç bir güzel kadın cenazesine nazar-ı şehvet ve hevesle bakmak, ne kadar ahlâkı tahrip eder

Öyle de: Ölmüş kadınların suretlerine veyahut sağ kadınların küçük cenazeleri hükmünde olan suretlerine hevesperverane bakmak, derinden derine hissiyat-ı ulviye-i insaniyeyi sarsar, tahrip eder

S

)(Hem tefahhuş ve tefessüh etmeyen bir güzel kadın, nâzik ve seri´-üt teessür olduğundan; maddeten te´siri tecrübe edilen, belki semlendiren pis nazarlardan elbette sıkılır

Hatta iştiyoruz, açık saçıklık yeri olan Avrupa´da çok kadınlar, bu dikkat-ı nazardan sıkılarak "Bu alçaklar bizi göz hapsine alıp sıkıyorlar" diye polislere şekva ediyorlar

Demek medeniyetin ref´-i tesettürü, hilâf-ı fıtrattır

Kur´ân´ın tesettür emri fıtri olmakla beraber; o maden-i şefkat ve kıymettar birer refika-i ebediyye olabilen kadınları tesettür ile sukuttan, zilletten ve mânevi esaretten ve sefâletten kurtarıyor

L

)(Her müslüman için avret mahallerini örtecek, kendisini sıcaktan, soğuktan koruyacak miktar elbise giymek farzdır

Bu elbisenin etekleri, erkeklerde bacakların yarısına kadar; kadınlarda ayakların yüzlerine kadar uzamalıdır

Kolları da parmak uçlarına kadar uzun bulunmalıdır

B

İ

)(İhticab ve mesturiyetin "yani, perdelenme ve örtünmenin" nev´i ikidir

Biri: hane içinde ihticabdır ki, kadın kısmı evi içinde zevcinin ve mahremlerinin gayriye muhalit (Yani beraber ve birarada) olmamak ve görünmemektir

Diğeri: Hane dışında ihticabdır ki, kimseye görünmemek üzere yüzünü ve başdan aşağıya kadar bütün endamını (vücudunu) ve hatta libasını (yani: Evde giydiği elbisesini) örtmek ve gizlemektir

Bunun zıddına tekeşşüf (açılma) ve bunun da ifratına tebezzül (yani, ayak altına düşmüş ve herkesin oyuncağı olmuş derecede kıymetsiz ve mübtezel olmak) tabir olunur

Kadınlar tekeşşüfden ve tebezzülden ve ricalin (erkeklerin) iştahlı gözlerine, dar örtülerle arz-ı endam etmekten memnu´durlar

Yüzlerini ve ellerini hatta ayaklarını, namazda açık bulundurabilirler

Velâkin zaruret olmadıkça mahrem olmayana bunları (yani; yüzlerini, ellerini ve ayaklarını) dahi gösteremezler

Sokakta yüz açmak ve libasın (yani, evde giydiği elbisenin) kolunu veya eteğini örtüden (yani cilbabdan ve çarşaftan) çıkarmak, şeriatın emrine muhaliftir

İhticab (tam örtünmek) emr-i Kur´anîdir

Onda (örtünmede) tehavünün (yani, örtünmede lâkaydlık ile hassasiyet göstermemenin) vebali büyüktür

Yüz mahrem değildir tâbiri, salât (namaz) hakkında olmaktan gayride galattır

(yani: Yüz, namaz dışında mahremdir, örtülmelidir

)Sure-i Celile-i Ahzab ile inen hicab (örtünme) âyetinde: Açık-saçıklık, nehiy (haram) ve kadınlar erkekle ihtilattan (karışık bulunmaktan) men´ olunarak örtü altında siyanet kılındılar

(yani, muhafaza altına alındılar

) Ziynetlerinden mâdud olan libasları (yani, süs eşyası kabul edilen evde giydikleri elbiseleri) dahi erkeklerden örtünmeye mecbur olarak (yani: Kadınlara emredilerek) bürgü ve çarşaf içinde bulundular ve yüzlerine peçe çekip yalnız gözlerini açık bulundurdular

) (Ni´met-ül İslâm´dan)(Kızlar ve kadınlar baştan aşağıya kadar örtündükten başka, yürürken de edeb-i vakar ile yürüsünler

Örtüp gizledikleri sun´î veya hılkî zinetleri bilinsin diye bacak oynatıp, ayak çalmasınlar

Çapkın yürüyüşle nazar-ı dikkati celbetmesinler

) (Elmalılı Tefsiri, Sure: 24, Ayet : 31)(Tesettür etmeyip de bütün güzellik ve süspüsleriyle kendini yabancı gözlere vaz´ ve teşhir eden bir kadın tabiîdir ki; istiklâl ve hürriyetini ve vakar ve izzetini muhafaza edemez

O

S

) (Bak: Avret)
TESETTÜR-Ü NİSVAN Kadınların örtünmesi

TESE´ÜL (Sual

den) Dilenme, dilencilik etme

TESEVVİ Düzeltme, tesviye etme, düzleme

TESEVVÜB (Sevâb

dan) Sevap kazanma, sevaplanma

* Farz olan namazdan sonra nâfile namaz kılma

TESEVVÜK Misvak yapmak

TESEVVÜL Galip olmak, yenmek

TESEVVÜR Kadının çok doğurucu olması

TESEVVÜR Yüksekten aşağı inmek

TESEYYÜB (Seyyib

den) (Kadın) dul kalma

TESEYYÜB Üşenme, kayıtsızlık, tembellik

TESEYYÜD Yükseltme

* Sağlam olma

TESFİ´ Sıcağın, insanın yüzünü yakması

TESFİD Kebap yapmak için eti şişe dizme

TESFİF Dövüp ezme, toz haline getirme

TESFİH (Sefahet

den) Sefih görme, sefih sayma

Akılsız, müsrif ve eğlenceye düşkün addetmek

TESFİL (C

: Tesfilât) (Süfl

den)

Aşağılaştırma, sefilleştirme, bayağılaştırma

TESFİR (Sefer

den) Yolcu etme, yola çıkarma, sefere gönderme

TESHİK Ezme, dövme, döğerek ezme

TESHİL Öksürtme

TESHİL (C

: Teshilât) Kolaylaştırma

Zorluğa âit şeyleri kaldırma

TESHİLAT (Teshil

C

) Kolaylıklar

TESHİLEN Kolay olmak üzere

TESHİM Nakışlı etmek, nakışlamak

TESHİM Yüzüne kara vurmak

TESHİN Isıtmak, soğukluğunu gidermek

TESHİNÂT (Teshin

C

) Isıtmalar, kızdırmalar

TESHİR Büyüleme, sihir yapma, aldatma

* Yemek ve içmeğe muhtaç etme

TESHİR Zaptetme, hâkim olma, zorla ele geçirme

* İtaat ettirme

* Hakir ve zelil etmek

TES´İD Tebrik etme, saadetlendirme

* Sevinç ve sürur ile bayram yapma

TE´SİF Sacayak üstüne çömlek koymak

TE´SİL Tez etmek

Sür´atli yapmak

TE´SİL Sermaye vermek

* Asıl etmek

TE´SİM Günah işledin demek

Bir kimsenin günahkâr olduğunu söylemek

TE´SİN Tağyir etmek, değiştirmek

TE´SİR Bir şeyde eser ve nişane bırakma

* Vasıfları ve halleri değiştirme

* İşleme, dokuma, iz bırakma

* İçe işleme

* Kederlenme

(Esbaba te´sir-i hakiki verilmemiş

Vahdet ve celâl öyle ister

Lâkin mülk cihetinde esbab dest-i kudrete perde olmuştur

İzzet ve azamet öyle ister

Tâ, nazar-ı zâhirde, dest-i kudret mülk cihetindeki umûr-u hasise ile mübaşir görülmesin

M

)(Kevn ve vücud sahasında durup, ahval-i âleme dikkat eden adam, hadsî bir sür´atle anlar ki: Te´sir ve fâiliyet lâtif, nurani, mücerred olan şeylerin şe´ni olduğu gibi; infial, kabiliyet, teessür de maddi, kesif, cismani şeylerin hassasıdır

Evet misal olarak semadaki nur ile yerdeki şu kocaman dağa bak

O nur semâda iken ziyâsiyle yerde iş görür, faaliyettedir

O dağ ise, azametiyle beraber faaliyetsiz yerinde oturuyor

Ne bir tesiri var ve ne de bir fiili var

Ve keza, eşya arasında vukua gelen fiillerden anlaşılıyor ki, hangi bir şey lâtif, nurani ise, sebep ve fâil olmaya kesb-i liyakat eder

Kesafeti nisbetinde de infial ve müsebbebiyet mertebesine yakışıyor

Bundan anlaşılıyor ki, esbab-ı zâhiriyenin Hâlikıyla, müsebbebatın mucidi, ancak ve ancak Nur-ül-Envar, Sâni-i Ezelî´dir

M

N

)
TES´İR (Sa´r

dan) Ateşi yakıp alevlendirme

* Kıymet ve değer koyma

Narh koyma

TE´SİRAT (Te´sir

C

) Te´sirler

TE´SİS Kurma, temelleştirme, esaslar koyma

* Esas koymakla sâbit, sağlam ve kararlı kılmak

TE´SİSAT (Te´sis

C

) Te´sisler, kuruluşlar

Kurulup temelleştirilen şeyler

TE´SİYE Teselli verme, avutma

TESKIYE (Saky

dan) Su verme

* Sulama

TESKİB (Sakb

dan) Delik açma, delme

TESKİF Düzeltip ve doğrultup beraber etmek

Eşitlendirmek

TESKİF Evin üstünü örtmek

TESKİL (Sakl

dan) Ağırlaştırma

Ağırlığını artırma

TESKİM (Sakm

dan) Hasta etme

* Bozuk ve yanlış sayma

TESKİN Rahatlandırma

Yatıştırma

Sükunet verme

Şiddet, hiddet ve ıztırabını izale etme

* Gr: Bir harfi sâkin okuma

TESKİR (Sekr

den) Sarhoş etme

* Gözü kamaştırıp görmesini zayıflatmak

TESKİT (Sükût

dan) Susturma

Sükût ettirme

TESLİ´ Yarmak

TESLİB Soyunmak

* Gammazlık

* Erkeği ölen kadının, keder esvâbı giymesi

TESLİF Kahvaltı etme

* Takdim etmek

* Bir nesnenin fiyatını evvelden vermek

TESLİH (Selh

den) Derisini yüzüp çıkarma

TESLİH Silâhlandırma

Silâh ile donatma

TESLİHÂT-I ASKERİYE Askerin silâhlandırılması

TESLİL (Sell

den) Sıyırıp çekme

* Verem etme

TESLİM Bir emâneti verme

* Kabul etme

* Doğru ve haklı bulma

* Selâmetle dua etme

* Karşısındakinin hükmü altına girme

* Kendini Allah´ın takdirine terketme, emri altına girme

* Belâ ve âfetten korunur olma

* Bir şeyi, yeni sâhibine verme

* Dayanamayıp pes deme

* Hakikat olduğunu söyleyip i´tiraf etme

TESLİM-İ CAN Ölme

TESLİM-İ RUH Ölme

Ruhu teslim etme

TESLİM Diş diş etme

Merdiven haline getirme, ayak ayak düzme

TESLİMAT (Teslim

C

) Bir hesap üzerine yapılan ödemeler

TESLİMİYET Kendini Allah´a veya başka birinin iradesine terketmek, boyun eğmek

TESLİM-KERDE f

Teslim edilmiş olan

TESLİS Üçleme

Hristiyanların sonradan uydurdukları ve dinlerinin esasında olmayan bir akidedir ki; bazılarının hâşâ, Cenab-ı Hakk Üçdür, bazıları da Üçü birdir diyerek, Allah´a şerik ve ortak tanımaları

Cenab-ı Hakk´ı Üç Unsurdur diye tevehhüm etmeleri

(Ekanim-i selâse de denir

)
TESLİT Havâle etmek

(Bak: Taslit)
TESLİYE Avutma, teselli etme

TESLİYE-İ HÂTIR Gönül alınma

TESLİYET Avutma, teselli verme

TESLİYET-BAHŞ f

Avutucu, teselli verici

TESLİYET-KÂR f

Avutucu, teselli verici

TESMİ´ (C

: Tesmiât) (Sem´

den) İşittirme, duyurma

TESMİA Halka ibadetini ve amelini işittirme, duyurma

TESMİAT (Tesmi

C

) İşittirmeler, duyurmalar

TESMİD Yere ters ve kül dökmek

TESMİH Yab yab gitmek

* Süngü ağacını yontup düzeltmek

TESMİM Zehirleme

TESMİMEN Zehirleyerek

TESMİN (Sümn

den) Sekizleme

Sekize bölme

Sekize çıkarma

* Bir şeye kıymet biçme

TESMİN (Semen

den) Semirtme, yağlatma

TESMİR Çivileme, mıhlama

TESMİR (Semer

den) İktisad ederek malın çoğalması

* Ağaçların çiçeklerini döküp yemiş bağlaması

TESMİR Koyu nesneye su katıp duru etmek

* İksir ile sağlamlaştırmak

TESMİT Edb: Gazel yahut kasideyi "müsemmat" tarzında tanzim etme

TESMİT Aksıran kimselere: "Yerhamükâllah: Allah sana merhamet etsin" demek

TESMİYE İsimlendirme

Ad verme

* Besmele çekme

TESNİD Dayak vurmak

TESNİM Hörgüçleyerek yukarı yükseltmek, terfi etmek mânasına masdar olup, yükseklik mânasıyla Cennet çeşmelerinden bir çeşmenin ismidir

İbn-i Abbas´tan rivayet edildiğine göre Cennet meşrubatının en yükseğidir

(E

T

)
TESNİYE Vasıflandırma

* Gr: Arapçada bir kelimenin iki şeye delâlet etmesi hâli, kelimeyi iki şeye delâlet ettiren siga

Bu şekil kelimenin sonuna "elif-nun" veya "ye-nun" getirilerek yapılır

Meselâ: Recul: Adam

İki adam demek için: Reculân () veya Reculeyn () denir

TESNİYE Bir şeyi kolaylaştırma

TESRİ´ Hızlandırma

Sür´atlendirme

Acele ettirme

TESRİAN Hızlandırarak

Çabuklaştırmak için

TESRİÂT (Tesri´

C

) Çabuklaştırmalar, hızlandırmalar

TESRİB Esasen işkembeden içyağını ayırmak demek olup, mecâzen: Tekdir ve muaheze mânasına kullanılır

* Darılma

Ayıplama

* Başa kakma

TESRİB (Sürub

dan) (Asker) gönderme, yollama

* Atı ve deveyi bölük bölük edip yollamak

TESRİC Kandil yakmak

* Güzelleştirmek

* Hayvanı eyerleme

Hayvana eyer vurma

TESRİD Davar boğazlandığında daha soğumadan bir yerini kesmek veya kırmak

TESRİD Sahtiyan dikmek

* Kırba dikmek

TESRİH Talâk

Boşanma, ayrılma

* Halâs etme, kurtarma

* Bırakma, salıverme

* Kıl tarama

* Asan etme, kolaylaştırma

TESRİH-İ LİHYE Sakal bırakma

TESRİK (Sirkat

den) (C

: Tesrikat) Bir kimseye hırsız deme

TESRİR (C

: Tesrirât) (Sürur

dan) Sevindirme

TESRİYE Gam ve kederi bırakma

Kederi yok etme

TESTİH Yassı ve düz yapmak

* Eşit yapmak, beraber etmek

TESTİH Yün ve pamuk tepmek

TESTİR Gizleme, saklama, setretme, örtme

TESVİB Sevab vermek demektir

Sevab da ceza gibi, hayır veya şer herhangi bir şeyin karşılığıdır

Sevab, hayırda meşhur olmuştur

Lisanımızda da ceza, şerde kullanılmıştır

(E

T

)
TESVİD Karartma

Yazı ile karalama

Yazmak, müsvedde yapmak

TESVİF (Sevf

den) (C

: Tesvifât) Sebepsiz olarak atlatma, geciktirme

TESVİG Cevaz verme

* Kolaylaştırma

* Tecavüz etmek, haddini aşmak

TESVİK (Sevk

den) Sürme, ileri gütme

TESVİK (Misvak

dan) Dişleri misvaklama

TESVİL (C

: Tesvilât) Kötü bir şeyi güzel göstererek aldatma

* Tezyin etmek, süslemek

TESVİM Davarı otlamaya salmak

* İşaretlemek, nişan etmek

* Dağlamak

TESVİR Büyük derecelere çıkma, büyük işlere yükselme

* Koluna bilezik yapma

TESVİR Toz kaldırma

* Derin ve gizli mânayı araştırma

TESVİS Buğdaya bit düşmek

TESVİT Karıştırmak

TESVİYE Seviyelendirme

Düzleme

Beraber etme

İki şeyi müsavi etme

* Bir neticeye bağlama

TESVİYE-İ DEYN Borç ödeme

TESVİYE-İ UMÛR İşlerin görülüp neticelendirilmesi

TESYAR Gönderme, gönderilme

(Eşya hakkında) (Tisyâr şekli yanlıştır)
TESYİL Akıtma

Akıtılma

Sel gibi akıtılma

TESYİR (Seyr

den) (C: Tesyirât) Gönderme, yollama

Seyrettirme

* Sürmek

* Bezi yol yol alaca edip dokumak

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEŞABÜH Benzeşme

Birbirine benzeme

TEŞABÜK Şebekelenme

Karışık, dolaşık hâl alma

TEŞABÜR Birbiriyle karışlarını ölçmek

* Kavga etmek için birbirine karşı gelmek

TEŞACÜR (şecer

den) Sopalarla vuruşma

Birbirine girme kavga, dövüş

TEŞAFF Kap içinde olan suyu içmek

TEŞAHH Bahillik edişmek

TEŞAHHUB Akmak, seyelan etmek

TEŞAHHUM (Şahm

dan) Yağlanma, semirme, şişmanlama

TEŞAHHUS (C

: Teşahhusât) Şahıslanma, belirlenme

Tarif edilebilir hâle gelme

TEŞAHUS Deprenmek

Muhtelif etmek, çeşitli yapmak

TEŞAHÜD Hazır olmak

TEŞAKİ (Şekvâ

dan) Birbirinden şikâyet etme

* Dertleşme

TEŞAKK Muhalefet edişmek, uyuşamamak

* Zor ve meşakkatli olmak

TEŞAKKUK (Şakk

dan) Yarılma, ikiye ayrılma

TEŞAKÜL (şekl

den) şekil ve suretçe bir olma

Birbirine uyma

TEŞAKÜS Husumet edişmek, düşmanlık yapmak

TEŞAM Yılışmak, gülüşmek

* Koklaşmak

TEŞAMUH (şemh

den) Yüce, büyük, yüksek olmak

Yükselmek

TEŞANÜ´ Buğz edişmek, kin gütmek

TEŞARÜK Ortaklık etme

Birbirine ortak olma

TEŞA´ŞU´ Şaşaalanma, parıldama

TEŞATÜM (şetm

den) Sövüşme

TEŞA´U´ Fiz: Işığın merkezden etrafa doğru dalgalanması

TEŞAUB Şubelenme

Ayrılıp kol kol olma

Çatallaşma

Kısımlara ayrılma

TEŞA´UB Perâkende ve kol kol olup bölükler ve şubeler sahibi olma

* Bozuk bir şeyin düzelmesi

* Iraklaşmak

TEŞA´UB-U AKVAM Kavimlerin kısım kısım, şube şube olması

TEŞA´UBÂT (Teşa´ub

C

) Şubeler

Bölük bölük, kısım kısım olmalar

TEŞA´UL (şu´l

den) Parlama, tutuşma

TEŞAUR şâirlik taslamak

Kendini şâir gibi göstermek

TEŞA´UR (Şa´r

dan) Kıllanma, tüylenme

TEŞA´US Tozlu topraklı olmak

Kirlenmek

Paslanmak

TEŞAÜM şom tutmak

TEŞAÜN Eskimek

TEŞAVÜR (Şurâ

dan) Danışma, müşâvere etme

TEŞAVÜS Gururlanıp gözücuyla bakmak

TEŞAYU´ Birbiriyle yâr olmak

TEŞBİ´ Karnını doyurma

TEŞBİB Saç ve sakal ağarmak

* Ateş yakma

* Kasidede mahbubdan bahsetme

TEŞBİH (C

: Teşbihât) Benzetmek, benzetilmek

Benzetiş

Bir vasıfta vehmetmek

(Bak: Müşebbihe) *Edb: Aralarında maddi veya mânevi bir münasebet bulunan iki şeyi birbirine benzetmek san´atı

Erkân-ı teşbih: (Teşbihin rükünleri) : 1- Müşebbeh (Benzetilen), 2 - Müşebbehün bih (Kendisine benzetilen), 3 - Vech-i şebeh (benzetme ciheti), 4 - Edât-ı teşbih (Teşbih edatı) Birinci ve ikinciye (Yâni, müşebbeh ve müşebbehün bih) "tarafeyn : İki taraf" denir

Meselâ: "Nuri şecâatte Hazret-i Ali gibidir" denildiğinde: "Nuri" müşebbeh, "şecâatte" vech-i şebeh, "Hazret-i Ali" kelimesi ise müşebbehün bih´dir

"Gibi" kelimesi ise edat-ı teşbihtir

Edât-ı teşbih olanlar: "gibi, meselâ, misâl, sanki, meğerki, mesel, mânend, andırır, âdetâ, çü, çün, tek, benzer, zannolunur, veş" (gibi kelimelerdir

)(Pekçok teşbih ve temsiller bulunuyor ki, mürur-u zamanla veya ilmin elinden cehlin eline geçmesiyle hakikat-ı maddiye telâkki ediliyor

Hatâya düşer

Meselâ: "Sevr" ve "Hut" isminde ve âlem-i misâlde sevr ve hut timsâlinde berri ve bahri hayvânat nâzırlarından iki melâiketullah, âdeta bir koca öküz ve cismani bir balık zannedilerek Hadise ilişilmiş

Hem meselâ: Bir vakit huzur-u Nebevide derin bir ses işitildi

Resül-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm ferman etti ki: "Bu gürültü, yetmiş senedir yuvarlanıp ta ancak bu dakika cehennemin dibine düşen bir taşın gürültüsüdür

" İşte bu Hadisi işiten, hakikata vâsıl olmıyan inkâra sapar

Halbuki, yirmi dakika o Hadisten sonra kat´iyyen sabittir ki: Biri geldi

Resül-i Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâm´a dedi ki: "Meşhur münafık, yirmi dakika evvel öldü

" Yetmiş yaşına giren o münafık cehennemin bir taşı olarak bütün müddet-i ömrü tedennide esfel-i sâfiline küfre sukuttan ibaret olduğunu gayet beligane bir surette Resül-i Ekrem Aleyhissalâtü vesselâm beyan etmiştir

Cenâb-ı Hak, o vefat dakikasında o sesi işittirip ona alâmet etmiştir

S

)(Teşbih ve temsiller, havastan avama geçtikçe, yani ilmin elinden cehlin eline düştükçe, mürur-u zamanla hakikat telâkki edilir

R

N

)
TEŞBİHÂT (Teşbih

C

) Benzetmeler, teşbihler, benzetilmeler

TEŞBİH-PERESTLİK Kelâmda lüzumundan fazla teşbihe yer vermek

TEŞBİH Yassı ve enli yapmak

TEŞBİK (Şebeke

den) Şebekeleştirme, ağ biçimine koyma

TEŞBİR Karışlama

* Ölçme

TEŞBİT Bir kimseyi işinden geciktirme, mani olma

TEŞBİT Dağıtmak, perâkende etmek

TEŞCİ´ Şecâatlandırma, cesaret verme

Bahadırlık etme

TEŞCİR (Şecer

den) Ağaçlandırma

TEŞDİB Arıtmak, temizlemek

* Tımar etmek

TEŞDİD Şiddetlendirme, sağlamlaştırma, kuvvet verme

* Gr: Harfi iki defa okuma

Harfi şeddeli okumak

TEŞDİH Baş yarmak

TEŞEBBU´ Tok değilken kendini tok göstermek

TEŞEBBÜB şap haline gelme, şaplaşma

TEŞEBBÜH Benzemek, müşâbehet etmek

Zorla benzemeğe çalışmak

TEŞEBBÜH-Ü Bİ-L VÂCİB (Bak: Aristo)
TEŞEBBÜK (Şebeke

den) Ağ şeklini alma

Şebekeleşme

* Parmaklarını birbirine giriştirmek

TEŞEBBÜS Bir işe girişmek

Bir işi ilk olarak teklif etmek

* Sağlam bir niyetle bir şeye başlamak

* El ile yapışıp bırakmamak

TEŞECCU´ Bahâdırlık göstermek, kahramanlık yapmak

TEŞECCÜR Ağaçlanma, ağaçlaşma

TEŞEDDUK Ağzın köşesiyle konuşmak

TEŞEDDÜD Sertleşme

Kuvvet ve dayanıklık kesbetme

Şiddetlenme

Çok şiddetli olma

* Keskinleşme

TEŞEFFİ Rahatlamak

Şifâ bulmak

* Öc almak

Öc veya intikam almakla yüreği soğumak

(Tenkidin sâiki ya nefretin teşeffisidir veya şefkatin tatminidir

Dostun veya düşmanın ayıbını görmek gibi

R

N

)
TEŞEFFİ-İ GAYZ Öfkesinin öcünü alarak rahatlamak

İntikam alarak yüreğini soğutmak

TEŞEFFU´ şafiî mezhebine geçmek

şafiî olmak

TEŞEHHİ Hırsla istemek

İştahlanmak

TEŞEHHUT Maktulün kan içinde yuvarlanması

TEŞEHHÜD Şehadet getirmek

* Namazdaki şehadet miktarı oturmak ve "Et-tahiyyât" okumak

TEŞEKKİ (C

: Teşekkiyât) Şekvada bulunma

Kötü ahvalini ihbar ile şikâyet etme

TEŞEKKÜK şek ve şüphe etme

TEŞEKKÜL şekillenme

şekil alma

* Meydana gelme

TEŞEKKÜLÂT (Teşekkül

C

) Teşekküller

şekillenmeler

* Kuruluşlar

TEŞEKKÜLÂT-I ARZİYE Dünyanın ilk yaratılışı

( $Ey Arkadaş! Bu âyet, arzın semadan evvel yaratılmış olduğuna delâlet eder ve $ $ âyeti de semavatın arzdan evvel halkedildiğine dâlldir

Ve $ âyeti ise ikisinin bir maddeden beraber halkedilmiş ve sonra birbirinden ayırd edilmiş olduklarını gösteriyor

Şeriatın nakliyatına nazaran, Cenab-ı Hak bir cevhereyi, bir maddeyi yaratmıştır, sonra o maddeye tecelli etmekle bir kısmını buhar, bir kısmını da mâyi kılmıştır; sonra mâyi kısmı da, tecellisiyle tekâsüf edip köpük kesilmiştir; sonra arz veya yedi küre-i arziyeyi o köpükten halketmiştir

Bu itibarla, herbir arz için hava-i nesimiden bir sema hasıl olmuştur; sonra o madde-i buhariyeyi bastetmekle yedi kat semavatı tesviye edip yıldızları içine zer´etmiştir; ve o yıldızlar tohumuna müştemil olan semavat, in´ikad etmiş, vücuda gelmiştir

Hikmet-i cedidenin nazariyatı ise şu merkezdedir ki: Görmekte olduğumuz manzume-i şemsiye ile tâbir edilen güneşle ona bağlı yıldızlar cemaati, basit bir cevhere imiş; sonra bir nevi´ buhara inkılâb etmiştir; sonra o buhardan, mâyi-i nâri hasıl olmuştur; sonra o mâyi-i nâri, bürudet ile tasallüb etmiş, yani katılaşmış; sonra şiddet-i hareketiyle bazı büyük parçalarını fırlatmıştır, o parçalar tekâsüf ederek seyyarat olmuşlardır; şu arz da onlardan biridir

Bu izahata tevfikan, şu iki meslek arasında mutabakat hasıl olabilir

Şöyle ki:"İkisi de birbirine bitişikti, sonra ayrı ettik

" mânasında olan $ nın ifadesine nazaran, manzume-i şemsiye ile arz, dest-i kudretin madde-i Esiriyeden yoğurmuş olduğu bir hamur şeklinde imiş

Madde-i Esiriye, mevcudata nazaran akıcı bir su gibi mevcudatın aralarına nüfuz etmiş bir maddedir

$ âyeti, şu madde-i Esiriyeye işarettir ki: Cenab-ı Hakk´ın Arş´ı, su hükmünde olan şu Esir maddesi üzerinde imiş

Esir maddesi yaratıldıktan sonra, Sâniin ilk icadlarının tecellisine merkez olmuştur

Yani Esiri halkettikten sonra, cevâhir-i ferd´e kalbetmiştir

Sonra bir kısmını kesif kılmıştır ve bu kesif kısımdan, meskûn olmak üzere yedi küre yaratmıştır

Arz, bunlardandır

İşte arzın, hepsinden evvel tekâsüf ve tasallüb etmekle acele kabuk bağlıyarak uzun zamanlardan beri menşe-i hayat olması itibariyle hilkat-i teşekkülü semavattan evveldir

Fakat arzın bastedilmesiyle nev´-i beşerin taayyüşüne elverişli bir vaziyete geldiği semavatın tesviye ve tanziminden sonra olduğu cihetle, hilkatı, semavattan sonra başlarsa da, bidayette, mebde´de ikisi beraber imişler

Binâen alâhâzâ, o üç âyetin aralarında bulunan zahirî muhalefet, bu üç cihetle mutabakata inkılâb eder

İ

)
TEŞEKKÜR Yapılan iyilikten memnun kalındığını bildirmek için söylenen şükür ifadesi

* Şükür etmek

* Birisine karşı "Sağ ol, var ol, ömrüne bereket" gibi söylenen minnet sözleri

TEŞEKKÜRÂT (Teşekkür

C

) Teşekkürler

TEŞELŞÜL (C

: Teşelşülât) Suyun yüksek bir yerden aşağı şarıltı ile dökülmesi, çağlayan oluşturması

* Soğuk su banyosu yapma, duş yapma

TEŞEMMÜL İhrama bürünme

TEŞEMMÜM (şemm

den) Koklama

TEŞEMMÜR İşe hazırlanma

TEŞEMMÜS (Şems

den) Güneşleme, güneşe çıkma

* Güneş çarpması

TEŞEMMÜT Hayırla ve bereketle duâ etmek

TEŞENNÜC (Şenc

den) (C

: Teşennücât) Buruşuk olma, buruşma

* Adalelerin gerilip büzülmesi, kasılması

* Korkmak

* Titremek

TEŞENNÜF Küpe takınma

* Süslenme

TEŞENNÜN Adamın ihtiyarlıktan dolayı derisinin buruşup kuruması

* Eskimek

TEŞERRU´ şeriata uygun davranma

TEŞERRUK Güneşte oturmak

TEŞERRÜB Suyu kendine çekme, içme

* Meşreb sahibi olma

TEŞERRÜF şereflenme

şeref bulma

Ulviyete erişme

TEŞERRÜFÂT (Teşerrüf

C

) Şeref duymalar, şereflenmeler

Saygı göstermeler, hürmet etmeler

TEŞETTİ (Şitâ

dan) Kışlama

Kış mevsimi boyunca bir yerde oturma

Kışı geçirme

TEŞETTÜT Dağınık olma

Dallara ayrılma

Çatallaşma

Dağılma

Perişan olma

TEŞE´UB Budaklanmak

* Perâkende olmak, dağılmak, saçılmak

TEŞE´ÜM Kötüye yorma

Uğursuz sayma

Bu anlayış dinimizde men edilmiştir

* Sola dönme

* Sola yatma

TEŞEVVUK şevklenme, istek gösterme, arzu etme, sevinme

TEŞEVVÜH Çirkinlik

TEŞEVVÜŞ Karma karışık olma

* Bulanıklık, karışıklık

TEŞEYTUN Yaramazlık etmek

TEŞEYYU´ Şiilik taslamak

Şii olma

(Bak: Şia) * Vedalaşmak

* Ardınca ve peşinden gitmek

TEŞEYYUH Şeyh olduğunu iddia etmek

Şeyhlik taslama

* İhtiyarlama, yaşlanma

TEŞEYYÜB (C

: Teşeyyübât) İhmalcilik, kayıtsızlık

TEŞEYYÜD Yükseltme

Sağlamlaştırma

TEŞEYYÜH (Şeyh

den) İhtiyarlama

* Şeyhlik iddiasında bulunma

TEŞEZZİ Pâre pâre olmak

Pârelenmek

TEŞEZZÜB Dağılma, dağınık olma

TEŞEZZÜN Yoğun ve katı olmak

TEŞEZZÜR Ayrılmak

* Korkmak

* Hazırlanmak

* Davara binmek

TEŞFİ´ Şefaat etmek, affı için sebep olmak

TEŞFİYE (Şifâ

dan) İyileştirme, şifalandırma

TEŞHİR Göz önüne serme, gösterme

Sergi serip âleme ilân etme

* Meşhur ve nâmdâr kılmak

* Kılıç sıyırma

TEŞHİR-İ SİLÂH Silâh çekme

TEŞHİRGÂH f

Sergi yeri, herkese gösterme yeri

TEŞHİRGÂH-I ENÂM f

Mahlukatın herkese gösterildiği yer, dünyâ

TEŞHİS Şahıslandırma

Şekil ve suret verme

Seçme, ayırma, ne olduğunu anlama

Tanıma

* Hastalığın ne olduğunu anlayıp bilmek

* Edb: Canlılandırmak, suretlendirmek

* Eşyaya şahsiyet vermek

TEŞHİT Kana bulaştırmak

TEŞHİYE "Gönlün ne isterse sana vereyim" demek

TEŞHİZ (C

: Teşhizât) (Şahz

dan) Sivriltme, keskinleştirme

* Bileme

* Gücünü, kuvvetini artırma

*Uyandırma

TEŞ´İB (C: Teş´ibât) Şubelere ayırma, dallandırma

TE´ŞİB Kandırmak

TEŞ´İL (Şu´l

den) Parlatma

Tutuşturma, alevlendirme

TE´ŞİR Gedik etmek

TEŞKİH Hurma koruğu renklenmeye başlamak

TEŞKİK (Şakk

dan) Parça parça yarma

İkiye ayırma

Yarmak

TEŞKİK Şüphede bırakmak

Şüpheye atmak

TEŞKİKÂT Şek ve şüpheler

Şüphede bırakmalar

TEŞKİL Vücud vermek

Suretlendirmek

Şekil vermek

Meydana getirmek

* Atın iki önayağı ve art ayağının birisinin beyaz olması

TEŞKİLÂT Tertipli ve düzenli çalışan birlik

TEŞKİLÂT-I ESASİYE Anayasa

Kanun-u esasî

Devletin temel kuruluş şeklini tayin eden ve teşrinin yani meclisin, hükümetin ve mahkemelerin salâhiyetleri nasıl kullanılacağını; vatandaşların umumi hak ve hürriyetlerini gösteren temel kanunlardır

TEŞMİ´ (Şem´

den) Mumlama, bal mumuna batırma

TEŞMİL Şâmil kılmak

İhata eylemek

Kaplamak

İhrama bürünmek ve sür´atle yürümek

TEŞMİM (Şemm

den) Koklatma

Koklatılma

TEŞMİR (Şemr

den) Sıvama veya sıvanma

TEŞMİR-İ SÂİD Kolları sıvama

* Mc: Bir işe iyice adamakıllı girişme

TEŞMİS (Şems

den) Güneşe tutma, güneşe serme

* Güneşe tutup hasta etme

TEŞMİT Aksıran kimseye: "Yerhamükâllah: Allah sana merhamet etsin" deme

TEŞMİYET Aksırana karşı hayır ve bereketle duâ etmek

(Yerhamükümullâh: Allah size merhamet ve rahmet ihsan etsin) meâlinde dua etmek

TEŞNE f

Susamış

* Mc: İstekli, çok arzulayan, heveskâr

TEŞNEDİL (C

: Teşnedilân) Candan ve yürekten isteyen

TEŞNEGÂN (Teşne

C

) f

İstekliler

* Susamışlar

TEŞNEGÎ f

Susama

TEŞNELEB f

Dudağı kurumuş, çok susamış

Yanık, susuz

TEŞNİ´ Başa kakmak

* Davara binmek

* Silâh takınmak

* Kötülük yapmak

Kötü göstermek

Ayıplamak

* Birisinin çok şeni´ olduğunu söylemek

TEŞNİÂT (Teşni´

C

) Ayıplamalar, çirkin bulmalar

TEŞNİF Küpe takma

Küpe takınma

* Süslenme

Küpe ile süsleme

TEŞNİR Ayıp vermek

TEŞRİ´ Yolu açık ve vâzıh kılma

* Şeriata isnad ve nisbet eylemek

* Kanun vaz´ ve tenfiz eylemek

* Peygamberimizin (A

S

M

) şeriata dair emretmesi

* Havuza su getirmek

TEŞRİ´-İ EVAMİR Emirleri, işleri şeriata göre yürütme, idare etme, işleri şeriata uygun kılma

TEŞRİ´ EYLEMEK Dinî emir ve yasakları bildirmek

Kanun bildirmek

Bir emrin kanun gibi tatbikini istemek

TEŞRİC Cem´etmek, birbiri üstüne yığmak

* Kerpiçi yerinden ayırmak

TEŞRİD Ayırma, dağıtma

Dilim yapıp kesmek

* Nefyetme, kovalama

* Belâya atma

Ürkütüp kaçırma

Sevketme

* Birisinin ayıbını teşhir eylemek

TEŞRİF Şereflendirmek

Yüksek yere çıkmak

Şeref vermek

* Bir yere buyurmak

TEŞRİFAT (Teşrif

C

) Resmî kabul ve ziyaretlerdeki kabul merasimi

Protokol

TEŞRİH Bir kitap veya ibareyi anlaşılır şekilde açıklamak, tafsilât vermek

İnceden inceye didikleyip araştırmak

* Tıb: Bir cesedi kesip parçalara ayırarak incelemek

TEŞRİHAT Açıklamak, tafsilât vermek, inceden inceye araştırmak

TEŞRİHAT-I HİKEMİYE Hikmet ve felsefe nazarıyla yapılan araştırma, açıklama

TEŞRİÎ (Teşriiye) Şeriatla, kanun ile, kanun yapma ile alâkalı, şeriata müteallik, kanuna dair

TEŞRİÎ MASUNİYYET (Masuniyyet-i teşriiye) Milletvekillerinin Meclis´te izhar ettikleri fikir ve verdikleri reylerden, mes´uliyete tâbi olmamaları

TEŞRİK Güneşlendirme

Güneşte kurutma

* Eti parçalayıp güneşte kurutma

* Doğu tarafına gitme

TEŞRİK Ortak etme

İştirak ettirme

TEŞRİK-İ MESAÎ Birlikte çalışmak

İşbirliği etmek

Bir işi beraber yapmak

TEŞRİK TEKBİRLERİ Zilhiccenin dokuzuncu günü, yani Kurban Bayramının arefe günü, sabah namazından başlayarak, bayramın dördüncü günü ikindi namazına kadar olan, her farz namazın selâmından sonraki alınan tekbirler

TEŞRİM Yarmak

* Yırtmak

TEŞRİN Eskiden yılın on ve onbirinci aylarına verilen ortak isim

TEŞRİN-İ EVVEL Ekim ayı

TEŞRİN-İ SÂNİ Kasım ayı

TEŞRİR Güneşte bez serip kurutmak

TEŞT Tekne, teşin, leğen, kap

TEŞTİR Edb: Bir gazeli teşkil eden beyitlerin beher mısraı arasına ikişer mısra ilâve etmek

TEŞTİR Bir nesneye ayıp vermek, noksanlık vermek

TEŞTİT Dağıtma, dağıtılma

Perişan etme

TEŞTİYE Kışın uyuyan hayvanların uykusu

TEŞVİF Tezyin etmek, süslemek

* Haberli olmak, anlamak, muttali olmak

* Bakmak, nazar etmek

TEŞVİH Çirkin yapmak

TEŞVİK Şevklendirme

Şevke getirme

Kışkırtma

Kaldırma

Cesaret verme

TEŞVİK Diken bitmek

* Ağacın dikenli olması

TEŞVİKAT (Teşvik

C

) İsteklendirmeler, şevke getirmeler

Kışkırtmalar

TEŞVİR İçinde bulunma

İçine alma, içine alıp gizleme

* Satılık olan hayvanı pazara çıkarıp gösterme

TEŞVİŞ Karıştırma

Karma karışık etme

Bulandırma

TEŞVİŞİYYET Karışıklık, bozukluk

TEŞVİT Tüyü ve kılı gitsin diye ateşe tutmak

TEŞVİYE Kebap yapmak

Kebap vermek

TEŞYİ´ Uğurlamak

Gideni selâmetlemek

Yolcu etmek

* Cesaretlendirmek

TEŞYİD Müşeyyed etmek

Binayı yükseltip sağlamlaştırmak

TEŞYİE Dilemek, istemek

TEŞZİB Ağaç budamak

TETABBUB (Tıbb

dan) Hekim olmadığı hâlde hekimlik yapma

TETABU´ Fasılasız birbiri ardından gelmek

Aralıksız birbirini takib etmek

TETABU-U İZAFAT Bir çok kelimenin birbirine muzaf ve muzafün ileyh olması

Zincirleme isim takımı

(İhtizazat-ı esvat-ı beşeriye misalinde olduğu gibi

)
TETABUK Birbirine uygun ve muvafık olmak

Uymak

Birşeye uygun düşmek

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TETAFFUL (Tufl

dan) Dalkavukluk

TETAHHUL Tıb: Dalak şişmesi

TETAHHUR Temizlenme

* Günah işlemekten uzaklaşma

TETAHHURÂT (Tetahhur

C

) Temizlenmeler

TETALLU´ Boynunu uzatarak başını kaldırma

TETA´UM (Ta´m

dan) Tatma, tadına bakma

TETAVÜL Uzun olma, uzama

* Zulüm etme

* Birbirine muhalefet, kibir ve taazzum etme

* Musallat olma

* Mugayeret eylemek

TETAVVU´ (Bak: Tatavvu´)
TETAVVUAN Nafile olarak, nafile tarzında

TETAVVUF Tavaf etme

Ziyaret maksadıyla bir şeyin veya bir yerin etrafını dolanma

TETAVVUK Boyuna gerdanlık gibi şeyler takma

TETAVVUS Tavus gibi renk renk elbise giyme

TETAYÜR (Tayeran

dan) Uçuşma

Uçuşup dağılma

TETBİ´ Peşini bırakmayıp iyice araştırma

* Uyma, tâbi olma

TETBİN Fikrinde ve görüşünde dikkat etmek

TETBİR Helâk etmek, mahvetmek

TETBİT Zarar ve ziyan yapma

TE´TE Tekebbürlenmek, gururlanmak

Ululanmak

TETEBBU´ Araştırıp tetkik etme

Derinliğine inceleyip tanıma, öğrenme

Öğrenmek için okuma

TETEBBUÂT Araştırıp incelemeler

Arayıp öğrenmeler

TE´TEE Söylerken dilini, "tâ" lâfzına döndürmek

TETELLU´ Kalkmak için boynunu uzatmak

TETERRÜB Toz toprak içinde kalma

TETERRÜS Kalkanla siper yapmak

TETEVVÜC Tac giyme

TETFÜL Tilki eniği

TETİM Aşkla söylemek

TETİMME (Tetümme) (C

: Tetümmat) Tamam etme

Tamamlama

* Ek

Noksanını tamamlamak için ilâve edilen

TE´TİYE Su yolunu vermek

TETKİK (Bak: Tedkik)
TETLİYE Nezretme

Adağı yerine getirme

* Farzdan sonra nafile namaz kılma

TETMİM Tamamlama, bitirme

* Edb: Bir şiiri tamam etmek

TETNİH Sallanmak

* Gururlanmak, tekebbürlenmek

TETRA Birbiri ardınca olmak

Birbirinin peşinden gelmek

TETRE´ (Tarae

den) Ârız olur, meydana gelir (meâlinde)

TETRİB Toza toprağa bulaştırma

TETRİH Tasalandırmak

Hüzünlendirmek, üzmek

TETRİS Muhkem etmek, sağlamlaştırmak

TETVİBE Tevbe etmek

TETVİC (C

: Tetvicât) Tac giydirme

TETYİB Helâk etmek, mahvetmek

TEVA Mâlın helâkı

Mülkün helâk olması

TEVABİ´ (Tabi´

C

) Maiyyet

Bir kimseye tâbi olanlar

İman ve İslâmiyet veya herhangi bir hususta birisine bağlı bulunanlar

* Uşaklar

* Bir merkeze bağlı olan yerler

* Gr: Evvelki kelimeye göre hareke alan kelimeler

TEVABİL (Tâbel ve Tâbil

C

) Yemeklere katılan nâne, karanfil, tarçın ve biber gibi şeyler

Baharat

TEVABİT (Tâbut

C

) Tabutlar, sandıklar

TEVACÜD Kişinin kendini vecd suretinde göstermesi

TEVACÜH (Vech

den) Yüz yüze olma

Karşı karşıya gelme

TEVADD Muhabbet etmek, sevmek

TEVADU´ (İki taraf düşmanlıktan vazgeçip) barışma

TEVAFFUK (Vefk

den) Muvaffak olma, başarma

TEVAFİ Tamam olmak, tamamlanmak

TEVAFUK Birbirine uygunluk

Muvâfık oluş

Rast gelme hali

Nizamlanmış biçimde birbirine uygun olmak

TEVAFUKAT (Tevâfuk

C

) Uygunluklar

Tevafuklar

TEVAFUKAT-I GAYBİYE Göze görünmeyen ve bizim için gaybi olan tevafuklar

Kur´an veya kıymetli dinî eserlerde, bir kısım kudsi kelimelerin, yazılışlarında İlâhî bir takdir ile, altalta ve yanyana dizilişleri

(Elbette böyle mübarek bir cemaatte ve tevafukat-ı gaybiyeden daha ziyade kuvvetli bir işaret-i gaybiye var ve ben görüyorum fakat herkese ve umuma gösteremiyorum

M

)
TEVAFÜR (C

: Tevafürât) Artma, çoğalma

TEVAFÜRÂT (Tevafür

C

) Artmalar, çoğalmalar

TEVAGGUL Çok uğraşma, meşgul olma

Bir işin çok ilerisine varmak

TEVAGGULÂT (Tevaggul

C

) Tevagguller

Devamlı olarak uğraşmalar

TEVAGGUN Cenk içinde ikdam etmek

Savaşta sebat edip ilerlemek

TEVAGGUZ Çok sıcak olmak

TEVAHHİ Daha çabuk, acele, sür´atli

TEVAHHİ Talep etmek, istemek

TEVAHHUD Vahid, tek olmak

TEVAHHUŞ Korkmak

Ürkmek

Kaçmak

* Hâli, tenhâ ve ıssız olmak

TEVAHUK Cemaat olup gitmek

Topluluk hâlinde gitmek

TEVAİF (Bak: Tavaif)
TEVAK İstekli kimse

TEVAKİ´ (Tevki´

C

) Fermanlar

TEVAKKİ Çekinme, hazer etme, sakınma, korunma

TEVAKKU´ (C

: Tevakkuât) (Vuku

dan) Bekleme, umma, ümid etme

İsteme, arzu etme

TEVAKKUD Tutuşup yanma

TEVAKKUF Durma

Eğlenip kalma

Duraklama

TEVAKKUFÂT (Tevakkuf

C

) Beklemeler, durmalar, eğlenmeler

TEVAKKUL Dağ üstüne çıkmak

TEVAKKUR (Vekar

dan) Vakar peydâ etme

Vakarlanma

TEVAKKUS Şiddetle basmak

* Atın seyri

TEVAKUN Noksan etmek, eksiltmek

TEVAKÜL (Vekl

den) Birbirini vekil etme

TEVALİ Uzayıp gitmek, devam etmek

Birbiri ardınca sıra ile gelmek

Sürmek

TEVALİYEN Tevali etmek suretiyle

TEVALÜD Doğma, doğurma

TEVAMÜR Danışmak, istişare etmek

TEVANA (Tüvânâ) f

Güçlü, kuvvetli, iktidarlı

TEVANİ f

İşde tembellik etmek

* Kusur işlemek

Usançlık, bezginlik göstermek

TEVARİ Gizlenme, kaybolup göze görünmeme

TEVARİ-İ KAMER Ayın gizlenmesi, görünmez olması

TEVARİH (Târih

C

) Tarihler

Hâdiselerin zuhur zamanını kaydeden kitaplar

TEVARÜD Vârid olma, gelme

Yetişme, vâsıl olma

* Arka arkaya gelmek

* Edb: Birbirinden habersiz olarak iki şâirin aynı beyti veya mısrayı söylemeleri

TEVARÜS Mirasa konmak, birisine diğerinden irsen geçmek

Miras yemek

TEVARÜSÂT (Tevarüs

C

) Tevarüsler, mirasa konmalar

* İrsen geçmeler, irsî olarak geçmeler

TEVASİ (Vasiyet

den) Vasiyetleşme

Birbirine tavsiye etme

TEVASSUL Ulaşma, kavuşma, bitişme

* Nikâh yolu ile hısımlık, münasebet peydâ etme

TEVASUK (Vusuk

dan) Birbiriyle andlaşma

Birbirine güvenip itimad ederek andlaşma

TEVASÜL Birbirine ulaşma

TEVATÜR Kuvvetli haber

* Müteaddid şeyler birbiri ardınca zâhir olmak

* Bir hususun söylenmesi hemen herkesin ağzında olup, gezmek

Şâyia

* Fık: İçinde yalan ihtimali olmayan ve bir cemâate dayanan kuvvetli haber, ferdî olmayıp cemaate ait olan sağlam haber

(Mâlumdur ki; üç dört muhtelif yoldan gelenler, aynı bir hâdiseyi söyleseler, yakini ifâde eden tevâtür derecesinde o hadisenin kat´i vukuuna delâlet eder

İşte, meşrebce ve meslekce ve isti´dâdca ve asırca gayet muhtelif ayrı ayrı bütün muhakkikinin muhtelif tabakatından ve evliyânın muhtelif turuklarından ve asfiyanın muhtelif mesleklerinden ve hükema-i hakikiyenin muhtelif mezheblerinden olan bütün ehl-i keşif ve zevk ve şuhud ile ittifak etmişler ki: kâinat mezâhirinde ve mevcudat âyinelerinde görülen mehâsin ve kemâlât, bir tek Zât-ı Vâcib-ül Vücud´un tecelliyat-ı kemalidir ve cilve-i cemal-i esmasıdır

S

)(

Sahabeler, Kur´anın ve âyetlerin hıfzından sonra en ziyade, Resul-ü Ekrem´in (A

S

M

) ef´al ve akvalinin muhafazasında, bâhusus ahkâma ve mu´cizata dair ahvâline bütün kuvvetleriyle çalıştıklarını ve sıhhatlerine pek çok dikkat ettiklerini, tarih ve siyer şehadet ediyor

Resul-ü Ekrem´e (A

S

M

) ait en küçük bir hareketi, bir sireti, bir hali ihmal etmemişler

Ve etmediklerini ve kaydettiklerini, kütüb-ü ehadisiyye şehâdet ediyor

Hem asr-ı saâdette, mu´cizatı ve medar-ı ahkâm ehadisi, kitabetle çoklar kaydedip yazdılar

Hususan Abadile-i Seb´a kitabetle kaydettiler

Hususan Tercüman-ül Kur´an olan Abdullah İbn-i Abbas ve Abdullah İbn-i Amr İbn-i As, bahusus otuz kırk sene sonra, Tabiînin binler muhakkikleri, ehadisi ve mu´cizatı yazı ile kaydettiler

Daha ondan sonra, başta dört imam-ı müçtehid ve binler muhakkik muhaddisler naklettiler, yazı ile muhafaza ettiler

Daha hicretten ikiyüz sene sonra başta Buharî, Müslim, Kütüb-ü Sitte-i Makbule, vazife-i hıfzı omuzlarına aldılar

İbn-i Cevzî gibi şiddetli binler münekkidler çıkıp; bazı mülhidlerin veya fikirsiz veya hıfızsız veya nâdanların karıştırdıkları mevzu ehadisi tefrik ettiler, gösterdiler

Sonra ehl-i keşfin tasdikiyle; yetmiş defa Resul-ü Ekrem´in (A

S

M

) temessül edip, yakaza halinde Onun sohbetiyle müşerref olan Celâleddin-i Süyutî gibi allâmeler ve muhakkikler, ehadis-i sahihanın elmaslarını, sair sözlerden ve mevzuattan tefrik ettiler

İşte bahsedeceğimiz hâdiseler, mu´cizeler; böyle elden ele (kuvvetli, emin, müteaddit ve çok, belki hadsiz ellerden) sağlam olarak bize gelmiş

İşte buna binaen; "Bu zamana kadar uzun mesafeden gelen, şu zamandan tâ o zamana kadar bu hâdiseleri nasıl bileceğiz ki, karışmamış ve sâfidir " hatıra gelmemelidir

M

)(Naklolunan haberler eğer tevatür suretinde olsa, kat´idir

Tevatür iki kısımdır

Biri: "Sarih Tevatür" biri: "Manevî Tevatür" dür

Manevî tevatür de iki kısımdır

Biri: "Sükûtî" dir

Yâni, sükût ile kabul gösterilmiş

Meselâ: Bir cemaat içinde bir adam, o cemaatin nazarı altında bir hâdiseyi haber verse, cemaat onu tekzib etmezse, sükût ile mukabele etse, kabul etmiş gibi olur

Hususan haber verdiği hâdisede cemaat onunla alâkadar olsa, hem tenkide müheyya ve hatâyı kabul etmez ve yalanı çok çirkin görür bir cemaat olsa, elbette onun sukûtu o hâdisenin vukuuna kuvvetli delâlet eder

İkinci kısım tevatür-ü manevî şudur ki: Bir hâdisenin vukuuna, meselâ "Bir kıyye taam, ikiyüz adamı tok etmiş

" denilse; fakat onu haber verenler, ayrı ayrı surette haber veriyor

biri bir çeşit, biri başka bir surette, diğeri başka bir şekilde beyaân eder

fakat umumen, aynı hâdisenin vukuuna müttefiktirler

İşte, mutlak hâdisenin vukuu; mütevatir-i bilmânadır, kat´idir

İhtilâf-ı suret ise, zarar vermez

M

)
TEVATÜRÂT (Tevatür

C

) Tevatürler, ağızdan ağıza dolaşıp yayılan haberler

TEVATÜREN Ağızdan ağıza yayılarak

Tevatür suretiyle

TEVA´UL Yüksek yere çıkmak

TEVA´UN Davarın, beslenip semizlemek hususunda nihayet hududu bulması

TEVAÜD (Va´d

den) Birbirine söz verme

Va´dleşme

TEVAZİ (Vezy

den) İki çizginin birbirine değmeden sonsuza kadar yanyana uzaması, paralellik

TEVAZU´ Alçak gönüllülük

Kibirsizlik

Mahviyet hâli

(Bak: Küfran-ı nimet)(Her adam için, hey´et-i içtimaiyede görmek ve görünmek için mertebe denilen bir penceresi vardır

O pencere kamet-i kıymetinden yüksek ise, tekebbür ile tetâvül edecek; eğer kamet-i kıymetinden aşağı ise, tevâzu´ ile tekavvüs edecek ve eğilecek

Tâ, o seviyede görsün ve görünsün

İnsanda büyüklüğün mikyası, küçüklüktür; yani, tevâzudur

Küçüklüğün mizânı büyüklüktür; yani, tekebbürdür

M

)
TEVAZU´KÂR f

Tevazulu, alçak gönüllü

TEVAZÜF Birbiriyle sallanıp yürümek

TEVAZÜN Denklik

Müvâzene hâsıl olmak

Aynı tartıda olmak

Karşılıklı iki taraf da vezinde müsâvi olmak

Denkleşmek

TEVAZZU´ Konulma, konulmuş

Bir şeyin bir yere konuşu

TEVAZZUH (Bak: Tavazzuh)
TEVBE (Tövbe) Yaptığı fenalığa pişman olmak

Allah´dan afv dilemek

Bir daha işlememeye azmetmek

Estağfirullah deyip, pişmanlık duymak

(Bak: Afv)
TEVBE-İ NASUH Sâdık tevbe

Nasuh tevbesi

Rücu´ ettiği günaha bir daha dönmemek veya tevbe eylediği günahı bir daha yapmamak için kasd ve niyet etmek ve bunda tam kararlı olmak

TEVBEKÂR f

Tevbeli, yaptığına pişman olmuş olan

TEVBE SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 9

suresidir

Berae Suresi de denir

Medenîdir

TEVBEŞİKEN f

Tevbesini bozan

TEVBİH Azarlama

Levm etme

TEVBİHAT (Tevbih

C

) Azarlamalar, tekdirler

TEVBİHAT-I ŞEDİDE Şiddetli tekdir ve azarlamalar

TEVBİS Köpek yavrusunun gözlerini açması

TEVCİB (Vücub

dan) Lüzumlu yapma, lâzım etmek, gerektirmek

* Bir iş için vakit belirlemek

TEVCİH Döndürmek, yöneltmek

* Tefsir etmek

* Birisini bir tarafa göndermek

* Rütbe vermek

* Bir kimseye söz atmak

* Edb: İki zıd mânaya gelebilen ve birbirinin zıddı mânada söz kullanmak

TEVCİH-İ KELÂM Sözle işarette bulunmak

* Birbirinin zıddı muhtelif mânaya gelebilen kelimeyi sözde kullanmak

TEVCİHÂT (Tevcih

C

) Verilmiş rütbeler

Tevcihler

* İşaret eden mânalar

TEVDİ´ Emanet vermek, bırakmak

* Misafirin veda etmesi

Giderken kalanlara: Allah´a ısmarladık gibi veda etmesi, bolluk hoşluk duasıyla bırakıp gitmesi

* Mutlaka terkedip bırakmak

TEVDİAN Vererek, bırakarak, teslim ve emanet ederek

TEVDİÂT Emânetler

Emânet bırakmalar

Emniyetli bir yere kıymetli bir şeyi teslim etmek

TEV´EBAN Davar memesinin iki yanı

TEVECCU´ (C

: Teveccuât) Ağrıma, vecâlanma

Acımak

TEVECCÜD (Vecd

den) Coşma, vecde gelme

TEVECCÜH Bir şeye doğru yönelme, bir tarafa dönme

Çevrilme

* Mânen üzerine düşme

* Ait olmak

* Hoşlanmak

* Sevgi, alâka

TEVECCÜH-Ü NÂS İnsanların, bir kimseyi beğenip, ona teveccüh etmeleri ve medh ü senâ etmeleri

(Teveccüh-ü nâs istenilmez; belki verilir

Verilse de onunla hoşlanılmaz

Hoşlansa ihlâsı kaybeder, riyaya girer

Şan ü şeref arzusiyle teveccüh-ü nâs ise; ücret ve mükâfat değil, belki ihlâssızlık yüzünden gelen bir itab ve bir mücazattır

Evet, amel-i salihin hayatı olan ihlâsın zararına teveccüh-ü nâs ve şân ü şeref, kabir kapısına kadar muvakkat olan bir lezzet-i cüz´iyeye mukabil, kabrin öbür tarafında azâb-ı kabir gibi nâhoş bir şekil aldığından; teveccüh-ü nâsı arzu etmek değil, belki ondan ürkmek ve kaçmak lâzımdır

Şöhretperestlerin ve şan ü şeref peşinde koşanların kulakları çınlasın

L

)
TEVECCÜHÂT (Teveccüh

C

) Teveccühler

TEVECCÜS Karnını boşaltmak

TEVEDDÜD Tedricen kendini sevdirmek

Dostluk etmek

* Cenab-ı Hakk´ın çeşitli ve lezzetli nimetler vererek insanlara kendisini sevdirmesi

TEVEFFİ Ölme, vefat

* Bütününü aldırma

TEVEFFUK Tevfike mazhar olmak

Cenab-ı Hakk´ın rızasına uygun tarzda hareket edebilmek

TEVEFFÜR Çok olmak, artmak

TEVEHHUK Boynuna kement bağlamak

TEVEHHÜC Deprenmek, hareket etmek

TEVEHHÜL (Vehle

den) Yanıltmağa çalışma

TEVEHHÜM Evhamlanmak

Az tehlike ihtimâli olsa çok korkmak

Yok olanı var zannetmekle ye´se ve korkuya düşmek

TEVEHHÜM-İ EBEDİYET Ebedî yaşayacağını zannedip Allah´ın emirlerinden ve âhiret için hazırlanmaktan gaflet etmek

Hiç ölmeyecekmiş gibi evhâm ile sâdece bu dünyayı ve dünya menfaatlerini düşünmek

(Dünyada, tevehhüm-ü ebediyet hükmünce gaflet veya dalâlet neticesinde; mevti adem ve firakı ebedî tasavvur ettiğinden, yumuşak döşeğine bedel kabrin toprağını düşünüp gaflet ve dalâlet cihetiyle, Erhamürrâhimîn´in Cennet-i Rahmetini ve Firdevs-i Nimetini düşünmediğinden ne kadar me´yusane bir hüzün ve elem çektiğini kıyas edebilirsin

M

)
TEVEHHÜN Gevşeme

Kuvvetsiz hale gelme

TEVEHHÜS Bir işe dikkat ve itina ile koyulma

TEVEKAN İstekli olma

TEVEKÂN Sormamak

TEVEKKELNA Tevekkül ettik (meâlinde fiil)

TEVEKKELTÜ ALALLAH Allah´a tevekkül ettim (meâlindedir)

TEVEKKUH şiddetli ve haşin olmak

TEVEKKÜ´ Dayanmak

TEVEKKÜL İşi başkasına ısmarlamak

* Sebeblere tevessül ettikten sonra neticesini Allah´a bırakmak

Allah´tan gelene razı olmak

Kendine ait vazifeyi yaptıktan sonra neticelerini Allah´dan istemek

Kadere razı olmak

Hakka güvenmek

* Yeis ve kederden uzak olmak

* Âcizlik göstermek

(İman tevhidi, tevhid teslimi, teslim tevekkülü, tevekkül saadet-i dâreyni iktiza eder

Fakat yanlış anlama

Tevekkül, esbabı, bütün bütün reddetmek değildir; belki esbabı, dest-i kudretin perdesi bilip riayet ederek; esbaba teşebbüs ise, bir nevi dua-i fiilî telâkki ederek; müsebbebatı, yalnız Cenab-ı Hak´tan istemek ve neticeleri O´ndan bilmek ve O´na minnettar olmaktan ibarettir

Tevekkül eden ve etmeyenin misalleri, şu hikâyeye benzer:Vaktiyle iki adam hem bellerine, hem başlarına ağır yükler yüklenip, büyük bir sefineye bir bilet alıp girdiler

Birisi girer girmez yükünü gemiye bırakıp üstünde oturup nezaret eder

Diğeri hem ahmak, hem mağrur olduğundan yükünü yere bırakmıyor

Ona denildi: "Ağır yükünü gemiye bırakıp rahat et

" O dedi: "Yok, ben bırakmıyacağım

Belki zâyi olur

Ben kuvvetliyim

Malımı, belimde ve başımda muhafaza edeceğim

" Yine ona denildi: "Bizi ve sizi kaldıran şu emniyetli sefine-i Sultaniye daha kuvvetlidir

Daha ziyade iyi muhafaza eder

Belki başın döner, yükün ile beraber denize düşersin

Hem gittikçe kuvvetten düşersin

Şu bükülmüş belin, şu akılsız başın gittikçe ağırlaşan şu yüklere tâkat getiremiyecek

Kaptan dahi eğer seni bu halde görse, ya divânedir diye seni tardedecek

Ya haindir, gemimizi ittiham ediyor, bizimle istihza ediyor, hapis edilsin, diye emredecektir

Hem herkese maskara olursun

Çünkü ehl-i dikkat nazarında, zaafı gösteren tekebbürün ile, aczi gösteren gururun ile, riyayı ve zilleti gösteren tasannuun ile kendini halka mudhike yaptın

Herkes sana gülüyor" denildikten sonra o biçârenin aklı başına geldi

Yükünü yere koydu, üstünde oturdu

"Oh!

Allah senden râzı olsun

Zahmetten, hapisten, maskaralıktan kurtuldum" dedi

İşte ey tevekkülsüz insan! Sen de bu adam gibi aklını başına al, tevekkül et

Tâ bütün kâinatın dilenciliğinden ve her hâdisenin karşısında titremekten ve hodfuruşluktan ve maskaralıktan ve şekavet-i uhreviyyeden ve tazyikat-ı dünyeviyye hapsinden kurtulasın

S

)
TEVEKKÜL-İ İMANÎ İman edenlere yakışır tevekkül

İman kuvvetinin ve hakikatının neticesi olan tevekkül

TEVEKKÜN Musibet anında yüksek sesle bağırıp feryad etmek

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEVELLA (Tevelli) Birisini dost edinme

* Bir işi üzerine alma

* Dönme, yönelme, i´raz etme

* Ehl-i Beyt´e tam sevgi

* Akrabalık

Karabet

Yakınlık beslemek

TEVELLU´ Sevme

Alâka ve aşk peydâ etme

TEVELLÜC Dühul etmek, dâhil olmak, girmek

* Vahşi canavarların yatağı

TEVELLÜD Doğma

Doğum

TEVELLÜDAT (Tevellüd

C

) Belli bir zaman içinde doğum

Umumi doğumlar

TEVELLÜH (C

: Tevellühât) (Veleh

den) Şaşakalma

Şaşırıp sersemleşme

* Hayran etme

* Kadını çocuğunden ayırma

TEVELVÜL (C

: Tevelvülât) (Velvele

den) Gürültü patırdı etme

TEV´EM İkiz

Çift doğan çocuklar

* Mc: Benzer, eş, mümasil

TEV´EME İki kız

TEV´EMÎ İkizlik

TEVENNUK Dikkatle bakmak

TEVERRİ Gizlenmek

* Belirsiz etmek

TEVERRU´ Haramdan ve şüpheli şeylerden sakınmak

TEVERRUK (C

: Teverrukat) (Varak

dan) Yapraklanma

TEVERRUT Zor bir işe rastlama

Vartaya düşme

TEVERRÜD Vâridolma, gelme

* Gül gibi kızarma

TEVERRÜK Sol yanı üstüne oturup iki ayaklarını sağ tarafından uzatmak

TEVERRÜS (Veraset

den) Mirasçı olma

Vâris olma

TEVESSU´ (Bak: Tevessü´)
TEVESSUH (Vesah

dan) Paslanma, kirlenme

TEVESSUK (Vüsuk

dan) İnanıp güvenerek ve itimad ederek dayanma

TEVESSUL (Bak: Tevassul)
TEVESSÜ´ (C

: Tevessüât) Genişleme, yayılma

Vüs´at bulma

* Zahmetsiz herkese yer bulunma

TEVESSÜÂT (Tevessü´

C

) Genişlemeler

TEVESSÜB (Vesb

den) Atlama, sıçrama

TEVESSÜD Dayanma, istinad

* Yastığa dayanma

TEVESSÜEN Genişleme suretiyle

Tevessü ederek

TEVESSÜL Allah´ın dergâhına yaklaştıracak amel işlemek

* Sarılmak

* Baş vurmak

* İnanmak

* Sebeb tutmak

* Hırsızlık

TEVESSÜLEN Başvurarak, girişerek

Sebep tutarak

TEVESSÜM Bir şeyin işaretlerine bakarak iyice anlamak

TEVEŞŞİ Saç ve sakalı kır olmak, alacalanmak

TEVEŞŞUH (C

: Teveşşuhât) Süslenme, takıp takıştırma

* Kadın gerdanlığını takma

TEVETTÜR Gerginleşme, gerilme

TEVETTÜR-Ü A´SAB Sinirlerin gerilmesi, sinirlenme

(Bak: Tevtir)
TEVETTÜR-Ü HABL İpin gerilmesi

TEVE´UR Bir şeyin güçlenerek halli ve yenilmesi müşkil olması

* Bir hususta çetin zorlukla karşılaşmak

* Konuşanın çapraşık söylemesinden ve anlaşılmadığından dolayı, dinleyenin hayrette kalması

TEVEYYÜL (C

: Teveyyülât) Vâveylâ etme

Çığlık koparma

TEVEZZUG Hareket etmek

TEVEZZÜ´ Yer tutma

* Dağılma

Bölünme, taksim olunma

TEVEZZÜF Kabuğunu soymak

TEVEZZÜF Sallanmak

* Evmek, acele etmek

TEVEZZÜL Kesilmek

TEVFİK Uygun düşürme

* Uydurma

Muvafık kılma

* Cenab-ı Hakkın kuluna yardım etmesi

TEVFİK-İ HAREKET Bir şeyin olmasına ve bir nizamın icablarına uygun düşen hareket

TEVFİK-İ İLÂHÎ Cenab-ı Hakk´ın insanı doğru yola lütfu ile sevketmesi

(Ey evliyâ-i umur! Tevfik isterseniz kavanin-i âdetullaha tevfik-i hareket ediniz

Yoksa tevfiksizlikle cevab-ı red alacaksınız

H

)
TEVFİKAN Uygun olarak

Uyarak

TEVFİR Artırma, çoğaltma

* Bir kimsenin hakkını tam olarak verme

TEVFİYE Tamam vermek

TEVFİZ Evdirmek, acele ettirmek

TEVGİR (Mübalağa ile) Sıcaklatmak

TEVHİD Birleme

Bir Allah´tan başka İlâh olmadığına inanma

Lâ ilahe illallah sözünü tekrarlama

Her yerde ve her şeyde Allah´tan başkasının te´sir hâkimiyeti olmadığını anlamak, bilmek ve bilerek yaşamak

* Edb: Allah´ın varlığına ve birliğine dair yazılan manzume

İnsanlar, Allah´ın birliğine inananlar ve birliğine inanmayanlar olarak ikiye ayrılır

Allah´a inanmayanlar sözü, aslında Allah´ın birliğine ve sıfatlarına inanmayanlar sözünün kısaltılmış şeklidir

Çünkü insanı ve kâinatı kim yaratmıştır Sorusuna inananlar da inanmıyanlar da cevap vermektedir

İnanmayanların verdikleri cevaplardan "kendi kendine olmuştur" sözü hem mantıksızlık, hem de varlığı bir ilâh gibi tasavvur ettiklerinden kâinatta mevcut varlıklar kadar ilâh edinmiş olurlar

"Muhtelif sebepler ve şartların bir araya gelmesiyle yaratılmıştır" diyenler, sebepleri ilâh olarak kabul etmiş ve kendisine kâinattaki sebeplerin sayısı kadar ilâhlar edinmiş olur

"Tabiat yaratmıştır" diyenlere gelince: Tabiattaki varlıklar atomlardan meydana geldiğinden hem atomu bir ilâh yerine koymuş olur ve atomlar sayısınca ilâh edinmiş olur

Demek ki Allah´ın birliğine inanmayan inkârcılar, kendi düşüncelerinin ürünü olan ilâhlara tapan putperestlerden başka birşey değildir

(Kur´an-ı Mu´ciz-ül Beyan, tevhid ve ferdiyeti pek çok tekrar ile, kuvvetli bir hararetle, yüksek bir halâvetle ders verdiği gibi, bütün enbiyâ ve asfiyâ ve evliyâ en büyük zevklerini ve saadetlerini kelime-i tevhid olan Lâ ilahe illallah´da buluyorlar

L

)(Arkadaş! Tevhid iki çeşit olur: Birisi âmiyâne tevhiddir ki, -Allah´ın şeriki yok ve bu kâinat Onun mülküdür - der

Bu kısım tevhid sahiplerinin fikirce gaflet ve dalâlete düşmeleri korkusu vardır

İkincisi hakiki tevhiddir ki, -Allah birdir, mülk onundur, vücud onundur

Her şey Onundur der

Lâyetezelzel bir itikada sahiptirler

Bu kısım tevhid sahipleri her şeyin üstünde Cenab-ı Hakk´ın sikkesini görür ve her şeyin cephesinde bulunan mührünü, damgasını okur

Ve bu sâyede huzurî bir tevhid melekesi mâliki olurlar ki, dalâlet ve evhamın taarruzundan kurtulurlar

M

N

)(Tevhid, yalnız tasavvurdan ibaret bir marifet değildir

Belki İlm-i Mantık´ta, tasavvura mukabil ve marifet-i tasavvuriyeden çok kıymettar ve bürhanın neticesi olan ve ilim denilen tasdiktir

Ve tevhid-i hakiki öyle bir hüküm ve tasdik ve iz´an ve kabuldür ki; her bir şeyle Rabbini bulabilir ve her şeyde Hâlıkına giden bir yolu görür ve hiç bir şey huzuruna mâni olmaz

Ş

)
TEVHİD-İ KIBLE Sadece bir yere müteveccih olmak

Bir kıbleden başka kıble kabul etmemek

* Mc: Sadece bir üstad kabul etmek

TEVHİD-İ ŞUHUD Her nereye bakılırsa Allah´ın birliğini anlamak, hissetmek

* Görüş birliği

TEVHİDEN Birleştirerek, tevhid olarak

TEVHİD SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 112

Suresidir

İhlâs Suresi gibi çok isimleri de vardır

(Bak: İhlâs Suresi)
TEVHİF Sopa ile vurmak

TEVHİM (C

: Tevhimât) (Vehm

den) Vehme düşürme

Vehimlendirme

TEVHİM Bir nesneye gönül vermek

* Hâmile olmak ricâsını etmek

TEVHİN (Vehn

den) Zayıf kılmak, zâfiyete duçâr eylemek veya edilmek

* Zayıfa nisbet etmek veya edilmek

TEVHİŞ Ürkütme, kaçırma, korkutma

TEVHİŞÂT (Tevhiş

C

) Ürküp kaçmasına sebep olmalar, ürkütmeler

TEVHİYE Acele etmek

TE´VİB Tesbih etmek

* Sabahtan akşama kadar seyretmek

TE´VİD Eğriltme

TEV´İD (C

: Tev´idât) Sözle korkutma

TE´VİL (Tef´il veznindendir) Bir nesneye redd ve irca´ etmek

Döndürmek

Te´vil kelimesi, bazı müfessirlere göre, rücu´ mânasına olan "Evl: " den alınmıştır

Müfessirlerce: Bir âyet-i kerimenin mânasını bir nesneye irca´ ile beyan etmektir

Bazılarınca da (Evvel: ) lâfzından alınmış olup kelâmı evveline sarf ve irca´ eylemektir

Bazılarınca da hükümet ve siyaset mânasına olan (İyalet: ) den alınmıştır ki, te´vil eden kimse, zihin ve fikrini kelâmdaki sırrın tetebbuuna taslit etmekten ibarettir ki, kelimeden maksud olan mâna zâhir ve söyleyenin muradı aşikâr ola

Tefsir ve te´vil beynindeki fark ise: Tefsir: Nüzul-ü âyetin sebebinden bahs ve lügat cihetinden kelâmın mevzuuna müteallik maddeye mübâşerettir

Te´vil ise: Âyetlerin sırlarını ve istar-ı kelimatı (kelimeler perdesini ve zarını) inceden inceye araştırmak ve âyetin mâna ihtimâllerinin birini tâyin etmekten ibarettir ki, muhtelif vecihlere muhtemel olan âyetler olur

Kur´anın anlaşılmasında birinci mertebe tenzil, ikinci mertebe te´vildir

Te´vil, bundan başka "rüya tâbir etmek" mânasına gelir ve "hoş kokulu bir nebat" adıdır

(Kamus Tercemesi)
TE´VİLÂT (Te´vil

C

) Te´viller

Zâhiren yakın mâna ve delil nakletmek sebebiyle başka mâna vermeler

TE´VİM Tâzim etmek, hürmet etmek

TE´VİYE Haz duyup "oh" demek

TEVKÂF (Ev) damlamak

TEVKIYE Çok sakınmak

TEVKİ´ Alâmet, işaret, belirti, nişan

* Sultan

* Kılıca nakış yapmak

TEVKİD Ateş tutuşturma

TEVKİD Sağlamlaştırma

TEVKİF Alıkoyma, tutma

Hapis olarak bekletme

Vakfetme

* Arafatta mevkaf olan yerde durdurmak

* Bir kimsenin koluna bilezik takmak

TEVKİFHÂNE Hapishane

TEVKİL Kendine birisini vekil etmek

Vekil tâyin etmek

TEVKİM Zelil etmek

* Katletmek, öldürmek

* Hıfzetmek, korumak

TEVKİT Vakit tayin etmek

Vakitlendirmek

TEVKİR Tazim

Hürmetle anmak

İhtiram etmek

TEVKİR Bina için yemek pişirip yedirmek

Ziyafet vermek

TEVKİS Küçük odun parçalarını ateşe atmak

TEVKİŞ Tahrik etmek

TEVKİT Hurmanın kararmaya başlaması

TEVLA´ Eğrilik

TEVLE Sihir, efsun

TEVLİ´ Bir nesneye beyaz noktalar yapmak

TEVLİD Çocuğu doğarken almak

Doğurmak

Doğurtmak

* Mc: Sebep olmak, vücuda getirmek

* Beslemek

Terbiye etmek

TEVLİDÂT (Tevlid

C

) Meydana getirmeler, sebep olmalar

* Doğurmalar, doğurulmalar; doğurtmalar

TEVLİH Şaşırtma

Sersemleştirme

TEVLİYET Bir vakfın işlerine bakma vazifesi

Mütevellilik

* Yüz çevirme, yüz döndürme

* Fık: Sâhib olunan malı peşin değeri ile başkasına tevcih etme

TEVR (C

: Etvâr) Ağzı büyük gönden olan bardak

* Su bardağı

Abdest ibriği

TEVRAT Hz

Musâ Aleyhisselâm´a nâzil olan kitab-ı mukaddesin nâm-ı celili

(Hakiki Tevrat, Kur´an-ı Kerim ile barışıktır

Şimdiki ise, çok yerleri değiştirilmiş, tahrif edilmiştir

Bu kitabın aslından az bir şey kalmıştır

Aklı başında ve İslâmiyeti, Kur´an-ı Kerim´i tetkik eden Yahudiler de hidayeti seçmişler ve müslüman olmuşlardır

)
TEVREB (TEVÂRİB) Toprak

TEVRİB Bir nesnenin uzunluğuyla eni arası

TEVRİD Gülgün etmek

* Ağacın çiçek vermesi

TEVRİH Bir hâdisenin veya konuşmanın tarihini yazmak

Vakit bildirmek

TEVRİK Davarın üstüne oturmak

TEVRİK Ağacın yapraklanması

TEVRİM Gazaba getirme, öfkelendirme

* Verem etme, verem edilme

* Bedenin azâsını şişirip kabartmak

TEVRİS Vâris kılmak, mirâs bırakmak

Malının faydasını birisine âid kılmak

* Ateşi yakmak, alevlendirmek için tahrik etmek

(L

R

)
TEVRİS Zaferana benzer bir ot

TEVRİŞ Kandırmak

TEVRİT Tehlikeye düşürme, vartaya düşürme

TEVRİYE Örtüp gizlemek

* Sözünü veya bir haberi izah etmeyip gizlemek

* Edb: Birkaç mânası olan bir kelimenin en uzak mânasını kasdetmek

TEVSEN f

Azgın, başı sert at

* Mc: Dikbaşlı adam

TEVSİ´ Genişletme

Bollaştırma

TEVSİB Sıçratmak

* Yastık dikmek

TEVSİD Yastığa dayandırma

* Dayatma, dayandırma

TEVSİH (Vesah

dan) Kirletme, murdarlama, pisletme

* Paslandırma

TEVSİK Vesikalandırmak

Vesikalamak

Sağlamlaştırmak

Yazılı hale koymak

* Bir kimse hakkında -bu emindir, mutemeddir- demek

TEVSİM Hacıların hac zamanı toplanmaları

* Dağlamak sureti ile ten üzerine işaret koyma, döğme yapma

* İsimlendirme, ad verme

TEVSİR Yumuşak etmek, yumuşatmak

TEVSİT Birini araya koyma

Ortaya koyma

Vâsıta etme

TEVŞİ´ Süsleme

TEVŞİH (Vişah

dan) (C

: Tevşihât) Süslü elbise giydirme

Süsleme veya süslendirme

* Kur´ân-ı Kerimi usul ve kaidelerine göre okuma

* Bir kimseye mücevher gerdanlık takmak

* Ist: Bir eseri, büyük bir adamın adıyla süsleme

Eski ilim adamları, bazı kimselerin adına kitap yazarlar, kitabın baş tarafında onların adını zikrederler, bunu yapmakla da eseri süslemiş olurlardı

* Boyun bağı

* Urgan ve sicim asmak

TEVŞİM (C

: Tevşimât) (Veşm

den) Bedene döğme yapma

İğne ile yazı yazma veya şekil yapma

TEVŞİYE Koğuculukta mübâlağa etmek

Dedikoduculukta mübâlağa yapmak

TEVTİD Kazık kakma

TEVTİNE Yumuşak etmek, yumuşatmak

TEVTİR Yay gibi germek

Yaya kiriş germe

TEVV Tek

TEVVAB (Tevbe

den) Tevbe edenlerin tevbesini kabul eden Allah (C

C

)

* Çok tevbe eden

TEVZİ´ Dağıtmak

Herkesin hisselerini ayırıp vermek

Pay ederek dağıtmak

TEVZİÂT (Tevzi´

C

) Tevziler, dağıtmalar

* Herkese payını vermeler

TEVZİG Depretmek, hareket ettirmek

TEVZİN Tartmak

Ölçülü hâle koymak

* Zihinde düşünüp kararlı hâle koymak

*

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEY´ Kusmak

* Yere akmak

TEYAKKUN İyiden iyiye araştırıp şüphesiz tam olarak bilmek

* Tam yakınlık hâsıl etmek

TEYEKKUNÂT (Teyekkun

C

) Tam olarak ve iyice bilmeler

TEYAKKUZ Uyanık olma

* Uykudan kalkma

* Göz açıklığı

TEYAMÜN Her nesneyi sağından tutmak ve sağından başlamak

TEYASÜR Bir nesneyi solundan tutmak

TEYBİS Kurutma, kurulama

TE´YE Eğlenmek, durmak, oyalanmak

TEYEBBÜS (C

: Teyebbüsât) Kuruma, kuru olma

TEYEFFU´ Yüce olmak, yükselmek

TEYEFFÜN Çok yaşamak

TEYEMMÜM Kasd

* Fık: Su bulunmadığı veya su bulunup da kullanılması mümkün olmadığı takdirde temiz olan toprak cinsinden bir şey ile, abdestsizliği veya gusülsüzlüğü -hadesi- gidermek maksadiyle yapılan bir ameliyedir

TEYEMMÜN Uğur sayma

Bir şeyle teberrük eylemek

Bir şeyi mesut ve uğurlu saymak

* Ölüyü kabirde sağ yanına yatırmak

* "Ben Yemenliyim" demek

TEYEMMÜNEN Uğur sayarak

Teyemmün ederek

TEYETTÜM Kulluk etmek

* Aşkın insanı hor ve zelil etmesi

TEYETTÜN İncir yemek

TEYESSÜR Kolaylıkla husule gelme

* Muvaffakiyet ve başarı ile bitme

TEYH (Teyhâ) Şaşkınlık

* Hayran olmak

* Tekebbürlenmek, gururlanmak

TEYHA´ Issız yer

TEYHÜR Yar gibi çöküp yığılmış kumluk

TE´YİD (C

: Te´yidât) Kuvvetlendirme

Sağlamlaştırma

Metânet verme

* Doğrulama, doğru çıkarma

Destekleme

TE´YİS (Ye´s

den) Me´yus etme, ye´se düşürme

Umutsuzlaştırma

TEYKAN Çok sıçrayan kişi

Çok sıçrayan kimse

TEYKİN (C

: Teykinât) Tam olarak ve iyice bildirme

TEYMA´ Sahra, çöl, yaban

TEYMİM Teyemmüm ettirme

TEYS (C

: Tüyüs-Tiyese-Etyâs) Erkek keçi, teke

TEYSİR (Yüsr

den) Kolaylaştırma

Kolaylaştırılma

TEYYAR Hazırlanmış

* Dalga

TEYYAS Teke besleyen ve teke tutan kişi

TE´Z Yara

* Cenk edip döğüşürken birbirine yakın olup yoldaşını gözetmek

TEZABÜH Bir karış miktarı yeri yarmak

* Birbirini boğazlamak

TEZACÜR Birbirini kandırıp bir iş üzerine ümitlendirme

TEZAD İki şeyin birbirine zıt olması

Aksilik

Terslik

* Edb: Mânaca birbirine zıt olan kelimeleri bir arada toplamak

TEZADD-I TÂBİ´ Sonradan gelenin, tâbi olanın zıt olması

Tâbi olanın zıt oluşu

TEZA´FUR Elbiseye ve gövdesine za´ferân sürmek

TEZAFÜR Birbirine yardımcı olma

* Bir yere toplanma

TEZAGGUM Gadap etmek, hiddetlenmek, kızmak

TEZAHHUL Irak olmak, uzaklaşmak

TEZAHHÜR Arkalanmak

TEZAHÜF Muharebede iki taraf askerlerinin karşılaşıp çatışması

TEZAHÜM Birbirine sıkıntı vermek

Halk kalabalık edip birbirine sıkıntı vermek

TEZAHÜR Meydana çıkma, belirme, görünme

Gösteriş

* Birbirini korumak, birbirine arka olmak

* Arkalaşmak; yâni birbirine yardım etmek

* Avretine zıhar etmek, yani zevcesinin arkasını validesinin arkasına teşbih ederek "zuhruki kezuhri ümmî" demek

TEZAHÜRÂT (Tezahür

C

) Görünüşler

Gösterişler

Gösteriş için toplanmak

TEZAHZUH Uzak olmak

TEZAKİR (Tezkire

C

) Tezkereler

TEZAKKUF Bir şeyi sür´atle alıp yemek

TEZAKKUM Lokma lokma etmek

* Kaymak ile hurmayı karıştırıp yemek

(O taama "zekkum" derler

)
TEZAKÜR Birbirini zikretmek

TEZALLÜM Birisinin zulmünden şikâyet etme

(Bak: Tazallüm)
TEZALÜM Zulm edişmek

TEZAMÜR Birbirini kandırmak

TEZARÜF Zarif olmak isteme

TEZAUF (Zı´f

dan) Kat kat olmak, bir misli artmak

İki kat olmak

TEZA´UM Yalan olmak

TEZAVÜL Bir şeyi ortaya çıkarma, bir şeyi meydana getirme

TEZAVÜR (C

: Tezâvürat) Birbirini ziyâret etme, gidip görme

* Vazgeçme, yoldan çıkma, udul etmek

* Eğilip meyletme

TEZAYUG Meyledişmek, haktan dönmek

TEZAYUK Sıkışma

TEZAYÜD (Ziyadet

den) Ziyadeleşme, artma, çoğalma

* Söz ve sair şeyleri tekellüfle çoğaltma

TEZAYÜDÂT (Tezayüd

C

) Artmalar, ziyadeleşmeler, çoğalmalar

TEZAYÜL Ayrılmak

TEZA´ZU´ Mâni olma, önleme, engel olma

TEZBİB Bir şeyin içine kuru üzüm koyma

* Yaş meyveyi kurutma

TEZBİH Çok boğazlatmak

TEZBİL (Toprağı) gübreleme

TEZBİR (C

: Tezbirât) (Zebr

den) Yazma veya yazılma

* Bez kenarına saçak yapmak

TEZCİYE Az nesne

TEZEBBU´ Kişinin hulku yaramaz olmak, kötü huylu olmak

TEZEBBÜD Köpürme, köpüklenme

Kaymaklanma, kaymak bağlama

TEZEBZÜB Karışıklık

Mütereddit olmak

Kararsızlık

TEZECCÜC (Kaş) İnce olmak

TEZEHHUK Bâtıl olmak

* Helâk olmak, mahvolmak

TEZEHHUR Denizin köpürüp taşması

TEZEHHÜD Kendini dindar göstermek

Sun´i surette dindar olmak

* Dünyevî ve nefsanî şeylerden elini çekmek, ibadet etmek

TEZEHHÜR (C

: Tezehhürat) Çiçeklenme

* Yıldıramak, parlamak

TEZEKKİ Mânevi temizlenme

Ahlâken yükselme

* Zekât verme

TEZEKKÜR Unuttuktan sonra hatıra getirmek

Zikretmek

* Bir şeyi ders gibi tekrar ile ezbere almak

* Birkaç kişi toplanıp iş üzerine görüşmek

TEZEKKÜRÂT (Tezekkür

C

) Tezekkürler

TEZELLUK Kayma, sürçme

TEZELLUK Dayanmak

TEZELLÜL Zillete katlanmak

Aşağılanmak

Alçalmak

Hor ve hakir olmak

Kendini alçak tutmak

TEZELLÜLÂT (Tezellül

C

) Alçalmalar, küçülmeler, zillete katlanmalar

TEZELZÜL Sarsıntı

* Sarsılma, deprenme

TEZELZÜLÎ Sarsıntı ile alâkalı

Sarsıntı nev´inhden

TEZEMMÜL Bürünmek

Sarılmak

Örtünmek

(Bak: Müzzemmil)
TEZEMMÜM Kişi kendi üzerine hak lâzım kılmak

* Ahd ü eman etmek

* Arlanmak

Utanıp çekinmek

TEZEMMÜN Sür´atle gitmek

TEZEMMÜR Savaşmak

TEZEMRÜM Çağrışmak

TEZENBÜR Kibirlenme

TEZENDUK Zındıklaşma

Hak yolundan dönme

Kâfir olmak

TEZENNÜB Kuyruk sallandırmak

TEZENNÜR Zünnar kuşanmak

TEZERRİ Üstüne binmek

TEZERRU´ Elle tartmak

Bir nesneyi kolla oranlamak

* Yemeği çok yemek

* Çok konuşmak

TEZERRUK Ayrılmak, dağılmak

TEZEVVUK (C

: Tezevvukat) (Zevk

den) Tad alma, zevk alma

Tatma

TEZEVVÜC (C

: Tezevvücât) (Zevc

den) Evlenme, kadın eş alma, zevce edinme

TEZEVVÜCÂT (Tezevvüc

C

) Evlenmeler, zevce edinmeler

TEZEVVÜD Azıklanma

Yanına yiyecek alma

TEZEYYUG Haktan ayrılmak

* Kadının süslenip dışarı çıkması

TEZEYYÜB Ağzının köpüğü kenarına yığılmak

* Yaş üzümün kuruması

TEZEYYÜD Ziyadeleşme, çoğalma, artma

* Tekellüfle sözü uzatma

TEZEYYÜN Süslenme

Bezenme

TEZEYYÜN-ÜL EZHÂR Çiçeklerin tezeyyünü, ziynetlenmeleri

TEZEYYÜNÂT (Tezeyyün

C

) Süslenmeler, ziynetlenmeler

TEZE´ZÜ´ Kendini hor göstermek

TEZFİF Hazırlamak

* Katli sür´atlendirmek

TEZFİT Ziftleme, zift sürme

TEZGÂH f

Dokuma âleti

* Ticaret masası

İş yeri

TEZHİB (Zeheb

den) (C

: Tezhibât) Yaldızlama işi, yaldızlama sanatı

* Süsleme

* Altın sürme

* Dişlere altın dolgu yapma, çürümüş dişleri altınla doldurma

TE´ZİN Ezan okutma

* Bağırıp ilân etme

TE´ZİYE Eziyet etme, cefa çektirme

TEZKÂR (Tizkâr) Zikretme, hatırlatma, anma, yâdolunma

TEZKERE (Tezkire) Pusula

* Herhangi bir iş için izin verildiğini bildirmek üzere alınan resmî vesika

* Bazı meslek sahipleri için yazılan, o şahsın şahsî ve meslekî durumu hakkında bilgi

Biyografi

TEZKİK Davarın derisini hilâf-ı âdet üzerine başı tarafından yüzmek

TEZKİN Teşbih etmek, benzetmek

TEZKİR Hatırlatma

* Vazifeyi veya Cenab-ı Hakk´ın emirlerini hatırlatma

Vaaz ve nasihat etme

Tenbih ve ikaz etme

* Gr: Bir kelimeyi müzekker kılmak

TEZKİR-İ MÜSELLEMÂT Müsellematı, hakikat olduğu aşikâr bilinen şeyleri, hususları hatırlatmak, tekrar etmek

(Talim-i nazariyattan ziyade tezkir-i müsellemâta ihtiyaç var

S

)
TEZKİRE (Bak: Tezkere)
TEZKİT Doldurmak

TEZKİYE Tamam etmek

* Boğazlamak

* İhtiyarlamak

* Ref´etmek

(Lügatta zebhetmek, yani boğazlamak mânasınadır

Bu maddenin aslı, lügatta bir tamamlanmak mânasıyla beyan olunuyor

Nitekim ateşin parlamasına "zeku-zekâ-zekâ´" denilir ki, tamam iştial etmektir

Kezâlik fehme "zekâ" denilir ki, tamam-ı fehim demektir

Sonra sinnin "yaşın" kemâline zekâ denilir ki, şebabın nihayetine gelip tamam olması demektir

İşte hayvanı boğazlamak da kanını akıtarak ve hararet-i gariziyesini teskin ederek olduğundan zekâ ve zekât tesmiye olunmuştur

İşte kelimenin lügat mânası ve esası budur

) (E

T

)
TEZKİYE Doğruluğuna şehadet etmek

* Zekât vermek

* Zekât almak

* Pak ve temiz etmek

* Övmek, medhetmek

* Birisinin durumu hakkında soruşturmak

TEZKİYE-İ NEFS Nefsini temiz bilmek

Kusuru üzerine almamak

Nefsini kusursuz addetmek

* Nefsi kötü şeylerden temizlemek, hayra yöneltmek

TEZLİK (C

: Tezlikât) Sürçtürme, kaydırma

* Başın saçını yolmak

TEZLİK Keskin yapmak

* Dayandırmak

TEZLİL Birisini tahkir etme, aşağılatma

Zelil ve hakir bulma

TEZLİM Beraber etmek

* Yumuşatmak

* Değirmen döndürmek

TEZMİL Gizlemek

Bir şeyi elbiseye sarmak

Esvaba sarınıp bürünmek

* Örtü

TEZMİM Yular takma

TEZMİM Zemmetmek

TEZNİB Bir şeye ilâve, ek, zeyl takma, yazmak

Zeyl ve ilâve

Kuyruk takmak

TEZNİBÂT (Teznib

C

) İlâveler, eklemeler

Ekler

TEZNİD Çakmakla ateş yakma

* Başını devamlı önüne eğdirmek

TEZNİE Darılmak

TEZNİM Nişan ettirmek, işaretlendirmek

TEZNİYE Zinaya mensup etmek

TEZNUB Kuyruğu tarafından olmaya başlayan hurma salkımı

* Tülbendin aşağı sarkan tarafı

TEZRİ´ Öksürme

* Genirmek

TEZRİB Keskinletmek

TEZRİCE (C

: Tüzrüc-Tezâric) Sülün kuşu

TEZRİF Çoğaltmak

TEZRİYE Savurmak

* Koyunun yününü kırkıp arkasında bir miktarını bırakmak

* Zelil etmek, kepâze yapmak

TEZVİ´ Korkutmak

TEZVİB (C

: Tezvibât) Eritme, eritilme

TEZVİC Nikâhla bir kadını aldırmak

Birbirine eş yapmak

Evlendirmek

TEZVİD Yol azığı hazırlama

TEZVİD Sürmek

* Reddetmek

TEZVİK (Zevk

den) Tattırma, zevk aldırma

TEZVİK Süslemek, tezyin etmek

TEZVİR Söze yalan karıştırma

Yalan söze ziynet verme

* Şahidin şehadetini iptal etme

* Kendini ziyaret edene ikram etme

TEZVİREN Tezvir yoluyla

TEZYİD Artırma, çoğaltma, fazlalaştırma

TEZYİD-İ GAYRET Gayreti artırma

TEZYİDÂT (Tezyid

C

) Artırmalar, çoğaltmalar, ziyadeleştirmeler

TEZYİF Çürütmek

Küçük düşürmek

Eğlenmek, alaya almak

* Bir şeyin dışını tezyin ve tanzim edip, içini fena yapmak

Kötü ayar etmek

* Tahkir etmek

TEZYİL Eklemek

Uzatmak

Altına ilâve etmek

Zeyl yapmak

TEZYİL Ayırmak

TEZYİN Süslemek

Bezemek

Donatmak

TEZYİNÂT Süsler

Ziynetler

TEZYİNÂT-I LAFZİYYE (Muhassınat-ı lafziyye de denir

İlm-i Bediin iki bölümünden ikinci bölümüdür

) Kelâmın lafzında olan ve göze hitab eden edebî san´atlar

Cinas, seci´ gibi

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TI Arabçada "" harfi

(Tâ) da denir

TIB (Bak: Tıbb)
TIB´ Gölge

TIB´ (C

: Atbâ) Nehir

TIBA´ Tabiat

Yaradılış

* Tabiatlar

Yaradılışlar

TIBAA(T) Kitap ve saire basma işi

* Kılıç yapma san´atı

TIBAK Uyma, uygunluk

* Tabakalar

Katlar

* Birbirine uygun olan şey

* Bir şeyi diğerine uydurup müsavi ve münasib kılmak

TIBALE Deve boynuna asılan büyük çan

* Davulculuk

TIBB Tabiblik, doktorluk

* Her şeyi gereği gibi bilmek

* Rıfk

Suhulet

* İrade

* Hastayı ilâçlarla tedaviye çalışmak

* Şan

* Şehvet

( $Kur´an, Hazret-i İsa Aleyhisselâm´ın nasıl ahlâk-ı ulviyesine ittibaa beşeri sarihan teşvik eder

Öyle de, şu elindeki san´at-ı âliyeye ve tıbb-ı Rabbaniye, remzen tergib ediyor

İşte şu âyet işaret ediyor ki: "En müzmin dertlere dahi derman bulunabilir

Öyle ise ey insan ve ey musibetzede benî-Adem! Me´yus olmayınız

Her dert, -ne olursa olsun- dermanı mümkündür

Arayınız, bulunuz

Hattâ ölüme de muvakkat bir hayat rengi vermek mümkündür

" Cenab-ı Hak, şu âyetin lisan-ı işaretiyle mânen diyor ki: "Ey insan! Benim için dünyayı terk eden bir abdime iki hediye verdim

Biri, mânevi dertlerin dermanı; biri de, maddi dertlerin ilâcı

İşte ölmüş kalbler nur-u hidayetle diriliyor

Ölmüş gibi hastalar dahi, O´nun nefesiyle ve ilâciyle şifa buluyor

Sen de benim eczahâne-i hikmetimde her derdine deva bulabilirsin

Çalış, bul! Elbette ararsan bulursun

" İşte beşerin tıp cihetindeki şimdiki terakkiyatından çok ilerideki hududunu, şu âyet çiziyor ve ona işaret ediyor ve teşvik yapıyor

S

)
TIBBEN Tıp cihetiyle

Doktorlukça

TIBBÎ Hekimliğe ait

Doktorlukla alâkalı

* Hekimce

TIBBİYE Tıp mektebi

Tıp fakültesi

TIBBE (C

: Tıbeb) Bir parça uzun bez

TIBK Aynısı, tıpkısı, tam aslı, tam kendisi

TIBL (TABL) (C

: Tubul-Atbal) Davul

TIBS Kurt, zi´b

TIFL Küçük çocuk

* Her şeyin cüz ve parçası

* Batmaya yakın güneş

* Kıvılcım

TIFL-I NEV-RESİDE f

Yeni yetişmiş çocuk

TIFL-I NEV-ZÂD Yeni doğmuş çocuk

TIFLÂNE f

Çocukçasına, çocuk gibi

Çocuğa yakışır surette

TIFLİYYET Çocukluk

Çocuk hâli

TIGA Yüksek sesle gülme

TIHAL Dalak

TIHANE At değirmeni

TIHL Hiddetli adam

* Dalağı büyük adam

TIHMAR Doldurmak

TIHN Un

TIHS Asıl

* Göz karanlığı

TIKDE Asmacık adı verilen ufacık taneler

TIKNAZ Kısa boylu ve şişman, toplu

TIKNEFES Zor nefes alan

Rahat nefes alamayan

TIKSAR Halka biçiminde taç

* Kaınların boyunlarına yaptıkları bağ

TIKTIKA (Bak: Taktaka)
TILA´ Sürülecek şey

Sürülecek merhem, yağ veya ilâç

* Madeni parlatmakta kullanılan sıvı yaldız

* Cilâ verecek boya

* Diş sarılığı

* Üzüm suyundan kaynatmak sebebiyle üçte birinden azı giden şarap

TILA´ Üzerinde güneş doğan yer

TILA (C

: Talyân) Küçük kuzu ve oğlak

* Mahpus kimse

* Diş sarılığı

TILAB Talep etmek, istemek

TILBE Talep olunmuş, istenmiş, matlub

TILH (TALİH) (C

: Tılâh-Talâyıh) Zayıf

* Yorulmuş

* Geç gelmek

TILHAM Fil

TILK Helâl nesne

* Bükülmüş ip

TILMESA Yol bulunmaz otsuz ve susuz korkunç yer

* Çok karanlık gece

TILS (C

: Atlâs) Sahife

* Mahvolmuş nesne

* Tüyü dökülmüş olan deve uyluğunun derisi

* Elbisenin eskimesi

TILSIM Herkesin bilip çözemediği gizli şey

* Gizli sır

Fevkalâde kuvvet ve te´siri hâiz olan şey

* Definenin bulunmasına mâni olan mevhum şey

TILSIM-I KÂİNAT Kâinatın tılsımı, kâinattaki anlaşılması zor olup herkesin yalnız kendi akliyle bilemeyeceği gizli ve ince hakikatlar

TILSIM-I MUĞLAK Anlaşılması zor, kapalı gizli şey

* Açılması müşkül olan tılsım, kapalı ve gizli haber

TILSIM-I MÜŞKİLKÜŞÂ Açılması ve anlaşılması zor olan İlâhî gizli mânaları, hakikatları açan tılsım

TILV Kurt, zi´b

TIM Deniz

* Deve kuşunun erkeği

* Çok mal

TIMAH (Tumah - Matmuh) Bir şeye göz dikerek bakmak

Haris olmak

Hırsla onu istemek

TIMIRR Ürkek at

* Sıçramaya ve seğirtmeye hazırlanmış at

* Seri, çabuk

TIML Hırsız

TIMLE Zayıf kadın

TIMR (C

: Etmâr) Eski kaftan

* şakrak kuşu

TIMRES (Tımrus) Yalancı, kezzab

* Leim, alçak kimse

TIMTIM Kalın etli, cüsseli adam

* Dilinde pelteklik olan, kekeme

TINAB (C

: Tunub) Kazığa bağlanan çadır ipi

TINBAR (Tunbur) Tanbur adı verilen çalgı âleti

TINİN (Bak: Tanin)
TINNET Çınlama

TIP (Bak: Tıbb)
TIRAD Kısa mızrak

TIRAF Gönden veya sahtiyandan yapılan ev

* Cild

TIRAK Gitmek

TIRAZ Elbiselere nakışla yapılan süs

* Sırma ve ipekle işleme

* Zinet, süs

* Üslup, tarz, tutulan yol

* Döviz

TIRAZ f

" Süsleyen, donatan" anlamlarına gelir ve birleşik kelimeler yapılır

Meselâ: Şükufe-tıraz $ : Çiçek süsleyen

TIRAZENDE f

Süsleyen, donatan, süsleyici

TIRBAL (C

: Tarâbil) Büyük taş

TIRF Atın iyisi

TIRK Kuvvet

* Besililik, semizlik

TIRM Yağ

TIRMESA Karanlık, zulmet

TIRRAK Tiryak, ilâç

* Afyon

TIRRİH Tuzlu balık, sardalya

TIRS (C

: Etrâs) Kâğıt, sahife

TISYAR Arslan

* Sivri sinek

TIŞE Ufak çocuk

TIVAL Uzun olanlar

TIVAL-I MUFASSAL Kur´an-ı Kerim´de 49´uncudan 85´inciye kadar olan sureler

TIYBE Helâl

* Güzel, temiz

TIYERE şom ve yaramaz görmek

TIYN Çamur

Balçık

TIYNET Huy

Yaradılış

TIYRE Darılma, gücenme

* Darılan, gücenen

TIYSAR Sivrisinek

* Arslan

TIYYE Niyet, kast

TÎ´ Kırk baş koyun

TÎB (C

: Etyâb) Güzel koku

Güzel kokusu için sürülen şey

TİBA´ Birbiri ardınca olmak

Peşpeşe bulunmak

TİBN (TEBN) Kuru ekin sapı

Saman

* Yirmi kişiyi doyuran büyük kap

TİBNÎ Saman renkli

TİBR Altın parçası

Altın ve gümüş tozu

TİBRAK Bıçak

TİBYAN Açık ifade ile beyan etme

Açıklama

* Meşhur bir Kur´ân tefsirinin adı

TÎC (Tâc

C

) Taçlar

TÎCAN (Tâc

C

) Taçlar

TİCANÎ Kuzey Afrikada, hicri 1200 tarihlerinde Ahmed Ticanî adında bir şahıs tarafından kurulan bir tarikattır

TİCARET Alım-Satım

TİCARETGÂH f

Ticaret yapılan yer, ticaret yeri

TİCARETHÂNE f

Ticaret yeri

Ticaret edilen yer

TİCARÎ (Ticariyye) Ticaretle ilgili, ticarete ait

TİCFAF (C

: Tecâfif) Zırh

TİCVAL Memleket seyredip dolaşmak, gezmek

TİFFAN Her nesnenin vakti

TÎG f

Kılıç, seyf

TÎG-İ BÜRRAN Keskin kılıç

TÎG-İ GUŞTİN Etten kılıç

* Mc: Dil

TÎGBEND f

Kılıç kuşanan, kılıç bağlayan

TÎGDÂR f

Kılıç taşıyan, kılıçlı

TÎGZEBAN f

Dili kılıç gibi olan

Tesirli söz söyleyen

TÎGZEN f

Güzel kılıç kullanan

TÎH (C

: Etyâh) Çöl

Susuz sahra

Sina yarımadasındaki çöl

(Musâ (A

S

) Mısır´dan çıktıktan sonra, kavmiyle beraber kırk sene bu çölde dolaşmıştır

)
TİH Gülen kimsenin gülerken çıkardığı ses

TİL´ Etrafına çok iltifat eden kişi

Etrafdakilerle şakalaşan kimse

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TİL´ABE Oynaşmak

TİLAD Köle, hayvan, mülk, mal gibi şeyler

* Kendi yanında eskiden beri mevcud olan ve yeni olmuş olan şey

TİLAL (Tell

C

) Kümeler, yığınlar

Tepeler

TİLAMİZ(E) (Bak: Telâmiz)
TİLAVET Okumak

Takib etmek, arkasına düşmek

TİLAVET-İ KUR´ÂN Kur´an-ı Kerim´i usulüne göre okumak, mânâsını tefekkür etmek

TİLHAH Devamlı olarak bir yerde durmak

TİLKA´ Taraf, yön, cihet

* Hiza

* Mülâkat

Görüşmek ve buluşmak

TİLKA-İ NEFİS Nefis tarafından

Nefis cihetinden

TİLLE Basamak

* Sıradağ

TİLLE f

İşlenmemiş altın

TİLMİZ Çırak

Talebe

Kalfa

TİLMİZÂNE f

Talebe gibi

Tilmize yakışır surette

TİLMİZİYET Talebelik, tilmizlik, öğrencilik

TİLTAL Hareket ettirmek

TİLTİLE Sabırsız olmak

* İşi güç olmak

* Hurma çöpünden yapılan bardak

TİLV Tâbi

TİMAR f

Bir şeyin devam ve inkişafı için yapılan hizmet

* Sipâhiye verilen öşrü alınacak arazi

(Bak: Zeâmet)
TİMAR-HÂNE f

Akıl hastahanesi, tımarhâne

TİMLAK Mülayemet etmek, yumuşaklık göstermek

* Tereddüt etmek, karar verememek

TİMRAD (C

: Temârid)

Güvercin yuvası

TİMSAL Resim, suret, sembol, nümune

Tasvir

Bir şeyi başka bir şeye benzetmek

Heykel

(Cam, su, hava, âlem-i misal, ruh, akıl, hayal, zaman vesâire gibi, tecelli-i timsal akislere mahal ve mazhar olan çok şeyler vardır

Maddiyat-ı kesifenin timsalleri hem münfasıl, hem ölü hükmündedirler

Çünkü asıllarına gayr oldukları gibi, asıllarının hâsiyetlerinden de mahrumdurlar

Nurânilerin timsalleri ise, asıllarıyla muttasıl ve asıllarının hâsiyetlerine mâlik ve asıllarına gayr değillerdir

Binaenaleyh Cenab-ı Hak, şemsin hararetini hayat, ziyasını şuur, ziyadaki renkleri duygu gibi yapmış olsa idi, senin elindeki âyinede temessül eden şemsin timsali seninle konuşacaktı

Çünkü o timsalinde oldukça harareti, ziyası, renkleri olurdu

Hararetiyle hayat bulurdu, ziyasiyle şuurlu olurdu

Renkleri ile de duygulu olurdu

Böyle olduktan sonra, seninle konuşabilirdi

Bu sırra binaendir ki, Resul-i Ekrem (A

S

M

) kendisine okunan bütün salâvat-ı şerifeye bir anda vâkıf olur

M

N

)
TİMŞEK İç mest üstüne vurulan parça, yapılan yama

TİMTAM Dilini "te" harfine alıştırmış olan kimse

TÎN İncir

TÎN SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 95

suresinin ismidir

Mekkîdir

Vettîni Suresi de denir

TÎN (C

: Etyân) Balçık

* Mektup gibi şeyleri mühürlemek

TİNAE Mukimlik, ikamet etmeklik

Ayakta durmak

TİNAVE Müzakereyi terketmek

Görüşmeyi bırakmak

TİNBAL Kısa, bodur kimse

TÎNE (Tıynet) Balçık

* Hilkat, yaratılış

TİNNÎN Büyük yılan, ejder, ejderha

* Koz: Gökte yedi burc boyunca uzanan hafif beyazlık

* Ejderha burcu

Semânın şimal yarım küresinde Küçük Ayı burcunu etrafından saran, kıvrılıp bir yıldız dörtgeni ile nihayet bulan bir burç

TİNNÎN-İ FELEK Saman yolu, hacılar yolu

Gökteki husuf ve küsuf mevkileri olan iki düğüm

TİNNÎNEYN İki yılan

Mc: İki yılana benzetilen güneş ve ayın medârının farazî kavisleri

(Derecât-ı şemsiye medarı olan "mıntıkat-ül büruc" tabir ettikleri daire-yi azime, menazil-i Kameriyenin medarı bulunan mâil-i Kamer dairesi, birbiri üstüne geçmekle o iki daire, her birisi iki kavis şeklini vermiş

O iki kavise Felekiyyun uleması lâtif bir teşbih ile büyük iki yılan nâmı olan tinnîneyn namını vermişler

L

)
TİNNÜ Beraberlik, eşitlik

TİP t

Benzerlerinin ana vasıfları kendinde görülen ideal örnek, misal

TİPİK t

Nümune, örnek olarak

Benzer

TİR f

Ok

TİR´ABE Deve hörgücünün bir miktarı

TİR´ABE Deve hörgücü

TİRAMOLA İtl

Halat çekme

TİRASE (Türs

C

) Ask: Kalkanlar

TİRAŞ f

Tıraş

* Üst taraftan yontarak düzelten

* Üst taraftan düz olarak yontma

TİRAŞİDE f

Tıraş olmuş, tıraş edilmiş

* Yontulmuş, düzleştirilmiş

TİRB (C

: Tirâb-Etrâb) Anasından saçlı ve dişli doğan oğlan

* Yaşta diğerine eşit olan nesne

* Lezzet

TİRBAN (Türâb

C

) Topraklar

TİRDAN f

Ok mahfazası, sadak

TİRE f

Karanlık

Bulanık

TİREDİL f

Fena kalbli, kalbi kara

TİREGÎ f

Karalık

Bulanıklık

TİREGUN f

Bulanık renkli, kara renkli

Rengi bulanık

TİRENDAZ f

Ok atan, okçu

TİREŞEB f

Karanlık gece

TİRERE´Y (Tire-re´y) f

Tedbirsiz

TİRHAL Yola çıkma, göç etme

TİRKEŞ f

Okluk, ok kabı, sadak

TİRMİZÎ (Bak: Kütüb-ü Sitte)
TİRYAK Panzehir

Zehirlenme veya hastalıklardan hemen şifâ bulmağa vesile olan ilâç

TİRYAKİ Afyon kullanmağa alışmış, afyonkeş

* Keyif verici şeyler kullanmağa alışık olan

* Mc: Huysuz, aksi, titiz

TİS´A Dokuz

9

TİS´A MİE Dokuz yüz

900
TİSHAN (C

: Tesâhin) Çizme

TİS´ÛN (Tis´în) Doksan, 90

TÎŞ şiddet

* Hafiflik

TÎŞE f

Muharebede kullanılan başı sivri ve keskin balta, keser

TİŞRAB Şarap içmek

TİYAKA Cimaa pek ziyade düşkün olmak

* Şehvetin galip olması

TİYATRO yun

Dram, komedi ve sair piyeslerin temsil edildiği yer

* Sahneye konulan oyun ve bu gibi temsilleri oynama san´atı

(İşte dans ve tiyatro gibi o zamanın lehviyatları ve kebairleri ve bid´aları birer câzibedarlık ile pervane gibi nefisperestleri etrafında toplar, sersem eder

Ş

) (Bak: Roman)
TİYESE (Teys

C

) Erkek keçiler, tekeler

TİYFAK Helâk olmak, mahvolmak

TİYNET (Bak: Tıynet)
TİZ f

Keskin

* Çabuk, tez

* Sık

TİZ-ÂB f

Kezzap

TİZ-ÇEŞM f

Gözü keskin

TİZ-DEST f

Çabuk iş gören, eline çabuk

TİZÎ f

Çabukluk, tezlik

* Keskinlik

* Sıklık

TİZNA f

Kılıç, bıçak gibi şeylerin keskin olan ağız tarafı

TİZ-PÂ(Y) f

Tez, süratli, ayağına çabuk

TİZ-PER f

Hızlı ve çabuk uçan

TİZ-REFTÂR (Tiz-rev) f

Çabuk yürüyüşlü, acele ile giden

TİZ-REV (Bak: Tiz-reftar)
TOKAT Kale içi, siper, ahır, ağıl

El içi gibi yer

* Dere arası olan hayvan mer´ası

* El içiyle vurulan sille

TOLGA Başlık, miğfer nevilerinden birinin adıdır

TONAJ Bir vasıtanın iç hacmine göre taşıma kapasitesi

TOPUZ t

Ucu top şeklinde sopadan ibâret eski silâh

* Top şeklinde toplanmış saç

* Kısa ve tıknaz kimse

TÖHEM (Töhmet

C

) Suçlar, töhmetler, kabahatler

TÖHMET Birisine isnad edilen, fakat kat´iyyetle işleyip işlemediği belirsiz olan suç, kabahat

* İtham altında olma

TÖHMETLENDİRMEK Suç isnad etmek

TÖVBE (Bak: Tevbe)
TRAJ Fr

Basılan gazete veya mecmuanın baskı sayısı

TRAJEDİ yun

Fâcia

Mevzuunu efsanelerden veya tarihî hâdiselerden alan, seyirciler üzerinde merhamet veya dehşet hissi uyandıran sahne eseri

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TU f

Sen

TU(Y) f

Katmer, kat

TUAM (Tu´me

C

) Azıklar, yiyecek şeyler

* Çeşniler, tadlar

TUB Kiremit

* Tuğla

TUBA Ne hoş

Ne iyi

Her şeyin iyisi ve efdali

* İyilik, güzellik

Baht

* Cennette bulunan ve kökü göklerde dalları aşağıda olan ağaç ismi

* Çok berrak ve saf olan

* Saâdet

Hayır

Devlet

TUBA-İ HİLKAT Hilkat ağacı, hilkat tubası

Kâinat, teşbih yapılarak tuba ağacına benzetilmiştir

(Tuba-i hilkatten semavat şıkkına hep kehkeşan ağsanınaBir Cemil-i Zülcelâl´in dest-i hikmetiyle takılmış pek güzel meyveleriz biz

M

)
TUBAHA Çömlek

* Ağızdan çıkan köpük

TUBAL Kızmış bakırdan ve kızmış demirden çekiçle vurulduğunda kopup dökülen parça

TUBALE (C

: Tubâlât) Dişi koyun

TUBA LE-KE Ne mutlu sana, devlet ve saadet sana

Tuba sana

TUB´AN Mühür mumu

TUBERTU : (Tu-ber-tu) Kat kat

TUBU Bir nevi kene

TUBUL (Tabl

C

) Davullar

TUDE : f

Yığın, küme

TUDE-BE-TUDE Yığın yığın

Küme küme

TUF f

Yankı

Akseden ses

Aks-i sada

TUFA Sihir, efsun

TUFAHE (TAFÂHE) Çömlek

* Her ne olursa olsun ağzına alan köpek

* Her nesnenin üzerine gelen

TUFAN Çok şiddetli ve her tarafı kaplayan yağmur

* Nuh Peygamber (A

S

) zamanındaki büyük su baskını hâdisesi

(Hz

Nuh´un (A

S

) Cenab-ı Hak´tan aldığı emri kavmine tebliğ etmesi neticesinde kavminin ekserisi hürmetsizlik ve dinlememezlik yaptıklarından ve zulme başladıklarından, Cenab-ı Hakk´ın izni ile devamlı ve şiddetli yağmurla büyük su baskını oluyor ve Nuh Peygamber (A

S

) bir gemi yaparak, kendisine iman edenlerle ve her sınıf canlı mahluktan birer çift alarak su üzerine çıkıyor ve zâlimler suya gark oluyor, Peygambere itimad ile tâbi olanlar da tufandan kurtuluyor

Bu hâdisenin vukuu Kur´anda sâbittir

)
TUFANZEDE f

Tufan görmüş

Tufana uğramış

TUFAVE Güneş dairesi

* Ay ağılı, hâle

* Kabile

TUFEYLÎ (Davetsiz ziyafete giden Tufeyl adında birisinin ismindendir) Sahte

* Dalkavuk

Çanak yalayıcı

* Başkasının sırtından geçinen

Asalak

Parazit

Fazladan

TUFF Tırnak arasında olan kir

* Parmakların üstünde olan kir

TUFFAH(A) Elma

TUFU´ Ateşin sönmesi

TUFUH Kap ağız ağıza dolma

* Yukarı kalkma

* Çabuk geçme

TUFUL Güneşin batmağa yaklaşması

* (Tıfl

C

) Çocuklar

TUFULÂNE f

Çocukçasına

TUFULİYYET (Tufulet) Çocukluk

Küçüklük

Yavru oluş

* Ter u tazelik

TUFYE Mukul ağacının yaprağı

Yılanın arkasındaki hatta teşbih edilir

TUGAT (Tâgi

C

) Tâgiler

Azmış ve hak yoldan sapmış olanlar

TUGAVE Güneş dairesi

* Araptan bir kabile

TUGMUS Şeytanın ve cinnin gayet habisi

TUGVAN (TUĞYÂN) Haddinden tecavüz etmek, haddini aşmak

TUGVE Dağ başı

* Yüksek mekân

TUGYAN Zulüm ve küfürde çok ileri gitmek

Azgınlık, taşkınlık

Taşkın mizaçlılık

* Kan galebe etmesi hali

* Resmî devlet kuvvetlerine karşı durmak

* Su baskını

TUGYE Dağ başı

* Yüksek mekân

TUH Helâk olmak

* Berbad olmak

(Hakaret için söylenilen bir kelimedir)
TUHAF (Tuhfe

C

) Hediyeler

* Münâsebetsiz hâl

* Eğlenceli, gülünç

* Garip iş veya şey

* Hoşa giden ve az bulunur şeyler

TUHAL Dalak ağrısı

TUHARE Taharet ettikleri suyun bakiyyesi

TUHFE Turfanda şey

* Görülmemiş yeni çıkan

Yeni

* Hediye, armağan

TUHFÎ İyilik etmek

TUHLA Kara ile boz arasındaki renk

TUHLÜB (C

: Tahâlib) Soysop, sülâle

TUHM (C

: Tühum) Her yerin ve her köyün nihayeti

TUHME Mide dolgunluğu

Hazımsızlık

TUHME Hayvanın burnunun kara olması

TUHR Pâklık, temizlik, taharet

* Kadınların iki âdet görmeleri arasındaki temizlik hâlleri

(Temizlik hâli uzayan, devam eden kadına "Mümtedet-üt tuhur" denir)

TUHRA Yufka bulut

TUHRUBE (Tahrebe-Tıhrıbe) Bez parçası

* Bulut parçası

TUHRURE (C

: Tahârir) Bulut parçası

TUHTUH Kötü ahlâk

TUHUHA Hamurun ekşimesi

TUHUR (C

: Tahârir) Bulut parçası

TUHUR Arınıp pâk olmak, temizlenmek

TUHUT Hor ve hakir kimse

TUHVE Yufka bulut

TUHYAN Karlık gibi su soğutacak kap

Buzluk, buzdolabı

TUHYE Benî Temim kabilesinden bir cemaat

TUKA Takva

Allah´tan korkmak

Havfullah

TUKAT Nefsini haramdan ve şüpheli nesnelerden saklamak

TUKUS Yaban havucu

TUKYE Sakınma

TUL Boy

* Uzunluk

* Ömür ve hayat

* Uzamak

* Zaman çokluğu

* Çokluk, bolluk

TUL-U EMEL Bitmeyen istek

* Hiç ölmeyecek gibi dünyaya dalmak ve düşünmek

(Ey gafil Said! Bil ki: Galat-ı his nev´inden gayet muvakkat dünyayı lâyemut ve daimî görüyorsun

Etrafına ve dünyaya baktığın zaman bir derece sabit ve müstemir gördüğünden, fani nefsini de o nazar ile sabit telâkki ettiğinden, yalnız kıyametin kopacağından dehşet alıyorsun

Güya kıyametin kopmasına kadar yaşayacaksın gibi, yalnız ondan korkuyorsun

Aklını başına al

Sen ve hususi dünyan, daimî zeval ve fena darbesine maruzsunuz

Senin bu galat-ı hissin ve mağlatan şu misale benzer ki: Bir adam elinde olan âyinesini bir hâne veya bir şehre veya bir bahçeye karşı tutsa; misali bir hâne, bir şehir, bir bahçe o âyinede görünür

Edna bir hareket ve küçük bir tegayyür âyinenin başına gelse, o hayalî hâne ve şehir ve bahçede hercü merc ve karışıklık düşer

Hariçteki hakiki hâne, şehir ve bahçenin devam ve bekası sana faide vermez

Çünkü senin elindeki âyinedeki hâne ve sana ait şehir ve bahçe, yalnız âyinenin sana verdiği mikyas ve mizan iledir

Senin hayatın ve ömrün, âyinedir

Senin dünyanın direği ve âyinesi ve merkezi, senin ömrün ve hayatındır

Her dakikada o hane ve şehir ve bahçenin ölmesi mümkün ve harap olması muhtemel olduğundan, her dakika senin başına yıkılacak ve senin kıyametin kopacak bir vaziyettedir

Mâdem öyledir; sen bu hayatına ve dünyana, çekemedikleri ve kaldıramadıkları yükleri yükletme! L

)
TUL-U ÖMÜR Ömrün uzunluğu

Uzun ömür

TULEN Uzunlukça

Uzunluk cihetinden

Boyca

TULA Boynun ön tarafı

TULA Çok uzun

Pek uzun

TULAN (Tul

den) Uzunluğuna, boyuna

TULATILE (Talâtıla) (C

: Talâtıl) Hayvanları içeri koymak

Bel ağrısı

* Zahmet

TULGA Kusmak

TULHA Boz renk

TULHE Azıcık su

* Azıcık ot

* İyi nesne

TULHUM Lezzeti değişmiş olan su

TULK Mutlak

Bağlı ve kayıtlı olmayan

TULL Süt

TULLAB (Talebe

C

) Talebeler

TULLAB-I NUR Nur talebeleri, Kur´an şakirtleri

TULLEB (Tâlib

C

) İstekliler, tâlibler, isteyenler

TULME (C

: Tulum) Ekmek

* Havuz dibinde kalan su

TULU´ Doğma, doğuş

Birden zuhur etme

* Hücum etme

* Bir şeye vâkıf olup bilme

TULUAT (Tulu´

C

) Hazırlıksız olarak birden kalbe gelen mânalar, ilhamlar

Doğuşlar

TULUK (Tuluka) Açık yüzlü ve hâli iyi olmak

* Cömert olmak

TULYE (C

: Tulâ) Boyun önü

* Göğüs önü

TU´M (Tu´me) Azık, yiyinti, yiyecek şey

* Tad, çeşni

TUMA´NİNE İtminan

Emin olma, inanma, gönlü rahat olma

TUMAR (C

: Tevâmir) Dürülüp yuvarlak yapılmış şey, tomar

TUME Kadınlar topluluğu

Avretler cemaati

TU´ME (Bak: Tu´m)
TUMEA´ (Tâmi´

C

) Tamahkârlar

TUMRUK Yarasa kuşu

TUMRUS Sıcak külde pişmiş ekmek

TUMTUMAN Peltek

TUMTURAK Söylenişi ahenkli ve parlak olan ibare

* Gösteriş, debdebe

TUMUH Yüksekteki bir şeye göz dikme, yüksek bir şeye göz dikerek bakma

TUMUM Su baskını

* Saçını kırkıp tıraş etmek

TUMUR Aşağı sıçramak

* Doldurmak

* Seyahat edip gitmek

* Defnetmek, gömmek

TUMUS Bir şeyin mahvolması

TUNB Nâhiye, cânip, taraf, yön

TUNBURANİ (Tunburâni) Tanbur çalan

TUNİ f

Sefih, alçak, rezil

* Külhanbeyi

* Hırsız

TUNUB (C

: Etnâb) Ağaç kökleri

* Gövdenin siniri

* Süngü eğriliği

* Çadır ipleri

TUR Dağ

* Had ve mikdar

TUR-U SİNA (Bak: Sina)
TUR SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 52

Suresidir

Mekkîdir

TURA (Aslı: Tuğra) t

Topuz gibi yapılmış mendil, kuşak gibi oyun âleti

Kös, davul, trampet gibi şeylere vurmaya mahsus ip veya çomak

* Kamçı, örme kırbaç

* Demet, bağ, paket

(Bak: Turra)
TU-RA f

Seni, sana, senin

TURAB Toprak, toz

TURAME Dişte olan kamaşma

TURAN Eski İranlılar tarafından Türkistan ve Tataristan taraflarına verilen isimdir

Turan, eskidenberi Türklerin oturduğu yerlere denirdi

"Türk" ile "Tur" kelimeleri arasındaki benzerlik de bu iki ismin bir asıldan ibaret olduğunu gösteriyor

TURBUŞ Takke, külah

Başa giyilen örtü

Fes

TURFANDA Mevsiminden önce yetiştirilen meyve veya sebze

TURFE (C

: Etrâf) Nâziklik, yumuşaklık

* Nimet

* Güzel yemek

* Zarif, iyi nesne

* Üst dudağın ortasında fazlalık olarak yumru et olması

(O kişiye "etref" derler

TURFE Görülmemiş, tuhaf, yeni şey

Şaşılacak şey

TURFE-KÂR f

Garip şeylerle uğraşan

Şaşılacak şeyler yapan

TURGUL Çil kuşuna benzer bir kuş

TURHAN Rum subaylarından beş bin neferin zâbiti (On bin olsa "patrik" derler

)
TURKA Bir kere

TURMUK Yarasa kuşu

TURMUS Zayıf

* Kül içinde pişen ekmek

TURRA (Tuğra) Mühür

Pâdişah damgası

Pâdişahın imzası

* Kumaşın etrafındaki nişan ve işaret

Kumaşta ipekten çevrilen kenar

* Herşeyin ucu ve kenarı

* Alındaki saç

Tura

TURS Kuvvet

TURSUS (TURSUN) (C

: Tarâsis) Kalkan denilen dikenli ot

TURŞ f

Ekşi, hâmız

TURTUBE Akçe

TURTUR Uzun boylu ince adam

TURU´ Bir yerden bir yere gitmek

* Sonradan olmak

TURUH Uzun

TURUK (Tarîk

C

) Yollar, tarikler

Meslekler

Usuller

* Aygırlanmak

TURUK-U HAFİYYE Gizli tarikler, yollar, tarikatlar

Gizli zikir yapan tarikatlar

TURUK Geceleyin eve gelmek

TURUR Düşürmek

TURUŞ f

Ekşi

TUS Tabiat

* Asıl

TUSEN f

Serkeş ve sert at

TUSU´ Dokuz bölükte bir bölük

TUŞE f

Azık

Ölmeyecek kadar yenecek şey

TUŞE-İ RÂH Yol azığı, yol yiyeceği

TUT f

Dut

TUTANAK (Bak: Zabıt)
TUTİ Dudu kuşu

Papağan

İşittiği sözleri ezberleyip, insan sesi taklidini yapan ve söyleyen bir kuş

TUTİYA Çinko

TU´TU Söylerken duraklamak

TUTU Çinko

TUTUK Örtü, perde, peçe

TUUM (Taam

C

) Taamlar, yemekler

* Lezzetler, tadlar, zevkler

TUVA Övünmüş, senâ edilmiş şey

* Tur-i Sina dağı eteğinde bir vâdinin adı

* Örülmüş kuyu

TUVAL Uzun

TUVAN f

Güç, kuvvet

TUVAR Evin çevre yanı

TUVEYRAT Kuşçuklar, küçük kuşlar

TUVEYS Küçük tavus kuşu

TUVMAR (C

: Tevâmir) Uzun dürülmüş nesne

TUVT Lüle ağzına takılan pamuk parçası

* Pamuk

* Uzun

TUVVEL Ayakları uzun olan bir cins su kuşu

TUYUF (Tayf

C

) Korkudan dolayı karanlıkta görünen hayâller

* Uykuda iken görünen hayâller

TUYUR (Tayr

C

) Kuşlar

TUYUR Birbiri ardınca iade etmek, peşpeşe geri çevirmek

Tekrarlamak

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TÜBBA´ Hz

Muhammed´in (A

S

M

) bi´setten evvel geleceğini haber veren ve şiiri ile imanını ilân eden bir Yemen Meliki

* Câhiliyetten evvel Yemen Padişahlarının nâmı

* Bir kuş cinsi

TÜBBAN Güreşçilerin donu

TÜBBET Bir yerin adı

(İyi miskler ona nisbet olunup "Misk-i Tübbetî" derler)
TÜCAH (Tecâh-Ticâh) Karşı taraf, karşı yön

TÜCCAR (Tâcir

C

) Tacirler, satıcılar

Ticaret yapanlar

TÜEDE Teenni etmek, acele etmeyip akıllıca davranmak

* Mühlet vermek

TÜFE Yırtıcı bir canavar

* Karakulak denilen canavar

* Örtünmüş kadın

TÜFENG f

Tüfek

TÜFENG-ENDÂZ f

Tüfek kullanan

TÜFENG-HÂNE f

Silâh deposu

TÜFFAH Elma

TÜFL Köpük

* Kir, pas

* Tükürmek

TÜHEM (Töhmet

C

) Suçlar, töhmetler, kabahatlar

TÜKÂH Tekyegâh

TÜKLAN Tevekkül etmek

TÜKLE İtimat etmek, güvenmek

* İşinde âciz olan kimse

TÜKME f

Düğme

TÜKYE Dayanmak, itimad etmek

TÜLAVE Borç bakiyyesi

* Havâle etmek, başkasına bırakmak

TÜLÜNNE Hâcet, ihtiyaç

TÜLÜV Tilâvet

* Bir kimseye uyup ardınca gitmek

TÜNBAN f

Don, iç donu

TÜNBEK f

Darbuka

Dümbelek

TÜND f

Sert, şiddetli, haşin

TÜNDBÂD f

Sert rüzgâr, kasırga

TÜNDÇİHRE f

Asık suratlı

TÜNDÎ f

Sertlik, katılık

Hiddet ve şiddet

TÜNDMEŞREB f

Titiz, sert tabiatlı

TÜNDMİZAC f

Sert huylu

TÜNDREFTAR f

Çabuk giden, sert ve süratli giden

TÜNDZEBAN f

Düzgün konuşan, düzgün söz söyleyen

TÜNTE f

Eşek arısı

TÜNU´ Mukim olmak, ikamet etmek, bir yerde oturmak

TÜRA´ (Tür´a

C

) Kanallar

* Suyun taştığı yerler

TÜR´A (C

: Türa´) Kapı

Derece

* Bağ ve bostan

* Kanal

* Suyun taştığı yer

Su arkının ağzı

TÜRAS Miras mal

TÜR´A (C

: Türa´ - Türüât) Kanal

* Suyun taştığı yer

TÜRBAN (Türâb

C

) Topraklar

TÜRBE Mezar üzerine yapılan yapı

Mezar

Ölmüş büyük zâta mahsus mezar

TÜRBEDÂR f

Türbe muhafız ve hizmetkârı

TÜRK Türkler, Asya´nın en büyük ve en meşhur milleti olup, Turan milletlerindendir

Türkler en evvel Sibirya ile Çin arasında olan Altın Dağı taraflarında yaşamışlar ve oradan defalarca güney ve batıya doğru yayılarak Çin´de ve Türkistan memleketlerinde fetihler yapmışlardır

Türkler eskiden beri iki şubeye ayrılmış olup; Türkistan´ın doğu tarafında bulunanlar; Uygur; batı tarafındakiler de: Türk ve Türkmen isimleriyle bilinirlerdi

Peygamberimizin (A

S

M

) hicretinden 350 sene sonra Tağ Han neslinden olduğu rivayet edilen Türkmen Hükümdarlarından Salur Han, İslâm dinini kabul ederek Kara Han ismini almış ve kavminin de ekserisine İslâm dinini kabul ettirmişti

O sıralarda Türk ve Türkmen kavimleri İslâm hilâfet merkezi olan Bağdat´a gidip gelmeğe başlamışlardı

Fıtrî cesaret ve kahramanlıkları hasebiyle Abbasi Halifeleri, bunları askerlik hizmetlerine almışlardı

Bu sebeple Türkler, Azerbeycan ve Erzurum taraflarına dolmuşlardı

Türkler, zamanla kumandanlık ve ümeralığa geçmişler, hükümet işlerini de ellerini almışlardı

Bu cihetle bütün İslâm memleketlerinde Türkler büyük bir nüfuz ve iktidara sahip olmuşlardı

Türkler, müslümanlığı kabul ettikten sonra lisanlarını Arap hattıyla yazmağa başlamışlardı

Şark Türkçesinde, yani Uygur lisanında hayli edebiyat vücuda gelmiş, bir takım şair ve edipler yetişmişti

İran´da kurulan Türk Devletleri Farisîyi resmî ve edebî lisan olarak kabul ettikleri halde; Anadolu´da kurulan Selçuklular devrinde resmî lisan Türkçe kabul edilmişti

Daha sonraları Osmanlı Devletinin kuruluşundan sonra bu lisan günden güne kesb-i Türkî etmeğe başlamış, hatta Sultan Mehmed Han, Sultan Selim ve Süleyman devirlerinde mükemmel bir Osmanlı Edebiyatı meydana gelmiş ve birçok edip ve şairler yetişmişti

(Cây-ı dikkat bir hal: Türk milleti anâsır-ı İslâmiye içinde en kesretli olduğu halde, dünyanın her tarafında olan Türkler ise Müslümandır

Sâir unsurlar gibi müslim ve gayr-ı müslim olarak iki kısma inkısam etmemiştir

Nerede Türk tâifesi varsa, Müslümandır

Müslümanlıktan çıkan veya Müslüman olmıyan Türkler, Türklükten dahi çıkmışlardır (Macarlar gibi

) Halbuki küçük unsurlarda dahi, hem müslim ve hem de gayr-ı müslim var

Ey Türk Kardeş! Bilhassa sen dikkat et! Senin milliyetin İslâmiyetle imtizaç etmiş, ondan kabil-i tefrik değil

Tefrik etsen, mahvsın! Bütün senin mâzideki mefâhirin İslâmiyet defterine geçmiş

Bu mefâhir; zemin yüzünde hiçbir kuvvetle silinmediği hâlde, sen şeytanların vesveseleriyle, desiseleriyle o mefâhiri kalbinden silme!

R

N

)(İşte ey Ehl-i Kur´ân olan şu vatanın evlâdları; Altıyüz sene değil, belki, Abbasiler zamanından beri bin senedir, Kur´ân-ı Hakîm´in bayraktarı olarak, bütün cihana karşı meydan okuyup, Kur´ânı ilân etmişsiniz

Milliyetinizi, Kur´âna ve İslâmiyet´e kal´a yaptınız

Bütün dünyayı susturdunuz, müdhiş tehacümâtı def´ettiniz

Tâ $âyetine güzel bir mâsadak oldunuz

Şimdi Avrupa´nın ve frenk-meşreb münâfıkların desiselerine uyup, şu âyetin evvelindeki hitaba mâsadak olmaktan çekinmelisiniz ve korkmalısınız!

M

)(

Evvelâ Araplar, kavimden kavime bu hizmeti yapmışlar, daha sonra Emeviye´nin son zamanlarında olduğu gibi bu hizmeti, Arap´tan Acem´e doğru geçmiş; hadis-i şerifin de delâlet ettiği üzere Fars milleti manen ve maddeten İslâmiyete pek büyük hizmetler yapmış, sonra bunlar da aynı hale gelmiş; bu defa da Allah Türkleri göndermiş

Arapların, Farslıların, kıymetini bilemeyip zâyi´ ettikleri İslâm devletini ele alarak İstanbul´a ve oradan dünyanın her tarafına yaymışlar

Demek ki onlar da bu nimetin kıymetini bilmez, küfr ü küfrâna giderlerse mevkilerini, Allah´ın göndereceği diğer bir kavme terketmeğe mecbur olacaklardır

Ve kim bilir vâsi ve alim olan Allah Teâla, kıyamete kadar daha ne kavimler gönderecektir

Binaenaleyh, ey mü´minler! Dininizin kıymetini biliniz, hiç bir kavme inhisar kabul etmeyen bu vâsi´ feyz-i hakkı, bu fazl-ı İlâhîyi, bu yüksek hürriyeti bırakıp da başkalarının muvalâtı arkasına düşmeyiniz

E

T

)
TÜRKÂN (Türk

C

) Türkler

TÜRKCUŞ f

Yarı pişmiş et

TÜRKİSTAN f

Türklerin anayurdu olan ve Hive, Fergana, Taşkent, Buhara, Semerkant ve Kırgız şehirlerini içine alan büyük bölge

Doğu Türkistan bugün Çin´de, Güney Türkistan ise Afganistan´da, büyük parçası olan Batı Türkistan ise Rusya´da kalmaktadır

TÜRKİYYAT Türklerin dil, edebiyat, tarih ve ırki hususiyetlerini tedkik eden ilim

TÜRKTAZ f

Koşup saldırarak yağma etme

* Çapul, çapulcu

TÜRKÜ (Aslı: Türkî) Türk halk musikîsi

TÜRNUK Sel yolunda arta kalan balçık

TÜRR Yapı üstüne çekilen ip

TÜRRA´ Kapıcı

TÜRRAS Kalkancı

TÜRRE (C

: Terârih) Bâtıl, herze söz

TÜRREHAT (Türrehe

C

) Saçma sapan sözler

TÜRREHE (C

: Terârih-Türrehat) Saçma sapan ve mânasız söz

TÜRS (C

: Etrâs-Tirâs-Türus) Ask: Kalkan

TÜRŞÎ Ekşilik

* Turşu

TÜRÜAT (Tür´a

C

) Kanallar

* Suyun taştığı yerler

TÜRÜŞ f

Ekşi, hâmız

TÜRÜŞ-RU(Y) (C

: Türüşruyan) Asık suratlı, ekşi yüzlü

TÜS´ Dokuzda bir

(1/9)
TÜTUK Örtü, perde

Çadır

11-04-2012	#31
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük Lügat T Harfi T Harfi TELKİN (C: Telkinât) Zihinde yer ettirmek Fikir aşılamak Zihinde yer etmiş düşünce * Yeni müslüman olana İslâm esaslarını anlatmak * Ölü gömüldükten sonra imam tarafından söylenen söz(Telkini fenden almış,Medeniyetten taklid,Hürriyet tenkid vermiş,Gururdan dalâlet çıkmış) (Lemeât) TELL (C: Tilâl) Tepe, yığın, küme * Düz yer üstüne yatırmak TELL-İ REFİ´ Yüksek tepe TELLAL (Bak: Dellâl) TELMİ´ (Lemeân dan) Renk renk yapma, rengârenk yapılma * Parıldama, parıldatılma * Edb: Mısraları, Türkçe, Arabça, Farsça gibi başka başka dillerde olan manzume yapma TELMİH (C: Telmihât) Lâyıkiyle ve kâmilen keşfedip nazara arzetmek * Bir şeyi açıkça söylemeyip başka bir mâna ifade için söz arasında mânalı söylemek İmâ ile söz arasında başka bir mânayı ifade etmek * Edb: İbârede bahsi geçmeyen bir kıssaya, fıkraya, ata sözüne veya meşhur bir şiire, bir söze işaret etmek TELMİHEN Telmih suretiyle Telmih için İmâlı olarak TELMİZ Dili ağızda yemek kırıntısı için gezdirmek * Tattırmak * Yedirmek TELSİN Bir nesneye dil etmek TELTELE Hareket ettirmek TELTİM Kuvvetle sille vurmak TELVİ´ (C: Telviât) İçini yakıp dertlendirme TELVİH Açıklamak * Zâhir ve aşikâre kılmak * Susuzluktan insanın çehresi bozulmak * Bir şeyi ateşle kızdırmak Güneş veya ateşin sıcaklığı bir nesnenin rengini değiştirmek * Posa hâline getirmek * Kocamak Saç ağarması * Almak * İşaret etmek * Edb: Lüzumlu şeylerden bahsetmek suretiyle olan kinâye Meselâ: Filâncanın mutfağında çok odun sarf olunur denildiği zaman, bundan, mutfakta çok yemek pişirildiğine, ev sahibinin cömertliğine ve misafirin çokluğuna intikal edilir TELVİHÂT Telvihler Kinaye halindeki işaretler TELVİK Yemeği yumuşak ve yağlı yapmak TELVİM (C: Telvimât) (Levm den) Azarlama, paylama TELVİN (Levn den) Renk verme Boyama Boyanma TELVİS (C: Telvisât) Kirletmek Bulaştırmak Pisletmek * Mc: Bozmak, berbat etmek TELVİYE Bükme, burma, çevirme, kıvırma TELYİN (Leyyin den) Yumuşatmak Eritmek * İçi yumuşatmak, kabızlıktan kurtarmak TELYİN-İ HADİD Demirin yumuşatılması TELZİE Davarı iyi gütmek TELZİZ Lezzet verme Tatlandırma Lezzetlendirme TEMACÜD (Mecd den) Büyüklüğünü ve şerefini çoğaltma TEMADİ Devam etmek Sürüp gitmek * Uzak olmak * Müntehi ve muktezi olmamak TEMA´DÜN (Ma´den den) Maden haline geçme TEMAHHUH Kemikten ilik çıkarmak TEMAHHUL Hile etmek TEMAHHUT Sümkürme TEMAHHUZ (Temahhud) Doğum sancısı çekmek * Hayvanın gebe oluşu * Süt yayıkta yayılarak yağı alınıp safileştirilmesi * Fitne çıkarma TEMAHUK İnat etmek TEMAHÜL Mühlet verme Yavaş ve ağır davranma TEMAÎ Genişlemek TEMAKKUK Dinlene dinlene içmek TEMALÜ´ Arkadaş olmak TEMALÜK Nefsini zaptetme Kendine hâkim olma TEMANÜ´ Çatışma ve birbirine mani olma İhraç Adem-i kabul Tard (Bak: Bürhan-üt temanü´) TEMARİ Şek şüphe etmek Mücadele etmek TEMARUZ Yalandan hastalanmak Kendini hasta gibi göstermek TEMAS (Bak: Temass) TEMASİH (Timsah C) Timsahlar TEMASİL Timsaller Suretler Resimler Putlar Semboller Tasvirler TEMASS (Mess den) Yan yana bulunma * Birbirine değme * Münasebette bulunma TEMASSUR Davarın memesinde kalan sütü sağmak TEMASSUS Emmek TEMASÜL Benzeyiş Benzeme Birbirine benzemek Birbirine müsavi ve müşabih olmak * Hasta sıhhate, iyi olmağa yaklaşmak * Mat: Kesirsiz taksim kabul etmek, kesirsiz bölünebilmek(Temasül tezadın sebebidir, tenasüb tesanüdün esasıdır, sıgar-ı nefs, tekebbürün menbaıdır, zaaf gururun madenidir Acz, muhalefetin menşeidir, merak ilmin hocasıdır M) TEMAŞA f Hoşlanarak bakmak Seyretmek Seyre çıkmak Gezmek İbretle bakmak TEMAŞAGÂH f Gam ve kederi defetmek için gezip seyredilecek yer Eğlence mahalli TEMAŞAGER (Temaşakâr) f Seyirci İbretle etrafı temaşaya çıkmış olan TEMAŞAGERÂN (Temaşager C) Seyirciler Temaşa edenler TEMAŞAHÂNE f Temaşa edecek yer * Mc: Dünya TEMAŞİ Birbiriyle yürüyüşmek, birlikte yürümek TEMATTİ (Matiyy den) Vücutta duyulan ağırlıktan dolayı gerinme * Yürürken sallanmak TEMATTUK Bir nesnenin lezzetinden ağzını şapırdatmak TEMATTUR (Matar dan) Yağmur yağma * Hız Sür´at TEMA´UK Yuvarlanmak TEMA´UR Mütegayyer olmak, değişmek * Rengi donuk olmak * Saç dökülmek TEMA´UT Saç dökülmek TEMAVÜT Kendini ölmüş gibi gösterme TEMAYÜC Meyletmek, eğilmek, yönelmek TEMAYÜL (C: Temayülât) Meyletmek Bir cihete iltifat etmek Bir tarafa eğilmek * Bir yana çarpılmak * Bir yana veya bir kimseye fazla taraftarlık ve sevgi göstermek TEMAYÜLÂT (Temayül C) Meyiller, sevgiler, muhabbetler TEMAYÜN Yalan olmak TEMAYÜT Birbirinden ayırmak TEMAYÜZ Kendini göstermek Farklı ve yüksek vasfı olmak Başka vasıflarla üstün olmak TEMAYÜZAT (Temayüz C) Üstün olmalar, temayüzler, yükselmeler TEMAZMUZ (Mazmaza C) Mazmaza yapma Ağzını su ile çalkalama TEMAZUH şakalaşmak TEMAZUK Münafıklık etmek TEMAZÜC Birbiriyle karışmak * Şakalaşma TEMCİD Cenab-ı Hakk´ın büyüklüğünü bildirmek Tazim ve sena etmek * Ağırlamak * Sabah namazı vaktinden evvel minarelerde belli makamlarda söylenen ilâhi, niyaz TEMCİD PİLAVI Mc: Tekrar tekrar bahsedilen şey, daima öne sürülen madde Mükerreren ortaya sürülen bahis, yahut söylenilen söz (Menşei: "Erkeğini sahura bekleyen kadının, pilavı yanmasın diye kaldırması ve soğumasın diye tekrar koyması" diye söylenir) TEMCİŞ Oynatmak veya oynamak TEMDİD Devam ettirmek Uzatmak Uzatılmak Sürdürmek * Çekip uzatmak * Tecvidde: Bir harfi uzun okumak, çekmek TEMDİH Medhetmek Çok övmek Mübalâğa ile medih TEMDİHÂT (Temdih C) Mübalâğa ile medhetmeler TEMECCÜD şeref sahibi olma Ululanma TEMECCÜS Mecusi olmak TEMEDDÜD Çekilmek * Uzamak * Gerinmek TEMEDDÜH Kendi kendini övmek Kendini beğendirmeğe çalışmak böbürlenmek TEMEDDÜHÂT (Temeddüh C) Temeddühler, böbürlenmeler TEMEDDÜN Medenileşmek şehirlileşmek Medeni olmak TEMEDRU´ Ferace ve kaftan giymek Çarşaf giymek TEMEH Fâsid ve mütegayyer olmak Bozulmak ve değişmek TEMEHDİ Mehdilik dâvasında bulunma, mehdilik dâvasına kalkışma TEMEHHUZ Bir şeyden hülâsa olarak çıkmak (Sütten yağ çıkması gibi) TEMEHHUZ-U TECARÜB Çeşitli tecrübelerle bir şeyin safileşip kemale gelmesi TEMEHHÜD (Mehd den) Yayılıp döşenme TEMEHHÜL Takdim etmek Hayırda takaddüm etmek İşinde acele etmemek Teenni TEMEHHÜR (Maharet den) Mâhir olma TEMEKKÜK Karışmak TEMEKKÜN Mekânlanmak Yerleşmek Yer tutmak * Vakar ve temkin sahibi olmak * Sultan yanında rütbe sahibi olmak TEMELLUK Yaltaklanmak * Tevâzu ve yumuşaklık göstermek * Dalkavukluk TEMELLUS Halâs olmak, kurtulmak TEMELLÜK Mülk edinmek Kendine mal edinmek Sâhib olmak * Kadir ve muktedir olmak TEMELLÜL (Millet den) Bir milletin ferdi olma, milletlenme * Bir dine bağlı olma * (Melel ve Melâl den) Hastalığın etkisiyle yatakta rahat yatamayıp, kımıldanıp durma TEMELMÜL Yatak veya döşekte rahat olmama TEMENDÜL Elini mendil ile silmek TEMENNA Eli alnına götürerek selâmlama işareti yapma * Minnettar olma TEMENNİ Dilek İstek Duâ Rica etmek TEMENNİYÂT (Temenni C) Temenniler, dilekler, istekler TEMENNU´ Kavi olmak Kuvvetlenmek TEMERKÜZ Merkez tutma, merkezleşme Bir merkezde toplanma * Yığılma Birikme TEMERMÜR Titremek TEMERRUH Kendini yağla ovmak TEMERRUK Çorba içmek TEMERRUT Saç dökülmek TEMERRÜD İnad, direnme * Yapılması gereken bir şeyi yapmakta kasten geciktirme TEMERRÜN Tekrar ettirerek alıştırma İdman yapma TEMERRÜŞ Az miktar su TEMESHUR (C: Temeshurât) Maskaralık yapma TEMESKÜN Miskin olma Miskinleşme TEMESSUH Şekil değiştirme TEMESSUH Kendini bir nesneye sürmek, meshetmek * Bir şeye sürünmek TEMESSÜK Tutunma Sarılma Sıkıca tutma * Hüccet ve delil izhar etme * Borç senedi TEMESSÜL Benzeşmek Cisimlenmek * Bir şeyin bir yerde suret ve mahiyetinin aksetmesi Bir şekil ve surete girmek * Bir kıssa veya atasözü söylemek(Temessülün çok envaından şu mes´eleye medar olacak üç nev´ine işaret ederiz:Birincisi: Kesif, maddî şeylerin akisleridir O akisler, hem gayrdır, ayn değil Hem mevattır, ölüdür Hüviyet-i suriyesinden başka hiçbir hâsiyete mâlik değil Meselâ sen âyineler mahzenine girsen, bir Said binler Said olur Fakat zihayat yalnız sensin, ötekiler ölüdürler Hayat hassaları onlarda yokturİkincisi: Maddi nuraninin akisleridir Şu akis ayn değil Fakat gayr da değil Mahiyeti tutmuyor Fakat o nuraninin ekser hasiyetlerine mâliktir Onun gibi hayy sayılıyor Meselâ: Şems dünyaya girdi Herbir âyinede aksini gösterdi O akislerin her birinde, Güneş´in hassaları hükmünde olan ziya ve ziyadaki elvan-ı seb´a bulunuyor Eğer, faraza, Güneş zişuur olsa idi, (harareti, ayn-ı kudreti; ziyası, ayn-ı ilmi; elvan-ı seb´ası, sıfat-ı seb´ası olsa idi) o vakit o tek ve yekta bir güneş, bir anda herbir âyinede bulunur, herbirini kendine bir arş ve bir çeşit telefon yapabilirdi Birbirine mâni olmazdı Herbirimizle âyinemiz vasıtasiyle görüşebilirdi Biz ondan uzak iken, o bize bizden daha yakın olurduÜçüncüsü: Nurani ruhların aksidir Şu akis, hem haydır, hem ayndır Fakat âyinelerin kabiliyeti nisbetinde tezahür ettiğinden, o ruhun mahiyet-i nefsül-emriyesini tamamen tutmuyor Meselâ: Hazret-i Cebrail Aleyhisselâm, Dıhye suretinde Huzur-u Nebevide bulunduğu bir anda Huzur-u İlâhide haşmetli kanatlariyle Arş-ı A´zamın önünde secdeye gider Hem o anda hesapsız yerlerde bulunur Evamir-i İlâhiyeyi tebliğ ederdi Bir iş, bir işe mâni olmazdı İşte şu sırdandır ki mahiyeti nur ve hüviyeti nurâniye olan Hazret-i Peygamber Aleyhissalâtü Vesselâm, dünyada bütün ümmetinin salâvatlarını birden işitir ve kıyamette bütün asfiya ile bir anda görüşür Birbirine mâni olmaz Hattâ evliyâdan, ziyade nuraniyet kesbeden ve abdâl denilen bir kısmı, bir anda birçok yerlerde müşahede ediliyormuş Aynı zat, ayrı ayrı çok işleri görüyormuş Evet, nasıl cismaniyata cam ve su gibi şeyler âyine olur Öyle de, ruhaniyata dahi hava ve esir ve âlem-i misâlin bazı mevcudatı âyine hükmünde ve berk ve hayal sür´atinde bir vasıta-i seyr ve seyahat suretine geçerler ve o ruhaniler, hayal sür´atiyle o merâya-yı nazifede, o menâzil-i lâtifede gezerler Bir anda binler yerlere girerler Madem Güneş gibi âciz ve musahhar mahluklar ve ruhani gibi madde ile mukayyed nim-nurani masnu´lar, nuraniyet sırriyle bir yerde iken, pekçok yerlerde bulunabilirler Mukayyed bir cüz´î iken, mutlak bir küllî hükmünü alırlar Bir anda cüz´î bir ihtiyar ile pek çok işleri yapabilirlerAcaba, maddeden mücerred ve muallâ; ve tahdid-i kayd ve zulmet-i kesafetten münezzeh ve müberra; ve şu umum envar ve bütün nuraniyat, O´nun envar-ı kudsiye-i esmasının bir keşif zılâli; ve umum vücut ve bütün hayat ve âlem-i ervah ve âlem-i misâl, nim-şeffaf bir âyine-i cemâli; ve sıfâtı muhita; ve şuunatı külliye olan bir Zât-ı Akdes´in irade-i külliye ve kudret-i mutlaka ve ilm-i muhitle tecelli-i sıfâtı ve cilve-i ef´âli içindeki Teveccüh-ü Ehadiyetinden hangi şey saklanabilir, hangi iş ağır gelebilir, hangi şey gizlenebilir, hangi fert uzak kalabilir, hangi şahsiyet, külliyet kesbetmeden ona yanaşabilir S) TEMEŞMÜŞ Zerdali yemek TEMEŞŞİ Yürüme (Mâneviyatta daha çok kullanılır) TEMEŞŞUT (Muşt dan) Saçını, sakalını tarama