Han Ve Kervansaray-Türkler'de

Kıbrıs Hanı




At Pazarı’ nda Kuş Sokak’ ta Sata Sokak köşesinde yer alan her, kerpiç duvarlı, ahşap hatıllı kiremit çatılı bir yapıdır İlk yapılış tarihi 17 asırda ve yenilenmiştir

Yeni Han




At Pazarı Sokakta Kıbrıs Hanı yanında yer alan yassı kerpiç duvarlı, ahşap hatıllı kiremit çatılı basit bir handır İlk yapılışı muhtemelen 16 veya 17 asırdır Yenilerek tarihi özelliğini kaybetmiştir

Kurşunlu Han




Ankara Kalesi’ ne giden yol üzerinde bulunan ve Fatih’ in sadrazamlarından Mahmut Paşa tarafından 1421 yılında yaptırılmış olan eser, tipik Osmanlı şehir içi hanlarındandır

Bugün müze olarak kullanılan eseri bulunduğu arazinin şekline uydurmak için planı biraz yamuk yapılmıştır Güney yanında bitişik olan bedesten ve bedestenin dışındaki arasta üzerinde ikinci bir platform teşkil eden han, bedestenle aynı mimari özellikleri göstermekte ve aynı devirde yapılmış olduğu bilinmektedir
Arazinin meyilli oluşu ile, aslında iki kat halinde bulunan hanın altında, ahır ve depoların, arabalıkların konduğu üçüncü kat yapılmıştırBatı cephedeki giriş eyvanın her iki yanında arazinin meyline uygun olarak kademeli yapılmış altı dükkan bulunmaktadır ki bunların hepsi beşik tonozludur Beşik tonozla örtülü giriş eyvanın iki yanında da yuvarlak kemerli iki hücre yer almaktadır

Eyvanın bitimindeki büyük kapısı basık yay kemerlidir

Hanın iç avlusunun etrafını, dört kenardan payeli kemerlerin teşkil ettiği revaklar çevirmekte; güney batı kenarda meyilli bir üçüncü katı teşkil eden bodruma, yani ahır ve arabalıklara inmektedir

Giriş zemininden itibaren iki kat halindeki hanın her iki katında da iç avlu etrafı payeli revaklarla çevrilmiş olup batı ve güney yönlerde yedişer, diğer iki kenarda altışar paye ve üzerlerde yuvarlak tuğla kemerler bulunmaktadır İkinci kat revakların üzerinde kirpi saçaklarla nihayetlenen duvarlar kesme taştandır

Çukurhan




Çengel Han’ la bitişik olup 18yüzyılda yapıldığı anlaşılmaktadır Bu hanlar kalenin Aslanlı Kapısı’ nın karşısında yer alıyor Hanlar cezaevi olarak kullanılmış Burada Ankara Belediyesince restore çalışmaları yürütülmektedir

Sulu Han




Hacı Doğan Mahallesi Tekneciler Sokağı ile Sulu Han Sokağı arasında bulumaktadır1685 Tarihinde Şeyhülislam Cevvar Zade Emin Bey tarafından Zincirli Camii' ye Vakıf olarak yaptırılmış olduğu ileri sürülen Sulu Han' a Hasan Paşa Han' ı da denilmektedir Fakat 1141 Tarihli Vakfiye' de hanın Abdülmerim Zade Mehmet Emin Bey tarafından vakfedildiği kayıtlardan anlaşılmakta olup, eserin yapılışına ait bir kayıt bulunmamaktadır Sulu Han, büyük bir araziyi kaplamakta ve iki kısımdan meydana gelmektedir
Birinci kısım kareye yakın dikdörtgen plandaki ortası avlulu ve iki katlı kısımdır ki, bu bölümden sadece doğu ve güney cephedeki dükkanların pekazı günümüze gelebilmiş; batı ve kuzey cephelerdeki binalar tamamen yıkılarak sadece dış duvarları kalmıştır Güney tarafı ise yarıdan itibaren tamamen toprak altında kalmış ve kapanmıştır Kalıntılardan, hanın iç avlusunun dört kenarda payeler üzerine istinat eden sivri kemerli revaklarla çevrilmiş olduğu anlaşılmaktadır Revaklar arkasında birer kapı ile revaklara açılan ocaklı odalar sıralanmakta, köşelerdeki hücrelerin kubbeli olduğu anlaşılmaktadır

Hanın esas girişi batı kenar ortasında bulunmaktadır Güney uçta arazinin şekline ve yanında geçen sokaklara uyularak köşeleri peşli ve birinci kısma göre daha dar olan ikinci kısmın bir katlı olduğu görülür Bunun ortasında muntazam olmayan bir avlu boşluğu kalmaktadır Halen, tamamen toprak altında kalmış ve büyük bir bölümünün kapalı olduğu görülen ikinci kısmın ahırlar ve depolara ayrıldığı tahmin edilmektedir Her iki kısımda da hanın duvarları moloz taştan yapılmış ve bazı yerlerinde taşalr arası derz edilmiştir
Eski fotoğrafında hanın birinci kısmının avlusu ortasında; bir de köşk mescit bulunduğu görülmektedir
Hanın batı kenarında üç bölümlük küçük bir de arasta bulunmakta olup, her bölüm kalın beşik tonozlarla örtülmekte ve koridorların yanlarında küçük dükkanlar yer almaktadır

Pilavoğlu Hanı

At Pazarı' nda Hanlar Sokakta yer alan yapı, kerpiç duvarlı, ahşap hatıllı, kiremit çatılı basit bir yapıdır 16 ve 17 asırdan olduğunu tahmin ettiğimiz han yenilenmekle tarihi özelliğini kaybetmiştir

Tarihi Hanlar / Kervansaraylar

Selçuklu devrinde ticari yol ağı üzerinde kervanların akşamları güvenli bir şekilde konaklamaları için sultan hanı da denilen kervansaraylar yapılmıştır Büyük ticaret yolları üzerinde kurulmuş olan Selçuklu kervansaraylarının aralarındaki uzaklıklar, deve yürüyüşü ile günde dokuz saat, yani 40 kilometre esas tutularak saptanmıştır Çevrelerindeki yüksek duvarlarla korunan ve barış zamanlarında pazaryeri olarak da iş gören bu kervansaraylar savaşta kale olarak da kullanılırdı Selçuklu kervansarayları üç genel tipe uygun olarak yapılmışlardır Bunlar, yazlık denilen avlulu, kışlık denilen kapalı ve her iki türün birleştirilmesinden oluşan karma tiplerdir Osmanlı İmparatorluğu döneminde şehirlerdeki hanlar ticaret ve konaklamak için yapılmış gelir getirici vakıf yapılarıdır




AFYON-ÇAY-TAŞHAN

Taş Medresenin doğu cephesinin karşısında bulunan Taşhan (Ebul Mücahit Yusuf Hanı), kitabesine göre III Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında, Ebul Mücahit Yusuf Bin Yakup tarafından Taş Medresenin Mimarı Oğul Bey Bin Muhammed'e 677 H (1278 M) yılında yaptırılmıştır
Günümüzde kapalı bölümü ayakta kalan hanın avlusu da bulunmaktaydı Kare planlı kapalı bölümün tam ortasında kubbeli bir kısım vardır Kubbede tuğla kullanılmıştır İç mekandan kesme taştan yapılmış ayakları birleştiren kemerler üzerindeki üst örtüyü oluşturan tonozlar moloz taştır
Hanın üzeri toprak dam ile örtülüdür
Moloz taştan inşa edilmiş olan hanın portali ise kesme taştan inşa edilmiştir




AKSARAY SULTAN HANI






Aksaray-Konya karayolu üzerinde bulunan Sultanhanı Selçuklu Sultanı"Alaaddin Keykubat" tarafından H626-M1229 tarihinde inşa ettirilmiştir İnşa ettirildiği tarihten kısa bir süre sonra yanmış Gıyaseddin Keyhüsrev zamanında mütevelli Seraceddin Bin Ahmet Bin El Hasan tarafından onarılmıştır
İpek yolu üzerinde bulunan, kervanların güvenli bir şekilde konaklamasını sağlayan kervansaray Türkiye'deki örneklerin en büyüğüdür Zaman zaman Moğol istilasına karşı Selçuklular tarafından kale amaçlı kullanılmıştır
Han kışlık ve yazlık olmak üzere açık ve kapalı iki kısımdan oluşmaktadır Hana doğu cephesinde muhteşem bir portalden girilir İnce bir işçiliğe ve anıtsal bir görünüme sahip olan yapıda, kapalı kısma girişi sağlayan portal daha sadedir İleri taşan mermer portal ve köşelerdeki kulelerle 50 metre genişliğindeki cephe abidevi bir görünüştedir
Açık avlunun ortasında bulunan köşk mescid dört kemer üzerine oturtulmuştur
Avlu kapısındaki kitabesine göre binanın mimari Muhammed Bin Havlan El-Dimaskı'dır





ADANA-CEYHAN-KURTKULAĞI KERVANSARAYI








Kervansaray 17 yüzyılda Hüseyin Paşa tarafından yaptırılmıştır Yapı daha sonra Mimar başı Mehmet Ağa tarafından onarılmıştır
Yapı 4575x2360 m boyutlarında enine dikdörtgen planlıdır İçte iki sıra halinde uzanan ayaklar birbirine sivri kemerle bağlanmıştır Ayaklar ve sivri kemerler de yapının üzerini örten beşik tonozları taşımaktadır Duvarlar yonu taşı kaplıdır Duvarlar kuzey ve güney cephelerde payandalarla desteklenmiştir Yapının giriş kapısı doğu cephede yer almaktadır






AFYON-İHSANİYE-DÖĞER KERVANSARAYI








Döğer kervansarayı 15 yüzyılda Sultan II Murat döneminde inşa edilmiştir
Yapı enine dikdörtgen planlıdır Toplam uzunluğu 5650mdir Bitişik iki ayrı bölümden oluşmaktadır Birinci bölüm iki katlıdır Duvarlar yonu taşı kaplıdır Uzun duvarlara bitişik ayaklar birbirine kemerlerle bağlanmış ve üzerleri çapraz tonozlarla örtülüdür İkinci katta yer alan odalar kubbe ile örtülüdür Bu odalardan biri mescit olarak düzenlenmiştir İkinci bölüm tek katlı ve duvarlar moloz taş örgülüdür İçte yer alan dört ayak birbirlerine kemerle bağlanmış ve üzerleri beşik tonozla örtülüdür

KAYSERİ-BÜNYAN-KARADAYI KÖYÜ-KARATAY HAN








Kervansaray 1240-41 yılında Selçuklu devlet adamlarından Cemalettin Karatay tarafından yaptırılmıştır Yapı yazlık ve kışlık bölümlerinden oluşmaktadır Yazlık kısmı avluludur Kışlık kısmının üzeri tamamen kapalıdır
Yazlık kısmının cepheden dışa taşkın taç kapısı geometrik, bitkisel motifli bordürler, insan ve hayvan tasvirleri ile dikkat çekmektedir Yazlık kısmında mescit ve hamam gibi bölümler yer almaktadır Kışlık kısmı enine yedi neflidir Neflerin üzeri beşik tonoz örtülüdür Orta nefin merkezine piramidal külah örtülü kubbe yerleştirilmiştir Yapının duvarları yonu taş kaplı, duvarlar dıştan payandalarla desteklenmiştir



KASTAMONU-MERKEZ-KURŞUNLU (İSMAİL BEY) HANI








Han Candaroğlu Beyi İsmail Bey tarafından 1460 yılında yaptırılmıştır Yapı iki katlı ve avluludur Avlusu 19x19 m boyutlarındadır İçte iki katta toplam 51 oda bulunmaktadır Odaların önünde revaklar yer almaktadır Han dış cephesinde 11 adet dükkan yer almaktadır Yapının iç duvarları yonu taşı, dış duvarları moloz taş kaplıdır





TOKAT-PAZAR-MAHPERİ HATUN KERVANSARAYI








Kervansaray Selçuklu Sultanı I Alaeddin Keykubad'ın birinci eşi Mahperi Hatun tarafından M1238-39 yılında yaptırılmıştır Konya'yı Sinop'a bağlayan kervan yolu üzerinde yer almaktadır

Yapı yazlık ve kışlık olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır Yazlık avlulu ve revaklıdır Kışlık kısım tamamen kapalı ve üzeri ayaklar üzerine tonozlarla örtülüdür Yazlık ve kışlık kısmına mukarnas kavsaralı portal kapılarla girilmektedir Duvarlar yonu taşı kaplı ve dıştan payandalarla desteklenmiştir