Osmanlıca Sözlük Lügat T Harfi

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TAYALİS (Taylasân

C

) Başa ve boyna sarılan şallar

* Başa sarılan sarıkların omuzlar üzerine salıverilen uçları

TAYBE Medine şehri

Yesrib

Medine-i Münevvere

TAYCAN (C

: Tâyâcin) Tava

TAYERAN (Tayrân) Uçuş

Uçma

TAYF Hayâl

Uykuda veya karanlıkta gözde tecessüm eden şekiller

* Gül

* Kavs-ı kuzah

Gökkuşağı

TAYFUR Bir kuş ismi

TAYH Bulaşmak

* Hafiflik

TAYH Helâk etmek veya helâk olmak

* Bırakmak

TAYHAN Boş ve mâlayâni şeylere itiraz eden kimse

TAYHUC Turaç kuşu (Bir sülün nevidir

)
TAYİ´ İtaat eden, boyun eğen kimse

* Bir işi kendi isteğiyle yapan

TAYİAN İsteyerek

TA´YİB Ayıplamak

Kötülüğünü söylemek

TA´YİBÂT (Ta´yib

C

) Ayıplamalar

TA´YİD Bayram etmek

TAYİH Hayran kimse

TA´YİL Davarı yürütmek

TA´YİN Yerini belli etmek

* Vazifeye göndermek, vazifelendirmek

* Ayırmak

* Tayın, erzak

TA´YİN-KERDE f

Belirtilmiş

Tâyin edilmiş

TAYİR (Tayr

) Kuş

* Uçmak

* Çabuk yürümek

TA´YİR (C

: Ta´yirât) Kabahati yüze vurarak utandırma

TA´YİS Görmeden bir cismi eliyle aramak

TA´YİŞ Diri tutmak

TAYİŞ Yeynicek kimse

* Hafiflik

TAYLASAN (C

: Tayâlis-Tayâlise) Başa ve boyna sarılan şal

* Başa sarılan sarığın omuzlar üzerine salıverilen ucu

TAYR (C

: Atyâr-Tuyur) Kuş

* Uçmak (mânasına mastardır

)
TAYR-I HÜMÂYUN Talih veya uğur kuşu

Devlet kuşu

(Bak: Hüma)
TAYRURE Uçmak

TAYS Çok adet

* Yer yüzünde olan toprak ve süprüntü

* Nesli çok olan karınca ve sinek

TAYSEL Çok miktar

Fazlaca

TAYTAN Yaban sarımsağı

TAYTAVA Bağırtlak kuşuna benzeyen alaca bir kuş

(Yüzü beyaz, başı kara olur

)
TAYY Bükmek, sarmak, dürmek

* Kaldırmak

* Geçmek

* Açmak

* Çıkarmak

Bir haberi ketmetmek

Kasten açtırmak

* Atlama, üzerinden geçme

TAYY-İ MEKÂN Mekânı ortadan kaldırmak

Bir şahsın bir anda muhtelif yerlerde görünmesi

TAYY-İ MERATİB Birden üst mertebeye geçmek

Birden mertebeleri aşıp, geçip gitmek

TAYY-I ZAMAN Zamanı ortadan kaldırmak

Çok uzun bir zamanı pek kısa olarak görmek ve yaşamak

Meselâ: Kur´an-ı Kerimde beyan edilen "Ashab-ı Kehf" mağarada 309 sene kaldıkları halde, kendileri yarım gün veya bir gün kadar kaldıklarını söylemişlerdir

(Bak: Bast-ı zaman)
TAYYAN Balçık yapan kimse

TAYYAR Uçan

Uçucu

Uçma kabiliyeti olan

Havaya kalbolup gaib olan

TAYYAR Deniz dalgası

TAYYAŞ Aceleci hafif kimse

* Hilebaz kimse

TAYYETMEK Silmek

Kaldırmak

* Mc: Uzun zaman veya mesafeyi az zamanda geçip aşmak

TAYYİB(E) İyi, hoş

İyi davranış

Temiz

* Hz

Peygamber´e (A

S

M

) Cenab-ı Allah (C

C

) en güzel kokular vermiştir

Bu yüzden kendisine Tayyib denilmiştir

* Fık: Helâlin her türlü şüphelerden uzak, saf ve temiz kısmına denir

TAYYİBÂT (Tayyibe

C

) Bütün güzel sözler, güzel mânalar, harika güzel cemaller

* Bütün kâinat yüzünde cemalleri görünen ezelî Esma-i Hüsnâ´nın cilveleri

TAZ f

Koşma, koşuş

TAZ´ Gayretsiz olmak

TAZACCU´ Gevşek davranma, üşenme

TAZACCUR Sıkıntı

İç sıkılma

TAZAFFÜR Galip olmak, yenmek

TAZALLÜL (Zıll

den) Gölgelenme, gölgede olma, gölge altına girme

TAZALLÜM Bir haksızlıktan sızlanmak

Şikâyet etmek

* Birinin hakkını veya malını gasbetmek

* Mazlum olmak

* Zulmü kendi nefsine isnad etmek

TAZALLÜM-İ HÂL Kendine yapılan bir hâlden, hareketten dolayı sızlanmak

Hâlinden şikâyet etmek

TAZALLÜMÂT (Tazallüm

C

) Yanıp yakılmalar, sızlanmalar

TAZAMMUD Yaranın merhemli bezle sarılması

TAZAMMUN İhtiva etmek

İçine almak

İçinde başka şeyleri havi olmak

Muhit olmak

* Tazmini kabul etmek

Kefil olmak

* Man: Lâfzın, mevzuu olduğu mânanın cüz´üne delâlet etmesi

TAZANNÜN (Zann

dan) Sanma, zan ile iş görme, delilsiz hükmetme

TAZARRU´ Bir şeye gizlice yaklaşmak

* Kendi kusurlarını bilip kibirden vaz geçip tevâzu ile yalvarmak

TAZARRU´EN VE HUFYETEN Gizlenip saklanarak

TAZARRUF Zarafet

* Zariflik taslama

İncelik göstermek

Külfetle zarif olmak

TAZARRU´KÂRANE f

Tazarru ederek

Tazarru etmek suretiyle

TAZARRUR (Zarar

dan) Zarar ve ziyâna uğrama

TAZAVVU´ Bir şeyin güzel kokusunun etrafa yayılması

TAZAYYUK (Zîk

den) Sıkışma, daralma

TAZAYYÜF Meyletmek, eğilmek, yönelmek

TAZE f

Yeni kesilmiş, bayatlamamış, taravetli, buruşmamış

* Yeni duyulan, henüz ortaya çıkan

* Kuru olmayan, yeşil

* Genç, körpe

TAZEGÎ f

Tazelik, yenilik, körpelik

* Gençlik

TAZENDE f

Koşucu

TAZFİR Galip etmek

* Tırnaklaşmak

TAZHİR (Zahr

dan) Arkaya atma

Arkaya bırakma veya bırakılma

İhtimâl

TAZİ (C

: Tâziyân) Araplar

TA´ZİB Azab verme

Eziyet etme

Men eylemek

TA´ZİB-İ RUH Can sıkma

TA´ZİBÂT (Ta´zib

C

) Eziyetler, tâzibler, azablar

TA´ZİB Davarları gece yabanda otlatıp eve getirmemek

TAZ´İF İki kat, kat kat etmek

Ziyade etmek

Bir kat daha artırmak

Çoğaltmak

* Zayıf addetmek

TA´ZİL (C

: Ta´zilat) Ayıplama

TA´ZİL Azletme

İşinden çıkarma

TA´ZİM Hürmet

Riayet

İkramda bulunmak

Bir zât hakkında büyük sayıldığına delâlet edecek surette güzel muâmelede ve hürmet ifade eden tavırda bulunmak

TA´ZİMAT (Ta´zim

C

) Hürmet ve riayetler

Tazimler

TA´ZİMEN Hürmet ve ikram ederek

TA´ZİR Kusur ve özür etme

* Aslı olmayan özürler beyan etme

* Necis bulaştırmak

TA´ZİR Siyaset

* Tehdit etmek

* Tazim ve tathir

Temizlemek ve hürmet etmek

* Lügatta red, icbar, tahkir, te´dib, hak üzere tevkif mânalarına gelen bu tabir, İslâm hukukunda: Hakkında muayyen bir şer´î ceza olmayan suçlardan dolayı ulülemr (hükümdar, padişah) veya vekili tarafından tatbik edilen cezalar hakkında kullanılır bir ıstılahtır

Ta´zirin meşruiyeti; Kitab ile, Sünnet-i Nebeviye ile ve icma-i ümmet ile sabittir

Ta´zir; dövmekle, hapisle, hattâ katil ile olabileceği gibi azarlama, sert lakırdı veya bakış veya herhangi bir tavır ve vaziyet ile de olabilir

Dövmek suretiyle olan ta´zir, otuzdokuz değnekten fazla olamaz

Bir kavle göre para almak suretiyle de ta´zir câizdir

TA´ZİR-İ EŞRAF Ümera, yüksek tüccar, köy a´yanı gibi şerefli kimseler hakkındaki ta´zirdi ki, ya bilvasıta ilâm suretiyle veya mahkemeye celbedilerek bilmuvacehe ihtar suretiyle yapılır

TA´ZİR-İ EVSAT İçtimai mevkileri orta hâlde bulunan kimseler hakkındaki ta´zirdir ki, hem mahkemeye bilcelb ilâm suretiyle, hem de hapis suretiyle yapılabilir

TA´ZİR-İ TE´DİB Âkıl bâliğ olduğu halde henüz mükellefiyet çağında bulunmayan bir çocuğun yaptığı bir suçtan dolayı hakkında te´dib ve ta´zib maksadıyla yapılan ta´zirdir

TA´ZİR-İ UKUBET Mükellef bir şahıs tarafından irtikâb olunup da şer´an muayyen bir cezası bulunmayan bir suçtan dolayı ukubeten yapılan ta´zirdir

Mücrimin bu hususta müslim ile gayr-i müslim; hür ile âbid; erkek ile kadın olması müsavidir

TA´ZİRAT (Ta´zir

C

) Vesile ve bahane aramalar

Esassız özür bildirmeler

TA´ZİRAT (Ta´zir

C

) Azarlamalar, ta´zirler, tekdirler

TA´ZİYANE f

Ta´ziye eder surette

Ta´ziye ederek

TAZİYANE f

Sebeb

Vasıta

* Kırbaç, kamçı

TAZİYANE-İ TA´ZİB Azab vermek, azablandırmak kamçısı

TA´ZİYE Yeni ölen birisinin yakınlarının acısını paylaşır söz söylemek, teselli etmek

Baş sağlığı dilemek

"Allah sabr-ı cemil ihsan etsin" diye söylemek

TA´ZİZ Bir adamı aziz kılmak

Hürmet ve muhabbetle sevmek

TAZLİL (Zıll

den) Gölgelendirme veya gölgelendirilme

TAZLİM Zâlim olmak

TAZMİD Merhemli bezi yaraya sarıp bağlama

TAZMİN Kefil olmak

* Zarar verdiği kimsenin zarar ve ziyanını ödemek

* Edb: Başkasına ait bir mısra veya beyti intihâl ve tevârüd olmaksızın kendi şiirine alma san´atı

* Bir şeyi bir şeye dâhil etmek

* Zararı ödetmek

TAZMİNÂT (Tazmin

C

) Zarar ve ziyana karşı ödenen bedeller

* Zararların bedellerini ödetme

TAZR Eliyle vurup def´etmek

El ile kovmak

TAZRİR Zarar vermek

Zarara uğratmak

TAZYİ´ (C

: Tazyiât) (Ziyâ

dan) Kaybına sebeb olma, bırakıp kaybetme

Boşuna harcama

TAZYİ-İ EVKAT Boş yere vakit geçirme

Zaman harcama

Vakit kaybetme

TAZYİK Daraltmak, sıkıştırmak

* İcbar etmek

* Sıkıntı ve ızdırab vermek

* Zorlama, baskı

* Fiz: Bir kuvvet harcayarak yapılan basma veya itme işi

Basınç

Katı cisimler, üzerine konuldukları satıhlara; sıvılar, içinde bulundukları kabın hem dibine ve hem de yanlarına; gazlar ise, içinde kapalı oldukları kabın her tarafına basınç yaparlar

TAZYİKAT (Tazyik

C

) Tazyikler

Sıkıştırmalar

Baskılar

Zorlamalar

* Basınçlar

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TE f

Dek, kadar, değin

Meselâ: Ser-te-ser $ : Baştan başa

TEA Duâ

TEAB (Bak: Taab)
TEABBÜD (Bak: Taabbüd)
TEABBÜS Abes yüzlü olmak

TEADDİ (Bak: Taaddi)
TEADDÜD-Ü ZEVCAT (Bak: Taaddüd-ü zevcat)
TEADİ (C

: Teâdiyât) (Adu

dan) Ara açılma

Düşmanlık

TEADUD (Adud

dan) Kol kola girme

* Birbirini tutma

Karşılıklı yardımda bulunma

Birbirine yardım etme

TEADÜL (C

: Teâdülât) (Adl

den) Birbirine denk gelme

Eşitlik, denklik, beraberlik

TEAFFÜF (Bak: Taaffüf)
TEAFFÜN (Bak: Taaffün)
TEAHHUR Geri kalmak

Geciktirmek

Gecikmek

TEAHHÜD Hıfzetmek, korumak

* Uymak, tâbi olmak, riâyet etmek

TEAHÜD Sözleşmek

Ahidleşmek

TEAHÜDÂT (Teâhüd

C

) Sözleşmeler

Ahidleşmeler

TEAKK Dolu olmak

TEAKKUB Her nesnenin âkibetine nazar etmek

Sonuna bakmak

TEAKKUD Bağlanmak

TEAKKUM Tereddüt etmek, kararsız olmak

TEAKKÜN Karın buruşukluğu

TEAKKÜR Cem´olmak, toplanmak

* Açlık

TEAKKÜS (Aks

den) Tersine dönme

TEAKUB Birbiri ardınca olmak, peşinde olmak

* Bir nesneyi sonradan çoğaltmak

TEAKUD (Akd

den) Bağlaşma, akidleşme

TEALA "Nâmı büyük" meâlinde olup

Cenab-ı Hakk´ın (C

C

) kudsiyet ve büyüklüğü için hürmeten söylenir

TEALALLAH Allah yükseltsin!
TEALİ Yükselme

Yüceltme

Çok yüce olma

(Bu zamanda İslâmiyetin tealisine en büyük bir sebep, maddeten terakki etmektir

M

)
TEALİPERVER f

Yükselmeyi isteyen

TEALLİ (C

: Tealliyât) Yüksek olma

Yükselme

TEALLUK Muhabbet etmek, sevmek

* Alâkalı olmak

TEALLÜL (Bak: Taallül)
TEALÜM (İlm

den) Bir şeyi herkesin bilmesi

TEAMİ Görmez gibi görünme

Yalandan görmezliğe gelme

TEAMMUK Batmak, gömülmek

TEAMMÜC Eğrilik

TEAMMÜD (Bak: Taammüd)
TEAMMÜM İmame sarmak, sarık sarmak

* Umumileşmek

TEAMÜS Gaflet etmek

Câhillik etmek

TEAMÜL Olagelen iş

* Birbiriyle alıp vermek

* Yapılagelen muamele ve münasebet

* Usul

* Reaksiyon, tepki

TEANNİ Zahmet çekme

TEANNÜD Hakkı ve doğruyu bilerek tersini yapmak

TEANNÜT Meşakkate düşmek

* Hasmın kötülüğünü ve zilletini istemek

TEANUK Birbirinin boynuna sarılma

Kucaklaşma

TEARRİ (Uryet

den) Soyunma

Çıplaklaşma

TEARRÜF Bir şeyi araştırarak öğrenme

TEARUZ Muâraza

İki kişi arasında zıddiyet, mümânaat etmek

TEARUZEN Birbirine zıt olarak, muarız olarak

TEARÜF Tanışmak

Birbirini tanımak

Birbirine tanış çıkmak

TEAS Sürçüp yüzü üstüne düşmek

TEASSİ Muhalefet etmek, karşı gelmek

* Sopayla vurmak, asâ ile darbetmek

TEASSÜF Müstakim yoldan çıkmak

İ´tisaf

TEASSÜR Sıkılmak

TEASSÜS Kokmak

* Geceleyin ava gitmek

TEASÜR Geçim

Güzel geçinme

TEASÜR (Üsr

den) Bir şey güçleşme

Güç olma

TEAŞİ Gafil görünmek

TEAŞÜK Sevişmek

TEAŞÜR Muaşeret etmek, iyi muamelede bulunmak

TEATİ Karşılıklı alıp vermek

* Bir şeye el uzatıp almak

Hakkı olmayan şeye el uzatmak

* Fık: Pazarlıksız ve konuşmadan fiilen vâki olan mal alış verişi

TEATİ-İ EFKÂR Birbirlerine fikir verme

TEATTUF Esirgemek

Merhamet etmek

Şefkat göstermek

* Ulaşmak

İttisal etmek

* Eğilip bükülmek

TEATTUL Kadının elinde ve ayağında kınası, saçında boyası, kolunda ve boynunda mücevherleri olmaması

TEATTUS Aksırma

TEATTUŞ Susamak

TEATUF Birbirine şefkat, muhabbet ve sevgi göstermek

* Birbirine bağlanma

TEATUFÂT (Teâtuf

C

) Karşılıklı sevgiler

TEAVÜN Yardımlaşmak

Birbirine muâvenet etmek

(Ey ikinci bozuk Avrupa! Senin çürük ve esassız esaslarının bir kısmı şunlardır ki: "Hâlik-ı Kerim´in kerem düsturlarından ve erkân-ı kâinatta kemâl-i itâatle imtisal edilen düstur-u teavünle; nebatat hayvanatın imdâdına ve hayvanat insanların yardımına koşmasından tezahür eden o umumi kanunun Rahimâne, Kerimâne cilvelerini cidal zannedip, "Hayat bir cidaldir" diye ahmâkane hükmetmişsin

Acaba bu düstur-u teâvünün cilvesinden olan zerrât-ı taâmiyenin kemal-i şevk ile beden hüceyrelerinin gıdalandırılması için koşmaları, nasıl cidâldir Nasıl bir çarpışmaktır Belki o imdâd ve koşmak, Kerim bir Rabbin emriyle bir teâvündür

M

N

)
TEAVÜNÂT (Teavün

C

) Yardımlaşmalar

TEAVÜR Elden ele gitmek

TEAYÜŞ Birbiriyle dirlik etmek

TEAYYÜB Ayıplamak

TEAYYÜN Bellibaşlı olmak

* Meydana çıkmak

Görünmek

Belirmek

* Anlaşılma

Zâhir ve âşikâr olma

(Bak: Taayyün)
TEAZUD Kol kola tutunma

* Mc: Yardım

TEAZUM Gözde büyümek

Azametlenmek

Büyük görünmek

TEAZZUK Darlık, tazyik

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEB f

Hararet

* Tıb: Sıtma

TEBA´ Tabi olma

Uyma

TEBAA Tâbi olanlar

Birisinin veya bir devletin emri altında olanlar

TEBAB Ziyan, zarar, kayıp, hasar

TEBADÜL Birbirinin yerine geçmek

Karşılıklı değişmek

Trampa

TEBADÜLÂT (Tebadül

C

) Değişmeler

Tebadüller

TEBADÜR Ani olarak zihne girmek

* Hâdis olmak

* Barışmak

* Öğretmek

* Diğerini geçmek için sür´atlenmek, hızlanmak

TEBAGGUZ (Buğz

dan) Sevmeme

Kin besleme

Buğzetme

TEBAGİ Birbirine zulüm etmek

TEBAGUZ (C

: Tebâguzât) (Buğz

dan) Sevişmeme, gizli kin tutup düşmanlık besleme

TEBAH f

Mahvolmuş

Yıkılmış

Fesada giriftar olmuş

* Bozuk

TEBAHBUH Durmaya, oturmaya, girmeye ve çıkmaya kadir olmak

* Ortada oturmak

TEBAHHUR (Bahr

den) Bir şeyin içine dalma ve derinliğine varma

Bir ilimde derin ihtisas kazanma

TEBAHHUR (Buhar

dan) Buharlaşmak

Tütsülenmek

Buğulanmak

* Kokmak

TEBAHHURÂT Buharlaşmalar

Buğu haline geçmeler

TEBAHİ Övünme, tefahur

* Muharebe edişmek, karşılıklı dövüşmek

TEBAH-KÂR (C

: Tebâhkârân) f

Mahveden, harab eden, bitiren

TEBAHTUR Dalgalanmak, dalgalanır olma

* Kibirlenerek yürüme, kibirli kibirli yürüme

TEBAÎ Hakiki maksat olmayıp dolayısıyla olan

* Başkasına uyarak

* Cüz´î olarak

(Bak: Tebeî)
TEBAİYYET Uyma, tabi olma

İtaat, inkıyad ve imtisal etme

TEBAİYYETEN Tâbi olarak

Uyarak

TEBAKİ (Bükâ

dan) Ağlar görünme

Yalandan ağlama

TEBAKKUR İlim ve malda genişlik üzere olmak

Âlim ve zengin olmak

TEB´AN Bir şeyin arkasından gitmek ve ona tabi olmak

TEBANÇE Tokat

TEBANE Zeyreklik, akıllılık

TEBAR f

Soy, nesil, neseb

TEBAR Helâk, bitme, yok olma

TEBAREK Mübarek etsin (mealinde dua

) Teâlâ gibi mâzi fiiliyle mübalâğa ile bereketin Allah´tan zuhurunu ifade eder

(Bak: Bereket) (Suyun havuzda yükselmesi halinden alınmıştır

)
TEBAREKÂLLAH "Cenab-ı Hakk´ın (C

C

) ne bereketli, ne hayırlı işleri var, ne kadar bereketli!" diyerek hayret taaccübü

Allah´ın (C

C

) yaptığı eserlerinden dolayı hayranlık hislerini ifade maksadıyla, Allah (C

C

) hakkında söylenen ve aynı zamanda dua için okunan bir kelâm

TEBARİ Mücâdele ve muhârebe etmek

Savaşmak, dövüşmek

TEBARÜK Çoğalmak, ziyâde olmak

* Uzamak

* Büyüklük

* Genişlemek

* Zâhir olmak, görünmek

TEBARÜZ Belli olma, belirtme

Görünme

* İki hasım cenk için meyadan çıkma

TEBASSUR Göz açıklığı, dikkat-i nazar

İleri görüş

TEBA´SUS Muztarib olmak, ıztırab çekmek

Acı çekmek

TEBAŞİR Müjde

* Her şeyin öncesi, ilk zamanı

TEBAŞİR f

Tebeşir

TEBAŞÜR Muştulamak

Müjdelemek

* Mübaşeret etmek, bir işe girişmek, başlamak

TEBATTUN Bir şeyin içini dışını iyice anlamak için çalışma

TEBATU´ Ağır davranma

Ağır hareket etme

TEBA´UL Kadının kocasıyla konuşup görüşmesi

TEBAUL Oynamak

TEBA´UZ Parçalanma

Kısım kısım ayrılma

TEBAÜD Uzaklaşma

Uzağa çekilme

* Uzama

TEBAÜDÂT (Tebaüd

C

) Birbirinden uzak düşmeler

Uzaklaşmalar

TEBAYİ´ (Bak: Tabayi´)
TEBAYÜ´ Bey´edişmek, bir malı diğer bir malla değişmek

TEBAYÜN İki şey arasındaki uyuşmazlık

Birbirinden ayrı ve başka olmak

İhtilâf vuku bulmak

Zıtlık

TEBAYÜN-İ EFKÂR Fikirlerin aykırılığı

Düşüncelerin farklı olması

TEBAYÜN-İ MESALİK Mesleklerin farklılığı

TEBAYÜNÂT (Tebayün

C

) Tebayünler, iki şey arasındaki farklılıklar

TEBAZÜL Birbirine bahşiş etmek

TEBB Zarar, ziyan, hasar, kayıp

TEBBAN Saman satan, samancı

TEBCİL Ağırlamak

Yüceltmek

Birisine ta´zim etmek

Hürmetle hareket etmek

TEBCİLEN Ağırlıyarak, tâzimen

TEBDİL Değiştirmek

Tağyir etmek

Bir şeyi başka bir hâle veya şeye değiştirmek

TEBDİL-İ HEVÂ Hava tebdili

Hava değişikliği

TEBDİL-İ MEKÂN Yer değiştirme

TEBDİLÂT (Tebdil

C

) Tebdiller, değiştirmeler

TEBDİLEN Değiştirerek

Tağyir ederek

TEBEA (Tâbi

C

) Tâbi olanlar, uyanlar

TEBEAN Tâbi olarak

Uyarak

TEBECBÜC Sevinmek

TEBECCÜS Suyun açıktan akması

TEBEDDİ Sahraya çıkmak, çöle çıkmak

TEBEDDÜ´ Ehl-i Sünnetten iken başka mezhebe girme

* Dinini değiştirme

İrtidad

* İyi olan ahlâkını bozup değiştirme

TEBEDDÜ´ Başlamak

TEBEDDÜD Perâkende olmak, dağılmak

TEBEDDÜL Başkalaşmak

Değişmek

* Yeni hey´ete, başka kıyâfete girmek

(Bak: Hudus)
TEBEDDÜLÂT (Tebeddül

C

) (Bedel

den) Tebeddüller, değişiklikler, tagayyürler, tahavvülât

TEBEDDÜLÂT-I CESİME Büyük değişiklikler

TEBEH (Bak: Tebah)
TEBEHHUR (Bak: Tebahhur)
TEBEHHÜL Tahsil için sıkıntı ve zahmet çekme

TEBEHHÜM şüpheli ve belirsiz olma

TEBEHHÜR Tıb: Kısa ve sık nefes alma

TEBEHKAR (C

: Tebehkâran) f

Mahveden, harab eden

Bitiren

TEBEÎ Kasdî olmayan

* Tâbi olarak

* Başkasının vücuduyla kaim olan

* Müstakil olmayıp başkasına tâbi olarak

(Bak: Tebaî)
TEBE-İ TABİÎN Tabiînden olan birisinden (yâni ikinci derecede olarak) hadis nakletmiş olan

Veya Tabiîn olanlardan ders almış, onlara uymuş müslümanlar

TEBEKKÜL Karışmak

TEBEKKÜM (Bekem

den) Dili tutulma

Konuşurken tutulup kalma

TEBELBÜL Lisanların muhtelif ve muhtelit olması

Bazısı Arapça, bazısı Farsça ve Türkçe olmak gibi

* Karışıklık

TEBELBÜL-Ü AKVAM Muhtelif kavimlerden ibaret bir cemaatin kısım kısım olmaları, muhtelif dil konuşmaları

(Bak: Babil)
TEBELBÜL-Ü ELSİNE Dillerin karmakarışık olup anlaşılmaz hale gelmesi

TEBELLEŞ Birbirine geçmiş, karmakarışık, karışmış

TEBELLUH Tekebbürlenmek, gururlanmak, kibirlenmek

TEBELLÜC Sabah yeri ağarmak

TEBELLÜD Ağır, tembel olma

* Bir şeye tahassür ve teessüf etme

Pişmanlıktan dolayı "hay meded" diye ellerini birbirine çarpma

* Yere düşme

TEBELLÜĞ Anlayıp alma

Yetişme, erişme

* Tebliği kabul etme

TEBELLÜH Ahmak olmak

* Suretâ ahmaklık göstermek

* Kaybolmuş bir şeyi araştırmak

* Yolu bilmeyen kimse, erbâbından sorup araştırmayarak gitmek

TEBELLÜL (C

: Tebellülât) Nemlenme, ıslanma

TEBELLÜR Billurlaşmak

Parlak, şekilli olup ve donup katılaşmak

* Açığa çıkmak

Meydana çıkmak

TEBEN Zeyrek, akıllı kimse

TEBENNİ Evlât edinme

TEBER f

Balta

TEBERKU´ Yüzünü örtme, peçeleme

Yaşmaklanma

TEBERNÜS Bürnüs giymek

TEBERRA Uzak durma

Sevmeyip yüz çevirme

TEBERRİ Alâkasız olma

Sevmeyip yüz çevirme

* Temiz olma

TEBERRU´ Bağış

Bir malın karşılıksız olarak verilmesi

Mecburiyet olmadığı hâlde birisine bir malı vermek

Hayırlı işlerde yardım ve ihsanda bulunmak

TEBERRUAN Teberru ederek, teberru suretiyle, bağışlayarak

TEBERRUÂT (Teberru´

C

) Teberrular, bağışlar, bağışlamalar

TEBERRUZ İktifa etmek, yetinmek

TEBERRÜ´ Pâk ve temiz, halis ve helâl olmak

TEBERRÜC Açık saçık olmak

* Kadının süslenip yabancılar içinde gezmesi

(Câhiliyet devrinde olduğu gibi)
TEBERRÜD Soğuma, serinleme, soğuk hâle gelme

* Soğuk suya girme

TEBERRÜK Bir şeyi bereket veya saadet vesilesi sayarak almak veya vermek

Uğur ve bereket saymak

* Hayr-ı İlâhiye hissedâr olmak

TEBERRÜKEN Uğurlu ve mübarek olarak

Bereket mevzuu ederek

TEBERRÜM Muztarib olmak, ıztırab ve acı çekmek

TEBERRÜR Allah rızasına çalışma

TEBERRÜZ Görünme, meydana çıkma

TEBERTUM Büyüklük taslama

* Hiddetlenme, öfkelenme, kızma

TEBERZİN f

Eskiden harp âleti olarak kullanılan ve eyere asılan küçük savaş baltası

TEBESSÜL Somurtma, surat asma

Yüzünü ekşitme

TEBESSÜM Gülümseme

Nazikâne ve dişlerini göstermeyerek gülme

TEBESSÜMAT (Tebessüm

C

) Gülümsemeler, tebessümler

TEBESSÜM-KÜNAN f

Gülümser tarzda, gülümseyerek

TEBESSÜR Sivilce çıkma

TEBEŞBÜŞ Küçükten büyüğe güler yüz gösterme

TEBETTÜL Halkdan ayrılmak

* Mâsivadan kesilip ihlâs ile Hakka yönelmek ve ubudiyet etmek

* Evlenmekten vaz geçip zâhidlik etmek

TEBEVVÜ´ Makam tutmak

TEBEVVÜL Bevl etmek

İşemek

TEBEYYÜN Belli olmak

Sabit olmak

Görünüp anlaşılmak

TEBEYYÜT Geceleyin yağma etme

* Bir işi gece yapmak

TEBEZZUH Tekebbürlenmek, gururlanmak

TEBEZZUK (Büzâk

dan) Tükürme

TEBEZZÜL Yarılma

Şakk

TEBEZZÜL Terk-i hıfz etmek; yâni ne olursa sakınmayıp heryerde kullanmak

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEBHAL (Tebhâle) Dudak kabartısı

TEBHİC (Behic

den) Güzelleştirme

TEBHİH Sıcaklığın az olması

TEBHİL (Bahal ve Buhl

den) Bir kimse için "pinti, hasis" deme

TEBHİR Buharlaştırma

Buhar hâline getirme

* Tütsüleme

TEBHİT Ağlatmak

TEBİ´ Yardımcı, yardak

* Sığır yavrusu

TEBİA Zulümle ve zorla alınmış olan kumaş

TEB´İD Uzaklaştırma

Bir yerden bir yere sürme, kovma

TE´BİD (C

: Te´bidât) (Ebed

den) Ebedileştirme, sonsuzlaştırma

TE´BİDÂT (Te´bid

C

) Ebedileştirmeler, sonsuzlaştırmalar, te´bidler

TE´BİL Deveyi katarıyla getirmek

TE´BİN Ölmüş bir kimsenin iyiliklerini hatırlayıp söyleme

* Bir kimseyi yüzüne karşı ayıplama

TE´BİR (Ağaçları) aşılama, (ağaçlara) aşı yapma

TE´BİS Horlama

Hakaret

TE´BİYE Yüksek sesle okumak

TEB´İZ Bölmek

Bölük bölük etmek

Bir kısma ait etmek

TEBK Dolu olmak, dolmak

TEBKİR Acele etmek

TEBKİT Tekdir etmek

Azarlamak

Vurmak

Başa kakmak

* Delil ve bürhanla galip gelip susturmak

TEBKİYE (Bükâ

dan) Dokunaklı sözler söyleyip ağlatma

TEBL Fesad etmek, çürütmek

TEBLİĞ Ulaştırmak

Götürmek

* Bildirmek

* Eriştirmek

TEBLİĞ-İ ŞERİAT Peygamberlere mahsus beş vasıftan birisi olan, Allah´tan (C

C

) aldıkları emir ve kanunları insanlara aynen bildirmeleri

TEBLİGAT (Tebliğ

C

) Tebliğler

İlânlar

Bildirilen şeyler

TEBLİGAT-I RESMİYE Resmî tebliğler

TEBLİL Islatma

Islatılma

TEBLİM Çirkin yapmak, çirkinleştirmek

TEBLİYE Eskitme ve çürütme

köhneleştirme

TEBN (C

: Etbân) Saman

TEBNÎ Saman renkli

TEBNİYE Çok bina yapmak

TEBRİC Dışarı çıkarmak

* Hâlinden döndürmek

TEBRİD (Bürudet

den) Soğutma, soğutulma

* Mc: Ara açılma, soğuma

TEBRİE (Tebriye) Bir kimseyi şüpheden ve zan altından kurtarmak

Temizliğini ve suçsuzluğunu meydana çıkarmak

* Borçtan kurtarmak

* Nezahet, ismet

* Beraet ettirmek

TEBRİH (C

: Tebârih) İncitmek

Eza vermek

TEBRİK Gözlerini dike dike bir yere bakmak

* Günaha girmek

* Uzak bir yere sefer etmek

* Çetinlik, zorluk sebebi ile yorulmak

* Kadının süslenip püslenmesi

* Evi ziynetleyip süslemek

TEBRİK Bir kimseyi eriştiği bir iyilikten dolayı "Bârekellâh" diye sevincini bildirmek

Mübarekliğini, Cenab-ı Hakk´ın onu muvaffak kıldığını söyleyerek ta´ziz etmek

TEBRİKÂT (Tebrik

C

) Tebrikler

Tebrik etmeler

TEBRİYE (Bak: Tebrie)
TEBRİZ Dışarı çıkarmak

* Tekebbürlenmek, gururlanmak

* Göstermek, izhâr etmek

TEBSİR İnsanın gözünü açacak şekilde tarif ve izah etmek ve kalbine basiret vermek

TEBŞİR Müjdelemek

Hayır haber vermek

Müjdelenmek

TEBŞİRÂT (Tebşir

C

) Müjdelemeler, müjde vermeler

TEBTIE (Bati

den) Yavaşlama, ağırlaşma

TEBTİK Kulak kesmek

TEBTİL Tamamen hakka yönelmek

* İyice ve tamamiyle kesmek

* Terbiye etmek

* Yemek

(Bak: Tebettül)
TEBTİT Kesmek

* Dağıtmak

* Bitirmek

TEBUK Hicaz´ın kuzey tarafında Medine-i Münevvere´den Şam´a giden yolun ortasında bir yerdir ve Peygamber Efendimizin son gazvesinin yeri olmakla meşhurdur

Tebuk´te Peygamberimiz tarafından yaptırılan bir duvar bir hurmalık ve bir de çeşme var olduğu rivayet edilir

TEBUK GAZVESİ Hicretin dokuzuncu senesinde vuku bulmuştur

Şam´da bulunan Rumlar tarafından o civarın halkı, müslümanlara karşı ayaklandırıldığı Peygamberimiz tarafından duyulduğunda, onlara karşı asker hazırlayarak Tebuk´e gitmiş ve oranın ileri gelenleri Peygamberimize gelerek barışa çalışmışlardır

Tebuk´te on gün kadar kaldıktan sonra ne Rumlardan ve ne de müttefikleri olan Araplardan kimse harp için çıkmadığından tekrar Medine-i Münevvere´ye dönülmüştür

TEBVİB (Bâb

dan) Kısım kısım ayırma

Bablara ayırma

TEBVİE Bir kadını boş bir evde oturtma

TEBYİN Belirtme

Açıkça anlatma

* İsbat etme

TEBYİZ Temizce yazma

Müsveddeden daha iyice bir kâğıda yazma

* Ağartma, beyazlatma

TEB-ZEDE (C

: Teb-zedegân) f

Sıtmaya tutulmuş

TEBZİL Delme, yarma

Çok azimle bir şeye girişmek, adamak

TEBZİR Boş yere malını sarf etmek

* Serpmek

Dağıtmak

* İsraf etmek, lâyık olmayan yere malını sarfetmek

TEBZİRÂT (Tebzir

C

) İsraflar

* Tohum saçmalar

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TECA´CU Yere düşmek

TECADU´ Husumet etmek, düşmanlık etmek

TECAFİ Uzak olma

Yerinden bir tarafa ayrılma

TECAHÜD Kuvvetini sarfedip uğraşmak

Çalışmak

TECAHÜD İnkâr etmek

TECAHÜF Darbetmek, vurmak

* Üstün gelmek, galebe etmek

TECAHÜL Bilmezlikten gelme

Bilmiyor görünme

TECAHÜL-İ ÂRİFANE Edb: Bildiği bir şeyi bilmiyormuş gibi gösterme

Bilen bir kimsenin, bilmez gibi davranması

TECAHÜLKÂR f

Bilmezlikten gelen

TECAHÜM Yüz pörtürmek

TECAHÜR Aşikâre olmak, açık ve belli olmak

TECALÜS Birlikte oturmak

TECAMU´ Cima etmek

* Toplanmak, cem´olmak

TECANÜB Sakınma

Çekinme

TECANÜF Meyletmek, eğilmek, yönelmek

TECANÜN Delirmek

TECANÜS Bir cinsten olma

* Birbirine sıkı sıkı bağlılık, benzeyiş ve uygunluk

TECARÜB (Tecarib) (Tecrübe

C

) Tecrübeler

TECASÜ Diz üstüne çökmek

TECASÜR Cesaretlenme

TECA´UD (Ca´d

dan) Büklüm büklüm olma (saç)

TECAVEZ AN-NA Bizi affeyle (meâlinde dua)

TECAVİF (Tecvif

C

) Oyuk yerler, oyuklar

TECAVÜB Cevaplaşma

Karşılıklı cevap verme

TECAVÜL (C

: Tecâvülât) (Cevelân

dan) Dolaşma

Cevelân etme

TECAVÜR Komşu olma

TECAVÜZ Haddini aşma

Söz veya hareketle ileri gitme

* Aleyhine hareket etme

* Zorlama

* Geçme

* Sataşma, saldırma, sarkıntılık

TECAVÜZÂT (Tecavüz

C

) Tecavüzler

Sataşmalar

Haddi aşmalar

TECAVÜZKÂR (C

: Tecavüzkârân) f

Sataşan, saldıran, tecavüz eden

TECAZÜB Birbirine karşı duyulan yakınlık

* İncizab etme

Çekme

TECAZÜM Kesişmek

TECAZÜR Sövüşme

TECBİB Ürkmek

Kaçmak

* Davarın ön ayaklarının dizlerine kadar beyaz olması

TECBİN Birisine "korkaksın" deme, korkak sayma

TECBİR (Cebr

den) Çıkık veya kırık olan kemiği sarıp iyi etme

TECBİYE Rüku eder gibi eğilip durmak

TECDİ´ Bir kimseye iyileşmesin diye beddua etme

* Vücudun bir tarafını kesme

* Çocuğu zararlı şeylerle besleyip gelişmesini önleme

TECDİD Yenileme

Yenilenme

Tazelenme

TECDİD-İ BİAT Biatını, bağlılığını, itimadını tekrarlamak, yenilemek

TECDİD-İ İMAN İman esaslarını kalben tasdik ettiğini, dil ile de tekrar edip yenilemek

( $ ın hikmetini soruyorsunuz

Onun hikmeti, çok Sözlerde zikredilmiştir

Bir sırr-ı hikmeti şudur ki: İnsanın hem şahsı, hem âlemi her zaman teceddüt ettikleri, için, her zaman tecdid-i imana muhtaçtır

Zira insanın herbir ferdinin mânen çok efradı var

Ömrünün seneleri adedince, belki günleri adedince, belki saatleri adedince birer ferd-i âher sayılır

Çünkü: Zaman altına girdiği için o ferd-i vâhid bir model hükmüne geçer, her gün bir ferd-i âher şeklini giyer

Hem insanda bu taaddüt ve teceddüt olduğu gibi, tavattun ettiği âlem dahi seyyardır

O gider, başkası yerine gelir, daima tenevvü´ ediyor; her gün başka bir âlem kapısını açıyor

İmân ise; hem o şahıstaki her ferdin nur-u hayatıdır, hem girdiği âlemin ziyâsıdır

"Lâilahe illallah" ise, o nuru açar bir anahtardır

Hem insanda mâdem nefs, hevâ ve vehim ve şeytan hükmediyorlar, çok vakit imânını rencide etmek için gafletinden istifade ederek çok hileleri ederler, şüphe ve vesveselerle imân nurunu kaparlar

Hem, zâhir-i şeriata muhalif düşen ve hattâ bâzı imamlar nazarında küfür derecesinde te´sir eden kelimat ve harekât eksik olmuyor

Onun için her vakit, her saat, her gün tecdid-i imâna bir ihtiyaç vardır

M

)
TECDİD-İ NİKÂH Nikâh tazeleme

Nikâh yenileme

TECDİDÂT Yenilemeler, tazelemeler

TECDİDEN Yenileterek

Yenileyerek

TECDİL Yere yıkma, yere atma, yere vurma

TECEBBÜR (Cebr

den) (C

: Tecebbürat) Kibirlenme, büyüklenme

TECEBBÜS Yürürken sallanmak

TECEBCÜB Kurumak

TECEDDÜD Tazelenme

Yenilenme

(Bak: Müceddid)TECEFFÜF : Kuruma, kuruyup katılaşma

TECEHHÜZ (Cihaz

dan) Hazır bulunma

Cihazlanma, hazırlanma

TECEHHÜZ-İ ARUS Gelinin hazırlanması

TECEHZUM Ululanmak

TECELBÜB Gömlek giymek

TECELCÜL Deprenmek, harekete geçmek

TECELLİ (TECELLÂ) Görünme

Bilinme

* Kader

* Allah´ın (C

C

) lütfuna uğrama

* İlâhi kudretin meydana çıkması, görünmesi

Hak nurunun te´siriyle kulun kalbinde hakikatın bilinmesi

(Fıtrat yalan söylemez

Meselâ : Bir çekirdekteki meyelân-ı nümüvv der ki: "Sünbülleneceğim, meyve vereceğim

" Doğru söyler

Meselâ: Yumurtada bir meyelân-ı hayat var

Der: "Piliç olacağım" Biiznillâh olur, doğru söyler

Meselâ: Bir avuç su, incimad ile meyelân-ı inbisatı der: "Fazla yer tutacağım

"Metin demir onu yalan çıkaramaz, sözünün doğruluğu demiri parçalar

İşte şu meyelânlar irade-i İlâhiyeden gelen evâmir-i tekviniyenin tecellileridir, cilveleridir

M

N

)
TECELLİ-İ TİMSAL Suretlerin tecellisi

TECELLİDÂR f

İlâhî kudret ve lütuf ile meydana gelen

TECELLİGÂH f

Tecelli yeri

İlâhi kudretin, İlâhi sırrın meydana çıktığı, göründüğü yer

TECELLİYAT (Tecelli

C

) Tecelliler

TECELLÜD Tekellüfle celâdet göstermek

Kendini şecaatli ve cesâretli göstermeğe çalışmak

* Serkeşâne inad etmek

TECELLÜL Ululanmak, büyüklenmek

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TECEMCÜM Sözünü söylemekte güçsüz olmak

Konuşamamak

TECEMMU´ Toplanma

Birikme

TECEMMUÂT (Tecemmu´

C

) Birikmeler, toplanmalar, yığılmalar

TECEMMÜD Donma

Sertleşme

Katılaşma

TECEMMÜDÂT (Tecemmüd

C

) Sertleşmeler, katılaşıp donmuş şeyler

TECEMMÜL Ziynetlenmek

Süslenmek

* Ululuk göstermek

* Âletler

Sebepler

TECEMMÜLÂT (Tecemmül

C

) Eşya, levâzım

Tetümmat

TECEMMÜLÂT-I BEYTİYE Evde bulunan eşya

Evin nizamını tamamlayan eşya

TECEMMÜM (Bitki) büyüme, çoğalma

TECEMMÜŞ Tekellüf etmek, özenmek

TECENNİ Meyve devşirme

* Bir kişiye işlemediği günahı işledi diye isnad etmek

TECENNÜB Sakınma

Çekinme

TECENNÜD Bir yere toplanıp asker olmak

TECENNÜN Cinnet getirme

Delirme

Çıldırma

TECERRU´ (Cur´a

dan) Yudum yudum ve süzerek içmek

* Hışmını ve gadabını yutup def´etmek

Hiddetini yenmek

TECERRU´ Bahâdırlık ve kahramanlık etmek

TECERRÜB Tecrübe sâhibi olma

TECERRÜD Soyunma, çıplak olma

* Evli olmama

* Tas: Mâsivadan alâkasını kesip, Allah´a müteveccih olup, ibadet ü taatla meşgul olma

* İman ve İslâmiyete mücahidane ve fedakârane bir tarzda hizmetle iştigal etme

* Herşeyden boş olma

(Bak: Mücahede)
TECERRÜM Gitmek

* Etmediği günahı ettim demek

* Eksilmek

TECESSÜD Ceset şekline girmek

Vücud peyda etmek

Cesedlenmek

TECESSÜM Cisim şekline girmek

Maddeleşmek

Göz önüne gelmek

Mücessem olup görünmek

Cisimleşmek

TECESSÜM-İ HAYÂL Hayâl görme

TECESSÜS Gizlice araştırmak

Gizlice bakmak

* İç yüzünü araştırmak

* İç yüzünü araştırma merakı

TECESSÜSÂT (Tecessüs

C

) Tecessüsler, araştırmalar

Gözetlemeler

TECESSÜSKÂR f

Gizliden araştıran, meraklı

TECEŞŞU´ Haris olmak, hırslı olmak

TECEŞŞU´ Çok yemekten midenin dolması

* Genirmek

TECEŞŞÜM İncinmek

* Zahmetli şeyleri seçmek

TECEVVU´ (Cu´

dan) İsteyerek aç kalma

Açlık çekme

TECEVVÜF İçi boş olma, kovuk olma

* İçine işleme

Nüfuz eyleme

TECEVVÜZ (C

: Tecevvüzât) (Cevaz

dan) Sözü mecaz olarak söyleme

* Caiz olmayanı caiz görme

Cevaz verip yapılmasını uygun görme

TECEVVÜZEN Mecaz yoluyla

TECEYYÜF Dost edinmek

TECEYYÜR Teftiş etmek, kontrol etmek

TECEZZİ Parçalara ayrılma ve bölünme

Ufalanma

TECEZZÜV (Cüz

den) Kısım kısım bölünme

Doğranma, ufalanma

TECFİF (Ceff

den) Kurutma veya kurutulma

* Cübbe giydirme

TECHİL Bir kimseyi câhil saymak, cahilliğini meydana koyma

TECHİL Atın ayaklarını beyazlatmak

TECHİR Büyütmek

* Genişletmek

TECHİYE Meyletmek, eğilmek, yönelmek

* Ondan yana sürmek

TECHİZ Donatma

Gereken şeyleri tamamlama

Cihazlanma

* Fık: Cenazenin yıkanmasından defnetmeğe kadar yapılması lâzım gelen şeyler ve bunları tedarik etme

TECHİZ-İ MEYYİT Ölünün yıkanıp, temizlenip, kefen ve sair ihtiyaçları tedarik edilerek hazırlanması

TECHİZÂT (Techiz

C

) Donatım

TECHİZÂT-I ASKERİYE Askerî teçhizat, askerî donatım

TE´CİC Tutuşturup alevlendirme

TEC´İD (Ca´d

den) Saç kıvırtma

TE´CİL Başka zamana bırakma

* Acele etmeme

(Zıddı: Ta´cil)
TECLİC Çok gayret ve ikdâm etmek

TECLİD Ciltleme

* (Celd

den) Hayvanın derisini yüzme

TECLİL (Cüll

den) Hayvana çul örtme, hayvanı çulla örtme

TECLİYE (Cilâ

dan) Cilâlama, cilâ verme

* Aşikâre etmek, açıklamak

* Ruşen etmek, parlatmak

TECLİZ Muhkem etmek, sağlamlaştırmak

TECMİ´ Bir yere toplamak, * Cuma namazına gelmek

TECMİD Dondurma, dondurulma

TECMİL (C

: Tecmilât) Süs, tezyin

TECMİR Buhur etmek

* Taş atmak

* Hapsetmek

* Aşağı sarkıtmamak

* Kadının saçını toplayıp bağlaması

TECNİB Irak etmek, uzaklaştırmak

* Atın ayağının eğri olması

TECNİD Askerleri sıraya koyma, sıralama

TECNİS İki şeyi birbirine benzer şekle sokma

* Edb: Cinas yapma

İki mânalı söz söyleme

TECNİZ Ölüyü tabuta koyma

TECR Bezirgânlık etmek, ticaret yapmak

TECRÎ (Cereyan

dan) Cereyan ediyor, akıyor, gidiyor

TECRİ´ (Cer

den) Yudum yudum içirme

TECRİB Tecrübe etme, deneme

TECRİBE (Bak: Tecrübe)
TECRİD Açıkta bırakmak

* Yalnız başına bırakmak

Tek başına hapsetmek

* Dünya alâkalarını kalpten çıkarıp Allah´a (C

C

) yönelmek

* Edb: Bir şairin kendini mücerred bir şahıs, yâni ayrı bir adam farzederek ona hitabetmesi

* Soyma, soyulma

TECRİDEN Tecrid ederek

Tek olarak

* Mücerred (soyut) olarak

Tekliyerek

TECRİH Yaralama

TECRİM Suçlandırma

Cezalandırma

Cürüm isnad etme

* Bir taifeden ayrılıp gitme

TECRİR Çekmek

TECRİS Sağlam fikirli etmek

TECRÜBE (Tecribe) Deneme, sınama

* Görmüş, geçirmişlik

* Anlamak için yapılan iş

İmtihan

* İlmi bir gerçeği göstermek için yapılan deneme

Deney

TECRÜBÎ Tecrübeye ait

Tecrübeyle ilgili

TECSİM Diz üstüne veya göğüs üstüne çökmek

TECSİM (Cisim

den) Vücudlu gösterilme

Cisimlendirme

Vücud gösterme

TECSİMÂT (Tecsim

C

) Vücutlu göstermeler, cisimlendirmeler

TECSİS Kireç karıştırmak

* Kireçle sıvamak

* Binayı kireçle yapmak

TECŞİM İncitmek

* Teklif etmek

TECVİ´ (Cu

dan) Acıktırma

TECVİD (Cevdet

den) Bir şeyi güzel yapma

Süsleme

* Kur´an-ı Kerim´i usulüne uygun olarak okuma ilmi ve buna dair yazılan kitap

TECVİD-İ HURUF Seslerin mahreçlendirilmesi

Harflerin düzgün olarak telâffuz edilmesi

TECVİD İLMİ Harflerin mahreç ve sıfatlarına uymak suretiyle, Kur´an-ı Kerim´i hatasız okumayı öğreten bir ilimdir

TECVİF (C

: Tecvifât) (Cevf

den) Oyma

Oyuk yapma

* Oyuk yer

TECVİL Seyahat etmek, gezmek

TECVİR (Cevr

den) Zora, sıkıya koyma, cevretme

TECVİZ Câiz görme

İzin verme, cevaz verme

TECYİF Korkma, korkutulma

* Vurmak

* Murdar etmek, pisletmek

TECYİŞ Askerleri dizmek

TECZİE (Cüz´

den) Kısım kısım ayırma, doğrama, ufaltma, bölme

TECZİM (Kol, kanat gibi şeyleri) kesme

TECZİR (Cezr

den) Mat: Kare kökünü alma

TECZİYE Cezalandırma

* Parça parça ayırmak

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEDABİR (Tedbir

C

) Tedbirler, çareler

TEDABÜR Kesişmek

TEDAFÜ´ Birbirini def etme

* Müdafaa etme

* İtişme kakışma

TEDAFÜÎ Kendini müdafaa etme ve koruma ile alâkalı

TEDAHRUC Yuvarlanma

TEDAHÜK Karşılıklı gülüşme

TEDAHÜL İç içe olmak

Birbiri içine girmek

* Yığılıp kalmak

Birikmek

Karışmak

* Bir taksidi ödemeden ötekinin gelmesi

Ödemede gecikmek

TEDAÎ Birbirini bir iş için davet etmek

* Yıkılıp harap olmak

* Bir şeyi hatıra getirmek

Bir şeyin başka bir şeyi hatıra getirmesi

Çağrışım

TEDAÎ-İ EFKÂR Bir fikrin veya şeyin başka bir fikri veya şeyi hatıra getirmesi

TEDARRU´ Cübbe veya zırh giymek

TEDARUB (Darb

dan) Vuruşma, dövüşme

TEDARÜ´ Def´edişmek, birbirini kovmak

TEDARÜK (Tedârik) Ele geçirmek

Edinmek

Hazırlamak

* Araştırıp bulmak

* Ardı ardına erişip katılmak ve tevâli etmek

TEDARÜS Okuma, yazma

TEDAÜL Gizlenme, sinme

Zâyi olma

Saklanma

* Küçülme

Büzülme

TEDAÜM Kalabalık, izdiham

TEDAVİ İlâç verme

İyileşmesi için bakma

* Hastalığı iyi etme tarzı

TEDAVİR (Tedvir

C

) Tedvirler

Çâreler

Yollar

Dolaşmalar

TEDAVÜL Elden ele dolaşma

* Kullanma

* Sürüm

* Geçerlilik

TEDAVÜR Sıra ile yapmak, bir şeyi karşılıklı yapmak

TEDAYÜN Borç edişmek

TEDBİB Yumuşak etmek

* Sür´atle gitmek, hızla gitmek

TEDBİC Rükuda başı çok eğme

TEDBİH Muti etmek, itaat ettirmek, boyun eğdirmek

TEDBİH Rükuda başını çok aşağı eğmek

TEDBİR Bir şeyi te´min edecek veya def´ edecek yol

* Cenab-ı Hakk´ın Hakîm ismine uygun hareket, riayet

* Bir şeyde muvaffakiyet için lâzım gelen hazırlık

TEDCİC Gökyüzünün bulutlu olması

* Silâh kuşandırmak

TEDEBBÜR Bir şeyin sonunu düşünmek, tefekkür etmek

Müdebbir olmak, tedbirli olmak

* Arkasını dönmek

TEDECCÜC Silâhlanmak

TEDEFFUK Suyun fışkırması

Atılmak

* Dökülmek

TEDEFFÜN (Defn

den) Gömülme, defnolunma

TEDEHDÜH Dönmek

TEDEHHİ Dâhileşme

Dehâ eseri gösterme

TEDEHHÜN (Dehn

den) Yağ sürünme, yağlanma

TEDEHHÜŞ Dehşete düşme

Korkma

Yılma

Ürperme

TEDEHRÜC Yuvarlanmak

TEDEKDÜK Taşlıkta ve kum arasında olmak

* Dağ, yerinden ayrılıp pâre pâre olmak

* Zelzele olup yerin deprenmesi

TEDEKKÜL Kendini büyük görmek, tekebbürlenmek

TEDELDÜL Kımıldamak

TEDELLİ (C

: Tedelliyât) Tevazu gösterme

* Nazlanma

* Aşağıya inme

* Eğilme

TEDELLİYÂT (Tedelli

C

) Nazlanmalar

* Eğilmeler

* Tevâzu göstermeler

TEDELLÜK Sürtme

Oğma

TEDELLÜL Nazlanma

TEDELLÜS Gizlenme, ihtifâ etme

TEDE´LÜB Kimse görmeden gitmek

TEDEMDÜM Helâk olmak

TEDEMMU´ (Dem

´ den) Gözün yaşarması

TEDEMMÜL Toprağa gübre dökme

Toprağı gübreleme

TEDENNİ Aşağı düşme

Aşağı inme

* Daha kötü bir derekeye düşme

Tenezzül etme

Maddi ve mânevi gerileme

Terakkinin zıddı

TEDENNİYÂT (Tedenni

C

) Gerilemeler, tedenniler, aşağılamalar

TEDENNÜ´ Yakın olmak

TEDENNÜK Dikkatle bakmak

* Ayırtmak

* Su dökülmek

TEDENNÜS Pislenme, kirlenme

TEDENNÜS-İ CÂME Elbisenin kirlenmesi

TEDERDÜR Katı deprenmek

* Gamdan ve korkudan dolayı kendinden geçmek

TEDERRU´ Zırhlanma

Zırh giyme

TEDERRÜ´ Birbirine muhâlefet etmek, birbirine karşı gelmek

TEDERRÜB Alışma, ülfet peydâ etmek

TEDERRÜC (Derece

den) Derece derece, adım adım ilerleme

* Dürrâce benzer bir kuş

TEDERRÜN Bir organın, bir uzvun şişmesi

TEDERRÜS (C

: Tederrüsât) Ders alma, okuyup öğrenme

TEDERRÜSÂT (Tederrüs

C

) Ders almalar

Okuyup öğrenmeler

TEDESSÜR Elbise giyme

Elbiseye bürünme

* Erkek hayvanın dişisine binmesi

* Kişinin sıçrayıp atına binmesi

TEDEYYÜM Yağmurun sert yağması

TEDEYYÜN Dinini sakınmak

* (Deyn

den) Borçlanma

Borca girme

TEDFİK Dökmek

TEDFİN (Defn

den) Gömme, defnetme

* Örtme, gizleme

TEDHİN (Duhan

dan) Dumanlama, tütsüleme

TEDHİN (Dühn

den) Güzel kokulu yağ sürme

Yağlamak

TEDHİŞ Korkutma

Dehşete düşürme

Ürkütme

TEDHİŞ-İ EZHÂN Zihinlerde heyecan meydana getirme

TE´DİB Edeblendirme

Terbiye verme

* Haddini bildirme

TE´DİBAT (Te´dib

C

) Edeplendirmeler, terbiye etmeler

TE´DİBEN Te´dib suretiyle, te´dib için

Haddini bildirmek için

TEDİRGİN Huzursuz, rahatsız

TE´DİYAT (Te´diye

C

) Ödemeler

TE´DİYE (C

: Te´diyat) Eda etmek

* Ödenmiş para

Verilmiş borç

* Borcunu vermek

TE´DİYE-İ DEYN Borç ödeme

Borcunu verme

TEDKİK Hakikatı anlamak ve meydana çıkarmak için inceden inceye araştırma

TEDKİKAT (Tedkik

C

) Tedkikler

Araştırmalar

İncelemeler

TEDKİKAT-I AMİKA Çok inceden ve derinden yapılan tetkik

TEDLİK Sürme

TEDLİS Sattığı şeyin ayıbını müşteriden gizlemek

* Fık: Hadisi ilk nakledenin ismini gizlemek

Hadisi başkasına isnâd eylemek

TEDLİS Yumuşatmak

Bir şeyi mülâyim ve kaygan yapmak

* İnciyi şeffaf etmek

TEDLİYE Sarkıtmak

Yukarıdan aşağıya bırakma

* Şaşırma, dehşete düşme

* Delil ve vesika hazırlama

* (Akıl) gitmek

* Ahmak etmek, salaklaştırmak

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEDMİ´ Göz yaşı dökmek

TEDMİC Bir şeyi başka bir şeyin içine yerleştirme

* Arkasını eğmek

TEDMİN Yığıp toplamak

* İhâta edip kaplamak

* Lâzım olmak, icab etmek

TEDMİR Yok etmek

Mahvetmek

Tepelemek

Perişan etmek

TEDMİS Örtmek, gizlemek

TEDMİS Yumuşak etmek, yumuşatmak

TEDMİYE Vurup kanatmak

TEDNİH Zayıf görüş

* Oturmak, ikamet etmek, mukim olmak

TEDNİK Yakın olmak

TEDNİR Ruşen etmek, nurlandırmak, parlatmak

TEDNİS (C

: Tednisât) Kirletme, kirletilme

TEDRİ´ Zırh giydirme

TEDRİ-İ CÜYUŞ Askerlere zırh giydirme

TEDRİC Azar azar, derece derece ilerlemek

Birisini bir şeye yavaş yavaş vardırmak

* Sıkıştırmak suretiyle çok güçsüz hâle koymak

* Edb: İfadenin derece derece yükselmesi veya alçalması

(Bak: Tensik)
TEDRİC-İ HÂBİT Edb: İfadenin alçalması

Bir şeyi tarif ederken vasıf bakımından yukarıdan başlayıp aşağıya inmek

Bunun aksini yapmağa da Tedric-i sâid denir

TEDRİCÂT (Tedric

C

) Tedricler

TEDRİCEN Yavaş yavaş, azar azar, derece derece

TEDRİCÎ (Tedriciyye) Yavaş yavaş olan, derece derece yapılan

TEDRİS Okutmak

Öğretmek

Ders vermek

TEDRİSÂT (Tedris

C

) Tedrisler

Ders vermeler

TEDRİSÂT-I ÂLİYE Yüksek öğretim

TEDRİSÂT-I İBTİDÂİYE İlk öğretim

TEDSİM Yağlı ve uyuz etmek

TEDSİR Kuşun yuvasını düzenlemesi veya düzeltmesi

TEDSİYE Baştan çıkarma, azdırma

* Gizlemek

TEDVİH Şehirler gezmek

TEDVİM Teskin etmek, sâkinleştirmek

* Kuşun, uçarken dönüp deverân etmesi

* Dili ağızda döndürmek

* Tatmak

TEDVİN Bir araya toplayarak tertipleme

* Edb: Aynı mevzuya ait bahisleri, çalışmaları bir araya getirip kitap hâline getirme

TEDVİR Devrettirmek, döndürmek

Çevirmek

* İdare etmek, yönetmek

* Daire şekline sokmak

* Edb: Bir mısradaki kelimelerin yerini değiştirmekle veznin ve mânanın bozulmamasıdır

* Kur´an-ı Kerim kıraatında: Tahkik ile hadr ortasında bir okuma usulüdür

Her iki yönde meşru mübalâğayı bırakıp orta yolu tercih ederek okumaktır

TEDVİR-ÜL MENZİL Menzilleri çevirmek, döndürmek, idare etmek

* Ev idaresi

TEDVİYE (Devâ

dan) İlâç verme

* Kuş kanadının fısıltısı

TEEBBEL İmtina´ etmek, yapmamak, çekinmek

TEEBBİ İnkâr etmek

* (Ebb

den) Bir kimseyi baba kabul etme

Baba edinme

TEEBBÜD Ürküp çekinme

* Evlenmeme, bekâr kalma

TEEBBÜH Kibirlenme, böbürlenme, gururlanma

* Alicenaplık ve göztokluğu ile bir şeyden vazgeçme

TEEBBÜN İzine uyma

Tâbi olma, birinin yolundan gitme

TEEBBÜS Mütegayyer olmak, rengi değişmek

TEEBBÜT Koltuklamak

TEECCÜC Tutuşma, alevlenme

TEECCÜL Belli bir vakte kadar müddet isteme

* Sığır ve geyik gibi hayvanların sürü sürü olmaları

TEECCÜM Öfkelenme

TEEDDİ Yetiştirmek

TEEDDÜB Edebli olma

Utanma

Çekinme

Edebini takınma

TEEDDÜBÂT (Teeddüb

C

) Edeblenmeler, çekinmeler, utanmalar

TEEDDÜBEN Edebli davranarak

Edeb ve terbiye kaidelerine uyarak

Edebi icabı olarak

TEEFFÜF (C

: Teeffüfât) Oflama

Of çekme

TEEHHİ Birini kardeş edinme

TEEHHÜB Hazırlanmak

TEEHHÜL Evlenme

* Ülfet ve ünsiyet eyleme

Ehlileşme

TEEHHÜR Gecikme

Sonraya kalma

Geriye kalma

TEEKK Çukur kazmak

TEEKKÜD (Ekd

den) Kuvvet bulma

Sağlamlaşma

TEEKKÜL (Ekl

den) Yaranın, oyulup açılması

* Yenme, eklolunma

TEELLİ Yemin etmek

TEELLUK Yıldıramak, parlamak

TEELLÜB Cem´olmak, toplanmak

* Dağ keçisinin erkeği

TEELLÜF Alışma

Hoş geçinme

* Barışma

* Huylanma

* Birikme

TEELLÜFÂT (Teellüf

C

) Hoş geçinmeler, alışmalar

Bağdaşmalar

TEELLÜH Kulluk ve ibadet etmek

* Tazarru´ etmek, yalvarmak

TEELLÜM Elem duyma

Kederlenme

Tasalanma

TEELLÜMÂT Elemler, kederler, tasalanmalar

TEEMMEL Düşün, dikkat et, incele (mânasına emirdir)

TEEMMİ (Emet

den) Cariye edinme

* Dadı satın almak

TEEMMÜL İyice, etraflıca düşünmek

Derin derin düşünmek

(Evet, aklı bozulmayan bir şahıs, teemmülü neticesinde anlar ki: Meselâ: Bal arısını pek çok şeylere fihriste yapan ve kitab-ı kâinatın ekser mesâilini insanın mahiyetinde yazan ve incir nüvesinde incir ağacının proğramını derceden ve insanın kalbini binlerce âlemlere örnek ve pencere yapan ve beşerin kuvve-i hafızasında tarih-i hayatını taallukatiyle beraber yazan ancak ve ancak her şeyi yaratan Hâlık olabilir

Ve böyle bir tasarruf, yalnız ve yalnız Rabb-ül Âlemine mahsus bir hâtemdir

M

N

)
TEEMMÜLÎ Düşünerek söylenen veya yazılan

Teemmüle ait ve müteallik

(Bak: Tefekkür)
TEEMMÜM Kasdetmek

* (Ümm

den) Ana edinme

Birini anne kabul etme

TEEMMÜR (Emr

den) Amirlik taslama

TEENNİ İhtiyatlı ve akıllıca davranma

Bir işte acele etmeyip bir düşünce dairesinde hareket etme

(Teude de denir)
TEENNİ-İ HİKMET Hikmetin yavaş yavaş ve akıllıca gibi, en faydalı şekilde zuhuru

(Nasılki bir ekmeğin vücudu; tarla, harman, değirmen, fırına terettüb eder

Öyle de, tertib-i eşyada bir teenni-i hikmet var

Hırs sebebiyle teenniyle hareket etmediği için o tertib-i eşyadaki manevi basamakları mürâat etmez

Ya atlar düşer ve yahut bir basamağı noksan bırakır; maksada çıkamaz

M

)
TEENNUK Nazarında ve fikrinde dikkatli olmak

İttikan

Eşyanın hikmetli, kusursuz ve pürüzsüz yapılışı

TEENNÜS (Üns

den) Müennes olma

* Kadınlaşma

Kadın gibi hareketlerde bulunma

TEERRÜB Ululanmak, büyülenmek

* Kendini zeki göstermeğe çalışmak

TEESSİ Sabır gösterme

Teselli bulup sabretme

Avutma

TEESSÜF Eseflenmek

Kederlenmek

* Beğenmemek ve râzı olmadığını ifade etmek

TEESSÜL Sermaye edinmek

* Cem´etmek, toplamak

TEESSÜM (İsm

den) Günahtan sakınma

TEESSÜN Mütegayyer olmak, rengi ve tadı değişmek

TEESSÜR İşten alıkoyma

Oyalandırma

TEESSÜR Kederli ve üzüntülü olarak içlenmek

Üzülmek

* Te´sir altında kalmak

* Kederlenmek

TEESSÜRÂT Üzüntüler

Teessürler

TEESSÜR-BAHŞ f

Hüzün veren, keder veren, tasaya düşüren

TEESSÜS Temelleşmek

Yerleşmek

Kurulmak

Teşekkül

TEETTİ Asan olmak, kolaylaşmak

* Beklemek, gözlemek

TEEVVİ (İvâ

dan) Bir yerde yerleşme, yurt edinme

Oturacak yer edinme

TEEVVÜD Eğrilme, bükülme

İki kat olma

TEEVVÜH (C

: Teevvühât) İnleme, figân etme

TEEVVÜL Mânâsı başka olma

Başka anlama gelme

TEEYYÜD Kuvvetlenme

Kuvvet ve metânet bulma

Te´yid olunma

TEEZZİ İncitme

TEEZZÜB Her yönden rüzgârın esmesi

TEEZZÜR Örtünme, bürünme

Tesettür

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEF f

Buhar

* Sıcaklık, hararet

TEFA´ Hiddet ve gadap etmek, öfkelenmek, kızmak

TEFADDUL Faziletlilik iddiasında bulunmak

Üstünlük taslamak

* Bir kimseyi inâyet, ihsan ve kerem ile memnun etmek

TEFADİ Bir kimseye "Sana ben feda olayım" demek

* Feda etmek

TEFAFİH (Tuffâh

C

) Elmalar

TEFAHE Horluk, hakirlik

* Tatsızlık

TEFAHHUC Oturduktan sonra ayaklarını ayırmak

TEFAHHUL Aygırlanmak

TEFAHHUM Kömürleşme

Kömür hâline gelme

TEFAHHUR (C

: Tefahhurât) (Fahr

dan) Övünme, fahirlenme

TEFAHHUS Bir şeyin, bir mes´elenin iç yüzünü dikkatle araştırma

TEFAHHUSÂT (Tefahhus

C

) İnceden inceye araştırmalar

TEFAHHUŞ Fuhşa düşmek, fâhişe olmak

Ahlâksız olmak

* Çirkin sözler söylemek

TEFAHUR Fahirlenmek

İftihar etmek

Kendini iyi görüp, kusurdan gaflet etmek

TEFAHUŞ Birbirine çirkin sözler söylemek

TEFAKKUD (C

: Tefakkudât) Arayıp sorma

Sorup soruşturma

TEFAKKUH Gül gibi açılma

TEFAKKUR (Fakr

dan) Fakirleşme

Fukaralaşma

TEFAKUM İş büyüyüp güçleşme

TEFAKÜH (Fâkihe

den) Birbirlerine karşılıklı yemiş atma

* Mc: Şakalaşma

TEFANİ Birbirinde fâni olmak

Arkadaşının iyi ahlâkıyla sevinmek

Arkadaşının, kardeşinin meziyyet ve hissiyatı ile fikren yaşamak

TEFARİC (Tefric

C

) Yırtmalar, genişletmeler

* Ferah vermeler

* Korkaklar, zaifler, yüreksizler

* (Tifrac

C

) Yırtmaçlar, aralıklar

TEFARİK Müteferrik olanlar

Tefrikalar

Ayırma ve seçmeler

* Taksitler

Ufak tefek şeyler

Ayrıca şeyler

* Küçük hediyelik eşya

TEFARİK-UL ASÂ Bir atasözüdür

Bu darb-ı mesel hakkında meşhur Kamus Tercümesi´nde hülâsaten şu mâlumat var: "Arab´dan fakir bir kadının zaif ve gayet huysuz bir oğlu varmış

Yaptığı müteaddit kavgalarda meselâ bir defasında burnunu, bir defasında kulağını, bir defasında dudaklarını kesmişler

Her bir defasında da annesi çocuğunun kesilen azalarına bedelen diyet alarak zenginleşti

Bu sebeple oğluna: "Sen tefarik-ul-asâdan daha faydalısın

" Zira o, asâ ki, bir cins ağaç olup, parçalandıkça her bir parçasından yine faydalı şeyler yapılırdı

Onun gibi oğlunun da vücud parçaları daha faydalı oldu

Yani, bir (şey) olmakla beraber, muhtelif fayda cihetleri bulunan şeyler için mecazen bu tabir kullanılır

TEFARÜT Müsabaka etmek, yarışmak

TEFASİL (Tafsil

C

) Tafsiller, ayrıntılar

TEFASİL (Tefsir

C

) Tefsirler, Kur´an-ı Kerim´in mânasını anlatan kitaplar

TEFASSUM Kırılma

Kesilme

TEFASUH Fasahatle söyleme

TEFATTUN Tefehhüm

Sür´atle anlama, idrak etme

* Ufalanma

TEFATTUR Yarılma

TEFATUH Muhakeme olmak

* Bir nesneye başlamak

TEFATÜ´ Muhakeme etmek

TEFAÜL Fal tutmak

TEFAVÜD Birbirinden faydalanma, yararlanma

TEFAVÜT Farklılık

İki şey arasındaki fark

Uygunsuzluk

Tehâlüf

TEFAZUL (C

: Tefâzulât) Mikdar fazlası, fark

* Meziyet ve fazilet yarışına çıkma

TEFAZZUL Üstünlük taslama, fazilet satma

* Bağışlama, iyilik

TEFCİ´ (C

: Tefciât) Canını yakma, acıtıp ağrıtma

Dertli kılma

TEFCİR Yerden su kaynatıp akıtma

* Drenaj, oluk vs

gibi su yolları yaparak, bir yerde birikmiş olan suları akıtma işi

* Yarmak

TEFCİYE Yemeğin içine nohut, buğday, pirinç, maydanoz ve bunlara benzer şeyler koymak

(Bu konulan şeylere "ebazir" derler

)
TEFDİM İbrik ağzına süzgeç koymak

TEFDİYE Canını başkası uğruna feda etme

TEFEB Helâk olmak, mahvolmak

TEFECCU´ Canı yanma, acıma

Kaygılı olma, dertli olma

* Belâ ânında hüzünlü olma

TEFECCÜR (Fecr

den) (C

: Tefeccürât) Yerden su kaynayıp akma

* Tan yeri ağarma

* Çatlama, yarılma

TEFECİ t

El altından yüksek faizle para veren kimse

TEFEHHUZ Tâzim, hürmet

TEFEHHÜM Farkına varmak

İdrâk eylemek

* Yavaş yavaş anlamak

Tekellüfle anlamak

TEFEHHÜMÂT (Tefehhüm

C

) Farkına varmalar, yavaş yavaş anlamalar

TEFEKKU´ Yarılmak

TEFEKKUH Fıkıh ilmini tahsil etmek

(Bak: Fıkıh)
TEFEKKÜH Yemiş toplayıp vermek

Meyvedar olmak

Meyvelenmek

* Pişman olmak

* Pek hoşlanıp hayrette kalmak

TEFEKKÜK Zincir halkası gibi birbirinden ayrılma

TEFEKKÜN Pişman olmak

* Taaccüb etmek, hayrette kalmak, şaşırmak

TEFEKKÜR Fikretmek

Düşünmek

Fikri harekete getirmek

(Tefekkür, gafleti izale eder

Dikkat, teemmül; evham zulümâtını dağıtıyor

Lâkin nefsinde, bâtınında, hususi ahvâlinde tefekkür ettiğin zaman derinden derine tafsilât ile tetkikat yap

Fakat afâkî, haricî, umumî ahvalâta teemmül ettiğin vakit sathî, icmalî düşün, tafsilâta geçme

Çünkü icmalde, fezlekede olan kıymet ve güzellik, tafsilâtında yoktur

Hem de âfâkî tefekkür, dipsiz denize benziyor; sahili yoktur

İçine dalma boğulursun

Arkadaş! Nefsî tefekkürde tafsilâtlı, âfâkî tefekkürde ise icmâlî yaparsan, vahdete takarrüb edersin

Aksini yaptığın takdirde kesret fikrini dağıtır

Evham seni havalandırır

Enaniyetin kalınlaşır

Gafletin kuvvet bulur, tabiata kalbeder

İşte dalâlete îsal eden kesret yolu budur

M

N

)"Bir saat tefekkür, bir sene nâfile ibadetten hayırlıdır" (Hadis-i şerif meâli) (Bak: Ülfet)
TEFEL Guslü ve temizliği terk etmekle vücudun kokması

TEFELLUK Yarılma, çatlama

TEFELLÜC Felç olma, felce uğrama

* Yarılıp çatlama

TEFELLÜL (Kılıç) gedik olmak, yaralanmak

Rahnedar olmak

TEFELLÜS İflâs etme

TEFELLÜT Halâs olmak, kurtulmak

* Aniden bağından boşanmak

TEFELSÜF Feylesoflaşmak

TEFENNÜN Fen öğrenmek

* Çok şeyler bilmek

* Türlü türlü olmak

* Bir fende maharet sahibi olmak

TEFENNÜN-İ Fİ-L İBÂRE Bir defa söylenilmiş olan bir sözü ikinci defa söylemek icabederse, o aynı kelimeyi tekrarlamamak için başka kelime veya sözle aynı mânâyı ifade etme san´atı

TEFERKU´ Parmak öttürmek

TEFERRU´ Bir çok kollara ayrılmak

* Bir kimse halkın üzerine havale olmak

* Bir kavmin en şerefli kadını ile evlenmek

* Çatallanıp dal dal olmak

TEFERRUÂT Bir şeyin bütün incelikleri, ayrıntıları

TEFERRUG (Ferâg

dan) Vaz geçme, fârig olma

* Bir işi bitirip kurtulma

* Satın alınan bir mülkün tapusunu kendi üzerine çevirme

TEFERRUH (Ferah

dan) İçi açılma, ferahlanma

TEFERRUK (Fark

dan) Dağılma, ayrılma

TEFERRUC (Ferec

den) Ferahlanmak

İç açılmak

* Gezintiye çıkmak

Seyr

TEFERRÜD (Ferd

den) Tek ve yalnız kalma

Herkesten ayrılma

* Eşsiz, emsâlsiz ve benzersiz olma

* Kendi başına olma

TEFERRÜS Ferasetle bir şeyi kestirmek

Bir şeyi dikkat ve teemmül ederek isabetli olarak idrak etmek, anlamak

* Zannetmek

TEFERRÜŞ (Ferş

den) Yayılma, serilme

TEFERRÜZ (İfrâz

dan) Ayrılma

TEFER´UN Firavunlaşma

Zâlimlik etme, zulüm yapma

* Çok fazla kibirlenme

TEFES Kir, pislik

* Menâsik-i Hacta bıyık ve tırnak kesmek, baş ve kaş yolmak

TEFESSUD Akmak

TEFESSUH Fasih olma

Anlaşılması kolay olma

TEFESSÜH Açılmak

Genişlemek

İnbisat bulmak

* Mecliste çekilip bir adama oturacak yer açmak

TEFESSÜH Alçaklaşmak

Bozulmak

* Çürümek

Kokup dağılmak

* Tâkattan düşmek

TEFEŞŞİ İntişar etmek, dağılmak

* Tecvidde: Harf okunduğu zaman sesin ağız içinde dağılıp uzatılmasına denir

Sin, sad, se, ra, fe, şın, mim, dad harflerine mütefeşşi harfleri denir

TEFEŞŞU´ Galip olmak, yenmek

* Çoğalmak, çok olmak

TEFEŞŞÜ´ Münteşir olmak, yayılmak, intişar etmek

TEFETTÜ´ Rücu etmek, geri dönmek, vazgeçmek

TEFETTÜN Bir kimseyi zorla fitneye atma

TEFETTÜT (Fett

den) Ufalanma, ufak ufak parçalanma

TEFE´ÜL Fal açmak

* Bazı hâdiseleri, tevafukları uğurlu saymak

Meselâ: Bir kitabı rast gele açarak ilk tevafuk eden yeri okuyup ona dikkat ederek onu uğurlu ve esas bir ders sayma gibi

* Olacak şeyi tahmin etmek

(Zıddı: Teşe´üm)(Kur´an ile tefe´üle ve rü´yaya itimada ehl-i hakikat tarafdar değiller

Çünki: Kur´an-ı Hakîm, ehl-i küfrü, kesretle ve şiddetli bir tarzda vuruyor

Tefe´ülde, kâfire ait şiddeti, tefe´ül eden insana çıktığı vakit, yeis veriyor; kalbi müşevveş ediyor

M

)(Beşer idrakinin akibetini kestiremediği mühim işlerde İslâm dini istihare ile tefe´ülü tâlim etmiştir

S

B

M

C: 11 sh: 113)(Ebu Hüreyre´den (R

A

) Resülullah´ın (S

A

M

) : "İslâm´da teşe´üm yoktur, en hayırlısı tefe´üldür" buyurduğunu işittim, dediği rivayet olunmuştur

Mecliste bulunanlar: Tefe´ül nedir Ya Resülallâh! diye sordular

Resül-i Ekrem: Sizden birinizin duyduğu güzel sözdür buyurdu

Teşe´üm, şom tutmak ve hayırsız saymak demektir

Tefe´ül de uğurlu ve hayırlı saymaktır ki dilimizde yom tutmak diye ifade ederiz

Güzel sözle tefe´ül hakkında en güzel misal, Resül-i Ekrem´in Hudeybiyye seferinde Süheyl bin Amr´ın adiyle tefe´ül buyurmasıdır

Hudeybiyye´de Kureyş, müslümanları müşkil bir vaziyete soktuğu sırada Kureyş tarafından muahede akdine mezun bir hey´etin Süheyl bin Amr´ın riyaseti altında gelmekte olduğu duyulunca Resül-i Ekrem uysallık ve yumuşaklık ifade eden (Süheyl) adiyle tefe´ül ederek ashabına: "Artık işiniz kolaylaştı!" buyurmuştur

Güzel sözle tefe´üle dair güzel bir misâl de Arab edip ve şâiri Asmaî, İbn-i Avn´den hikâye ederek vermiştir ve doktora gitmek üzere evinden çıkan bir hastanın: (Sâlim) diye birisinin çağrıldığını duyarak hastalığından kurtulacağına yom tutmasıdır, demiştir

S

B

M

C: 12 Hadis no: 1936)
TEFEVVUK Üstünlük

Fâik ve daha büyük olma

Üstün gelme

TEFEVVÜH (C

: Tefevvühât) (Fevh

den) Söyleme, ağza alma

* Dil uzatma

Münâsebetsiz söz söyleme

TEFEVVÜT Birbirinden eksik olmak

TEFEVVÜZ Bir işi üzerine alma

TEFEYHUK Geniş, bol olmak

* Çok konuşmak

TEFEYYÜZ Feyizlenmek

* İlerlemek

* Bollaşmak

TEFEZZÜR Kaftan giymek

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEFHİM Anlatmak

Bildirmek

TEFHİM-İ MERÂM Merâmını anlatma

TEFHİM Ta´zim

* Bir şeyi kalınlaştırmak

* Tecvidde: Harfi kalın okumaktır

Harflerinin adına Müfahhim denir

Şunlardır: Hı, sad, dad, tı, zı, gayın, kaf, lem, rı, vav, elif

Huruf-u isti´lâda tefhim vâcibdir

TEFHİM Kömürleştirme

TEFHİR Fahirlendirmek, gururlandırmak

* Gâlip olmakla hükmetmek

TEFİE Eğilmek

* Rücu etmek, geri dönmek

TEFİH Hakir, zelil

* Lezzeti olmayan

TE´FİK (C

: Te´fikât) Yalan söyleme

* Yalan ve iftirâ etme

TEF´İL Fal açtırmak

Tefe´ül etmek

TEFİLE Gövdesi kokan kadın

TEFİRE Üst dudağın ortasında olan çukur

TEFKIYE Yarmak

* Göz çıkarmak

TEFKİ´ Parmak öttürmek

TEFKİH (Fıkh

dan) Öğretme, anlatma

* Fıkıh öğretme

TEFKİH Hayrete düşürme

* Hoşlandırma

* Yemiş yedirme

T
TEFKİK Birbirinden ayırmak

* Halâs etmek, kurtarmak

TEFKİR Düşündürme veya düşündürülme

* Endişe etmek

TEFKİR Muhtaç etmek

* Yüksek yeri ağaç dikmek için düzlemek

TEFL Tükürmek

TEFLİC Açmak

TEFLİK Yarmak

TEFLİL Gedik açmak, yarmak

TEFNİD Tekzib etmek, yalanlamak

* Zayıflatmak

* Aciz etmek

* Korkutmak

TEFNİK Nimetlendirmek

* Naz

* Beslemek

TEFNİN Karıştırmak

* Çeşitli yapmak

TEFRİ´ Asıldan, kökten şubelere ayrılma, kısım kısım olma

Ayrılma

Fer´lendirme

TEFRİC Gönül açmak

Gam ve tasa gidermek

TEFRİCE (C: Tefâric) Aralık, yırtmaç

TEFRİD Dünya alâka ve meşguliyetlerinden ayrılıp, ibâdet ve tâatle meşgul olma

TEFRİG (Feragat

dan) Boşaltma

* Azade etme

* Dökme

* Kurtarma

* Zâil ve hâlî eyleme

* Vazgeçirme

TEFRİGÂT Boşaltmalar

TEFRİH Ferahlandırma, gönül açma

TEFRİH Korkusuz kalmak

* Gelişme, filizleme

Yumurtadan çıkmak

TEFRİK Birbirinden ayırmak, seçmek, ayırdetmek, ayrı kılmak

* Korkutmak

TEFRİK Ovdurmak

TEFRİKA Nifak

Ayrılık

Bozuşma

* Bir gazete veya dergide parça parça, bir önceki yazının devamı olarak çıkan uzun yazı

* Fırka fırka olmak

TEFRİR Ürkütmek

Kaçırmak

TEFRİS Acıktırmak

TEFRİS Yırtmak

* Parçalamak

TEFRİŞ Döşeme

Yayma

Yayıp döşeme

* Ev eşyasını düzenleme

TEFRİT Ortalamanın yani vasatın çok altında kalmak, geride kalmak

Normalden aşağı olmak

(İfratın zıddı)
TEFRİZ Farzetmek

TEFSA´ Kesmek

* Eskimek

TEFSİD Fâsid etmek, bozmak

TEFSİDE f

Hararetli, kızgın

TEFSİE Çekmek

Uzatmak

TEFSİK (Fısk

dan) Fısk ve fücura sürükleme

Birisine fâsık, kabahatli, günahkâr demek

TEFSİL Yaramaz ve kem nesne

TEFSİR Mestur, gizli bir şeyi aşikâr etmek

Mânâyı izhâr etmek

* Anladığını anlatmak

Bildiği kadar açıklamak

* Kur´ân-ı Kerim´in mânâsını anlatan kitab

* Ehl-i Hadis ıstılahında Tefsire dâir hadis-i şeriflere Tefsir denilir

(Bak: İctihad)(Tefsir iki kısımdır: Birisi, malûm tefsirlerdir ki, Kur´anın ibaresini ve kelime ve cümlelerinin mânâlarını beyan ve izah ve isbat ederler

İkinci kısım tefsir ise: Kur´anın imanî olan hakikatlerini, kuvvetli hüccetlerle beyan ve isbat ve izah etmektir

Bu kısmın pek çok ehemmiyeti var

Zâhir mâlum tefsirler, bu kısmı bazen mücmel bir tarzda dercediyorlar

Fakat, Risale-i Nur, doğrudan doğruya bu ikinci kısmı esas tutmuş, emsalsiz bir tarzda, muannid feylesofları susturan bir manevî tefsirdir

Ş

)(Risale-i Nur, hükema ve ulemanın mesleğinde gitmeyip Kur´anın bir icaz-ı mânevisiyle her şeyde bir pencere-i mârifet açmış; bir senelik işi bir saatte görür gibi Kur´an´a mahsus bir sırrı anlamıştır ki, bu dehşetli zamanda hadsiz ehl-i inadın hücumlarına karşı mağlub olmayıp galebe etmiş

M

N

)(Kur´an-ı Azimüşşan; bütün zamanlarda gelip geçen nev´-i beşerin tabakalarına, milletlerine ve fertlerine hitaben Arş-ı Alâdan irad edilen İlâhî ve şümullü bir nutuk ve umumi, Rabbanî bir hitabe olduğu gibi; bilinmesi, bir ferdin veya küçük bir cemaatin iktidarından hariç olan ve bilhassa bu zamanda, dünya maddiyatına ait pek çok fenleri ve ilimleri câmidir

Bu itibarla; zamanca, mekânca, ihtisasca daire-i ihatası pek dar olan bir ferdin fehminden ve karihasından çıkan bir tefsir, bihakkın Kur´an-ı Azimüşşan´a tefsir olamaz

Çünkü, Kur´anın hitabına muhatab olan milletlerin, insanların ahval-i ruhiyelerine ve maddiyatlarına, câmi bulunduğu ince fenlere, ilimlere bir ferd, vâkıf ve sahib-i ihtisas olamaz ki, ona göre bir tefsir yapabilsin

Hem bir ferdin mesleği ve meşrebi taassuptan hâli olamaz ki, hakaik-i Kur´aniyeyi görsün, bîtarafane beyan etsin Hem bir ferdin fehminden çıkan bir dâva, kendisine has olup, başkası o dâvanın kabulüne davat edilemez

Meğer ki bir nevi icmanın tasdikine mazhar ola

Binaenaleyh, Kur´anın ince mânalarının ve tefsirlerde dağınık bir surette bulunan mehasinin ve zamanın tecrübesiyle fennin keşfi sayesinde tecelli eden hakikatlerin tesbitiyle, herbiri birkaç fende mütehassıs olmak üzere muhakkıkîn-i ulemadan yüksek bir heyetin tetkikatiyle, tahkikatiyle bir tefsirin yapılması lâzımdır

Nitekim, kanunî hükümlerin tanzim ve ıttıradı, bir ferdin fikrinden değil, yüksek bir heyetin nazar-ı dikkat ve tedkikatından geçmesi lâzımdır ki, umumi bir emniyeti ve cumhur-u nâsın itimadını kazanmak üzere millete karşı bir kefalet-i zımniyye husule gelsin; ve icma-i millet, hücceti elde edebilsin

Evet, Kur´an-ı Azimüşşan´ın müfessiri, yüksek bir deha sahibi ve nâfiz bir içtihada malik ve bir velâyet-i kâmileyi haiz bir zat olmalıdır

Bilhassa bu zamanlarda, bu şartlar, ancak yüksek ve azim bir heyetin tesanüdiyle ve o heyetin telâhuk-u efkârından ve ruhlarının tenasübüyle birbirine yardım etmesinden ve hürriyet-i fikirlerinden ve taassublarından âzâde olarak tam ihlâslarından doğan dâhî bir şahs-ı manevîde bulunur

İşte, Kur´anı, ancak böyle bir şahs-ı mânevi tefsir edebilir

Çünkü, "Cüzde bulunmayan, küllde bulunur

" kaidesine binaen, her fertte bulunmayan bu gibi şartlar, heyette bulunur

İ

) (Bak: Müfessir)
TEFSİRE Hastaların bevlini koyacak şişe

Sidik kabı

TEFTE f

Hararetli, kızgın, kızmış

TEFTİH (C

: Teftihât) (Feth

den) Açmak

* Bırakmak

* Yarmak, yardırmak

* Geğirmek

TEFTİH Hor ve zelil etmek

* Kahretmek

TEFTİK (Fetk

den) Yarma, yarılma

TEFTİK (Fetk

den) Yün, pamuk gibi şeyleri ditmek, tarayıp açmak

TEFTİL (Fetl

den) Fitil yapma

Bükme, eğirme

TEFTİN (Fitne

den) Fitneye düşürme

* Meftun verme

Ayartma

TEFTİR (C

Teftirat) Bıkkınlık verme

Fütur verme

Usandırma

* Zayıf etmek, zayıflatmak

* Naksetmek, eksiltmek

TEFTİS Ufak ufak parçalama

TEFTİŞ Kontrol etmek

İşlerin alâkalı vazifeliler tarafından ele alınıp iyi ve tamam yapılmasına çalışmak

* Sormak

* Ayırmak

TEFTİŞÂT (Teftiş

C

) Teftişler

TEFTİT Parça parça etme, ufalama

TEFTİYE Lâğımcılık yapmak

* Büyüyünceye kadar kızı evden dışarıya çıkarmamak

TEFVİF Bezi alacalı dokutmak

TEFVİH Korkutmak

TEFVİK Tar: Okçulukta, yayın sol el ile yukarıya kaldırılması

* Okun gezini yayın kirişine koymak

TEFVİM Ekmek pişirmek

TEFVİT (Fevt

den) Geçirme, kaçırma

TEFVİT-İ SALÂT Namaz vaktini geçirme veya kaçırma

TEFVİYE Konuşkan olmak

TEFVİZ Birisine bırakma

* İşini Allah´a (C

C

) havâle etme

* Sipariş ve ihâle etme

TEFYİL Bir kimsenin bir kimseye "fikrin zayıf" demesi

TEFYİM Genişletmek

TEFZİ´ Ürkütme

Korkutma

* Hayretle baktırma

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEGABBİ Birisini geri zekâlı sayma

TEGABBÜR (Gubâr

dan) Tozlanma

TEGABİ Bilmez olmak

Ahmaklaşmak

TEGABÜN (Gabn

dan) Karşılıklı aldatma

Aldanma veya aldanmanın zuhuru

TEGABÜN SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 64

suresidir

Medenîdir

TEGADDİ (Bak: Tagaddi)
TEGADDÜB (Gadab

dan) Hiddetlenme, öfkelenme, gazaba gelme, kızma

TEGAFÜL Bilmez görünmek, anlamazlıktan gelmek

Kasden kendisini gafil göstermek

(Farazâ, bazılarının altında büyük fenâlıklar varsa da, hücum edilmemek gerektir

Zira, çok fenalık vardır ki, iyilik perdesi altında kaldıkça ve perde yırtılmadıkça ve ondan tegafül edildikçe mahdut ve mahsur kaldığı gibi, sâhibi de perde-i hicab ve hayâ altında kendisinin ıslahına çalşır

Lâkin vaktâ ki, perde yırtılsa, hayâ atılır

Hücum gösterilse, fenalık fena tevessü´ eder

Münazarât)
TEGALGUL Hoş kokulu şeyler sürünmek

* Zorluk, çetinlik, güçlük

* Bir şeyin, ilmin içine çok dalmak

TEGALLÜB (Bak: Tagallüb)
TEGALLÜF (Gılaf

dan) Kılıflanma

TEGALLÜT (C

: Tegallütât) (Galat

dan) Yanılma

Yanlışa düşme

TEGALÜB Birbirine galebe etmek, birbirine üstün gelmek

TEGAMGUM Sözü düz söylememek

TEGAMMÜD Günahı örtmek

TEGAMMÜR Suyu az içmek

TEGAMÜZ (Gamze

den) (C: Tegamüzât) Birbirine göz ucu ile işâret etme

TEGANNUS Tatsız olmak

TEGANNUC (C

: Tegannücât) (Ganc

dan) Nazlanma

TEGANNÜM Koyunlaşma

Koyun postuna bürünüp kendisini koyun gibi gösterme

TEGARBÜL (Gırbâl

den) Kalburdan geçirme

TEGARGUR Gargara etmek

TEGARRÜB (Gurbet

den) Gurbete çıkma

TEGARRÜD (C

: Tegarrüdât) Kuşun hoş ve nağmeli bir şekilde ötmesi

TEGARRÜR Gururlanma, kibirlenme

* Kaynamak

* Galeyan

TEGASSUN (Gusn

dan) Dalbudak peydâ etme

Dallanma

TEGASSÜL (Gasl

den) Gusletme, yıkanma

TEGAŞMÜR Kahra uğratmak

TEGAŞŞİ (Gışâe

den) Örtünme, bürünme

* (Gaşy

den) Kendinden geçme

TEGAT Birbirini suya daldırmak

TEGAVÜN Cem´olmak, toplanmak

* Kötü işe yardım etmek, şer işe muâvin olmak

TEGAVÜR Birbirini yağmalamak

TEGAVVUT Kazâ-i hâcet etmek

TEGAVVÜL Renk değiştirme

Renkten renge girme

TEGAVVÜR (Gavr

dan) Derine dalma

* Bir şeyin esâsını arama

TEGAYÜB Birkaç kişinin topluca kaybolması

TEGAYÜR Zıt olmak

Uymamak

Başka türlü olmak

TEGAYÜZ (C

: Tegayüzât) Karşılıklı olarak kızışıp öfkelenme

TEGAYYÜM (C

: Tegayyümât) (Gayb

dan) Bulutlanma

TEGAYYÜR Hâlden hâle geçmek, değişmek

* Bozulmak

* Zıt olmak

(Bak: Hâdis)
TEGAYYÜT Büyük def-i hâcet

TEGAYYÜZ (C

: Tegayyüzât) (Gayz

dan) Hiddetlenme, kızma

TEGAYYÜZ Meşeliğe otlaması için davar salmak

* Meşelik içinde yerleşmek

TEGAZGUZ Eksik olmak

TEGAZÜN Hışmetmek, kızmak

TEGAZZÜB (Gazâb

dan) Öfkelenme, hiddetlenme, gazaba gelme, kızma

TEGAZZÜL (C

: Tegazzülât) (Gazel

den) Gazel tarzında şiir yazma

* Gazel söyleme

TEGERG f

Dolu

BÂRÂN Ü TEGERG Yağmur ve dolu

TEGİL f

Sakalları yeni çıkmağa başlayan genç

TEH f

Dip

* Mertebe, kat

TEH-İ ÇÂH Kuyunun dibi

TEHABB Dostluk etme

Muhabbet, sevişme

TEHABBÜB (Bak: Tahabbüb)
TEHABBÜR (Haber

den) Esasını bilme, iyice bilme

TEHABBÜS (Habs

den) Kendini bir yere kapama

Hapsetme

TEHABBÜT (Bak: Tahabbut)
TEHACCUR (Bak: Tahaccür)
TEHACİ (Hecâ

dan) Hicivleşme

* Hicvetme, yerme

TEHACÜM Birbirine hücum etme

* Bir yere istekle, hızlıca toplanmak, üşüşmek

TEHACÜR Birbirinden ayrılmak

* Kesilmek

TEHADDİ (Bak: Tahaddi)
TEHADDÜS (Bak: Tahaddüs)
TEHADU´ Aldanmış gibi görünme

TEHADÜB Kamburlaşma

TEHADÜM Yıkılmak

TEHADÜR Kaynamak

Galeyan

TEHAFÜT Sözü gizlice söyleşmek

TEHAFÜT Düşürmek, düşmek

* Birbirinin üstüne atılmak

Birbirinin ardınca olmak

TEHAKKÜM (Bak: Tahakküm)
TEHALLÜF Uygunsuzluk

* Kafileden geri kalma

* Geride bırakma

TEHALLÜL (Bak: Tahallül)
TEHALÜF (Half

dan) Hâkimin her iki tarafa da yemin ettirmesi

TEHALÜF Birbirine zıt olmak

Birbirine muhalif olmak, uymamak

TEHALÜK (C

: Tehâlükât) (Helâk

dan) İstekle atılma

Tehlikeye aldırış etmeden, birbirini çiğneyecek gibi koşuşma

TEHAMİ (C

: Tehâmiyât) Kendini sakınma, korunma

* Avukatlık etme

TEHAMUK (Humk

dan) Kendini ahmak gösterme

TEHANNÜN Çok arzu ve istek göstermek

* Göreceği gelmek

Özlemek

TEHARRUB Ağaç kurdunun ağacı kemirerek oyması

TEHARRÜK Hareketlenmek, kımıldamak

Hareket etmek

TEHARÜC Çıkışmak

* Tevzi etmek, dağıtmak

* Fık: Ortakların bir kısmı akar (para getiren mülk), bir kısmı arazi, bazısı da para üzerine yaptıkları anlaşma

TEHARÜM (Herm

den) Genç olduğu hâlde, kendini ihtiyar gösterme

Yaşlı gibi görünme

TEHARÜŞ Hırıldaşıp dalaşma

TEHASSÜB Yastığa dayanma

TEHASSÜR (Bak: Tahassür)
TEHASSÜS (Bak: Tahassüs)
TEHASÜD (Hased

den) Hasetleşme

TEHASÜM Muhâsama etme, düşmanlık etme

TEHAŞİ (Haşy

dan) Korkup çekinme, sakınma

TEHAŞÜN Haşin davranma

Zorluk gösterme

Sert muamelede bulunma

TEHATİH Bâtıl, boş ve abes sözler

* Tamamlanmamış söz

TEHATTUF Kapmak

TEHATTÜM Pek lüzumlu ve vâcib olmak

Vücub derecesinde bulunmak

TEHATU´ Hatâ etmek, kabahat işlemek

TEHATUB (Hatb

dan) Hitablaşma

Karşılıklı birbirine hitab etme

TEHAVİL Muhtelif renkler, çeşitli renkler

TEHAVÜN Mühimsememek, ehemmiyet vermemek, ağır davranmak

Aldırış etmemek

* İstihkar, horlama, hakir görme

TEHAVVÜL (Bak: Tahavvül)
TEHAYÜC Kandırmak

TEHAYÜT Toplanıp gelmek

TEHAYYÜZ (Bak: Tahayyüz)
TE´HAZ Tekrar almak

TEHAZÜL Muhârebeden kaçıp geri dönme

TEHBİL : "Baban seni ölmüş diye ağladı" demek

TEHCİD Uyutmak

TEHCİN Dedikodu yapma

* Müstehcen ve edeb dışı sayma

TEHCİR Yurdundan çıkarma, hicret ettirme, sürme

* Öğle vakti bir yere gitme

TEHCİYE Heceleme

TEHDİB Saçak yapmak

TEHDİD Göz dağı verme, birisini korkutma

Korkutulma

TEHDİD-ÂMİZ f

Tehditle karışık, tehdit eder surette

TEHDİDÂT (Tehdid

C

) Korkutmalar, göz dağı vermeler

TEHDİDEN Korkutarak, tehdit ederek

TEHDİDKÂRÂNE f

Tehdid edenlere yakışır şekilde

Tehdid edercesine

TEHDİL (Budak) aşağı eğilmek

* (Dudak) aşağı sarkmak

TEHDİM (Hedm

den) Yıkma

TEHDİN Çocuğu güzel sözlerle susturup avutma

Yalandan yüze gülüp medhetme

* Teskin etmek

TEHDİR Hastalıklı devenin bağırması

* Sözü boğaz içinden söylemek

TEHDİYE Hediye verme, bağışlama

TEHECCİ (Hecâ

dan) Heceleme

TEHECCÜD Gece uyanıp namaz kılmak

Gece namazı

(Bu namaz, nâfile namazların en çok sevablısıdır

)
TEHECCÜM Hücum etme

Saldırma

* Acele gitme

TEHECCÜR Ayrılmak

* Zuhr vaktinde seyretmek

TEHECHÜC Uzaklaşmak

Irak olmak

TEHEDDİ Doğru yola girme

Hidayetlenme

TEHEDDÜB Saçaklanmak

TEHEDDÜL Sarkma, sölpüme

TEHEDDÜM (C

: Teheddümât) Yıkılma

TEHEKKU´ Teveccüh etmek, yönelmek

TEHEKKÜM İstihza

* Tevbih

Şiddetle azarlama

Görünüşte ciddi, hakikatta alaydan ibaret olan eğlenme

* Edb: Tarizin tesirli olan kısmı

TEHEKKÜMÂT (Tehekküm

C

) Ciddi tavır takınarak eğlenmeler

TEHEKKÜMEN Alay için, tehekküm suretiyle

TEHEKKÜR Taaccüb etmek, hayrette kalmak, şaşırmak

TEHELHÜL Fileli olmak

Bir elbisenin delikli delikli olması

TEHELLU´ Haris olmak, hırslı olmak

TEHELLÜL Sevinme, açık yüzlü olma

Yüzü gülme

Beşâretten yüzdeki parlama eseri

TEHELLÜS Zayıflamak

TEHEMMU´ Seyelân etmek, akmak

TEHEMTEN f

İri vücutlu, boylu boslu yiğit

TEHENDÜM Kapanmak

TEHENNÜ´ Sinmek

* Alışmak

TEHESHÜS Gizli ses

TEHESSÜM Kesilmek

TEHEŞŞÜM Münkesir olmak, kırılmak

TEHETTÜK (C

: Tehettükât) (Hetk

den) Yırtılma

* Utanmazlık ve hayâsızlıkta aşırı derecede olma

TEHEVVU´ Kusma

İstifrağ etme

TEHEVVÜD Tevbe

Sâlih amel

* Yahudi olmak

TEHEVVÜK Tenbel olmak

TEHEVVÜL Korkunç hâle gelme

* Birisinin malına göz koyma

TEHEVVÜM Hafif uyku

TEHEVVÜN Hakir kılınma

Horlanma

Hakaret görme

Aşağılanma

TEHEVVÜR Korkusuzlukla düşünmeden hareket etmek

Sonunu düşünmeden birden bire karar vermek

* Kuvve-i gadabiyenin ifrat mertebesi; maddi mânevi hiçbir şeyden korkmamak hâleti

TEHEVVÜS Heveslenmek

* Yumuşak yerde ağır ağır yürümek

TEHEYYÜ Hazırlanma, nizamlanma

TEHEYYÜB (Heybet

den) Korkma

Korkutma

TEHEYYÜC Heyecanlanma

Coşma

Deprenme

Harekete gelme

TEHEYYÜCÂT (Teheyyüc

C

) Coşup heyecanlanmalar

TEHEYYÜF İnceltmek

TEHEYYÜL Lânet etmek

TEHEYYÜM Şaşma, şaşırma

Şaşıp kalma

Hayran olma

* Susuz olma

TEHEYYÜN Asan olmak, kolay olmak

TEHEYYÜZ Kırılmış kemiğin kaynayıp bitişmesi

TEHEYYÜZ Perâkende olmak, dağılmak

TEHEZZUK Bir yerde karar etmeyip çalkanmak

TEHEZZUM Zulmetmek

TEHEZZÜ´ Maskaraya almak

TEHEZZÜC Nağmeli ses çıkarma

Terâne-perdâzlık etme, makamla şarkı söyleme

TEHEZZÜL Bıkkın olmak

TEHEZZÜM Eliyle bir nesneyi kırmak

TEHEZZÜZ Hafif titreme, deprenme, ihtizâz

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TE´HIYE Hayvana yatacak ahır yapmak

* Birbirine kardeş olmak

TEHİ Boş, avare kalmak, hâlî

Eli boş

TEHİDEST Eli boş

Züğürt

TE´HİL Misafire "hoş geldiniz" demek olan ehlen ve sehlen cümlesini söylemek

* Ehliyetli kılmak

* Ürkekliğini gidermek

Alıştırmak

* Lâyık ve müstehak görmek

TEHİM (Töhmet

den) Suçlu, kabahatlı

TEHİMİYAN f

İçi boş

TE´HİR Geciktirme

Sonraya bırakma

TE´HİRÂT (Te´hir

C

) Tehirler, geciktirmeler, sonraya bırakmalar

TEHİYYE (Tahiyye) Selâm vermek

Hayır duâ etmek

* Hazır ve âmâde kılmak

(Bak: Tahiyye)
TEHLİB Atın kuyruğunun kılını kesmek

TEHLİK Öldürme

Helâkete düşürme

TEHLİKE (Tehlüke) (Helâk

den) Helâkete sebep olacak hâl

Felâket

TEHLİL İslâmiyetin tevhid akidesini hülâsa eden, ancak bir İlâh bulunduğunu, Onun da ancak ve ancak Allah (C

C

) olduğunu ifade eden "Lâilâhe illâllâh" sözünü tekrar etmek

(Bak: Tevhid)
TEHN Kâim olmak, var ve mevcud olmak

TEHNİD Lâtifeleşmek, şakalaşmak, birbirine lütuf etmek

TEHNİE Tebrik etmek

TEHNİYET Tebrik etme, kutlama

TEHRİB Kaçırma

Kaçırılma

Firar ettirme

TEHRİM Kocaltma

TEHŞİM Zaaf vermek

* Kırmak

TEHTAN Yağmurun ulaştırı yağması

TEHTEHE Ağır söylemek, sert konuşmak

TEHTİK Yırtma

* Nâmusa halel getirme

TEHVİ´ Kusturma veya kusturulma

TEHVİD Yahudileşme

Yahudi edilme

TEHVİL Dehşet göstermek

Korkutma

TEHVİM (C

: Tehvimât) Hafif uyku

TEHVİN (Hevn

den) Kolaylaştırma

* Ucuzlatma

Ucuzlatılma

* Alçaltma

Alçaltılma

* Cevr ve hakaret eylemek

Saymamak

Hakir görmek

TEHVİR Suyu veya diğer sıvıları döktürmek

TEHVİS Yedirmek, yemek yedirmek

TEHVİŞ Karma karışık etme

* Bir yere toplama

TEHVİYE (Hevâ

dan) Havalandırma

TEHYİ´ (Tehyie - Tehiyye) (C

: Tehiyyât) Hazırlama, hazırlanma

TEHYİB (C

: Tehyibât) Heybetli gösterme, heybetli gösterilme

TEHYİC Heyecanlandırma

Coşturma

* Ayağa kaldırma

TEHYİCÂT (Tehyic

C

) Coşturmalar, heyecanlandırmalar

TEHYİE (C

: Tehyiât) Hazırlama, hazırlanma

TEHYİR Suyu döktürmek

TEHZİ´ Kırmak

TEHZİB Islâh etme

* Temizleme

Fazlalığını, pisliğini giderme

TEHZİB-İ AHLÂK Temiz ahlâk sâhibi olmağa çalışmak

Ahlâkını düzeltmek

TEHZİB-İ RUH Ruhunu yükseltmeğe, temizlemeğe çalışmak

TEHZİC (C

: Tehzicât) Makamla şarkı söyleme

TEHZİL (C

: Tehzilât) Zayıflatma

* Alaya alma

Alay şekline sokma

TEHZİZ (C

: Tehzizât) Hafif titreme, hareket ettirme

Deprendirme

TEK f

Koşma, seğirtme

TEKABBEL "Kabul etsin" mânasında söylenir

TEKABBELALLAH Allah kabul etsin (meâlinde duâ)

TEKABBUH (Kubh

dan) Çirkin görme

kötü sayma

TEKABBÜL Kabul etmek

TEKABKUB Bağırsaklarda gazların meydana getirdiği gurultu

TEKABÜL Karşılıklı olma

Bir şeyin karşılığı olma

Yüzleşme

Karşılık olma

Karşılama

* Tezat

TEKADDÜM Geçmiş bulunma

* Öne geçme

İlerleme

* Birine gelmesi muhtemel bir zararın def´i için evvelceden iş´ar ve tenbih eylemek

* Fık: Mürur-u zaman olmak

Zamanı geçmiş bulunmak

TEKADİM (Takdime

C

) Takdim edilen armağanlar, verilen hediyeler

TEKADİR (Takdir

C

) Mukadderât

Alınyazıları

* İhtimâller

TEKADÜM Geçmiş bulunma

* Mürur-u zaman olma

TEKÂFİ (Tekâfü´) Birbirinin dengi olma

TEKÂFÜ´ Beraberlik, eşitlik, müsâvilik

TEKAHHUL (Bak: Tekehhül)
TEKÂHÜL Dikkatsizlik, ihmal

TEKA´KU´ Yaramaz gönüllü olmak

* Geri durmak

TEKALİB (Taklib

C

) Döndürmeler, çevirmeler

İçi dışa çevirmeler

TEKÂLİF Teklifler, vergiler

(Bak: Teklif)
TEKALKUL Deprenme, hareketlenme, sarsılma

TEKALLÜD Bir şeyi üzerine alma

İltizam edip boynuna alma

TEKÂLÜB (Kelb

den) Köpek gibi birbirine saldırma

* Husumet etmek, düşmanlık yapmak

TEKAMMUS Giyinme, gömlek giyme

TEKÂMÜL Kemâl bulma

Olgunlaşma

TEKÂMÜLÂT (Tekâmül

C

) Olgunlaşmalar, tekâmüller

TEKAMÜR (Kımâr

dan) Kumar oynama

TEKÂPU f

Öteye beriye seğirtme

Telâşla koşarak birşeyler araştırma

* Dalkavukluk

TEKÂRİ Kira almak

TEKARİR (Takrir

C

) Teklifler, takrirler, önergeler

TEKARRÜR (Bak: Takarrür)
TEKARÜB Birbirine yaklaşma

Birbirine yakın gelme

* Tedenni etme

TEKÂRÜM Ayıp ve kusur olacak şeylerden kaçınma

TEKARÜN (Karn

dan) Birbirinin yanına gelme

Birbirine yanaşma

Mukarenet

TEKAS (Bak: Takas)
TEKASİT (Taksit

C

) Taksitler

TEKÂSÜF Kesifleşme

Yoğunlaşma

Sıklaşma

* Bir noktada toplanma

* Birbirinden ayrılan kimyevi maddelerin tekrar toplanarak birleşmeleri

TEKÂSÜL Üşenmek

Gevşeklik

İhtimamsız davranmak

Tembellik

TEKÂSÜLÂT (Tekâsül

C

) Tembellikler, üşenmeler

İlgisizlikler

TEKÂSÜLÎ Gevşeklik ve uyuşukluğa âit

Tembellikten gelen

(Bak: Himmet)
TEKASÜM (Kasem

den) Andlaşma

* Bölüşme

TEKÂSÜR (Kesret

den) Çoğalma

Kesret bulma

* Çok öğünme

Mal ve evlâdın çokluğu ve bu çokluk ile fahirlenme

TEKÂSÜR SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 102

Suresi

Mekkîdir

Makbure Suresi de denilmiştir

TEKAŞŞU´ (Kaş´

dan) Balgam çıkarma

TEKATİR (Taktir

C

) Damlamalar

TEKATTU´ Tıb: Sıtma nöbetinin muntazam vakitlere ayrılması

TEKATTÜL Birbirini kesme, kesişme

TEKATU´ Kesme

Kesişme

* Çatışma

İki çizginin bir noktada birbirini kesmesi

TEKATUR Damlama

Damla damla dökülme

TEKATÜB Yazışmak

TEKATÜL (Katl

dan) Vuruşma

Birbirini öldürme

Mukatele

TEKATÜM Birbirinden sır saklama

TEKAÜD Oturma

Fârig olma

* Karşılıklı oturma

* Emeklilik

TEKAÜDEN Emekliye ayrılarak

TEKAÜDİYE Tekaüde mahsus olan aylık

TEKÂVER f

Koşucu, seğirtici

* Yorga yürüyüşlü at

TEKAVİM Takvimler

TEKAVÜL (Kavl

den) Sözleşme

TEKÂVÜS Bir yere cem´olmak, yığılmak, toplanmak

* Sıkışmak

TEKAVVÜL Kendisinde olmayanı söylemeğe çalışma

Yalan söyleme

TEKAVVÜLAT (Tekavvül

C

) Yalan sözler

TEKAVVÜM Eğri iken doğrulma

TEKAVVÜT (Kut

dan) Beslenme, azıklanma

Geçinme

TEKAVVÜS Kavislenme

Bükülme

Eğilme

Kavis şekline girme

TEKÂYA (Tekye

C

) Tekyeler

(Türkçede bazan "tekke" şeklinde de kullanılır

)
TEKÂYÜD (C

: Tekâyüdât) (Keyd

den) Birbirine hile yapma

TEKAYYÜD (Bak: Takayyüd)
TEKAZ Birbiriyle ödeşme

* Karşılaştırma

TEKAZA (Bak: Takaza)
TEKÂZÜB (Kizb

den) Birbirini aldatma

Birbirine yalan söyleme

TEKAZZU´ Çıbanın irinlenmesi

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEKBİB Kebap yapmak

TEKBİL Bendetmek

TEKBİR "Allahü ekber" demek

Allah´ın her hususta en yüksek ve en büyük olduğu ifâde etmek

(Bu sırr-ı ittihad ile kâinat içinde bir zerre gibi zayıf, küçük bir mahluk olan şu insan, ubudiyetin azameti cihetiyle Hâlık-ı Arz ve Semavat´ın mahbub bir abdi ve arzın halifesi, sultanı ve hayvanatın reisi ve hilkat-i kâinatın neticesi ve gayesi oluyor

Evet eğer namazların arkasında, hususan bayram namazlarında bir anda "Allahuekber" diyen yüzer milyon insanların sesleri, âlem-i gaybda ittihad ettikleri gibi âlem-i şehadette dahi birbiriyle ittihad edip içtima´ etse, küre-i arz tamamiyle büyük bir insan olup azametine nisbeten büyük bir sada ile söylediği "Allahuekber"e müsavi geldiğinden o muvahhidînin ittihadiyle bir anda, Allahuekber demeleri, Küre-i Arz´ın büyük bir "Allahuekber"i hükmüne geçiyor

Adetâ bayram namazlarında Âlem-i İslâmın zikir ve tesbihi ile zemin zelzele-i kübrâya mazhar olup, aktar-ı etrafiyle "Allahuekber" deyip kıblesi olan Ka´be-i Mükerreme´nin samimi kalbiyle niyet edip, Mekke ağziyle, Cebel-i Arefe diliyle "Allahuekber" diyerek o tek kelime, etraf-ı arzdaki umum mü´minlerin mağara-misal ağızlarındaki havada temessül ediyor

Bir tek "Allahuekber" kelimesinin aks-i sadâsıyla hadsiz "Allahuekber" vuku bulduğu gibi o makbul zikir ve tekbir, semavatı dahi çınlatıp berzah âlemlerine de temevvüc ederek sada veriyor

İşte bu arzı böyle kendine sâcid ve âbid ve ibadına mescid ve mahluklarına beşik ve kendine müsebbih ve mükebbir eden Zat-ı Zülcelâl´e, yerin zerratı adedince hamd ve tesbih ve tekbir edip ve mevcudat adedince hamdediyoruz ki; bize bu nevi ubudiyeti ders veren Resul-ü Ekrem Aleyhissalâtü Vesselâmına ümmet eylemiş

L

)
TEKBİRÂT (Tekbir

C

) Tekbirler

Tekbir getirmeler

TEKBİRHÂN f

Tekbir getiren

TEKBİT (Cihaz) Az olmak

* Asan olmak, kolay olmak

TEKDİH Kuvvetle kaşımak

TEKDİM Çok ısırmak

TEKDİR Azarlamak

* Kederlenme

* Bulanık etme

* Mektebde talebeye verilen ve siciline geçirilen bir ceza

Ta´zir

TEKDİRÂT (Tekdir

C

) Tekdirler, azarlamalar

TEKDİS Harman etmek

TEKE f

Keçilerin erkeği

Sürü önünden giden kösemen

* Bir cilt defter

* Tezek

TEKEBBÜD (Kebed

den) Sertleşme, katılaşma

TEKEBBÜR Kibirlenmek

Kendini büyük saymak

Nefsini büyük görmek

(Bak: Taabbüd, Tevazu´)(İşte ey insan! Eğer yalnız ona abd olsan bütün mahlukat üstünde bir mevki kazanırsın

Eğer ubudiyetten istinkâf etsen, âciz mahlukata zelil bir abd olursun

Eğer enâniyetine ve iktidarına güvenip, tevekkül ve duâyı bırakıp, tekebbür ve dâvaya sapsan; o vakit iyilik ve icad cihetinde arı ve karıncadan daha aşağı, örümcek ve sinekten daha zayıf düşersin

Şer ve tahrib cihetinde dağdan daha ağır, tâundan daha muzır olursun

S

)
TEKEDDUH Kuvvetle kaşımak

TEKEDDÜN Eğlenmek

TEKEDDÜR Bulanık olma

* Kederlenme

TEKEFFÜ´ Yürürken etrafına bakmadan önünü gözleyerek gitmek

TEKEFFÜF (Keff

den) El uzatarak dilencilik etme

Avuç açma

Dilenme

* Avuçla tutmak

TEKEFFÜL Boynuna almak

* Birine kefil olmak

Kefâlet etmek veya vermek

TEKEHHUL Göze sürme çekme

Suni kara gözlü olma

TEKEHHÜF (Kehf

den) Mağara biçiminde oyulup kazılma

TEKEHHÜN Kâhinlik yapma, falcılık etme

TEKE´KÜ´ Cem´olmak, birikmek, toplanmak

* Korkak olmak

TEKELLÜF Kendi isteğiyle külfete girmek, bir zorluğa katlanmak

* Gösterişe kapılmak

Özenmek

* Yapmacık hâl ve hareket

Zoraki hareket

(Üstadımız, tekellüf ve taazzumdan aslâ hoşlanmaz ve talebelerinin dahi tekellüf kaydından âzâde olmalarını emreder

Ve buyururlar ki, "Tekellüf şer´an ve hikmeten fenâdır

Çünkü, tekellüf sevdası, insanı hadd-i ma´rufu tecâvüze sevkeder

Mütekellif olanlar, bazan hodbinâne bir tezâhür ve tefâhür tavrı ve muvakkat soğuk bir riyâkâr vaziyeti takınmaktan kurtulmaz

Halbuki, bunların ikisi de ihlâsı zedeler

" R

N

)
TEKELLÜFÂT (Tekellüf

C

) Tekellüfler

TEKELLÜL Götürü gelmek

* İhâta etmek, kaplamak, içine almak

TEKELLÜM (C

: Tekellümât) Konuşmak

Söylemek

TEKELLÜM-İ SÂMİT Sessiz konuşma

TEKELLÜMÂT-I TESBİHİYE Cenab-ı Hakk´ı tesbih eden kelâmlar, konuşmalar

(Demek faaliyetten gelen harekât ve zeval bir tekellümât-ı tesbihiyedir ve kâinattaki faaliyet dahi kâinatın ve envâının sessizce bir konuşması ve konuşturmasıdır

M

)
TEKELLÜS (C

: Tekellüsât) (Kils

den) Kireçleşme

TEKEMKÜM Başına külâh giymek

TEKEMMÜ´ Mantar koparmak

TEKEMMÜL Olgunlaşmak

Kemâle doğru gitmek

(İnsanda olan hadsiz istidadât-ı maneviyye ve nihayetsiz âmâl ve efkâr ve müyulât dahi israf edilmeyecektir

Öyle ise, insandaki o esaslı meyl-i tekemmül bir kemâlin vücudunu gösterir

Ve o meyl-i saadet, saadet-i ebediyeye namzed olduğunu kat´i olarak ilân eder

Öyle olmazsa insanın mahiyet-i hakikiyyesini teşkil eden o esaslı maneviyat, o ulvi âmâl, hikmetli mevcudatın hilâfına olarak israf ve abes olur, kurur, hebâen gider

S

)
TEKEMMÜL-Ü MEBÂDÎ Bir şeyi netice veren ilk unsur ve sebeblerin ibtidailikten mükemmelliğe doğru gitmesi

TEKEMMÜM (Kümm

den) Örtünüp bürünme

TEKEMMÜN Pusuya yatma, gizlenme

TEKEMMÜŞ Acele etme

TEKENNİ (Künye

den) Künye alma

Ad alma

TEKENNÜF Bir yere toplanmak

TEKENNÜS Gizlenmek

* Örtünmek

TEKERFU´ Mürtefi olmak, yükselmek

TEKERRU´ Paça yemek

TEKERRÜC Fâsid olmak, bozulmak

* Kirlenmek

Paslanmak

TEKERRÜH (Kerh

den) İğrenme, kerih görme

TEKERRÜM Saygı görmek

Keremli olmak

TEKERRÜR Tekrarlanmak

(Bak: Tekrârat)
TEKERRÜRÂT (Tekerrür

C

) Tekerrürler, tekrarlanmalar

TEKERRÜŞ Buruşma

TEKESSÜB Kazanmak

TEKESSÜL Durmak

* Üşenmek

Gevşek davranmak

TEKESSÜR Çoğalmak

Kesretli olmak

Adet miktarına adet ilâve olmak

TEKESSÜR Kırılmak

TEKEŞŞÜF Açılmak, görünmek, sıyrılmak, meydana çıkmak

* Rüsvay olmak

Sırları açığa çıkmak

TEKETTÜL Bir yürüme çeşiti

TEKEVVÜK Baş yarmak

* Basmak

TEKEVVÜN (C

: Tekevvünât) Vücuda gelmek

Meydana geliş

* şekillenmek

* Var olmak

TEKEVVÜNÎ Tekevvüne ait

Oluşla, hâdisatla alâkalı

TEKEVVÜR Damlamak

TEKEYMÜS Yemeklerin midede ezilmesi

TEKEYYÜF Bir keyfiyet kabul etmek

Eksiltmek veya noksan etmek

Keyfiyetlenmek

* Keyiflenmek

TEKEYYÜS (Kiyâset

den) Kiyâsetli ve zeki görünme

* Zariflik gösterme

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TEKFİL Kefil etme

Kefil edilme

Kefil gösterme

* Boynuna aldırmak

TEKFİN Kefenlenmek veya kefenlemek

TEKFİR Birisine "kâfir" deme, kâfirliğine hükmetme

* Ortadan kaldırma, yok etme

* Setretme, örtme

* Keffaret verme

* Elini göğsüne koyup tevazu yapma

TEKFİR-İ YEMİN Yeminin keffaretini vermek

Yemin bozan bir kimsenin ceza olarak ödediği para, tuttuğu oruç

(Bak: Keffaret)
TEKFİR-İ ZÜNUB Günahları örtme, affetme

TEKFUR Tar: Bizans İmparatorluğunun valilik derecesindeki idarî hizmetlerinde bulunan kimseler

TEKHİL (Kuhl

dan) Göze sürme çekme

TE´KİD Kuvvetlendirme, sağlamlaştırma

* Üsteleme

Bir iş için evvelce yazılan bir yazıyı tekrarlama

TE´KİD-İ MANEVÎ Söylenişi başka, manası müşterek olan

TE´KİDEN Tekrarlama ile

* Sağlamlaştırarak

Te´kid suretiyle

* Evvelce yazılmış olan bir yazıyı tekrarlıyarak

TE´KİL Yedirme veya yedirilme

TEKLÎ Hapsetmek

TEKLİB Köpeğe av öğretmek

TEKLİC Yüzünü ekşitmek

TEKLİF Zor birşey istemek

Bir vazife ileri sürmek

* Sıkılgan ve resmi davranış

İçli dışlı olmayan çekingen muâmele

* Vergi yüklemek

* Vazife vermek

* Cenab-ı Hakk´ın, insanları, emir ve nehiyleri üzerine hareket etmeğe vazifelendirmesi

* Fık: Şeriat-ı İslâmiyenin, ehliyet ve salâhiyet sahibi olan insanlara bir takım vazifeler yapmalarını ve bir kısım şeyleri de terketmelerini emir ve ilzam buyurmasıdır

Bunlar ile öylece dinen me´mur ve vazifeli olan bir insana mükellef denir

Çoğulu: Mükellefîn´dir

(Bak: Ahlâk-ı hasene)(Teklif-i İlâhî bir tecrübedir

Tâ ervah-i âliye ile ervah-ı sâfile müsabaka meydanında birbirinden ayrılsın

S

)(S - Diyorsun ki: "Teklif, saadet içindir

Halbuki ekser-i nâsın şekavetine sebeb, teklifdir

Teklif olmasaydı, bu kadar tefavüt-ü şekavet de olmazdı "C - Cenab-ı Hak, verdiği cüz´-i ihtiyarî ile ef´al-i ihtiyariye âlemini kesbiyle teşkil etmeye insanı mükellef kıldığı gibi, ruh-u beşerde vedia olarak ekilen gayr-i mütenahi tohumları sulamak ve neşv ü nemalandırmak için de beşeri teklif ile mükellef kılmıştır

Eğer teklif olmasaydı, ruhlardaki o tohumlar neşv ü nema bulamazdı

Evet, nev´-i beşerin ahvaline dikkatle bakılırsa görülür ki; ruhun manen terakkisini, vicdanın tekâmülünü, akıl ve fikrin inkişaf ve eterakkisini telkih eden, yani aşılayan, şeriatlardır; vücud veren, tekliftir; hayat veren, Peygamberlerin gönderilmesidir; ilham eden dinlerdir

Eğer bu noktalar olmasaydı, insan hayvan olarak kalacaktı ve insandaki bu kadar kemalât-ı vicdaniye ve ahlâk-ı hasene tamamen yok olurlardı

Fakat insanların bir kısmı, arzu ve ihtiyariyle teklifi kabul etmiştir

Bu kısım, saadet-i şahsiyeyi elde ettiği gibi nev´in saadetine de sebeb olmuştur

Amma insanların büyük bir kısmı, ihtiyarı ile küfrü kabul ve tekâlif-i İlâhiyyeyi reddetmişlerse de, teklifin bazı nevi´lerinden süzülen terbiyevî, ahlâkî vesaire güzel şeyleri aldıklarından, teklifin o nevi´lerini zımnen ve ıztıraren kabul etmiş bulunurlar

İşte bu itibarla, kâfirin her sıfatı ve her hali kâfir değildir

İ

)
TEKLİF-İ İLÂHÎ Allah´ın teklifi, yani emirleri

TEKLİF-İ MÂLÂ-YUTAK Ağır ve güç yetmez olan teklif

Dayanılmaz teklif

TEKLİFÂT Teklifler

TEKLİL (İklil

den) Taç giydirme

TEKLİM Söyletmek

* Yaralamak, mecruh etmek

TEKLİS (Kils

den) Kireç hâline getirme

Kireçleştirme

TEKMİD Soğuk veya ılık su ile yapılan pansuman

TEKMİL Bitirmek, tamamlamak

Kemâle erdirmek

* Tam, bütün, eksiksiz

TEKMİLE (Kemâl

den) Eksikleri tamamlamak için sonradan yapılan şey, ek

İlâve

TEKMİM Ağaç çiçek verecek vaktinde gılafıyla tomurcuğunu çıkarıp izhâr etmek

TEKMİN (Kemin

den) Pusuya yatırma, sipere yerleştirme

TEKNİK Fr

Fizik, Kimya ve Matematikten elde edilen bilgilerin tatbik edilmesi

TEKNİSYEN Fr

Bir işin, ilim tarafından daha çok tatbikatiyle uğraşan

Tatbikatla uğraşan kimse

TEKNİYE (Künye

den) Künyeleme, künye koyma

TEKNOLOJİ Fr

Teknik bilgiler

Matematik, Kimya ve Fizik ilminden elde edilen bilgiler

TEKRAR (Kerr

den) Bir şeyi iki veya daha fazla yapma

* Bir daha, yine, yeniden

TEKRARAT Tekrarlamalar

Aynı şeyi bir kaç defa yapma

TEKRARAT-I KUR´ANİYE Kur´anda birbirinin aynı olan veya birbirine benzer âyetlerin tekrar edilmiş olması

(Bak: Kur´an, Mumya)(Tekrarat-ı Kur´aniyedeki i´cazın bir lem´asını beyan zımnında "Altı Nokta"dan ibarettir

Birinci Nokta: Kur´an bir zikir kitabı, bir duâ kitabı, bir davet kitabı olduğuna nazaran surelerinde vukua gelen tekrar, belâgatça ayn-ı isabet ve ayn-ı hikmettir

Çünkü zikir ve duâdan maksad sevaptır ve merhamet-i İlâhiyeyi celbetmektir

Malumdur ki: Bu gibi hususlarda fazlasıyla tekrar lâzımdır ki, o nisbette sevap kazanılsın ve merhamet celbedilsin

Hem de zikrin tekrarı kalbi tenvir eder

Duanın tekrarı bir takrirdir

Davet dahi, tekrarı nisbetinde te´siri, te´kidi vardır

İkinci Nokta : Kur´an bütün beşerin tabakatına hitap ve deva olduğu için zeki, gabi, takiyy, şaki, zâhid, gayr-ı zâhid bütün insan tabakaları şu hitab-ı İlâhiyeye mazhar ve bu eczahane-i Rahmaniyyeden ilâç almaya hakları vardır

Halbuki Kur´anı tamamen ve dâima okumak herkese müyesser değildir

Bunun için, lüzumlu olan maksadlar, hüccetler, bilhassa uzun surelerde tekrar edilmiştir ki, herbir sure hemen hemen bir küçük Kur´an hükmünde olsun ki herkes suhuletle istediği vakit istediği sureyi okumakla tam Kur´anın sevabını kazanabilsin

Evet $ olan âyet-i kerime bu hakikati isbat ediyor

Üçüncü Nokta: Cismanî ihtiyaçlar, vakitlerin ihtilâflariyle tebeddül eder

Noksan ve fazlalaşır

Meselâ : Havaya olan ihtiyaç her anda var

Suya olan ihtiyaç, midenin harareti zamanlarında olur

Gıdaya olan hâcet her günde olur

Ziyaya olan ihtiyaç alelekser haftada bir defa lâzımdır

Ve hâkeza

Kezâlik manevî ihtiyaçlar da vakitleri muhtelif ve mütefavittir

Her anda "Allah" kelimesine ihtiyaç vardır

Her vakit "Besmele"ye, her saatta "Lâ İlâhe İllallah"a ihtiyaç vardır

Ve hâkeza

Binaenaleyh âyetlerin, kelimelerin tekrarı, ihtiyaçların tekrarından ileri geliyor

Ve keza o gibi hükümlere olan ihtiyacın şiddetine işârettir

Dördüncü Nokta: Bilirsiniz ki: Kur´an bu metin din-i azimin esâsâtını ve İslâmiyetin erkânını te´sis ettiği gibi içtimaat-ı beşeriyyeyi tebdil eden bir kitaptır

Malumdur ki; müessis olan zat, vaz´ettiği esasları güzelce yerleştirmek için tekrarlara çok ihtiyacı olur

Evet tekrar edilen şey sâbit kalır, takarrür eder, unutulmaz

Ve keza, Kur´ân beşerin muhtelif tabakalarından kali veya hâli yapılan suallere lâzım olan cevapları veren umumi bir mürşid-i mucibdir

Malum ya, sual tekerrür ederse cevap da tekerrür eder

Beşinci Nokta: Bilirsiniz ki; Kur´an pek büyük mes´elelerden bahseder

Ve kalbleri iman ve tasdike davet eder

Ve çok ince hakikatlerden bahis açar

Akılları marifete, dikkate tahrik eder

Binaenaleyh o mesailin, o ince hakaikin kalblerde, efkârda tesbit ve takriri için suver-i muhtelifede türlü türlü üslublarla tekrara ihtiyaç vardır

Altıncı Nokta : Bilirsiniz ki, her âyet için bir zâhir var, bir bâtın var; bir had var, bir muttala´ var

Ve herbir kıssa için çok vecihler, hükümler, faideler, maksadlar vardır

Binaenaleyh muayyen bir âyet, her yerde, öbür münasib bir vecih için, bir faide için zikredilebilir

Bu itibarla, zâhiren tekrar görünse bile hakikatta tekrar değildir

M

N

)
TEKRAREN Defalarca, tekrarlanarak

TEKRİH Nefret ettirmek

Çirkin göstermek

TEKRİM Hürmet ve tazim göstermek ve görmek

Saygı göstermek, lütuf ve kerem icrasında bulunmak

TEKRİMEN Hürmet göstererek, tazim ederek

TEKRİR Tekrar etme, bir daha yapma, söyleme, tekrarlama

* Edb: Sözün tesirini kuvvetlendirmek için bir sözü bile bile tekrar etme san´atı

* Tecvidde: Harf okunduğu zaman dilin sürçmesine denir

Râ harfine âid olan bir sıfattır

Buna mükerrir harfi de denir

TEKRİYE Düşman yapmak

TEKSİB (Kesb

den) Kazandırma

TEKSİF (Kesâfet

den) Sıklaştırma, koyulaştırma, yığma, toplama

TEKSİF Parça parça etmek

TEKSİR (C

: Teksirât) Çoğaltmak, artırmak, çoğaltılmak

TEKSİR (Kesr

den) Çok kırma

Parçalama

TEKSTİL Fr

Dokuma

* Dokumacılık

TEKŞİF (Keşf

den) İyice açma

TEKTİB Askeri bölük bölük etmek, bölüklere ayırmak

* (Ketebe

den) Yazdırma

TEKTİM Örtmek

TEKVİF Kûfe´ye varmak

TEKVİN Var etmek

Meydana getirmek

Yaratmak

* İlm-i Kelâmda: Cenab-ı Hakk´ın sübutî bir sıfatıdır ve ademden vücuda getirmesi, icad etmesidir

TEKVİNÂT (Tekvin

C

) Tekvinler, var etmeler, yaratmalar

TEKVİNİYE Yaratmağa, tekvine ait

Tekvinle alâkalı

(Evamir-i şer´iyeye karşı itaat ve isyan olduğu gibi, evamir-i tekviniyeye karşı da itaat ve isyan vardır

Birincisinde mükâfât ve mücazatın ekseri âhirette; ikincisinde, ağlebi dünyada olur

Meselâ: Sabrın mükâfatı zaferdir, ataletin mücazatı sefalettir, sa´yin sevabı servettir

Sebatın mükâfatı galebedir

M

)
TEKVİR Yuvarlaklaştırmak

Kıvırmak

Sarmak

* Toplamak

Cemolmak

* Başa sarık sarmak

TEKVİR SURESİ Kur´an-ı Kerim´in 81

Suresidir

Küvvirat Suresi adı da verilir

TEKVİS Yüz üstüne düşürmek

TEKVİYE Ovmak, ovalamak

TEKYE f

Zikir veya ders için toplanılan yer

* Dervişlerin meskeni ve mâbedi

* Yaslanılacak, dayanılacak şey

* İtimâd etmek, dayanmak

(İşte Hoca-i Kâinat olan Fahr-i Âlem´in (A

S

M

) kudsi medresesi ve tekkesi olan Suffe´nin demirbaş bir mühim talebesi ve müridi ve kuvve-i hâfızanın ziyadesi için dua-i Nebeviyeye mazhar olan Hz

Ebu Hüreyre; gazve-i Tebük gibi bir mecma-i nâsda vukuunu haber verdiği şu mu´cize-i bereket, manen bir ordu sözü kadar kat´i ve kuvvetli olmak gerektir

M

)
TEKYENİŞİN f

Tekkede oturan, derviş

TEKYEZEN f

İstinad eden, dayanan

TEKYİL (Kile

den) Kile ile ölçme

TEKZİB Yalanlamak

Bir işe inanmayıp inkâr etmek

Yalan olduğunu söylemek

**Prof. Dr. Sinsi** · 11-04-2012

T Harfi

TELA (Tülüv

den) Ondan sonra geldi, ardınca gitti (mânasında fiil)

TEL´A (C

: Tilâ) Su yolu, su mecrası

* Sel yolu

* Yerin alçağı ve yükseği

Çukurluk ve tepe

TEL´ABE Oynamak

TELAFFUZ Söyleyiş, söyleniş

* Ağızdan çıkan lâfız

TELAFİ Eksik olan bir şeyin yerini doldurmak

Tamamlamak

* Ziyanı karşılamak

Zararı ödemek

TELAFİF Birbirine sarmaşmış bölük bölük nebatlar

* Büklümler, kıvrımlar

* Birbirine girmiş ve sarmaşmış vaziyette olma

Lif lif olma

TELAFİF-İ DİMAĞİYE Dimağın lif lif olmuş hâli

TELAGGUM Dürtülmek

TELAH Birbirine inatçılık etmek

TELAHHİ Tülbendi çenesi altından sarmak

TELAHHUM (Lahm

dan) Semirme, etlenme

TELAHHUZ İmrenerek ağız sulanma

TELAHİ Oyun

Oyun âleti ile vakit geçirme

TELAHİ Birbirine sövmek

TELAHUK Birbirine katılmak

Birbiri arkasından gelip birleşmek

TELAHUK-U EFKÂR Fikirlerin birbirine eklenmesi ve ilâve edilmesi

TELAHUZ Gözucu ile bakma

Gözucu ile bakışma

TELAİYE İstikmet, doğruluk

TELAK Ulaşmak, varmak

TELAKİ Kavuşma

Buluşma, birbirine kavuşma

TELAKİGÂH f

Buluşma yeri

Kavuşma yeri

TELAKKİ Karşılamak

Almak

Kabul etmek

* Şahsi anlayış ve görüş

TELAKKİ-İ Bİ-L-KABUL Kabul ile karşılamak, kabul etmek

TELAKKİYÂT (Telakki

C

) Şahsî anlayış ve görüşler

* Kabul etmeler

Telakkiler

TELAKKUB (Lâkab

dan) Lâkab alma

Lâkablanma

TELAKKUF Ağızdan söz kapmak

* İşitmek

* Yutmak

* Sür´atle almak

TELAKKUH Kendisini gebe, hâmile gösterme

Gebe kalabilme

TELAKKUM Parçalayıp lokma yapıp yutma

* Karın gurultusu

TELAKKUT Cem´etmek, toplamak, biriktirmek

TELAKÜM Yumruklaşma

Boks

TELALE Dalâlet

TELA´LU´ Açlıktan zayıflamak

* Küçük olmak

TELAM Hizmetçi talebe

TELAMİZ (Tilmiz

C

) Talebeler, çıraklar

TELASİM (Tılsım

C

) Tılsımlar

TELASSUS Çalma

Sirkat etme

Hırsızlık yapma

TELASUK (Lüsuk

dan) Bitişme, yapışma

Birbirine bitişik olma

TELA´SÜM Dil dolaşma, şaşırma

* Cevap verilecek yerde veremeyip kekeleme

* Saçmasapan cevap verme

TELAŞİ Önem ve ehemmiyetini kaybetme

* Dağılma

* Telâş

TELATİL Zorluklar

TELATTUF (C

: Telattufât) (Lutf

den) Lütuf ve nezaketle davranma

Nâzikâne muamelede bulunma

TELATTUFÂT (Telattuf

C

) Nâzikâne muameleler

TELATTUFEN Nezaketle, lütuf ile

TELATTUFKÂR f

Lütuf, nezaket ve tatlılıkla muamele eden

TELATTUH Bulaşma, bulaşık olma

TELATUF (C

: Telâtufât) Nezaket ve lütufla hareket etme, nâzikâne muamelede bulunma

TELATUM Birbiri ile çarpışmak, vuruşmak

(Deniz dalgaları gibi) * Birbirine şamar vurmak

TELATUMGÂH f

Dalgalı yer

Dalgası çok olan yer

TELAUB (La´b

dan) Oynama

Oynaşma

TELAUM Muntazır olmak, gözlemek, beklemek

TELAUN Birbirine karşılıklı lânet okuma

(Bak: Lian)
TELAVÜM (Levm

den) Birbirine levmetme

Birbirini çekiştirme

TELAZUM Biri diğerine lâzım olmak

Karışık olmak

Bir şey diğerine yapışmak

TELAZZİ (Ateş) alevlenmek

TELBİB (C

: Telâbib) Bir kimsenin yakasına yapışıp çekmek

* Boyun

TELBİD Bir yere toplayıp yığmak

* İhramda olan kimsenin saçı dağılmasın diye başına sakız yapıştırması

TELBİE "Lebbeyk" demek

TELBİK Teridi yağlı yapmak

TELBİN Kerpiç kesmek

TELBİNE Sütlü bulamaç aşı

* Arpa suyu

TELBİS (Lebs

den) Ayıbını, kusurunu örtüp iyi göstermek

* Suret-i haktan görünerek hile edip aldatmak

* Hile

Oyun

TELBİSÂT Telbisler

Hileler, oyunlar

TELBİYE Lebbeyk (Yâni: Emredersiniz, ben emrinize hazırım) demek

İcabet etmek

(Bak: Lebbeyk)
TELCİE İkrah etmek, iğrenmek, tiksinmek, kerih görmek

TELCİM (Licâm

dan) Gem vurma, gemleme

Gemlenme

TELCİN Davarın sütünü sağıp memesini boşaltmak

* Kalınlaştırmak

TELE Tuzak

* Ağıl

TE´LEB Bir ağaç adı

TELEBBÜB Silâh takınmak

TELEBBÜD Birbiri üstüne yığılmak

* Bir yere gizlenip av gözlemek

TELEBBÜK Mide dolgunluğuna uğrama

TELEBBÜN (Leben

den) Durma, eğlenme

* Memeden sütün damla damla akması

TELEBBÜS Giymek

Giyinmek

* İki şeyi birbirine benzeterek ayırdedememek

* Örtülü olmak

TELEBBÜT Muztarib olmak, acı çekmek

* Dönmek

TELECCÜC Geminin denizin derin yerine varması

TELECCÜM Dizgin vurmak

TELECCÜN Bir nesneyi ovalayıp kirini gidermek

TELECLÜC Söylerken şaşırarak ağzında lâkırdıyı karıştırarak söylemek

* Kımıldatmak

Hareket etmek

* Tereddüt

TELEDDÜD Sağına ve soluna iltifat etmek

TELEDDÜM Kaftan eskitmek

* Yama vurmak

TELEDDÜN Eğlenmek

TELEF Yok olmak

Ölmek

Zâyi olmak

* Boş yere harcamak

TELEFÂT (Telef

C

) Ölüm sebebiyle olan kayıplar

TELEFFÜM Yüzüne ve ağzına yaşmak bağlamak

TELEFFÜT Etrâfına bakınma

TELEHCÜM Haris olmak, hırslı olmak

TELEHHİ Oynama

Oyun ile vakit geçirme

TELEHHÜB (Leheb

den) Alevlenme, tutuşma, alevlenip yanma

* İltihap

TELEHHÜF Mahzun olmak

Hasret ve kederle yanıp yıkılmak

Ah çekmek

TELEHHÜM Yutmak

TELEHVUK Huyu olmadan cömertlik göstermek

TELEHVÜC Biri işi gevşek yapmak

TELEKKÜ´ Tevakkuf etmek, durmak, duraklamak

* Bir işe dolaşmak

TELE´LÜ´ (Lü´lü´

den) Parıldama

TELEMLÜM Cem´olmak, toplanmak, birikmek

TELEMMÜC Yemek artığını dil ile ağızda aramak

* Tatmak

* Yemek

TELEMMÜK Tatmak

* Yemek

TELEMMU´ Parıldama

Işıldama

TELEMMÜS (Lems

den) El ile dokunma

TELEMMÜZ Talebelik etmek

Çömezlik etmek

(Bak: Tilmiz)
TELEMMÜZ Tatmak

* Yemek

* Dili ağızda döndürüp yemek kırıntısı aramak

TELEPATİ yun

Gelecekte veya uzakta olan bir hâdiseyi o anda duyma hâli

TELESKOP Fr

Gök cisimlerini görmek için kuvvetli dürbün

TELESLÜS Tereddüt etmek, karar verememek

TELESSÜM Yaşmaklanma

TELE´ÜV Parıldama, parlama

TELEVİZYON Fr

Elektromanyetik dalgalar vasıtasıyla hareketli veya hareketsiz şekillerin resmini uzaklara nakletme usulü

* Bunun alıcı cihazı

(Bak: Celb-i suret, Radyo)
TELEVVÜM Muntazır olmak, beklemek, gözlemek

* Kabul etmemek

TELEVVÜN (Levn

den) (C

: Televvünât) Renkten renge girme

Renk değiştirme

* Döneklik, kararsızlık

TELEVVÜS Kirlenmek

Pislenmek

Bulaşıp murdar olmak

TELEYYÜN (Leyn

den) Yumuşak

Yumuşak olmak

Sulanmak

TELEYYÜS Arslan yürekli olma, arslan yürüyüşlü olma

TELEZZÜC (Lüzucet

den) Yapışkan olma

* Çekilip uzanmak

TELEZZÜZ Tat ve zevk almak

Zevklenmek

TELFİ´ Başını örtmek

TELFİF Bürünme, sarma, örtme

TELFİK Birleştirme, ekleme

İstif

* Bir yere getirip ulaştırmak

TELFİK-İ MEZAHİB Dinî bir mes´elede, hak mezheblerin aynı o mes´ele hakkındaki zıd görüşleri cem´etmekle bir mezheb yapmak

Bu zıd görüşlerle amel etmeyi caiz görür

Fukaha ise bu tarzı caiz görmemişlerdir

Tevhid-i mezahib ise: Hak mezheblerin mes´eleleri arasında, tercih yoluyla bazı mes´elelerini alıp bir mezheb yapmaktır

(Sadreddin Yüksel)
TELH f

Acı

TELHBÂR f

Acı olan meyve

Meyvesi acı olan

TELHGÛ f

Acı söyleyen

TELHGÜFTAR f

Acı sözlü

TELHÎ Acılık

TELHİB (C

: Telbihât) (Leheb

den) Alevlendirme, tutuşturma

TELHİD (Lahd

dan) Mezar çukuru kazma

Kabire lâhid yapma

* Gömme

TELHİF (C

: Telhifât) Acınma, acıklanma

TELHİH Kavuşturmak

TELHİM (Lâhm

dan) Etlendirme, semirtme

TELHİN (C: Telhinât) Okurken kelime veya harf değiştirme

* Yanlışını çıkarma

TELHİS Kısaltma

Hülâsasını alma

TELHİSÂT (Telhis

C

) Kısaltmalar, hülâsalar, özetlemeler

TELHİSEN Kısaltılarak, hülâsaten, özet olarak, hülâsa tarzında

TELHİYE Gâfil olmak, gaflette bulunmak

* Meşgul olmak

TELH-KÂM f

"Damağı acı": Kederli, dertli

TELH-NAK f

Lezzeti acı olan, lezzeti hoş olmayan

TEL´İB Oynatma, raksettirme

TE´LİB Kandırmak

TELİD (Telide) (Veled

den) Yabancı memlekette doğduğu halde küçük yaşta İslâm diyârına getirilerek orada büyütülmüş ve oranın tâbiiyetini kabul etmiş olan kişi

TE´LİF Barıştırmak

Husumeti defetmek

Ülfet ve imtizac ettirmek

* Çeşitli şeyleri birleştirip karıştırmak

* Eser yazmak

* Noksan bir adedi bine çıkarmak

(Kâinatın te´lifinde öyle bir i´caz var ki; bütün esbab-ı tabiiyye, farz-ı muhal olarak muktedir birer fâil-i muhtar olsalar, yine kemal-i acz ile i´caza karşı secde ederek $ diyeceklerdir

M

)
TE´LİF-İ BEYN Ara bulma, barıştırma, uzlaştırma

TE´LİFÂT Yazılmış eserler, kitaplar

TE´LİL Tez etmek, çabuklaştırmak

TELİL Boğaz

TEL´İN Lânetlemek

Lânet etmek

TE´LİS Durdurmak, ikâmet

* Yağmurun devamlı yağması

TE´LİYE İbadet ettirmek

TELİYYE Borç bakiyyesi

* Tâbi olmak, uymak

TELKIYE Ulaşmak, varmak

* Bir nesneyi yüze getirmek

TELKİB Lâkab vermek, isim takmak

TELKİF Telkin etmek

TELKİH İlkah etmek

Aşılamak

* Aşı

* Cinsinin üremesini sağlamak

TELKİM Lokma lokma yedirme

Lokma verme

11-04-2012	#16
Prof. Dr. Sinsi	Osmanlıca Sözlük Lügat T Harfi T Harfi TAYALİS (Taylasân C) Başa ve boyna sarılan şallar * Başa sarılan sarıkların omuzlar üzerine salıverilen uçları TAYBE Medine şehri Yesrib Medine-i Münevvere TAYCAN (C: Tâyâcin) Tava TAYERAN (Tayrân) Uçuş Uçma TAYF Hayâl Uykuda veya karanlıkta gözde tecessüm eden şekiller * Gül * Kavs-ı kuzah Gökkuşağı TAYFUR Bir kuş ismi TAYH Bulaşmak * Hafiflik TAYH Helâk etmek veya helâk olmak * Bırakmak TAYHAN Boş ve mâlayâni şeylere itiraz eden kimse TAYHUC Turaç kuşu (Bir sülün nevidir) TAYİ´ İtaat eden, boyun eğen kimse * Bir işi kendi isteğiyle yapan TAYİAN İsteyerek TA´YİB Ayıplamak Kötülüğünü söylemek TA´YİBÂT (Ta´yib C) Ayıplamalar TA´YİD Bayram etmek TAYİH Hayran kimse TA´YİL Davarı yürütmek TA´YİN Yerini belli etmek * Vazifeye göndermek, vazifelendirmek * Ayırmak * Tayın, erzak TA´YİN-KERDE f Belirtilmiş Tâyin edilmiş TAYİR (Tayr) Kuş * Uçmak * Çabuk yürümek TA´YİR (C: Ta´yirât) Kabahati yüze vurarak utandırma TA´YİS Görmeden bir cismi eliyle aramak TA´YİŞ Diri tutmak TAYİŞ Yeynicek kimse * Hafiflik TAYLASAN (C: Tayâlis-Tayâlise) Başa ve boyna sarılan şal * Başa sarılan sarığın omuzlar üzerine salıverilen ucu TAYR (C: Atyâr-Tuyur) Kuş * Uçmak (mânasına mastardır) TAYR-I HÜMÂYUN Talih veya uğur kuşu Devlet kuşu (Bak: Hüma) TAYRURE Uçmak TAYS Çok adet * Yer yüzünde olan toprak ve süprüntü * Nesli çok olan karınca ve sinek TAYSEL Çok miktar Fazlaca TAYTAN Yaban sarımsağı TAYTAVA Bağırtlak kuşuna benzeyen alaca bir kuş (Yüzü beyaz, başı kara olur) TAYY Bükmek, sarmak, dürmek * Kaldırmak * Geçmek * Açmak * Çıkarmak Bir haberi ketmetmek Kasten açtırmak * Atlama, üzerinden geçme TAYY-İ MEKÂN Mekânı ortadan kaldırmak Bir şahsın bir anda muhtelif yerlerde görünmesi TAYY-İ MERATİB Birden üst mertebeye geçmek Birden mertebeleri aşıp, geçip gitmek TAYY-I ZAMAN Zamanı ortadan kaldırmak Çok uzun bir zamanı pek kısa olarak görmek ve yaşamak Meselâ: Kur´an-ı Kerimde beyan edilen "Ashab-ı Kehf" mağarada 309 sene kaldıkları halde, kendileri yarım gün veya bir gün kadar kaldıklarını söylemişlerdir (Bak: Bast-ı zaman) TAYYAN Balçık yapan kimse TAYYAR Uçan Uçucu Uçma kabiliyeti olan Havaya kalbolup gaib olan TAYYAR Deniz dalgası TAYYAŞ Aceleci hafif kimse * Hilebaz kimse TAYYETMEK Silmek Kaldırmak * Mc: Uzun zaman veya mesafeyi az zamanda geçip aşmak TAYYİB(E) İyi, hoş İyi davranış Temiz * Hz Peygamber´e (ASM) Cenab-ı Allah (CC) en güzel kokular vermiştir Bu yüzden kendisine Tayyib denilmiştir * Fık: Helâlin her türlü şüphelerden uzak, saf ve temiz kısmına denir TAYYİBÂT (Tayyibe C) Bütün güzel sözler, güzel mânalar, harika güzel cemaller * Bütün kâinat yüzünde cemalleri görünen ezelî Esma-i Hüsnâ´nın cilveleri TAZ f Koşma, koşuş TAZ´ Gayretsiz olmak TAZACCU´ Gevşek davranma, üşenme TAZACCUR Sıkıntı İç sıkılma TAZAFFÜR Galip olmak, yenmek TAZALLÜL (Zıll den) Gölgelenme, gölgede olma, gölge altına girme TAZALLÜM Bir haksızlıktan sızlanmak Şikâyet etmek * Birinin hakkını veya malını gasbetmek * Mazlum olmak * Zulmü kendi nefsine isnad etmek TAZALLÜM-İ HÂL Kendine yapılan bir hâlden, hareketten dolayı sızlanmak Hâlinden şikâyet etmek TAZALLÜMÂT (Tazallüm C) Yanıp yakılmalar, sızlanmalar TAZAMMUD Yaranın merhemli bezle sarılması TAZAMMUN İhtiva etmek İçine almak İçinde başka şeyleri havi olmak Muhit olmak * Tazmini kabul etmek Kefil olmak * Man: Lâfzın, mevzuu olduğu mânanın cüz´üne delâlet etmesi TAZANNÜN (Zann dan) Sanma, zan ile iş görme, delilsiz hükmetme TAZARRU´ Bir şeye gizlice yaklaşmak * Kendi kusurlarını bilip kibirden vaz geçip tevâzu ile yalvarmak TAZARRU´EN VE HUFYETEN Gizlenip saklanarak TAZARRUF Zarafet * Zariflik taslama İncelik göstermek Külfetle zarif olmak TAZARRU´KÂRANE f Tazarru ederek Tazarru etmek suretiyle TAZARRUR (Zarar dan) Zarar ve ziyâna uğrama TAZAVVU´ Bir şeyin güzel kokusunun etrafa yayılması TAZAYYUK (Zîk den) Sıkışma, daralma TAZAYYÜF Meyletmek, eğilmek, yönelmek TAZE f Yeni kesilmiş, bayatlamamış, taravetli, buruşmamış * Yeni duyulan, henüz ortaya çıkan * Kuru olmayan, yeşil * Genç, körpe TAZEGÎ f Tazelik, yenilik, körpelik * Gençlik TAZENDE f Koşucu TAZFİR Galip etmek * Tırnaklaşmak TAZHİR (Zahr dan) Arkaya atma Arkaya bırakma veya bırakılma İhtimâl TAZİ (C: Tâziyân) Araplar TA´ZİB Azab verme Eziyet etme Men eylemek TA´ZİB-İ RUH Can sıkma TA´ZİBÂT (Ta´zib C) Eziyetler, tâzibler, azablar TA´ZİB Davarları gece yabanda otlatıp eve getirmemek TAZ´İF İki kat, kat kat etmek Ziyade etmek Bir kat daha artırmak Çoğaltmak * Zayıf addetmek TA´ZİL (C: Ta´zilat) Ayıplama TA´ZİL Azletme İşinden çıkarma TA´ZİM Hürmet Riayet İkramda bulunmak Bir zât hakkında büyük sayıldığına delâlet edecek surette güzel muâmelede ve hürmet ifade eden tavırda bulunmak TA´ZİMAT (Ta´zim C) Hürmet ve riayetler Tazimler TA´ZİMEN Hürmet ve ikram ederek TA´ZİR Kusur ve özür etme * Aslı olmayan özürler beyan etme * Necis bulaştırmak TA´ZİR Siyaset * Tehdit etmek * Tazim ve tathir Temizlemek ve hürmet etmek * Lügatta red, icbar, tahkir, te´dib, hak üzere tevkif mânalarına gelen bu tabir, İslâm hukukunda: Hakkında muayyen bir şer´î ceza olmayan suçlardan dolayı ulülemr (hükümdar, padişah) veya vekili tarafından tatbik edilen cezalar hakkında kullanılır bir ıstılahtırTa´zirin meşruiyeti; Kitab ile, Sünnet-i Nebeviye ile ve icma-i ümmet ile sabittirTa´zir; dövmekle, hapisle, hattâ katil ile olabileceği gibi azarlama, sert lakırdı veya bakış veya herhangi bir tavır ve vaziyet ile de olabilir Dövmek suretiyle olan ta´zir, otuzdokuz değnekten fazla olamaz Bir kavle göre para almak suretiyle de ta´zir câizdir TA´ZİR-İ EŞRAF Ümera, yüksek tüccar, köy a´yanı gibi şerefli kimseler hakkındaki ta´zirdi ki, ya bilvasıta ilâm suretiyle veya mahkemeye celbedilerek bilmuvacehe ihtar suretiyle yapılır TA´ZİR-İ EVSAT İçtimai mevkileri orta hâlde bulunan kimseler hakkındaki ta´zirdir ki, hem mahkemeye bilcelb ilâm suretiyle, hem de hapis suretiyle yapılabilir TA´ZİR-İ TE´DİB Âkıl bâliğ olduğu halde henüz mükellefiyet çağında bulunmayan bir çocuğun yaptığı bir suçtan dolayı hakkında te´dib ve ta´zib maksadıyla yapılan ta´zirdir TA´ZİR-İ UKUBET Mükellef bir şahıs tarafından irtikâb olunup da şer´an muayyen bir cezası bulunmayan bir suçtan dolayı ukubeten yapılan ta´zirdir Mücrimin bu hususta müslim ile gayr-i müslim; hür ile âbid; erkek ile kadın olması müsavidir TA´ZİRAT (Ta´zir C) Vesile ve bahane aramalar Esassız özür bildirmeler TA´ZİRAT (Ta´zir C) Azarlamalar, ta´zirler, tekdirler TA´ZİYANE f Ta´ziye eder surette Ta´ziye ederek TAZİYANE f Sebeb Vasıta * Kırbaç, kamçı TAZİYANE-İ TA´ZİB Azab vermek, azablandırmak kamçısı TA´ZİYE Yeni ölen birisinin yakınlarının acısını paylaşır söz söylemek, teselli etmek Baş sağlığı dilemek "Allah sabr-ı cemil ihsan etsin" diye söylemek TA´ZİZ Bir adamı aziz kılmak Hürmet ve muhabbetle sevmek TAZLİL (Zıll den) Gölgelendirme veya gölgelendirilme TAZLİM Zâlim olmak TAZMİD Merhemli bezi yaraya sarıp bağlama TAZMİN Kefil olmak * Zarar verdiği kimsenin zarar ve ziyanını ödemek * Edb: Başkasına ait bir mısra veya beyti intihâl ve tevârüd olmaksızın kendi şiirine alma san´atı * Bir şeyi bir şeye dâhil etmek * Zararı ödetmek TAZMİNÂT (Tazmin C) Zarar ve ziyana karşı ödenen bedeller * Zararların bedellerini ödetme TAZR Eliyle vurup def´etmek El ile kovmak TAZRİR Zarar vermek Zarara uğratmak TAZYİ´ (C: Tazyiât) (Ziyâ dan) Kaybına sebeb olma, bırakıp kaybetme Boşuna harcama TAZYİ-İ EVKAT Boş yere vakit geçirme Zaman harcama Vakit kaybetme TAZYİK Daraltmak, sıkıştırmak * İcbar etmek * Sıkıntı ve ızdırab vermek * Zorlama, baskı * Fiz: Bir kuvvet harcayarak yapılan basma veya itme işi Basınç Katı cisimler, üzerine konuldukları satıhlara; sıvılar, içinde bulundukları kabın hem dibine ve hem de yanlarına; gazlar ise, içinde kapalı oldukları kabın her tarafına basınç yaparlar TAZYİKAT (Tazyik C) Tazyikler Sıkıştırmalar Baskılar Zorlamalar * Basınçlar