Fizilal-İl Kuran Tefsiri - Mü'min Suresi Tefsiri ( Seyyid Kutub )

51- Elbette biz, peygamberlerimize ve inananlara dünya hayatında ve şahitlerin şahitlik edecekleri günde yardım ederiz

52- D gün zalimlere, özür beyan etmeleri fayda vermez, lanet onlaradır Yurdun kötüsü de onlaradır
Bu kesin yorum ve hüküm, yukardaki zor duruma uygun düşmektedir Artık insanlık bu örnekle hakkın ve batılın sonuna vakıf olmuştur Hak ve batılın hem bu dünyadaki hem de ahiretteki akıbetlerini görmüştür Firavun ve kabinesinin bu dünya hayatındaki sonunu görmüştür Onların cehennemde birbiriyle boğuştuklarını da görmüştür Onların ihmale ve zillete düştüklerini müşahede etmiştir Kur'an'ın da belirttiği gibi her konuda durum bundan ibarettir

Ahiret gününe iman eden herkes o gün yüce Allah'ın mü'minlere yardım edeceği ve onları bu sona ulaştıracağı konusunda tartışmaya girmez Bu konuda tartışmayı gerektirecek bir durumla da karşılaşmaz Dünya hayatındaki yardıma gelince bu konu açıklamayı ve aydınlatmayı gerektirebilir

Hiç şüphesiz yüce Allah'ın sözü kesindir, tartışma götürmez "Elbette biz peygamberlerimize ve inananlara dünya hayatında ve şahitlerin şahitlik edecekleri günde yardım ederiz"

Bir de şu gerçek vardır ki, insanlar bazı Peygamberlerin öldürüldüklerini, bazı Peygamberlerin de yalanlanarak, kovularak yurtlarını ve toplumlarını bırakarak göç ettiklerini gözleriyle görmektedirler Yine insanlar, bazı müminlerin en acı işkencelere maruz kaldıklarını, bazılarının ateş çukurlarına atıldıklarını, bazılarının şehid edildiklerini bazılarının ise, baskı, sıkıntı ve ızdırap dolu bir hayat yaşadıklarını gözlemektedirler Peki yüce Allah'ın dünya hayatında onlara yardım edeceğine ilişkin sözü nerede? İşte şeytan bu gedikten insanların kalplerine nüfuz etmekte ve orada yapacağını yapmaktadır

Şu kadar var ki, insanlar işleri-olayları dış görünüşlerine göre değerlendirirler Bunun yanında takdirde yer alan pek çok değerleri ve pek çok gerçeği hesaba katmazlar Onlardan habersiz hareket ederler

İnsanlar, kısa bir zaman dilimini, yerin sınırlı bir bölgesini esas alırlar Bunlar ise insanların ortaya koydukları küçük, basit ölçülerdir Kapsamlı ölçü ise böyle sınırlı değildir Yer ve zamanın geniş penceresinden, geniş alanından olayları değerlendirir Bir asırla diğer asrın arasına, bir yer ile diğer yer arasına birtakım sınırlar koymaz Eğer inanç sistemine ve iman meselesine bu açıdan bakacak olsak onların kuşkusuz zafere kavuştuklarını görürüz İnanç sisteminin zafere kavuşması o inançta olan insanların zaferidir Zira bu inançta olan insanların bu inanç olmadan var olmaları mümkün değildir Bu insanlardan imanın istediği şeylerin başında kendilerini onun uğrunda feda etmeleri, kendilerini yok edip onu ön plana çıkarmalarıdır!

İnsanlar, yardımın/zaferin anlamına da kendilerince belli olan alışageldikleri dar açılardan bakıyorlar İlk etapta gözlerine çarpan manalarını arayarak onu yorumluyorlar Ne var ki, zaferin şekilleri pek çoktur Dar açıdan bakıldığında bu zaferin bazı şekilleri yenilgiyle de karıştırılabilir Ateşe atıldığı halde inancından ve davasından vazgeçmeyen Hz İbrahim zafer konumunda mıdır yoksa yenilgi konumunda mıdır? İnanç sisteminin mantığına göre o ateşe atılırken dahi zaferin zirvesindeydi Ateşten kurtulması ise ikinci bir zaferdir İşte zaferin bir şekli öyle, bir şekli ise böyledir Dış görünüş açısından bunlar birbirinden uzak zafer şekilleridir Gerçekte ise bunlar birbirine alabildiğine yakın zafer şekilleridir!

Bir açıdan korkunç, öbür açıdan dramatik bir biçimde şehid edilen Hz Hüseyin (ra) in bu eylemi bir zafer miydi yoksa bir yenilgi miydi? Dış görünüş açısından ve basit küçük ölçülerle bakıldığında bu bir yenilgidir Kuşatıcı büyük ölçülerle ve gerçeğin net bakış açısıyla ele alındığında ise bu bir zaferdir İnsanların gönüllerinde sevgiden ve merhametten bir taht kuran, yeryüzünde Hz Hüseyin kadar vicdanların sevgi ve merhametle üzerine titrediği, kalplerin onunla beraber çarptığı, insanların azimlerini ve fedakarlık duygularını kamçılayan başka bir şehid yoktur Bu konuda şii müslümanlar ile şii olmayan müslümanlar arasında fark yoktur Hatta müslüman olmayan çok kimseler de böyledir!

Nice şehitler var ki, şehitliğiyle inancına ve davasına yaptığı yardımı ve hizmeti bin sene yaşasa daha başka şekilde yapamazdı Ömrünün sonunda kanıyla yazdığı son mesajı ile binlerce kalbe önemli büyük gerçekleri kazıyamaz ve binlerce insanı büyük eylemlere sürükleyemezdi Çocuklarını ve torunlarını harekete geçirecek, belki de nesiller boyunca tarihin seyir çizgisini değiştirecek önemli bir dinamik olamazdı

Zafer nedir? Yenilgi nedir? Biz bugün bizim ölçülerimizi oluşturan şekilleri ve değerleri yeniden gözden geçirmek durumundayız Yüce Allah'ın Peygamberine ve müminlere dünya hayatında zafer vereceğine ilişkin sözünün nerede olduğunu sormadan önce yapmamız gereken budur

Bunun yanında zaferin dış görünüş itibariyle ve ilk akla gelen şekliyle gerçekleştiği pek çok durumlarda vardır Yeter ki, bu ilk akla gelen ve dış görünüşten ibaret olan bu zafer şekli kalıcı ve değişmeyen diğer şekliyle ilintilendirilsin

Mesela Hz Muhammed (salat ve selam üzerine olsun) kendi hayatında zafere ulaşmıştır Zira bu zafer, islamın getirdiği inanç sisteminin eksiksiz gerçekliğiyle yeryüzünde hakim kılınması ile ilgilidir Zira bu inanç sistemi insan toplumunun hayatına egemen kılınmadığı ve onun hayatına bütünüyle hükmetmediği sürece hedefine ulaşmış olamaz Bireyin kalbinden haşlayıp egemen olan bir devlete dönüşmedikçe tamamlanamaz İşte bu nedenle yüce Allah bu inanç sisteminin sahibini hayatında muzaffer etmeyi dilemiştir ki, bu inanç sistemini eksiksiz şekliyle gerçekleştirsin Ve bu gerçeği, tarihin belli bir döneminde yaşanmış bir realite olarak insanların zihinlerine yerleştirsin Bundan ötürüdür ki burada zaferin ilk etapta akla gelen şekli uzak olan diğer şekliyle bitiştirilmiştir Allah'ın takdiri ve düzenlemesine uygun olarak, burada dış görünüşteki zafer şekli gerçek şekliyle bütünleşmiştir

Bu konuda dikkat edilmesi gereken bir husus daha var Yüce Allah'ın sözü Peygamberleri ve iman edenler için geçerlidir Dolayısıyla bu sözün kendileri hakkında yürürlüğe konması istenen kalplerin içinde gerçek imanın yerleşmiş olması gerekmektedir İnsanlar iman gerçeği konusunda çoğu zaman gevşek davranırlar Halbuki iman gerçeği, bütün şekilleri ve biçimleriyle şirkten arındırılmadığı sürece kalbe gelip yerleşmez Sonra şirkin bazı gizli şekilleri vardır ki insan yalnız Allah'a yönelmedikçe, yalnız O'na tevekkül etmedikçe, yüce Allah'ın kendisi lehinde ve aleyhindeki kazası ve kaderine gönül huzuru ile teslim olmadıkça, yalnız yüce Allah'ın kendisini yönlendirdiğini, Allah'ın seçtiğinden başka seçeneği olmadığını somut biçimde hissetmedikçe bunların hepsini gönül huzuru, tam bir güven, kabullenme ve iç rahatlığı ile karşılamadıkça insanın kalbi bu şirk çeşitlerinden arınmaz, kurtulmaz İnsanın kalbi bu dereceye kavuştuğu zaman ise asla Allah'ın önüne geçmeye kalkışmaz Zaferin veya iyiliğin belli bir şeklini vermesi için ona öneride bulunamaz Bunların hepsi Allah'a ait işlerdir O ise Allah'ın emrine bağlıdır Kendisinin başına gelen her şeyin hayır, iyilik olduğunu kabul eder İşte zaferin anlamlarından biri de budur Kişinin kendi benliğine, egosuna, şehevi ihtiraslarına karşı muzaffer olması Bu içe dönük bir zaferdir ve onsuz hiçbir şekliyle dışa dönük herhangi bir zafer gerçekleşmez

"Elbette biz peygamberlerimize ve inananlara dünya hayatında ve şahitlerin şahitlik edecekleri günde yardım ederiz"

"O gün zalimlere, özür beyan etmeleri fayda vermez, lanet onlaradır Yurdun kötüsü de onlaradır"

Daha önceki sahnede zalimlere mazeretlerinin nasıl fayda vermediğini ve onların nasıl lanete uğradıklarını kötü bir yere sürüldüklerini görmüştük Hz Musa'nın kıssasında görülen zaferin şekillerinden biri de şudur:

53- Andolsun! Biz Musa'ya hidayet verdik ve İsrailoğullarına o Kitab ı miras kıldık

54- O, akıl sahipleri için bir öğüt ve doğruluk rehberidir

Bu, cenabı Allah'ın vereceği zaferin numunelerinden sadece biridir İnsana kitabı ve doğru yolu vermek Kitaba ve doğru yola onu mirasçı yapmak Yüce Allah'ın Hz Musa'nın kıssasında bir misal olarak sergilediği bu numune önümüze geniş bir saha açmaktadır Burada hedefi gösteren zafer şekillerinden birini görüyoruz ,

Bu sırada bu bölümün son dokunuşu yer almaktadır Burada Allah'ın elçisi Hz Muhammed'e (salat ve selam üzerine olsun) zorluklara ve sıkıntılara rağmen Mekke'de onunla birlikte iman edenlere, Hz Muhammed'in (salat ve selam üzerine olsun) ümmetinden olup onlardan sonra geldikleri halde onların o zamanki şartlarıyla karşılaşan herkese yönelik bir direktiftir bu:

55- Ey Muhammed! Sabret, Allah'ın verdiği söz şüphesiz gerçektir suçunun bağışlanmasını dile; Rabbini akşam-sabah överek tesbih et

Bu son dokunuştur Sabretmeye çağırmaktadır Yalanlamaya karşı sabır İşkencelere karşı sabır Geçici bir zaman sürecinde batılın, haksızlığın çoğunluk ve kaba kuvvet ile borusunu öttürmesine karşı sabır İnsanların birbirinden farklı olan karakterlerine, tabiatlarına, ahlaklarına ve hareketlerine karşı sabır İnsanın kendi arzu ve sabırsızlıklarına, eğilimlerine, tereddütlerine, somut zafere ilişkin isteklerine ve aceleciliğine, beklentilerine ve umutlarına karşı sabır Uzun

olan yol boyunca düşman olan taraftan önce, dostların tarafından gelebilecek olan (eleştirilere, eziyetlere) kalleşliklere, dönekliklere karşı sabır!

"Sabret, Allah'ın verdiği söz şüphesiz gerçektir"

Süre ne kadar uzasa da işler ne kadar karmaşıklaşsa da, şartlar ne kadar değişse de Bu gerçekleştirmeye gücü yetenin sözüdür Dilediği için söz verenin sözüdür

Yolcusun! Yol azığını hazırla:

"Suçunun bağışlanmasını dile; Rabbini sabah-akşam överek tesbih et"

İşte yol azığın budur Uzun ve zorlu olan sabır yolunda azık Günahlarının bağışlanmasını dilemek Rabbini övgü ile yad etmektir Allah'ı takdis ile birlikte günahların bağışlanmasını dilemek bu dileği kabule yaklaştırır Aslında bu insanın iç dünyasının terbiye edilmesi ve hazırlanmasıdır Kalbin arınması ve temizlenmesidir İşte kalpte gerçekleşen zaferin şekli budur Bundan sonra hayatın pratiğinde gerçekleşen diğer zafer gelir

Bu eylem için sabah ve akşamın seçilmesi ya zamanın tamamını kinaye yolu ile ifade etmektedir -zira bunlar zamanın iki uç tarafıdır- ya da bunlar kalplerin arındığı, Allah'ı anarak düşünme ve gezinmenin müsait olduğu zamanlardır

İşte yüce Allah'ın zafere giden yolun hazırlığını tamamlama ve azığını almaya ilişkin seçtiği yol budur Zaten her savaş için bir hazırlık yapılması ve azık alınması şarttır

Surenin önümüzdeki bölümü önceki bölümle tam bir ilişki içindedir Bu geçen son dersin bir devamı niteliğindedir Yalanlama, eziyet etme, hakkı engelleme ve batılda diretmeye karşı sabretmesi için Hz Peygamber'e yöneltilen direktifi tamamlamaktadır Bu direktiften sonra hiç delile ve sağlıklı belgeye dayanmadan Allah'ın ayetleri hakkında ileri-geri söz söylemenin nedeni ortaya konuyor Buna göre asıl neden sahibini hakka teslim olmaktan alıkoyan kibirdir Halbuki onlar göğüslerini kabartan kibire göre çok zavallı ve çok cılızdırlar

Bu nedenle yüce Allah'ın yarattığı bu evrenin büyüklüğüne, yerin ve göklerin büyüklüğü ile karşılaştırıldığında bütün insanların ne kadar küçüldüklerine dikkat çekilmektedir Dersin devamında evrense1 (doğal) bazı ayetler sergilenmekte, bunların bazılarının insanlar onlardan küçük ve cılız oldukları halde Allah'ın bir lütfu olarak insanların hizmetlerine sunulduğuna dikkat çekilmekte, insanların bizzat kendi bünyelerinde yer alan Allah'ın lütuflarına işaret edilmektedir Hem dış dünyadaki hem de iç dünyadaki gerçeklerin kendisine ortaklar koştukları yaratıcının birliğine tanıklık ettikleri belirtilmektedir Bu arada Hz Peygamber'e ilişkin Allah'ın birliğini açıklamaya ve onların Allah'ın dışında taptıkları düzmece ilahlardan yüz çevirmeye yönelik direktifi yer almaktadır Bu bölüm çetin bir kıyamet sahnesiyle sona ermektedir Müşrikler orada susturulmak ve aşağılanmak amacıyla Allah'a ortak koştuklarından sorguya çekilmektedirler Bölüm önceki bölümün sonuçlandığı biçimde sonuçlanmaktadır Burada da Hz Peygamber sabretme direktifi alıyor İster yüce Allah söz verdiklerinin bir kısmını ona gösterene kadar ömrünü uzatsın isterse Allah'ın bu sözü gerçekleşmeden vefat etsin fark etmez Hüküm Allah'ındır Ve onlar herhalde O'na döneceklerdir

Bu insan denen yaratık çoğu zaman kendi kendisini unutur Kendisinin küçük, zayıf bir varlık olduğunu, gücünü kendisinden değil, gücün birinci kaynağı olan Allah'a bağlılığından aldığını unutur Bu kaynakla olan bağını koparır Sonra başını alıp gider Kabarır, şişer, görkemlileşir, yükselir, göğsünü kibir doldurur Bu kibir yüzünden helak olan şeytandan alır bu büyüklük taslayışını O şeytan ki, insanın başına musallat olmuş ve bu kibir yolu ile ona yanaşmıştır:

İşte bu insan Allah'ın ayetleri hakkında mücadeleye girişir ve büyüklenir Halbuki bu ayetler fıtratın diliyle fıtrata hitap eden olgulardır İnsan bir tartışmayı yaparken kalbi yatmadığı için irdelediğine, tam anlamı ile inanmadığı için mücadele ettiğine kendisini ve insanları inandırmaya özen gösterir Halbuki yüce Allah kullarını bilmektedir Onların en gizli şeylerine varıncaya kadar her şeylerine vakıf olan, işiten ve görendir İşte o, bunun yalın kibir olduğunu belirtmektedir İnkarcı insanın onun kalbini dolduran işte bu kibirdir İnsanı tartışılması imkansız olan konularda daha da tartışmaya iten bu kibirdir Büyüklük taslama ve olduğundan daha büyük görünmedir Hak etmediği ve gerçekten layık olmadığı bir yere gelmeye çalışmadır Onun kendisiyle tartışmasını sürdüreceği kesin bir delili yoktur Ortaya koyacağı bir belgesi de yoktur Bütün sermayesi bu yalın kibirdir

56- Allah'ın ayetleri üzerinde kendilerine gelen bir delil olmadan tartışanların gönüllerinde, ulaşamayacakları bir büyüklenme vardır Sen Allah'a sığın O şüphesiz işitendir, görendir

Eğer insan kendi gerçek kimliğini ve bu varlığın gerçeğini kavrasaydı Görevini öğrenip onu mükemmel biçimde yerine getirip onun sınırlarını zorlamaya çalışmasaydı Kendisinin varlığın yaratıcısının emriyle ve kendisinden başka kimsenin bilmediği takdirine uygun olarak yaratılan ve onun emrine bağlı olan sayısız varlıklardan sadece birisi olduğuna tam kanaat getirseydi Görevinin de bu varlığın yapısı içindeki gerçekliğiyle orantılı olduğunu anlasaydı Evet eğer insan bunların hepsini anlasaydı gönül huzuruna kavuşacak ve rahat edecekti Sakinleşecek ve alçak gönüllü olacaktı Hem kendi iç alemiyle hem de etrafını kuşatan evrenle barış içinde yaşayacaktı Allah'a boyun eğecek teslim olacaktı

"Sen Allah'a sığın O şüphesiz işitendir, görendir"

Kibirlenmenin karşısına Allah'a sığınmanın konulması onun çok çirkin ve çok korkunç bir hareket olduğunu göstermektedir Çünkü insan ancak kötülük ve eziyete sebep olması beklenen çirkin ve korkunç şeylerden Allah'a sığınır Kibirde bunların hepsi de vardır Kibir, sahibini yorduğu gibi etrafındaki insanları da yorar Hem içine girdiği göğsü hem de diğer insanların göğsünü daraltır, rahatsız eder Nereden bakılırsa bakılsın kibir, gerçekten kendisinden Allah'a sığınılması gereken bir kötülüktür

"O şüphesiz işitendir, görendir"

İşitir ve görür Çirkin olan kibir de görülebilen hareketlerde işitilebilen sözlerde somutlaşan bir eylemdir Bu nedenle insan, işini işiten ve gören Allah'a havale etmelidir Allah onu istediği şekilde idare eder

Sonra bu koca evrende insanın gerçek konumu ortaya konuyor İnsanların gözleriyle gördükleri, sade bir görmekle dahi muhteşem büyüklüklerini kavradıkları, gerçekliğini öğrendikten sonra onları daha güzel biçimde ele aldıkları Allah'ın bazı yaratıkları ile karşılaştırıldığında insanın ne kadar cılız ve küçük kaldığı belirtiliyor:

57- Göklerin ve yerin yaratılması, insanların yaratılmasından daha büyük bir şeydir Fakat insanların çoğu bilmezler

Gökler ve yeryüzü insanın gözleri önüne serilmiştir İnsan onları görür, kendisini onlarla karşılaştırabilir Ancak insan oranların ve boyutların gerçeğini, hacimlerin ve kuvvetlerin gerçeğini "öğrendiğinde" büyüklük taslamaktan vazgeçer, küçülür, güçsüzlüğünü, cılızlığını kavradığından eriyip bitecek hale gelir Yüce Allah'ın kendisinin bünyesine yerleştirdiği ve bu nedenle onu onurlandırdığı o yüce özü düşündüğünde evet işte ancak bunu düşündüğünde bu korkunç ve koca evrenin büyüklüğü önünde yine de ayakta kalabilir

Gökleri ve yeri yıldırım hızı ile gözden geçirmek dahi insanın bu gerçeğe ulaşması için yeterlidir

Üzerinde yaşadığımız bu dünya, güneşin büyük uydularından biridir Dünyanın kütlesi güneşin kütlesinin milyonda üçü kadardır Hacmi ise güneşin hacminin milyonda birinden azdır

Güneş ise bize yakın olan ve içinde yer aldığımız saman yolunda yer alan yüz milyon güneşten sadece birisidir Bugüne kadar insanlık bu saman yollarından yüz milyon tanesini keşfetmiştir Bunların hepsi korkunç genişlikteki uzaya serpiştirilmişlerdir Ama yine de orada kaybolur gibi olmuşlardır!

İnsanların keşfettikleri basit ve küçücük bir alanı kapsamaktadır Evrenin bütünü içinde bunların sözünü etmeye bile değmez İnsanların bu keşfettikleri bütüne oranla o kadar küçük olmasına rağmen sırf düşünülmesi dahi insanın başını döndürecek genişlikte ve korkunçluktadır Bizimle güneş arasındaki uzaklık doksan üç milyon mil kadardır Yani o, bizim küçük dünya gezegenimizin aile reisidir Hatta o -tercih edilen görüşe göre- bu küçük dünyanın anasıdır Bizim dünyamız anasının kucağından bu uzaklıktan daha uzağa gitmemiştir: Doksanüç milyon mil

Güneşin bağlı olduğu (Galaksiye) saman yoluna gelince, onun çevresi yüz milyon yıl kadardır Işık yılı Işık yılı ise, altıyüz milyar mili ifade eder! Zira ışığın saniyedeki hızı yüzseksen altı bin mildir!

Bizim saman yolumuza en yakın Galaksi ise, bizden yediyüzelli bin ışık yılı kadar uzaklıktadır

Bir daha hatırlatıyoruz ki, bu uzaklıklar, bu boyutlar ve bu hacimler basit olan insan biliminin şu ana kadar keşfettikleridir İnsanların bu bilimi itiraf ediyor ki, bu keşfettikleri şu uçsuz bucaksız evrenin ancak küçük bir parçasıdır

"Göklerin ve yerin yaratılması, insanların yaratılmasından daha büyük bir şeydir Fakat insanların çoğu bilmezler"

Allah'ın kudretine oranla daha büyük, daha küçük, daha zor daha kolay diye bir şey yoktur O her şeyi tek kelime ile yaratandır Ancak bunlar eşyanın yapısındaki gerçeklerdir İnsanlar onları böyle tanırlar ve öyle değerlendirirler Bu ölçülere göre insan nerede, dehşet verici evren nerede? Onun büyüklüğü nerde koca evrenin büyüklüğü nerde?

58- Körle gören bir olmaz İnanan ve iyi işler yapanlarla, kötülük yapan bir olmaz Ne kadar az düşünüyorsunuz

Gözü gören adam görür ve öğrenir Kadrini, değerini bilir, olduğundan büyük görünmez Kabarmaz, büyüklük taslamaz Çünkü gerçeğe bakar ve görür Kör olan ise görmez Konumunu da bilmez Çevresindeki varlıklarla oranını da anlamaz Kendisini de, çevresindeki varlıkları da yanlış değerlendirir Yanlış değerlendirmeden dolayı şurada burada boşuna uğraşıp durur Aynı şekilde iman edip iyi işler yapanlarla kötülük yapan bir değildir Birinci kesim gözlerini açmış görmüş ve tanımıştır Bunlar güzel biçimde değerlendireceklerdir Diğeri ise kör olmuş, cahil kalmıştır O ise yanlış değerlendirecektir Her şeyi yanlış değerlendirecek Kendisi ise kötülük edecek İnsanlara da kötülük edecek Her şeyden önce kendi değerini ve çevresindekilerin değerini anlamada yanılgıya düşecektir Kendisini, çevresindekilerle karşılaştırırken hataya düşecektir Çünkü o kördür Zaten asıl kör olma, kalplerin kör olmasıdır!

"Ne kadar az düşünüyorsunuz"

Eğer düşünseydik gerçeği anlardık Çünkü mesele gözlerimizin önünde ve açıktır Hatırlatma ve hatırlamadan öte bir şeye gerek yoktur

Sonra eğer biz ahireti hatırlasaydık, geleceğine tam güvenseydik, oradaki durumumuzu düşünseydik ve oradaki sahneyi gözlerimizin önüne getirseydik gerçeği kavrardık

59- Kıyamet saati mutlaka gelecektir Bunda asla şüphe yoktur Fakat insanların çoğu inanmazlar

İşte bunun için tartışır ve büyüklenirler Gerçeğe boyun eğmezler, gerçek konumlarını belirleyemezler, hadlerini aşarlar

İbadet ederek Allah'a yönelmek, O'na elini açıp niyazda bulunmak insanı kibirle kabaran, hiçbir delile ve kesin belgeye dayanmadan Allah'ın ayetleri hakkında ileri geri konuşmaya iten bu hastalıktan kurtarır Yüce Allah O'na yönelelim ve niyazda bulunalım diye bize kapılarını açmakta, kendisine dua ederek yalvaranın duasını kabul etmeyi prensip edindiğini bize açıklamaktadır Ona ibadet etmekten burun kıvıranları kendilerini bekleyen zillete ve cehenneme atılmaya karşı uyarmaktadır

60- Rabbiniz buyurdu ki: "Bana dua edin, duanızı kabul edeyim Bana kulluk etmeye tenezzül etmeyenler, aşağılık olarak cehenneme gireceklerdir

Duanın da kendisine özgü bir kuralı vardır Bunlara uyulması gerekir Bir kere insan samimi bir yürekle Allah'a yönelmelidir Duasına karşılık verileceğine tam güvenmelidir Fakat bu karşılığın herhangi bir şeklini öngörmemelidir Herhangi bir yer veya zaman tayin etmemelidir Zira bu türden bir ön şart ileri sürmek dileğin adabına uygun düşmez İnsan, dua için Allah'a yönelmenin dahi Allah'tan bir yardım olduğuna ve duasına karşılık verilmesinin ise ayrı bir lütuf olduğuna inanmalıdır Hz Ömer (Allah O'ndan razı olsun) şöyle diyordu:

"Ben duanın kabul edilmesi arzusunu değil, sadece duanın arzusunu taşırım yüreğimde Çünkü bana gerçekten güzel bir dua nasib olduğunda peşinden kabul edilişinin de geleceğinden eminim" Bu söz gerçekten Allah'ı tanıyan irfan sahibi bir kalbin sözüdür Bu kalb, yüce Allah'ın kabul etmeyi takdir ettiğinde onunla birlikte dua etmeyi de takdir ettiğini anlamaktadır Allah denk düşürdüğünde dua ile kabul edilişinin birbirine uygun, birbiriyle uyumlu hale geleceğini kavramaktadır

Allah'a yönelmeyi onurlarına yedirmeyenlerin gerçek cezası aşağılanmış, horlanmış bïr biçimde cehenneme sürülmeleridir İşte bu küçücük dünyada ve bu basit hayatta kalpleri ve göğüsleri kabartan, Allah'ın muazzam yaratıklarını buna ilave olarak yüce Allah'ın ululuğunu, büyüklüğünü ve geleceğinde hiçbir kuşku bulunmayan ahireti unutturan kibrin, üstünlük taslamanın sonu budur Bu hareket, bir süre kabardıktan ve büyüklük tasladıktan sonra insanın ahirette uğrayacağı zillet durumunu da ona unutturmaktadır

Allah'a tapmayı onurlarına yedirmeyenlerden söz edildikten sonra yüce Allah'ın insanlara verdiği bazı nimetleri göz önüne sermeye başlıyor Allah'ın ululuğunu, yüceliğini gösteren ve onların bunlara karşı Allah'a şükretmedikleri nimetlerden söz ediyor Onlar bu nimetlere rağmen Allah'a tapmaktan ve O'na yönelmekten burun kıvırmaktadırlar

Gece ve gündüz kainatın önemli iki olayıdır Yer ve gök de evrenin içinde iki varlıktır Bunlar yüce Allah'ın insana güzel bir şekil vermesi, onları tertemiz rızıklarla beslemesi ile birlikte anlatılıyor Bunların hepsi yüce Allah'ın insanlara verdiği nimetler ve lütuflar sadedinde, Allah'ın birliği ve dini yalnız O'na has kılma konusunda gündeme getirilmektedir Bu da, söz konusu olayların, yaratıkların ve olguların arasında bir bağ bulunduğunu, onların sağlam bir biçimde birbirlerine bağlı olduklarını, bunların hepsini geniş çerçeveleriyle düşünmenin, bunlar arasındaki bağı ve uyumu göz önünde bulundurmanın zorunlu olduğunu göstermektedir

Bu yeryüzünde hayatın varlığına, gelişmesine ve ilerlemesine zemin hazırlayan, bildiğimiz şekildeki insan hayatının varlığına izin veren, bu insan dediğimiz varlığının ve fıtratının ihtiyaçlarına uygun şartlar oluşturan temel faktör, bu evrenin yapısının Allah'ın kendisi için belirlediği anayasaya uygun hareket etmesidir Geceyi insan için yerleşme, rahat etme ve toplanma, gündüzü ise aydınlık, görmesi ve hareket etmesi için yardımcı kılan, yeryüzünü hayat ve hareket için güzel bir yerleşim alanı göğü ise, dağılmayan, yıkılmayan oranları ve boyutları birbirine karışmayan birbirine kenetlenmiş bir bina yapan da kainatın bağlı olduğu bu anayasadır Eğer göğün yapısını oluşturan oranlar ve boyutlar karışacak olsa, bu yeryüzünde insanın varlığı hatta hayatın varlığı dahi imkansız hale gelirdi Tertemiz rızıkların yerden çıkmasını ve gökten inmesine müsaade edip yüce Allah'ın şekil verdiği ve ona en güzel şekli verdiği, ona bu evrenin yapısıyla uyum sağlayan özellikler ve yetenekler bahşettiği böylece bu koca varlığa bağlı olarak ve içinde bulunduğu şartlara uyum sağlayarak yaşamasını garanti ettiği insanın bu nimetlerden yararlanmasını temin eden de yine bu anayasadır

Görüldüğü gibi bu olayların hepsi birbirine bağlı ve birbiriyle uyum içindedir Bu nedenle Kur'an onların hepsini bu karşılıklı uyum içinde bir yerde anlatmaktadır ve onların hepsinden yaratıcının birliğine ilişkin kesin delilini çıkarmaktadır Bunların ışığı altında insanın kalbini yalnız Allah'a çağırmaya, samimi bir şekilde onun dinine sarılmaya doğru yöneltmektedir "Alemlerin Rabbi olan Allah'a hamd olsun" diye haykırmaktadır Bütün bu varlıkları eşsiz bir uyumla yoktan var eden ve onlara şekil verenin ancak ilah olmaya layık olduğunu bunun da Allah olduğunu, alemlerin Rabbi olduğunu belirtmektedir Böyleyken insanlar nasıl olur da bu apaçık gerçekten yüz çevirirler?

Burada bu evrenin özündeki bağlılıkların bazı yönlerine ve insanın hayatı ile ilişkilerine kısaca bir göz atmak istiyoruz Allah'ın kitabında yer alan bu özlü işarete paralel düşen kısa işaretlerde bulunacağız

"Eğer dünya, güneş karşısında kendi ekseni etrafında dönmeseydi gece ve gündüz meydana gelmezdi"

"Eğer dün a kendi ekseni etrafında şu anki hızından daha hızlı dönseydi evler havaya savrulur, yeryüzü darmadağın hale gelir uzaya saçılırdı"

"Eğer dünya kendi ekseni etrafında şimdikinden daha yavaş dönseydi insanlar sıcaktan ve soğuktan kırılırlardı Dünyanın kendi ekseni etrafında dönme hızı yani şu anda sürekli olarak devam eden hızı yeryüzünde yaşayan bitkilerin ve canlıların hayatı için kelimenin tam anlamı ile en uygun olan hızdır "Eğer dünya kendi ekseni etrafında dönmeseydi denizlerin ve okyanusların suyu boşalırdı:'

"Eğer dünyanın ekseni dik ve dünya merkezi güneş olan daire biçiminde bir yörüngede dönseydi ne olurdu? O zaman mevsimler kaybolur, insanlar yaz nedir, kış nedir, ilkbahar nedir, sonbahar nedir bilmezlerdi

"Eğer yeryüzünün kabuğu şimdikinden birkaç karış daha kalın olsaydı karbonun ikinci oksidi oksijeni emer ve bitkilerin hayatının varlığı imkansızlaşırdı "Eğer hava tabakası bugün olduğundan daha yüksekte bulunsaydı hava dışında yanmakta olan ve saniyede altı mil ile kırk mil arasında değişen bir hızla seyretmekte olan milyonlarca alevlerin bazıları yerkürenin bütün parçalarına çarpar ve yanabilecek olan her şeyi yakabilirdi Eğer bu meteorlar tabancanın kurşunu hızıyla seyretmiş olsalardı hepsi yere çakılırdı O zamanda sonuç korkunç olurdu İnsana gelince, onun kurşun hızının doksan katı hızla gelmekte olan küçük bir göktaşı ile çarpışması, doğal olarak onu sırf hızının sıcaklığıyla paranı parça ederdi"

"Eğer havadaki oksijenin oranı yüzde 21 yerine yüzde 50 olsaydı dünyadaki yanabilecek her şey hemen alevlenebilirdi Yıldırımdan saçan bir kıvılcımın bir ağaca isabet etmesiyle bütün bir orman adeta patlayarak alevlenecekti Havadaki oksijenin oranı yüzde 10'a ve daha da aşağıya düşseydi belki hayat asırlar boyunca kendisini ona ayarlayabilirdi ama o zaman da insanın alışageldiği ateş gibi medeniyet kaynaklarından (etkenlerinden) çok azını elde edebilirdi

Bu evrenin öz yapısında birbirine denk getirilmiş binlerce sistem vardır Bunlardan herhangi biri az bir şey dengesini kaybetse hayat bildiğimiz şu şekliyle varlığını sürdüremez ve ortam insan hayatı için bu kadar uygun olmaz

İnsanın kendisine gelince, onun güzel yaratılışının bir yönü onun bütün canlılar arasında bu kadar eşsiz bir şekilde yaratılması, bütün görevlerini rahatlıkla ve dikkatli bir biçimde yerine getirmesi için gereken cihazlar ve organlarla mükemmel biçimde donatılması, kendi yapısı ile genel olan evrensel şartları arasında, bu evrensel ortamda olduğu gibi varlığını ve hareket etmesini sağlayan imkanların oluşturulması evet işte bunların hepsi onun güzel yaratılışının belgeleridir Bunun da ötesinde insanın en büyük özelliği yeryüzünde halife olmasıdır Halifeliğin başta gelen araçlarıyla donatılmış olmasıdır: Bunlar akıldır, şekillerin ve sebeplerin ötesiyle ruhani bağlar kurabilmektir

Eğer biz insanın yapısındaki inceliğini parçalarının ve görevlerinin ahengini araştırma konusu yapsak ve bunların hepsini: "Size şekil verip de, şeklinizi güzel yapan" ayetinin kapsamında değerlendirsek, bu hayret verici ince yapıda yer aldığı için insanın her bir küçük organının ve hatta her hücresinin üzerinde durmak zorunda kalacaktık

Bu hayret verici inceliğe bir örnek olarak insanın çenesini ve oraya yerleştirilen dişleri sırf mekanik yönden ele alıyoruz Çene o kadar ince hesaplarla yapılmıştır ki diş etlerinde veya dilde milimetrenin onda biri kadar bir çıkıklık olma bu diş etlerini ve dili rahatsız eder Normal dişlerde ve azı dişlerinde de bu büyüklükteki bir çıkıklık, karşısındaki dişe çarpar ve onu tahriş eder! Alt çene ile üst çene arasına sigara kağıdı gibi bir kağıt konulup çeneler kapandığında bu kağıt üzerinde kapanmanın izleri görülür Çünkü bu iki çene öyle bir incelikte yapılmıştır ki, sigara kağıdı inceliğindeki bir şeyi dahi çiğneyebilir ve öğütebilir!

Ayrıca bu insan söz konusu olan bu yapısı ile bu evrende yaşasın diye donatılmıştır İnsanın gözü, bu yeryüzünde görme vazifesini sağlayacak ışın dalgalarını alabilecek biçimde ayarlanmıştır İnsanın kulağı, bu yeryüzünde işitme görevini sağlayacak ses dalgalarını alabilecek şekilde ayarlanmıştır Bütün duyguları ve bütün iç organları hayatı için hazırlanan ortama uygun yaratılmıştır Şartların değişmesi halinde, sınırlı da olsa, ona göre vaziyet alabilecek güçlerle donatılmıştır

Şüphesiz ki insan bu ortam için yaratılmıştır Bu ortamda yaşasın Bu ortamda etkilensin Bu ortamı etkilesin diye yaratılmıştır Öz itibariyle bu ortamın yapısı ile insanın yapısı arasında köklü bağlar da vardır İnsanın bu şekilde tasvir edilmesi onun ortamı ile yani yer ve gökle yakından ilgilidir Onun içindir ki Kur'an insanın bu tasvirini yer ve göğü anlattığı ayetin devamında söz konusu etmektedir Bu da Kur'an-ı Kerim'in eşsiz anlatım sanatının (i'cazının) bir parçasıdır

Allah'ın sanatına ve bu sanatın gereği olarak evrenle insan arasında sağladığı uyuma ilişkin özlü olarak sergilediğimiz bu işaretler yeterlidir

Simdi Kur'an'ın ayetleri önünde kısa kısa durmaya geçiyoruz:

61 - Allah O'dur ki, geceyi içinde istirahat etmeniz için (serin ve karanlık) gündüzü de işinizi görmeniz için aydınlık yaptı

Şüphesiz Allah, insanlara lütufkârdır fakat insanların çoğu şükretmezler

Geceleyin sükunet her canlı için zorunludur Her canlının ertesi gün tekrar hayata hareketli başlaması için canlı olan hücrelerinin içinde rahata kavuşacağı karanlık bir zaman diliminin olması şarttır Bu sükunetin elde edilmesi için sırf uyku yeterli değildir Gecenin olması da lazımdır Karanlıklar gerekmektedir Sürekli olarak ışıkta kalan hücreler sükunetin zorunlu olan payını alamadıkları için aşırı derecede yorulur ve dokuları bozulur

"Gündüzü işinizi görmeniz için aydınlık yaptı"

Bu şekildeki bir ifade, tasvir edici ve somutlaştırıcı bir ifade biçimidir Sanki gündüz bakabilen ve görebilen bir canlıdır Aslında gündüzleri görebilenler insanlardır ama gündüzün genel niteliği aydınlık ve görünme olduğu için böyle ifade edilmiştir

Gece ile gündüzün böyle yer değişmesi nimet içinde nimettir Eğer bunlardan biri sürekli olsaydı hatta bunlardan biri şimdi olduğundan bir kaç kat uzun olsaydı, hayat yok olurdu Bunun için Kur'an-ı Kerim'in gece ile gündüzün ardarda gelişini insanların çoğunun şükretmediği bir nimet olarak ortaya koymasında garip bir şey yoktur

Bu iki evrensel (doğal) olaydan sonra Kur'an-ı Kerim bu iki olayı yaratanın ancak ilah olabileceğini ve bu ulu ismi hak edebileceğini belirtmektedir:

62- İşte her şeyin yaratıcısı Rabbiniz olan Allah budur O'ndan başka ilah yoktur Nasıl da aldatılıp döndürülüyorsunuz?

İnsanların yüce Allah'ın elini her şeyde görüp, eşyanın varlığına bakarak aklın kesin ölçüleriyle O'nun her şeyin yaratıcısı olduğunu öğrenip, hiç kimsenin bunları yarattığını iddia edemeyeceğini, hiçbir yaratıcı olmadan onların var olduklarını söylemenin de tutarlı olamayacağını kavradıktan sonra Evet bunların hepsini anladıktan sonra Allah'ı tanımamaları ve O'na iman etmemeleri gerçekten ilginçtir Gerçekten hayret edilecek bir olaydır"Nasıl da aldatılıp döndürülüyorsunuz?"

Fakat ne yazık ki, birtakım insanlar bu apaçık gerçekten böylece yüz çevirmişlerdir Tıpkı Kur'an'la ilk defa muhatap olan insanların yaptıkları gibi Bu tutum her zaman da böyledir Sebepsiz, delilsiz, belgesiz bir tavırdır bu:

63- Allah'ın ayetlerini bile bile inkar edenler böylece döndürülüyorlardı

Şimdi ayetlerin seyri gece ve gündüz ayetlerinden yeryüzünün kendi özüne geçmekte onun bir yerleşim alanı olduğunu, göğe değinmekte ve onun da bir bina olarak kurulduğunu dile getirmektedir:

64- Sizin için yeri durak, göğü bina eden, size şekil verip de, şeklinizi güzel yapan, sizi temiz şeylerle rızıklandıran Allah'tır İşte Rabbiniz olan Allah budur Alemlerin Rabbi Allah ne yücedir

Yeryüzü daha önce öz olarak bazılarına değindiğimiz pek çok uygun şartlardan dolayı insanın hayatı için en uygun yerdir Gök ise, oranlamaları, uzaklıkları, hareketleri ve dönmeleri değişmeyen bir yapıdır Bu nedenle insan hayatı için istikrarı ve devamlılığı garanti etmektedir Nitekim insan bu koca varlığın içinde hesabı kitabı yapılmış ve bu evrenin yapısında değeri biçilmiş bir varlıktır

Göğün ve yerin inşası, daha önce bazı önemli sırlarına işaret ettiğimiz biçimde, insanın yaradılışına ve temiz rızıklarla beslenmesine bağlanmaktadır "Size şekil verip de şeklinizi güzel yapan, sizi temiz şeylerle rızıklandıran Allah'tır"

Bu mucizelerden ve bağışlardan sonra, öncekilere olduğu gibi, şu ifade yer almaktadır:

"İşte Rabbiniz Allah budur Bütün alemleri yaratan Allah ne yücedir!" Yaratan, takdir eden, idare eden, sizi gözeten ve mülkünde size bir yer belirleyen bu Allah işte o sizin Rabbinizdir "Allah, ne yücedir" Bereketi ne büyük ne çoktur! "Alemlerin Rabbidir!" Tüm alemlerin Rabbi

65 - O diridir O'ndan başka ilah yoktur Dini yalnız O'na has kılarak O'na yalvarın Övgü, alemlerin rabbi Allah içindir

Evet, diri olan yalnız O'dur Sonra elde edilmeyen, yaratılmayan, başlangıcı ve sonu olmayan, geçici ve perdeli olmayan değişme ve başkalaşım göstermeyen hayatın sahibi O'dur Hayat kendisindendir Hiçbir varlığın bu özelliklere sahip hayatı yoktur O'nu eksik sıfatlardan tenzih ederiz Yegane hayat sahibi O'dur

İlahlıkta tek olan da O'dur Zira yegane hayat sahibi yalnız O'dur Öyleyse tek diri O'dur: Allah

Bu mucizeler, bağışlar ve onları izleyen yorumlar önünde ve birlik gerçeği, ilahlık gerçeği ve Rabblik gerçeği ile insanın iç dünyasının dolduğu anların en hararetlisinde Hz Peygamber'e direktif veriliyor Hemşehrilerinin Allah dışında çağırdıklarına tapmasının yasaklandığını, alemlerin Rabbi olan Allah'a teslim olmakla emrolunduğunu insanlara açıklamasını isteyen bir direktiftir bu

66- Ey Muhammed! De ki: "Sizin, Allah'ı bırakıp da kulluk ettiklerinize kulluk etmek bana yasak kılınmıştır Zira bana Rabbimden belgeler gelmiştir Ben, alemlerin Rabbine teslim olmakla emrolundum"

Allah'ın ayetlerinden yüz çevirip, O'nun bağışlarını inkar edenlere söyle ki: Senin onların Allah dışında çağırdıklarına tapman yasaklanmıştır Onlara de ki: Bu iş bana yasak oldu Ve ben de onu bitirdim "Zira bana Rabbimden belgeler gelmiştir" Yani elimde belge var Ve ben buna inanmışım Bu belgenin hakkıdır ki, ben ona kanaat getireyim, onu tasdik edeyim sonra gerçek olan sözü açıklıyayım Allah'tan başkasına kulluğu sona erdirmek -ki bu red etmektir- ve Alemlerin Rabbine teslim olmakla -ki bu da kabul etmektir- yani bu iki yönü ile ancak inanç sistemi tamamlanmış olur

Dış dünyadaki ayetleri böylece gözden geçirdikten sonra şimdi de yüce Allah'ın insanın iç dünyasına yerleştirdiği ayetlerinden birini sergilemektedir Bu da insan hayatı ve onun geçirdiği evrelerle ilgili olan mucizedir Bu hayat bir giriş yapılarak, Allah'ın önünde hayat gerçeğinin tümünün nasıl olduğunu açıklamaktadır:

67- Sizi topraktan, sonra nutfeden, sonra kan pıhtısından yaratan; sonra erginlik çağına ulaşmanız, sonra da yaşlanmanız için sizi yaşatan O'dur Kiminiz daha önce öldürülür, kiminiz de belirlenmiş süreye ulaşırsınız Belki artık düşünürsünüz

İnsanın yaratılışı konusunda insan biliminin ulaşmadığı konular vardır Zira bu konuların bazıları insanın varlığından önce vardı Bunun yanında insanın yaratılışı konusunda insanın gördüğü ve gözlemlediği konular da vardır Ancak insanlar bu konularda Kur'an'ın indirilişinden asırlar sonra yeni yeni bilgi sahibi olmaktadırlar

İnsanın topraktan yaratılışı, insanın varlığından önce söz konusu olan bir gerçektir Toprak bu yeryüzünde bütün hayatın temelidir İnsanın hayatı da topraktandır Bu harika olayın, dünya tarihinde ve hayat tarihinde çok önemli olan bu gelişmenin nasıl meydana geldiğini Allah'tan başkası bilemez Bundan sonra insanların çiftleşme yoluyla çoğalmalarına gelince bu da erkeklik hücresi olan nutfenin (spermanın) yumurtacıkla buluşması, birleşmesi ve ikisinin rahimde embriyo şeklinde yerleşmeleri gerçekleşmektedir Ceninlik aşamasının sonunda çocuk, ilk hücrenin yapısında çok büyük değişimler ve gelişimler gösterdikten sonra dünyaya gelir Eğer ceninin ana rahminde geçirdiği bu aşamaları güzel bir biçimde incelersek bu aşamaların çocuğun doğumundan ölümüne kadar geçirdiği ve ayeti kerimelerin çocukluk, yaklaşık olarak otuz yaşlarına rastlayan olgunluk ve ihtiyarlık gibi bazı önemli aşamaları üzerinde durduğu merhalelerden daha karmaşık ve daha büyük olduklarını görürüz Bunlar, zayıflığın iki tarafı arasında kuvvetliliğin en zirvede olduğunu somutlaştıran aşamalardır "Kiminiz daha önce öldürülür" Bu aşamaların hepsine veya bir kısmına yetişmeden "Kiminiz de belirlenmiş süreye ulaşırsınız" Belirlenmiş, bilinen bir süredir bu Bir an dahi ne ondan ileri gidebilir ne de geri kalabilirsiniz "Belki artık düşünürsünüz" Embriyonun ve yeni doğan çocuğun yolculuğunu izlemede, bu her iki yolculuğun gösterdiği güzel yaratmayı ve güzel oranlamayı-dengelemeyi düşünmekte aklın rolü gerçekten çok büyüktür

Embriyonun geçirdiği değişim süreci gerçekten ilginç ve düşündürücüdür Biz bu değişimin çoğu aşamalarını tıbbın, özellikle cenin biliminin gelişmesinden sonra öğrendik Fakat Kur'an-ı Kerim'in bundan yaklaşık ondört asır önce bu kadar incelikle ceninden (embriyodan) bahsetmesi hayli dikkat çekmektedir Akli başında olan bir insanın bu olgu karşısında durup düşünmeden adam akıllı bir değerlendirme yapmadan geçip gitmesi imkansızdır

Ceninin ve çocuğun geçirdiği gelişim süreci hangi toplum içinde yaşarsa yaşasın ve akli olgunluğun hangi aşamasında bulunursa bulunsun beşeri duygu üzerinde etkili olmakta ve insanın kalbine dokunmaktadır Her kuşak kendi bilgisi oranınca ve şartlarına göre bu dokunuşun etkisini yüreğinde hissetmektedir Kur'an bu dokunuşla insanlığın bütün nesillerine hitap etmektedir Onlar da bu dokunuşu hissetmektedirler İster ona olumlu karşılık versinler ister olumsuz!

Bunun hemen ardından diriltme ve öldürme gerçeğine, yaratma ve yoktan var etme gerçeğine bir arada yer verilmektedir

68- Yaşatan ve öldüren O'dur Bir işin olmasını istedi mi, ona sadece "ol" der o da olur

Kur'an-ı Kerim'de hayat ve ölüm mucizelerine çokça işaret edilir Zira bu iki gerçek insanın kalbini sert bir biçimde ve derinden sarsar Ayrıca bunlar insanın hissedip gördüğü her şeyde apaçık olarak tekrar tekrar gördüğü olaylardır, realitelerdir Diriltmenin ve öldürmenin ilk bakışta göze çarpanın ötesinde büyük anlamları vardır Hayatın çeşitleri vardır Ölümün de çeşitleri Hayatın hiçbiri izi bulunmayan kupkuru bir toprağı gördükten sonra onun hayat dolu olgunluğunu görmek Bir mevsimde yaprakları ve dalları ile kupkuru olan bir ağacı görüp sonra da onun her tarafından hayatın kaynadığını, yeşerdiğini, yapraklandığını ve çiçek açtığını Sanki her tarafından hayatın coşup taştığını görmek Yumurtayı sonra da ondan çıkan yavruyu görmek Bir de bu sürecin tersini izlemek Ölümden hayata doğru giden süreç gibi bir de hayattan ölüme doğru giden süreci seyretmek Evet bu olayların hepsi insanın kalbine dokunmakta ve onu harekete geçirmektedir İnsanlar durumlarına ve iç alemlerinin hallerine göre farklılık gösteren derecelerde bu olaylar üzerinde düşünür ve onlardan etkilenirler

Hayat ve ölüm gerçeklerinden yaratma gerçeği ve yoktan var etme aracına geçilmektedir Bu da Allah'ın dilemesidir Yaratmaya yönelişinde somutlaşan iradesi Herhangi bir şeyin yaratılması "ol" kelimesine bağlı Onun ardından bir de bakmışsın ki, varlık "oluvermiş" En güzel yaratıcı olan Allah'ın şanı ne yücedir!

İnsan hayatının yaratılması önünde, hayat ve ölüm sahnelerinin, yaratma ve yoktan var etme gerçeğinin gölgesi altında Allah'ın ayetleri hakkında ileri geri söz etmek çok abes ve çirkin kaçmaktadır Peygamberleri yalanlamak hayret ve nefret verici bir hareket olarak ortaya çıkmaktadır Onun için bu eyleme, ürpertici bir kıyamet sahnesi biçiminde sunulan korkunç bir tehdit ile karşılık veriliyor:

69- "Allah'ın ayetleri hakkında tartışanların nası1 Hak'tan çevrildiklerini görmedin mi?"

70- "O, Kitab'ı duyurulması için elçilerimize gönderdiğimiz şeyleri yalanlayanlar, yakında bileceklerdir"

Bu, Allah'ın ayetlerinin sergilendiği bir ortamda O'nun ayetlerini kabul etmemek için tartışmaya girenlerin tutumlarına hayret etmenin ifadesidir Bu hayret, ahirette onları bekleyen akıbetin açıklanması için bir giriş niteliğindedir

"Allah'ın ayetleri hakkında tartışanların nasıl Hak'tan çevrildiklerini görmedin mi?"

"O, kitabı duyurulması için elçilerimize gönderdiğimiz şeyi yalanlayanlar"

Aslında onlar bir tek kitabı, bir tek Peygamberi yalanlamışlardı Fakat onlar bununla, bütün Peygamberlerin getirdiği her şeyi yalanlamış oluyorlardı Zira tüm Peygamberler bir tek inanç sistemine çağırmışlardır Bu da son Peygamber olan Hz Muhammed'in (salât ve selam üzerine olsun) mesajında en mükemmel şeklini bulmuştur Bu nedenle onlar, her Peygamberi ve her ilahi mesajı yalanlamış oldular Tek olan gerçeğe ve tevhid akidesine çağıran Peygamberini yalanlayan önceki ve şimdiki herkes de aynı durumdadır "Yakında bileceklerdir"

Sonra onların ileride neyi öğreneceklerini açıklıyor: Bu, sırf azap değil, azabın içinde aşağılanma ve horlanmadır

71- Boyunlarında demir halkalar ve zincirler olduğu halde sürükleneceklerdir

Davarların ve yırtıcı hayvanların sürüldükleri gibi sürülerek horlanacaklardır! Onlara neden saygı gösterilsin ki artık? Kendi elleriyle onurlarının, şereflerinin damgasını söküp atanlar onlar değil mi?

Bu azap ve bu aşağılama içinde sürülüp-çekildikten sonra gelip kaynar suya ve ateşe dayanıyorlar:

72- Kaynar suda sonra da ateşte yakılacaklardır

Yani onlar köpekler gibi bağlanacak ve hapsedileceklerdir Onlar için belirlenmiş olan yer kaynar su ve alevlenmiş ateşle doldurulacaktır Onlar da varıp oraya gireceklerdir

Onlar bu aşağılayıcı azabın içindeyken kendilerine bir de azarlama, aşağılama, sıkıştırma ve çaresiz bırakma amacı ile sorular yöneltiliyor:

73- Sonra onlara denilecektir Ortak koştuklarınız nerede? Allah'tan başka taptıklarınız?

Onlar bu soruya oyuna getirildiğini anlayan insanın hayıflanarak ve ümitsizlik içinde verdiği cevabı andıran bir şekilde cevap veriyorlar:

74 - Dediler ki: "Bizden uzaklaşıp kayboldular; hayır, meğer biz önceden hiçbir şeye tapmamışız (Taptıklarımız hiçbir şey değilmiş)" İşte Allah kafirleri böyle şaşırtır

Taptıklarımız kaybolup gittiler Artık ne biz onlara varan bir yolu biliyoruz Ne de onlar bize gelen yolu biliyorlar Aslında biz daha önce hiçbir şeye çağırmamışız Onların hepsi kuruntularmış, sapıklıklarmış!

75- Bu durum sizin yeryüzünde haksız olarak şımarmanızdan ve aşırı derecede sevinip böbürlenmenizdendir

76- Cehennemin kapılarından, girin orada ebedi kalacaksınız Kibirlenenlerin yeri ne kötüdür

İmdat! Zincirler ve bukağılar içinde kaynar su ve ateşe nerede sürükleniyorlar acaba? Öyle anlaşılıyor ki bu, bir giriştir Sonra cehenneme girecekler ve orada ebedi olarak kalacaklardır "Büyüklük taslayanların yeri ne kötüdür" Bu aşağılanma, büyüklük taslamadan kaynaklanmıştır İşte bu horlanma da o büyüklenmenin cezasıdır

Zillet, aşağılanma ve korkunç azap, Allah'ın ayetleri hakkında ileri-geri konuşup-tartışma ve göğüsleri kabartan büyüklenmeyi tasvir eden bu sahne önünde Evet işte bu sahne ve bu akıbet önünde Kur'an, Hz Peygamber'e yöneliyor Karşılaştığı büyüklenmeye ve yersiz tartışmalara karşı sabretmesi gerektiğini ve

her halde yüce Allah'ın gerçek olan sözüne güvenmesi lazım geldiğini öğütlüyor İsterse yüce Allah onlara ilişkin sözünün bir kısmını hayatında kendisine göstersin isterse onun hayatına son versin ki işi tamamen kendi üzerine alsın Mesele bütünü ile Allah'ın elindedir, Peygamber'in görevi sadece bildirmektir Sonuçta onların hepsi O'na dönecektir

77- Ey Muhammed! Sabret, şüphesiz Allah'ın verdiği söz gerçektir Onlara söz verdiğimiz azabın bir kısmını sana gösteririz veya seni öldürürüz, nasıl olsa onların dönüşü Bize'dir

Burada üzerinde derin düşünülmesi gereken bir konuyu biraz açmak istiyoruz: Onca eziyetler, yalanlamalar, büyüklük taslamalar ve inatlaşmalarla karşılaşan Hz Peygamber'e şu anlamda bir direktif veriliyor: Sen görevini yap; ötesine karışma Sonuçlara gelince bu senin işin değildir Hatta yüce Allah'ın büyüklük taslayanlara ve ilahi mesajı yalan sayanlara ilişkin sözünün yer yer gerçekleşmesini görüp vicdanen rahatlama bile senin kalbine yakışan bir duygu değildir Sen sadece çalış, o kadar Görevini yap ve geçip git Dava senin davan değildir, mesele senin meselen değildir İşin tamamı Allah'ın elindedir ve O dilediğini yapar

Aman Allah'ım! Bu ne yücelik, bu ne ululuk! Bu ne mükemmel edep! Yüce Allah, Hz Peygamber'in şahsında islam davasına gönül verenlerin bu adabı takınmalarını istiyor

Bu insanın nefsine ağır gelen bir iştir İnsan kalbinin doğal arzularına karşı sabretmeyi gerektiren bir iş Herhalde bu nedenle surenin burasında sabretmeye dikkat çekiliyor Bu daha önce dikkat çekilen bir olguya tekrar dikkat çekme değildir Burada başka bir sabır çeşidine dikkat çekilmektedir Bu sabır çeşidi belki de eziyetlere, büyüklenmelere ve yalanlamalara karşı sabretmekten daha zordur

İnsan kalbinin yüce Allah'ın kendi düşmanlarını ve davasının düşmanlarını nasıl kıskıvrak yakalayıp cezalandırdığını görme isteğinden vazgeçmesi gerçekten zor bir i tir Bu düşmanların bizzat düşmanlık yaptıkları ve saldırıya geçtikleri bir sırada Allah'ın onlara karşı cezasını görme isteğine karşı sabır kolay değildir Fakat bu, yüce ilahi terbiye ve yüce Allah'ın seçkin kullarını özel biçimde hazırlaması, seçtiği kişinin gönlünü bu tür arzulardan arındırması ile gerçekleşebilir Bu terbiyeden geçen, bu dinin düşmanlarına karşı muzaffer olma arzusuna dahi gönlünü kaptırmaz Onun tüm arzusu görevini yapma arzusudur

Böylesine köklü ve derin olan bu meseleden dolayı Allah yoluna çağıranların kalplerinin sürekli O'na yönelmeleri gerekmektedir İlk bakışta tertemiz ve masum görünen fakat sonradan şeytanın içine girip vaziyet etmeye başladığı arzuların-isteklerin deryasından insanı kurtaracak cankurtaran simidi budur işte!

Bu bölüm geçen dersin sonunda yer alan yorumun bir eki niteliğindedir Hz Peygamberin ve müminlerin, Allah izin verene, sözünü ve cezaya ilişkin tehdidini gerçekleştirene kadar sabretmeleri için yönlendirilmeleri konusunu tamamlamaktadır Yüce Allah'ın bu sözü ister Hz Peygamber'in hayatında gerçekleşsin isterse onun vefatından sonraya kalsın fark etmez Bu iş Peygamber'in işi değildir Bu inanç sisteminin, ona inananların, bu konuda haksız yere tartışanların ve ona karşı büyüklenenlerin işi Allah'ın elindedir Bu konuda hüküm yetkisine sahip olan sadece Allah'tır İşte bu dinin hareketini götüren ve onun aşamalarını dilediği biçimde yönlendiren de O'dur

Surenin kendisiyle noktalandığı bu yeni bölüm ise aynı gerçeğin başka yönlerini sergilemektedir

Bu işin süreci, çok eski ve çok uzun olan bir süreçtir Son Peygamber olan Hz Muhammed (salat ve selam üzerine olsun) ve O'nun mesajı olan islam ile başlamış değildir O'ndan önce de pek çok Peygamber gönderilmiştir Bu Peygamberlerin bir kısmını yüce Allah Kur'an'da Hz Muhammed'e (salat ve selam üzerine olsun) anlatmış bir kısmını ise anlatmamıştır

Bu Peygamberlerin hepsi de yalanlama ve büyüklük taslama ile karşılanmış ve onların hepsinden mucizeler ve harikalar istenmiştir Bu Peygamberlerin hepsi de yüce Allah'ın yalanlayıcıların ister istemez boyun eğmek zorunda kalacakları harika bir olay onlara göstermesini arzu etmiştir Ne var ki, Allah'ın izni olmadan ve O'nun dilediği zaman gelmeden hiçbir mucize meydana gelmez Çünkü bu dava O'nun davasıdır Kendisi dilediği biçimde onu yürütür

Bununla beraber, yüce Allah'ın mucizeleri evrene serpiştirilmiş durumdadır Her zaman ve her yerde gözler önündedir İşte bu bölümde söz konusu mucizelerden hayvanlar ve gemiler mucizesine yer verilmektedir Hiç kimsenin inkar edemeyeceği diğer mucizelere ise genel olarak değinilmektedir

Sure önceki milletlerin akıbetlerine ilişkin köklü bir dokunuşla sona ermektedir Bunlar Hz Muhammed'in (salat ve selam üzerine olsun) mesajını yalanlayanların tutumunu sergilemiş, güçlerine, bilgilerine ve uygarlıklarına güvenmiş kimselerdir Doğal olarak Allah'ın yasası bundan dolayı onları kıskıvrak yakalamıştır:

"Fakat şiddetli azabımızı gördükleri zaman inanmaları, kendilerine bir fayda sağlamadı Allah'ın kulları hakkında eskiden beri yürürlükte olan yasası budur İşte o zaman kafirler ziyana uğramışlardır" (Mümin Suresi, 85)

İşte hak ile batıl, iman ile küfür, iyilik ile azgınlık arasında sürüp gelen savaşı ta baştan bu son ayete kadar işleyen sure bu dokunuşla sona ermektedir

78- Andolsun, biz senden önce de Peygamberler gönderdik Onlardan kiminin hayatını sana anlattık, kimini de anlatmadık Hiçbir elçi, Allah'ın izni olmadan bir mucize getiremez Allah'ın emri geldiği zaman hak yerine getirilir ve işte o zaman Allah'ın ayetlerini boşa çıkarmağa çalışanlar, hüsrana uğrarlar

Daha önce islam dini nice badirelerden geçmiştir Bu Kur'an'da yüce Allah bunların bazılarını Peygamberine anlatmış, bazılarını ise anlatmamıştır Peygamberlerin durumları ile ilgili olarak anlattıkları arasında hedefe ulaştıran ve yol işaretleri belli olan yolun uzunluğuna işaret edilmekte, sürekli geçerli olan ve asla değişmeyen yasa dile getirilmekte, Peygamberlik gerçeği, Peygamberlerin görevleri ve hadleri en güzel biçimde açıklanmaktadır

Ayet-i kerime insanın gönlünde sağlam biçimde yerleşmesi gereken bir gerçeği pekiştirmekte ve iyice sağlamlaşması için özellikle üzerinde durmaktadır:

"Allah'ın izni olmadan hiçbir Peygamber bir mucize yaratamaz:'

İnsan yürekten, davanın üstün gelmesini ve ona karşı çıkanların tezelden boyun eğmelerini arzu eder -İsterse bu gönül bir Peygamberin gönlü olsun fark etmez- Bu nedenle her türlü büyüklük taslamayı, inatlaşmayı yok edecek harika bir mucize arar Ne var ki yüce Allah seçkin kullarının sınırsız sabır zırhına bürünmelerini istemektedir Nefislerini bu potada eritmelerini dilemektedir Böylece onlar bu konuda ellerinde hiçbir şey olmadığını daha rahat kavrayacaklar, mesajı ilettikleri taktirde görevlerinin bittiğini anlayacaklardır Mucize göndermenin ise, onun elinde olduğunu, dilediğinde onu yaratacağını kavrarlar Böylece kalpleri huzura kavuşur, rahatlar ve sakinleşir Ellerinden gelen her şeyi en güzel biçimde yerine getirdikten sonra bunun ötesini Allah'a bırakmaları kolaylaşır

Yine yüce Allah insanlara ilahlık gerçeğinin Peygamberlik gerçeğinin yapısını kavratacak ve Peygamberlerin insanlar arasında yetişen insanlar olduklarını, yüce Allah'ın onları seçtiğini, onların görevlerini belirlediğini, onların bu görevlerinin sınırlarını aşmaya güçlerinin yetmediğini ve böylesi bir işe teşebbüs de etmediklerini kavratmak istiyor

İnsanlara şunu da kavratıyor: Mucizelerin geciktirilmesi Allah'ın insanlara merhametindendir Zira Allah'ın yasası mucizelerin ortaya çıkışından sonra yine de ilahi mesajı yalan sayanları bu dünyada yok etmeyi gerektirmektedir Demek ki Allah'ın mucizeyi geciktirmesi onlara zaman tanıması demektir ve bu da Allah'ın onlara acımasından kaynaklanmaktadır

"Allah'ın emri geldiği zaman hak yerine getirilir ve işte o zaman Allah'ın ayetlerini boşa çıkarmaya çalışanlar hüsrana uğrarlar"

Allah'ın son hükmünden sonra ne iyilik yapmaya, ne tevbe etmeye ne de dönüş yapmaya zaman kalır

Şimdi de harika bir olayın meydana gelmesini isteyenler, yüce Allah'ın gözler önünde bulunan fakat uzun zaman göz önünde kaldıkları için unutulan ayetlerine-mucizelerine yöneltilmektedirler Aslında onlar bu gözler önündeki harikalar üzerinde biraz düşünselerdi bunların istedikleri harikaların kendileri olduklarını görürlerdi Zira bunlar da ilahlığa tanıklık etmektedirler Çünkü Allah'tan başka birinin onları yarattığını iddia etmek saçma olduğu gibi bunların düzenleyen-dileyen bir yaratıcı olmadan yaratıldıklarını iddia etmek de saçmadır

79- Binek olarak kullanmanız ve yemeniz için hayvanları sizin için yaratan Allah'tır

80- Onlardan sizin için daha nice faydalar vardır, gönüllerinizdeki arzulara, onlara binerek ulaşırsınız Onların ve gemilerin üstünde taşınırsınız

Bu hayvanların yaratılmaları da insanın yaratılması gibi harika bir mucizedir Onlara hayatın verilmesi, yapılarının oluşumu ve şekillendirilmesi hep birer harikadır! İnsan bunların hiç birini kendisinin yaptığını iddia edemez! Bu hayvanların insanın emrine ve hizmetine verilmeleri Vücutları ve güçleri yönünden insanı kat kat katlayabilen hayvanların Allah tarafından onun emrine verilmeleri "Binek olarak kullanmanız ve yemeniz için hayvanları sizin için yaratan Allah'tır"

Evet "Bunların hepsi kendiliğinden böyle var olmuşlardır; o kadar! İnsana oranla bunlar harika birer mucize değildir! Bunlar, onları yaratan, onlara ve insana verdiği özelliklerle kendilerini insanın hizmetine veren yaratıcının varlığını göstermezler!" şeklindeki bir yaklaşıma bu apaçık gerçekler nedeniyle saygılı bakmak doğru olmaz Zira fıtratın mantığı hiçbir tartışmaya ve direnmeye meydan vermeyecek biçimde söz konusu gerçekleri kabul etmektedir

Onlara bu harika ayetlerde yer alan büyük nimetler de hatırlatılıyor: "Kimine binesiniz, kiminin etini yiyesiniz, içinizdeki ihtiyacınıza ulaşasınız, onların ve gemilerin üzerinde taşınasınız diye"

Onların gönüllerindeki ihtiyaçlar ve hayvanların sırtından elde ettikleri yararlar özellikle o zamanda büyük ve önemli ihtiyaçlardı Taşıma, ulaşım ve haberleşme araçlarının sadece bu hayvanlarla sınırlı olduğu sırada bunun ciddi önemi vardı Bugün de hatta yarın da bu hayvanların sırtından karşılanan ihtiyaçlar az değildir Bugün dahi tren, araba ve uçağın varlığına rağmen dağlık bölgelerde ulaşım ancak hayvanlarla sağlanmaktadır Zira burada hayvanların ayaklarından başka hiçbir şey için elverişli olmayan dar geçitler ve daracık yollardan başka bir yol yoktur!

"Onların ve gemilerin üstünde taşınırsınız"

"Bu da diğeri gibi Allah'ın mucizelerinden biridir Allah'ın imana verdiği nimetlerden biridir Geminin su üzerinde yüzmesi yeri-göğü,yaşı-kurusu ile bu evrenin özünde eşyanın ve elementlerin yapısında bulunan değişmez yasalara ve uygunluklara dayanmaktadır Geminin su üzerinde seyretmesi için bu faktörlerin bulunması şarttır Gemi ister yelkenle, ister buharla ister atom enerjisiyle isterse yüce Allah'ın bu kainata yerleştirdiği ve insanın kullanabileceği başka bir enerji çeşidi ile çalışsın fark etmez İşte bu nedenle bu olayın da Allah'ın mucizeleri ve nimetleri arasında sayıldığını görüyoruz

Bu evrenin içinde serpiştirilmiş halde bulunan bu türden nice mucizeler var ki aklı başında bir insan onları inkar edemez:

81- Allah size ayetlerini gösteriyor Allah'ın ayetlerinden hangisini inkar ediyorsunuz?

Evet inkar edenler ve Allah'ın ayetleri hakkında ileri-geri konuşarak tartışan, hatıl-saçma şeyleri savunarak onunla gerçeği örtmeye çalışanlar vardır Fakat bunların hiçbiri gerçeğe ulaşmak için uğraşmamaktadır Gerçeği çarpıtmakta, amaçlı yaklaşmakta, büyüklük taslamakta veya demogoji yapmaktadır

Kimileri Firavun ve benzerleri gibi bir azgın oldukları için Allah'ın apaçık mucizeleri hakkında tartışmaktadır İktidarının, tahtının elinden alınmasından korkmaktadır Zira bu tür zalimlerin tahtı, hakkın karşısında duramayacak olan efsanelere dayanmaktadır Hakkın temeli ise tek olan ilahlık gerçeğinin sağlam biçimde yerleşmesidir

Kimileri iktidara yönelik bir ideolojik görüş sahibi oldukları için Allah'ın ayetleri hakkında tartışmaktadırlar Mesela komünizm gibi Bu ideoloji, insanların gönüllerinde ilahi olan inanç gerçeği yerleştiğinde dağılmaktadır Zira o, insanları yere yapıştırmak ve kalplerini midelerine ve bedenlerinin ihtiraslarına, arzularına bağlamak istemektedir İnsanları, kendi ideolojilerine kulluk yapsınlar, liderlerine tapsınlar diye Allah'a tapmaktan uzaklaştırmaktadırlar!

Kimileri de -orta çağda kilise tarihinde yaşandığı gibi- din adamlarının baskısı ile mücadele ederken Allah'ın gerçek ayetlerini de silip-süpürmektedir O bu baskıdan kurtulmak istemektedir Hedefini şaşırarak kilisenin adına insanların köleleştirildiği ilahını red etmektedir

Daha bunun gibi nice sebepler vardır Yalnız fıtratın mantığı bu tür tartışmalardan tiksinir Varlığın vicdanında özünde sağlam yer eden ve her tür tartışmaya rağmen yüce Allah'ın mucizelerinin dile getirdiği değişmeyen gerçeği kabul eder!

Surenin en sonunda ise şu kuvvetli dokunuş yer alır:

82- Yeryüzünde dolaşıp, kendilerinden daha çok, daha kuvvetli, yeryüzünde bıraktıkları eserler, daha sağlam olan, öncekilerin sonlarının nasıl olduğunu görmezler mi? Kazandıkları, onlara bir fayda vermemişti

83- Peygamberleri, onlara belgelerle gelince, kendilerinden olan bilgiden gururlandılar da, alaya aldıkları şey kendilerini salıverdi

İnsanlık tarihinde önceki milletlerin sonlarına ilişkin çok bilgi vardır Bunların bir kısmının bugüne kadar yaşayan ve onların yapılarını ortaya koyan kalıntıları vardır Bazılarının akıbetlerine ilişkin haberler dilden dile dolaşan rivayetlerle bize kadar gelmiştir Ya da belgeler ve kitaplar bunları muhafaza etmişlerdir İnsanlığın seyir çizgisinde bunlar değişmeyen gerçekleri ifade ettikleri için Kur'an çoğu zaman kalpleri onlara doğru çevirir Zira bu akıbetlerin insanın ruhu üzerinde de köklü-derin etkileri vardır Kur'an-ı Kerim onu gönderen Allah'ın sınırsız bilgisi gerçeği olarak fıtrat gerçeğinden, onun kanallarından iç dünyasından insana hitab eder Bazıları ufak bir dokunuşla açılan, üzeri tortularla örtülmüş bulunanları ise, ancak defalarca çalınmakla ancak açılabilen kapılardan fıtrata seslenir!

İşte burada onlara soru sormakta açık bir göz, hassas bir duyarlılık ve basiretli bir kalp ile yeryüzünü dolaşmalarını teşvik etmektedir ki, gözlerini açıp baksınlar Önceleri yeryüzünde yaşayanların halini düşünsünler Burada işledikleri yüzünden başlarına nelerin geldiğini anlasınlar

"Yeryüzünde dolaşıp, kendilerinden daha çok, daha kuvvetli, yeryüzünde bıraktıkları eserler, daha sağlam olan, öncekilerin sonlarının nasıl olduğunu görmezler mi?"

Sonlarının nasıl olduğu ortaya konmadan, öncekilerin durumları tasvir ediliyor Dengenin kurulması ve tam bir ders ve ibret sahnesi olması için onların durumları ile karşılaştırma yapılıyor

Sayıları çoktu Güçleri fazlaydı, uygarlıkta daha ileri idiler Peygamber dönemindeki araplardan önce yaşayan nesiller ve milletler de bunlardandı Yüce Allah bunların bir kesimini Peygamberine anlatmış bir kesimini de anlatmamıştı Bunlarında bazılarının kıssalarını araplar biliyor ve gerilerinde kalıntılarını görüyorlardı

"Kazandıkları, onlara bir fayda vermemişti"

Güçleri, sayılarının çokluğu ve uygarlıkları onları koruyamadı Halbuki onlar bunlarla iftihar ediyor ve onlarla böbürleniyorlardı Hatta onların sapıklıklarının temeli ve yok edilmelerinin nedeni buydu

"Peygamberleri, onlara belgelerle gelince, kendilerinden olan bilgiden gururlandılar"

İmansız ilim beladır Kör eden ve azdıran bir bela Çünkü bu tür yüzeysel bilgi insanı gurura iter Bu bilgi sahibi bilgisiyle büyük güçlere hükmettiğini, büyük işler yapmaya gücünün yettiğini zanneder Kendi konumunu ve değerini takdir etmede yanılır Bilmediği korkunç boyutları, derinlikleri unutur Halbuki bunların hepsi kainatta vardır Kendisi bunlara hükmetmemekte hatta onları kavrayamamaktadır Onların bize yakın olan uçları-kenarları dışında hiçbir şeyi bilmemektedir İşte bilmediği için şişmekte, kendisini olduğundan büyük görmeye başlamakta, ilmi onu basitleştirmekte ve cahilliğini unutturmaktadır Eğer bu adam bildikleriyle bilmediklerini karşılaştırsaydı, bu evrende gücünün yettiği ile yetmediği şeyleri karşılaştırsaydı, hatta surenin sırrını biraz düşünseydi, büyüklük taslaması söner ve kendisini basitleştiren sevincinden kurtulurdu

Bunlar kendi ilimlerine güvenip bunun ötesindekileri kendilerine hatırlatanları alaya almışlardır:

"Alaya aldıkları şey kendilerini salıverdi"

Allah'ın ibret olacak biçimde kıskıvrak yakalayan azabını gördüklerinde maskeleri düşüverdi Ne kadar aldandıklarını anladılar İnkar ettiklerini kabul etmeye başladılar Allah'ın birliğini kabullendiler Allah dışında ona koştukları ortakları reddettiler Fakat artık iş işten geçmiş bulunmaktadır

84- Ne zaman ki, şiddetli azabımızı gördüler: "Tek Allah'a inandık ve O'na ortak koştuğumuz şeyleri inkar ettik "dediler

85- Fakat şiddetli azabımızı gördükleri zaman inanmaları, kendilerine bir fayda sağlamadı Allah'ın kulları hakkında eskiden beri yürürlükte olan yasası budur İşte o zaman kafirler ziyana uğramışlardır

Böyledir Çünkü Allah'ın azabı gelip çattıktan sonra tevbenin kabul edilmemesi öteden beri gelen sünnetullah gereğidir Bu korku tevbesidir, iman tevbesi değil

"Allah'ın kulları hakkında eskiden beri yürürlükte olan yasası budur" Allah'ın yasası ise kesindir Sarsılmaz, değişmez ve yolundan sapmaz

"İşte o zaman kafirler ziyana uğramışlardır"

Bu ürpertici sahnenin, ilahi mesajları yalan sayanları kıskıvrak yakalayan Allah'ın cezası sahnesinin, onların ürkekliklerini ve feryatlarını somutlaştıran boyun eğdiklerini ve teslim olduklarını sergileyen sahnenin üzerine perde kapanıyor Sure sona eriyor Böylece bu son surenin havası, etkisi ve asıl konusu ile tam bir uyum sağlıyor

Surenin içinde yer yer Mekke'de inen surelerin ele aldıkları inanç konularına; tevhid, diriliş ve vahiy konularına da değinildi Fakat bu konular surenin ön landa olan konuları değildir Hak-batıl, iman-küfür ve iyilik-kötülük arasındaki savaş hep ön planda tutuldu İşte bu savaş ile ilgili konular "Surenin kişiliğini" ve diğer Kur'an sureleri arasındaki belirgin özelliklerini ortaya koydu

MÜMİN SURESİNİN SONU