A' Dan Z' Ye Biyoloji Sözlüğü

Paleontoloji : Fosilleri inceleyen, yaşları ve anatomik yapıları hakkında fikir yürüten bilim dalı

Pankreas : Genel olarak midenin sol yanında yer alan, hem iç salgı hemde dış salgı ile görevli olan karma bez

Parankima: Bitkilerde diğer dokuların arasını dolduran temel doku

Parasempatik: Organların çalışmasına yavaşlatıcı etki yapan otonom sinir sisteminin bölümü

Partenogenez: Yumurtanın döllenme olmaksızın gelişerek yeni canlı meydana getirmesi

Paratroit hormon : Paratroit bezinden salgılanan, kalsiyumun bağırsaktan emilimini, böbreklerden atılmasını, kemiklerden serbest hale geçirilmesini ve hücreler arasındaki kalsiyum iyon konsantrasyonunu kontrol eden hormon

Patojen: Hastalık yapıcı özelliği olan mikroorganizma veya madde

Patoloji: Hastalık bilimi, hastalığın nedenlerini araştıran uzmanlık dalı

Pektin: Özellikle bitki hücrelerinin orta lamelinde bulunan büyük moleküllü, karbonhidrat karışımı maddeler

Penisilin : " Penicillium notatum " isimli bir mantar tarafından üretilen ve bakteri hücre duvarının sentezini engelleyen bir antibiyotik

Pepsin: Mide öz suyunda bulunan ve proteinleri sindiren enzim

Pepton: Proteinlerin mide öz suyunda sindirime uğramış son hali

Periderm :Ağacın kabuk kısmıbirçok gövde ve köklerde ikinci büyüme ile epidermisin yerini alan doku

Perikard : Kalbin en dış örtüsüne verilen ad

Periost: Kemik zarı Kemiklerin dışında bulunan, kemik dokunun beslenmesini onarılmasını sağlayan zar

Peristaltik: Sindirim sistemi gibi bazı organların çeperlerinde görülen ritmik ve kuvvetli kasılıp gevşeme hareketleri Bu ritmik kasılma dalgaları organ içindeki maddeyi hareket ettirmeye yardımcı olur

Periton: Karındaki organları saran iki katlı karın zarı

Pestisit: Tarım bitkilerine zarar veren hayvansal

pH: Bir sıvının asit veya bazlık derecesini gösteren değer

Pigment: Hücrelere özgü renk veren madde

Pinositoz: Hücre zarından doğrudan geçemeyecek kadar büyük moleküllü sıvı maddelerin hücreye alınması

Pistil: Çiçeklerdeki dişi organ

Plasenta: Çoğu memelide embriyonun besin ve gaz alış-verişini sağlayan yapı

Plastid: Bitki hücrelerinde renk veren taneciklerin genel adı

Plazmid: Bakteri stoplazmalarında bulunan ve kromozom gibi davranan DNA'lar

Pleura: Akciğerleri saran iki katlı zar Akciğer dış zarı

Polen: çiçek tozu

Polipeptid: Protein molekülünün yapısında bulunan amino asit zincirlerinin bir parçası

Polisaj: Makine sanayiinde parlatmak

Populasyon: Belirli bir bölgede yaşayan aynı türe ait bireylerin oluşturduğu topluluk

Por: Gözenek, küçük delik

Prokaryot hücre: Zarla çevrilmiş özel organelleri ve gerçek çekirdeği olmayan hücreler Bakteriler ve mavi-yeşil algleri içine alan monera alemindeki canlılar

Protein: Yapısında karbon, hidrojen, oksijen ve azot gibi elementleri bulunduran temel moleküllerdir Amino asitlerin peptid bağlarıyla birleşmesinden oluşur

Proteoliz : Proteinlerin amino asitlerine kadar parçalanması işlemi

Protoplazma: Hücrenin çekirdeği ile sitoplazmasına verilen ad

Protozoon :Tek hücreli canlılara genel olarak verilen ad (örneğin algler, mantarlar, bakteriler vs)

Pseudopod :Bazı tek hücrelilerin hareket etmek veya besin almak amacıyla sitoplazmasının dışarıya doğru oluşturduğu uzantılardır

Puplaşma: Bazı böceklerin larva evrelerinin sonunda beslenmesiz ve hareketsiz belli bir zaman devresine girerek ergin organizmaları meydana getirmesi olayı

Radyobiyoloji :Radyasonun canlılar üzerine nasıl etki ettiğini inceleyen bilim dalı

Radyoekoloji : Radyason ve ekolojik sistem arasındaki ilişkiyi inceleyen bilim dalı

Refleks : Bir uyartıya verilen ani cevapAlınan uyartı sonucunda meydana gelen impulsa, beyne iletilmeksizin verilen cevap

Reçine : Çam, elma, erik gibi bazı odunlu bitkilerin salgıladıkları katı yada yarı akışkan, yarı saydam, suda çözünmeyen salgı maddeleri

Refleks yayı: Duyu, ara ve motor nörondan oluşan en basit mekanizma

Rekombinant DNA: Farklı biyolojik kaynaklardan elde edilen DNA moleküllerinin birleşmesinden oluşan yapı

Rekombinasyon: Mevcut genlerin yeni genotipleri oluşturacak şekilde bir araya gelmesi

Rektum: Kalın bağırsağın anüsle sonlanan düz kısmı

Rejenerasyon: Canlılarda görülen, yaraların ve yıpranmış organların yenilenmesi olayı

Replikasyon: DNA'nın kendini eşlemesi

Replikon :DNA molekülünde bir kopyalama kökeni kapsayan ve peş peşe kopyalanan nükleotit dizilerinden oluşan uzunluk

Reseptör: Çeşitli uyarıları alabilen ve duyu organlarının yapısında bulunan özelleşmiş hücre, hücre grupları veya sinir uçları Almaç

Resesif gen: Etkisini fenotipte gösteremeyen ve çekinik olan gen

Restriksiyon enzimi: DNA'yı parçalamaya, kesmeye yarayan enzimler

Retina: Gözün ağ tabakası

Ribozim : Ortamda herhangi bir protein bulunmadığı zaman enzim özelliği gösteren saf RNA

RNA polimeraz :DNA dan RNA sentezini gerçekleştiren enzim

Rodopsin :Göz organında bulunan ve fotonun ilk olarak çarptığı bir çeşit protein

Safra tuzları : Safra kesesinden ince bağırsağa salgılanan ve yağların misellere (küçük partiküller) dönüşümünü sağlayan biyokimyasal maddeler

Sarkolemma: Kas telini saran zar

Sedimentasyon: Çökelme

Segmentasyon: Bir vücut yada yapının benzer parçalara bölünmesi, zigotun geçirdiği bölünme evreleri

Sekretin: On iki parmak bağırsağının salgıladığı hormon

Seleksiyon: Seçilim, ayıklama

Selüloz: Üç bin ya da daha fazla glikozun birleşmesi ile oluşan bitki hücrelerinin temel yapı taşı olan polisakkarit

Sentromer: kromozomlarda kardeş kromotidleri bir arada tutan kısım

Sentriyol : Hücre bölüneceği zaman kutuplara göç eden, iğ ipliklerinin yapımında rol oynayan organellerdir

Serebral :Beyin organıyla ilgili yapıBeyine bağlı

Serum: Kanın, pıhtılaşmasından sonra hücrelerinden ayrılmış, açık sarı renkli sıvı kısmı

Sesil :Bir organizmanın sap, gövde ve pedisel gibi yapıları olmaksızın doğrudan bir yere oturması (Örneğin deniz tabanına oturması)

Sessiz mutasyon : Meydana geldiği gen üzerinde, daha sonra bugen tarafından üretilecek proteinin fonksiyonunu değiştirmeyen mutasyonlardır (etkisiz mutasyon)

Sıcak kanlı canlılar: Vücut sıcaklığı ortam sıcaklığına göre değişmeyen ve hep aynı kalan canlılar(Sabit sıcaklıklı canlılar)

Sil :Bazı tek hücrelilerde hareti sağlayan, yine bazı organizmaların akciğer borularında senkronize hareket ederek toz vb partikülleri akciğerden uzaklaştıran kamçı benzeri yapı

Sinaps: İki nöronun veya nöronla başka bir hücrenin bağlandığı yer

Sinüs : Organların yada dokuların arasındaki boşluk yada her hangi bir açıklık

Sitoloji: Hücreyi inceleyen bilim dalı

Soğuk kanlı canlılar: Vücut sıcaklığı ortam sıcaklığına göre değişen (balık, kurbağa, sürüngen) hayvanlar(Değişken sıcaklıklı hayvanlar; Polikilotherm)

Sölom : Hayvanlarda bir epitel (sölom epiteli) ile astarlanmış olan vücut boşluğuna verilen ad

Sperm: Erkek üreme hücresi

Spirillum: Sipiral şeklindeki bakteri

Spor: Eşeysiz üreyen türlerde, küçük ve dayanıklı olan üreme hücresi

Sporozoit: Sporluların sporlarından türeyen ve yetişkin hücreyi veren, çekirdekli küçük stoplazma parçası

Stamen: çiçekte erkek organ

Stigma: Trake solunumu yapan böceklerde, trake açıklığı yada Öglenada ışığa duyarlı göz noktası Çiçekteki dişi organın üstü

Stoma:Yaprağın alt ve üst yüzeyinde bulunan, gaz alış verişini sağlayan delik

Süberin: Mantar özü

Süksesyon: Bir bölgede yaşayan çeşitli türlerin belirli bir zaman içinde birbirlerini izleyerek ortaya çıkmaları; ekolojik süksesyon

Süspansiyon: Asıltı Bir akışkan içinde yüzen sıvı parçacıkların oluşturduğu sistem

Takım : Canlıların sınıflandırılmasında kullanılan, familya ve sınıf arasındak bulunan, yakın benzerlik gösteren organizmaların meydana getirdiği taksonomik birlik Ordo

Taksi: Tek hücrelilerin yer değiştirme hareketi

Taksonomi : Canlıların sınıflandırılması ve bu sınıflandırmada kullanılan kural ve prensipler

Terminatör gen : RNA polimerazın transkripsiyonu durdurmasına neden olan DNA dizisi

Tek çenekli bitki: Embriyolarında bir çenek yaprağı bulunduran bitki

Termofil :Yüksek sıcaklıklarda yaşayabilen mikroorganizmalara verilen genel ad (termofil = ısıyı seven)

Tetrat: Mayoz bölünme sırasında homolog kromozomların birbirlerine sarılarak oluşturdukları dört kromotitli yapı

Timin : DNA yapısına katılan fakat RNA yapısına katılmayan bir primidin bazı

Timpanum : Orta kulağı oluşturan davul şeklindeki boşlukAynı zamanda böceklerin işitme organı, timpanal organ

Topoğrafik: Bir yerin görünümüne, engebelerine ilişkin

Trake: Bitkilerin odun kısmındaki su taşıyan kılcal borular Bölmesiz geniş odun boruları Böceklerde solunum organı

Trakeit: Bölmeli ve dar olan odun boruları Böceklerdeki solunum organının kılcal boruları

Transgenik canlı: Rekombinant DNA teknolojisiyle yabancı bir genin yerleştirildiği canlı

Transdüksiyon : Bir mikroorganizmadan bir diğerine virüs veya bakteriyofajlar aracılığıyla gen aktarılması olayı

Transkripsiyon: (yazılma) DNA ipliklerinin birinden genetik bilgilerin yeni sentezlenen mRNA'ya aktarımı

Translasyon: (okuma) mRNA'nın sentezlendikten sonra stoplazmadaki ribozoma bağlanıp amino asitleri tRNA'lar yardımıyla sıraya koyması

tRNA : Protein sentezi sırasında (translasyon) amino asitleri ribozoma taşıyan özel bir RNA çeşidi

Tübül : Hücre içerisinde veya doku içerisindeki tüpsü yapılara verilen genel ad

Turgor: Bir bitki hücresinin osmozla su alıp şişmesi ve hücre çeperinin gergin hale gelmesi

Tümör (villus): İnce bağırsağın iç yüzeyindeki, sindirilmiş besinleri emip kana karıştıran parmaksı uzantılar

Uç meristem : Bitkilerin kök ve gövdelerinin en uçlarında bulunan, sürekli bölünerek bitkinin büyümesini sağlayan dokuMeristem dokusu

Unipolar : Tek kutuplu olma durumuBazı sinir hücreleri yanlız tek bir uzantıya sahip olabilir (unipolar sinir hücresi)

Urasil : Yanlızca RNA yapısına katılan baz

Uterus: Döl yatağı, rahim

Uyarı: Canlılarda belli bir tepkiye yol açan, fiziksel, kimyasal veya biyolojik etken

Uyartı: Bir uyarının sinir hücresinde oluşturduğu kimyasal veya elektriksel değişmeler

Üre: Protein metabolizması sonucu oluşan suda eriyen azotlu artık madde

Üretici: Ototrof, kendi besinini yapan canlı

Vagus: Beyinden çıkan 10sinir mide, bağırsak, kalp ve akciğerlerin otomatik çalışmalarını sağlar

Varyasyon: Bir türün bireylerindeki aynı karakterin farklı şekilleri, değişiklik, çeşitlilik

Vakuol : Ökaryot hücrelerin sitoplazması içerisinde sıvı, hava yada kısmen sindirilmiş besin kapsayan tek zarla çevrili yapıların her biri

Valin : Protein sentezine katılan amino asitlerden birisi

Vaskular sistem : Ksilem ve floemden oluşan bitki dokularında, ksilem tarafından su ve suda erimiş maddelerin, floem tarafından fotosentez ürünlerinin taşınmasını sağlayan iletim sistemi

Vanadyum : İnsan ve hayvanlar için gerekli bir eser (az miktarda bulunan) elementidir

Verimlilik : Birim zamanda meydana getirilen yavru sayısı ile ölçülen, bir bireyin yada populasyonun üreme kapasitesi Fertilite

Ventral : Bir organizmanın karın kısmı (sırt kısmı dorsal)

Vejetasyon : Bitkinin tohumdan gelişip tekrar tohum verecek hale gelene kadar geçen dönemi

Viroid : Bitki hücrelerinde hastalık yapan, 400 ' e kadar ribonükleotitten oluşan, virüslerden daha basit yapılı organizma

Vitellus: Yumurta sarısı, yedek besin

Yağ asidi : Esterlerle bileşikler yaparak yağ moleküllerini meydana getiren maddeler

Yapısal gen : Hücrenin yapısı ve metabolizması için gerekli RNA ' ları kodlayan DNA dizisine verilen genel ad

Yüzme kesesi : Birçok kemikli balıkta çeperi sindirim kanalı ile aynı yapıda, içi hava ve diğer gazlarla dolu olan, hidrostatik denge, solunum, ses çıkarma ve ses almada görevli yapı

Yoğunluk: Herhangi bir maddenin bir birim hacminin kütlesi

Yumurta: Dişi üreme hücresi