Atatürk'ün Arkadaşları

MUSTAFA NECATİ (1894-1929)



Devlet adamı 1894 yılında İzmir'de doğdu İstanbul Hukuk Okulu'nda okudu İzmir Öğretmen okulunda kısa bir süre öğretmenlik, Özel Şark okulunda müdürlük yaptı (1915-1918) Avukatlık yaptı İzmir, Yunanlılar tarafından 15 Mayıs 1919'da işgal edilince, Balıkesir Cephesi’ndeki çete savaşlarına katıldı Anzavur kuvvetlerine karşı, Kuva-yı Milliye komutanı olarak savaştı Yunanlılara karşı girişilen savaşlarda da bulundu Balıkesir'de, İzmir'e Doğru gazetesinde Milli Kurtuluş Savaşı’nı destekleyen yazılar yazdı Saruhan Milletvekili oldu (1920) İstiklal Mahkemesi başkanlığı yaptı Millet Meclisi'nin ikinci dönemine, İzmir Milletvekili olarak girdi Mübadele ve İmar ve İskan bakanlığına (1923) daha sonra da Adliye bakanlığına getirildi (1924) İki yıl kadar Öğretmenler Birliği başkanlığında bulundu 1925 yılından, ölünceye kadar da Milli Eğitim Bakanlığı (Maarif Vekilliği) yaptı Hayatının en önemli ve en etkili görevi budur 1929'da Ankara'da öldü

Mustafa Necati, 1928'da eğitimimizi daha üstün bir duruma getirmek için acele alınması gereken tedbirleri düşünmüş ve kanun haline getirmişti İlk defa temelli olarak ve çok sayıda öğretmen yetiştirmekle zorunlu ilköğrenimi gerçekleştirme yolunu açtı Onun zamanında kabul edilmiş kanunlarla öğretmenlik, bir meslek haline geldi 1928'de Türk harflerinin kabul edilmesiyle eğitimimizde görülen gelişme de onun zamanında gerçekleşti

MUZAFFER KILIÇ (1897-1959)



Mustafa Kemal'in yaveri 1897'de İstanbul'da doğdu Harp Okulu'nu, topçu teğmeni olarak bitirdi Galiçya Cephesi'nden sonra Filistin'de 7 Ordu Müfettişliği yaverliği yaptı ve bu sırada 7 Ordu'yu komuta eden Mustafa Kemal'in karargahına geçti Kumandanın emir subayı oldu Bu beraberlik 1930 yılına kadar sürdü Erzurum ve Sivas kongrelerinde, Heyet-i Temsiliye çalışmalarında Mustafa Kemal'in sivil karargahında kaldı Ankara'ya geldikten sonra görevini sürdürdü

Muzaffer Kılıç, Cumhuriyet'in ilanından sonra, baştan beri Mustafa Kemal'in yanındaki diğer subaylarla birlikte, terfi etti ve yüzbaşı oldu Çankaya Köşkü'ndeki görevini aksatmadan, Ankara Hukuk Mektebi'ne girdi ve 1928'de mezun oldu Kısa bir süre sonra da iş hayatına atıldı Ticaretle uğraştı Bir nebati yağ fabrikası kurdu Bu arada İstanbul Şehir Meclisi üyeliğine seçildi ve uzun yıllar burada kaldı Aynı zamanda Ankara Anonim Türk Sigorta Şirketi'nin yöneticiliğini üstlendi 1939'da bir dönem Giresun milletvekilliği yaptı

1959'da özel işlerini izlemek için Ankara'ya giden Muzaffer Kılıç Kızılay'da, sokakta geçirdiği bir kalp krizi sonunda öldü

NURİ MEHMET CONKER (1882-1937)



1882 yılında Selanik'te doğdu 1902'de Harbiye'yi, 1905'de Harp Akademisi'ni bitirdi Atatürk'ün çocukluk ve silah arkadaşıdır Conker Selanik'te 3 Ordu'da, Hareket Ordusu'nda, Arnavutluk Harekatı’nda, Afrika'da Trablusgarp ve Bingazi muharebelerinde, Anafartalar'da ve Conkbayırı muharebelerinde, doğuda Muş Cephesi’nde bulundu İleri saflarda yer aldığı Bolayır ve Conkbayırı muharebelerinde yaralandı

Nuri Conker, 1920 Haziranında Ankara'ya gelerek Kurtuluş Savaşı'na katıldı Kendisine önce TBMM tarafından basın ve istihbarat müdürlüğü görevi, bir süre sonra da Ankara bölge komutanlığı verildi Kısa bir süre de Ankara valiliği yaptı 1921 Mart ayı içinde bazı satın alma işleri için Almanya'ya gönderildi; Eylül 1920, Mart 1921 tarihlerinde 41 Tümen komutanlığı ve aynı zaman da Adana Valiliği görevini yürüttü

1921 yılında kendi isteğiyle emekli olan Conker, 1925-1927 yılları arasında Kütahya Milletvekilliği, 1932-35 yılları arasında da Gaziantep milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi başkan vekilliği yaptı Conker'in "Zabit ve Komutan" adlı bir eseri vardır 1937 yılında Ankara'da öldü

ÖMER NACİ (1878-1916)


1878 yılında İstanbul'da doğdu Bursa'daki Işıklar Askeri Lisesi'nde okurken hocaları da, arkadaşlarının hemen hepsi de kendisinin geleceğin başarılı bir askeri değil de güçlü bir şair ve ateşli bir hatip olarak görüyorlardı Çok okuyordu, okuduklarının çoğu Namık Kemal'in, Tevfik Fikret'in şiirleri ve Jön Türklerin gizli yayınlarıydı Bu yüzden de sık sık başı derde giriyordu Bunun sonucu olarak Bursa'daki öğrenim yıllarında izin zamanlarını okulun cezaevinde geçiriyordu

Okuldan kovulmasının düşünüldüğü bir sırada bir hocasının arka çıkmasıyla1895 yılında Manastır İdadisi'ne sürüldü Ne var ki Ömer Naci'nin bu yeni okulda ilk ilgilendiği kişilerden biri de o tarihlerde aynı okulda okuyan Mustafa Kemal oldu Ömür boyu sürecek bir dostluk hemen o günlerde başladı Ömer Naci güzel konuşmasıyla Mustafa Kemal'i etkiledi Ömer Naci Subay çıktıktan sonra İttihat ve Terakki Fırkası’na girdi; burada yönetim kurulu üyeliğine kadar yükseldi; İttihat ve Terakkicilerin hükümeti ele geçirmelerini sağlayan Babıali Baskını’nı düzenleyenlerin başında o vardı Subay olarak Kafkas Cephesi’nde, İran'da bulundu Buralarda Teşkilat-ı Mahsusa görevlisi olarak baskınlar düzenledi, çete savaşları vardı 1916 yılında Kerkük'te bulunduğu bir sırada Tifüse yenildi ve öldü

RAUF, HÜSEYİN ORBAY (1881-1964)


Rauf Orbay 1881 yılında İstanbul'da doğdu Milli Mücadele'ye katılmak üzere Anadolu'ya geçtiğinde imparatorluğun hemen her yanına ün salmış milli kahramanlardan biriydi Bahriye Mektebi'ni bitirmiş, Balkan Savaşı sırasındaki deniz savaşlarında büyük başarılar göstermiş ve bu nedenle "Hamidiye Kahramanı" unvanını kazanmıştı İzzet Paşa kabinesinde Bahriye nazırlığı yaptı, bütün bu parlak başarıların sonunda Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküş belgesi olan Mondros Mütarekesi’ni imzalamak zorunda kaldı Malta sürgününden dönen Rauf Orbay 1921'de Ankara'ya gittiğinde kendisine Nafia vekilliği verildi Bakanlıktan ayrıldığı yıl Meclis ikinci başkanlığına seçildi, 1922-1923 arasında bir kaç ay Başbakanlık yaptı 1924'te Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası kurulduğunda Rauf Orbay, daha önce İkinci Grupta başlattığı muhalefetini bu toplulukta sürdürmeyi daha uygun buldu 1942-1944 yılları arasında Türkiye'nin Londra büyükelçisi oldu Rauf Orbay 1964 yılında öldü

REFET BELE (1881-1963)


Refet Bele 1881 yılında İstanbul'da doğdu 1899 yılında Harp Okulu'nu, 1912'de Harp Akademisi'ni bitirdi Birinci Dünya Savaşı'nda Filistin Cephesi'nde İkinci Gazze Muharebesi'nde başarı sağladı Milli Mücadele ve Kurtuluş Savaşı'ndaki görevi, Mustafa Kemal ile birlikte Samsun'a çıkışıyla başladı Refet Bey, merkezi Sivas'ta bulunan ve Mustafa Kemal'in müfettiş olarak görevlendirildiği 3 Ordu'ya bağlı, 3 Kolordu komutanlığına atandı Erzurum Kongresi'ne ve Samsun delegesi olarak Sivas Kongresi'ne katıldı Aydın ve çevresinde ayaklanmalar başlayınca burada görevlendirildi Daha sonra Çerkez Ethem Ayaklanması'nı bastırdı Bu arada generalliğe yükseltilerek Dahiliye vekilliğine ve Batı Cephesi komutanlığına atandı 1922'de Doğu Trakya'yı geri almakla görevlendirildi

Cumhuriyet' in ilanından sonra Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası'na girdi 1926 yılında milletvekilliğinden ve askerlikten ayrılan Refet Bele, 1935-1939 ve 1946-1950 tarihlerinde İstanbul milletvekili seçildi

RUŞEN EŞREF ÜNAYDIN (1892-1959)


Ruşen Eşref Ünaydın 1892 yılında İstanbul'da doğdu Galatasaray Sultanisini ve Edebiyat Fakültesi’ni bitirdi Askeri Baytar Alisi'nde, Darülmuallimin-i Aliye’de, Türkçe ve Fransızca öğretmenliği yaptı Yazarlık hayatına 1914'te mütercimlikle başladı 1918'de Yeni Gün muhabiri olarak Kafkasya'ya, Tasvir-i Efkar muhabiri olarak Sivas'a gitti Dergi ve gazetelerde mülakat ve gezi türünde yazıları yayımlandı 1920'de Anadolu hükümetinin çağrısı üzerine İnebolu yoluyla Ankara'ya gitti; Türk Kurtuluş Savaşı’na katıldı 1922 yılında Buhara elçiliği başkatibi oldu Lozan Konferansı’nda matbuat müşavirliği yaptı TBMM ikinci döneminde Afyonkarahisar Milletvekili seçildi Riyaset-i Cumhur Umumi Katipliği’nde, Tiran, Atina, Budapeşte elçiliğinde ve Roma, Londra ve Atina Büyükelçiliğinde bulundu 1952'de emekliye ayrıldı "Servet-i Fünun", "Donanma", "Tedrisat", "Türk Yurdu" ve "Yeni Mecmua"da yayımladığı mülakat, mensur şiir ve hatıra türünde yazılarıyla tanındı Mustafa Kemal Paşa'nın yakın çalışma arkadaşlarından biri olan Ruşen Eşref Ünaydın, Mustafa Kemal Paşa'yı Türk basınında ilk defa tanıtmasıyla ünlüdür

SALİH BOZOK (1881-1941)



Salih Bozok 1881'de Selanik'te doğdu Mustafa Kemal ile önce mahalle, daha sonra da okul arkadaşlığı daha başlangıçta kaderini çizmiş oldu İkisi de aynı okullarda okuduktan sonra aynı yıl Harp Okulu’nu bitirdiler Salih Efendi jandarma sınıfına seçilmişti Mustafa Kemal ise Akademiye devam edecek, kurmay olacaktı Mustafa Kemal Milli Mücadele’yi başlatmak üzere Anadolu'ya geçmeden önce ve Suriye Cephesi'nde bulunduğu sırada Salih Efendi'yi başyaver olarak yanına getirtti Sürekli beraberlik böyle başladı ve Salih Bey yarbaylıktan emekliye ayrıldıktan sonra bile Mustafa Kemal'in yakınında kaldı

Yüzbaşı Salih, Mustafa Kemal'in yanında, Heyet-i Temsiliye'de görevli olarak Ankara'ya gitti Mustafa Kemal Meclis Başkanı iken o da Meclis Başkanı başyaveriydi Mustafa Kemal Cumhurbaşkanı seçilince yarbay Salih de Cumhurbaşkanlığı başyaveri oldu Yarbay rütbesinde ordudan istifa ettiğinde önce, o zamanki adı Bozok olan Yozgat'tan milletvekili seçildi; milletvekilliği 1939 seçimlerine kadar her dönemde yenilendi; bu arada Mustafa Kemal'in sofrasındaki yerini ve çevresindeki görevini de muhafaza ediyordu Salih Bey bu dönemde İş Bankası'nın kurucuları ve hissedarları arasında yer aldı Mustafa Kemal'in ölümüyle Salih Bozok'un dünyası da yıkılmış oldu Milletvekilliği sürdüğü halde sağlık durumundan şikayet ederek Yalova'ya çekildi ve 1941 yılında öldü

TEVFİK RÜŞTÜ ARAS (1883-1972)



Tevfik Rüştü Aras 1883 yılında Çanakkale'de doğdu Beyrut Tıbbiyesi'ni bitirdi ve doktor olarak İzmir, Selanik ve İstanbul'da çeşitli görevlerde bulundu İttihat ve Terakki’ye girdi Selanik'te Mustafa Kemal ile yakın arkadaş oldu 1918'de Meclis-i Ali-i Sıhhi (Yüksek Sağlık Kurulu) üyesiydi 1920 yılında Ankara'da TBMM açıldıktan sonra Muğla'dan (müstakil Menteşe livası) milletvekili seçildi İlk dönemde Kastamonu İstiklal Mahkemesi üyeliğine getirildi 1920 sonbaharında, Türkiye Komünist Fırkası'nın kurucuları arasına girdi TBMM Hükümeti'nin Rus Federatif Sosyalist Cumhuriyeti'ne ilk büyükelçi olarak gönderildiği Ali Fuat Paşa(Cebesoy) delegasyonu ile Moskova'ya gitti 1923'ten 1939'a kadar İzmir milletvekilliğinde bulundu

4 Mart 1925'te Takrir-i Sükun Kanunu'ndan sonra kurulan İsmet Paşa(İnönü) Kabinesi'nde Hariciye Vekili oldu Atatürk'ün ölümüne kadar kurulan bütün kabinelerde bu görevi sürdürdü Dışişleri komiseri Litvinov'un davetlisi olarak üç kere Rusya'ya gitti 1926'da Odesa'da 1930 da ve 1937'de Sovyet ileri gelenleriyle Moskova'da görüşmeler yaptı 1939'da Londra Büyükelçiliğine atandı ve üç buçuk yıl İngiltere'de kaldı 1943'te emekli oldu Savaşın sonlarında İstanbul basınında (Özellikle Tan gazetesinde) yazılar yazdı Demokrat Parti’nin kuruluş mücadelesini destekledi 1952-1959 yıllarında İş Bankası Yönetim Kurulu Başkanlığı yaptı

Tevfik Rüştü Aras'ın Dışişleri bakanlığı sırasında verdiği söylevleri Numan Menemencioğlu tarafından derlenerek bir kitap haline getirilmiştir "Lozan'ın İzlerinde On Yıl" (1937, Fransızcası; 10 ans surles traces de Lausanne), Uluslararası Diplomasi Akademisi tarafından yayımlanan "Diplomasi Sözlüğünde" (Dictionnaire diplomatigue) Türkiye'nin Dış Politikası (Lapolitigue exterieure de la Turguie) maddesini de Tevfik Rüştü yazmıştır Günlük basında çıkan yazılarının güncel olmayanlarını "Görüşlerim" (1945 ve 1963) adlı iki cilt kitapta toplayan Tevfik Rüştü Aras, 1972 yılında İstanbul'da öldü

YUNUS NADİ ABALIOĞLU (1880-1945)



Gazeteci Yunus Nadi Abalıoğlu 1880 yılında Fethiye'de doğdu Abalızade Hacı Halil Efendi'nin oğlu olan Yunus Nadi, ilköğrenimini Fethiye'de yaptı, Rodos adasında Süleymaniye Medresesi’nde, İstanbul'da Galatasaray Sultaniyesi’nde okudu Sonra Hukuk Mektebi’ne devam etti 1900'da Malumat gazetesinde çalışmaya başladı 1910'da İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin çıkardığı Rumeli gazetesinin başyazarı oldu 1911'de Meclis-i Mebusan'a Aydın milletvekili olarak katıldı 1918'de İstanbul'da Yenigün gazetesini kurdu 1920'de Muğla Milletvekili olarak TBMM'ne girdi 1924'te İstanbul'da Cumhuriyet gazetesini kurdu ve ölümüne kadar başyazarlığını yaptı TBMM'nin 6 dönemine kadar Muğla Milletvekilliğini yapan Abalıoğlu, 28 Mart 1945'te tedavi için gittiği Cenevre'de öldü