Hali Ve Kilimlerin Dili,Motiflerin Anlami

bu sayfa nasıl çıkartılıyor???????????????

valla sağolun ödevime yardımcı oldunuz allah razı olsun yaaaaa

çok teşekkür ederim özellikle şans meleğime

iyi bir site çok güzel ama biraz kısa olsa :D

Eski Halılara Ait Karakteristik Özelliklerin Değerlendirilmesi

Eski olan her halıyı antika olarak değerlendirmek yanlıştır Eski bir halının antika olabilmesi için yaşı dışında daha bir çok özelliğe sahip olması gereklidir Eski halıların dokunma yılları, yöreleri, özellikleri ile ilgili araştırmacı yazarların, koleksiyoncuların ve tüccarların yüzyıllardır sürekli tartışmakta olduğu unutulmamalıdır

Eski bir halının değerinde rol oynayan unsurlar sırasıyla halının yaşı ve yöresi, halının deseni ve rengi, halının nadirliği (çok görülen bir tip olup olmaması), halının ölçüsü (küçük ölçülerin kullanım sahası daha geniş ve daha çok kimse tarafından talep görecek olması), halının durumu (kondüsyonu) ve en önemlisi halının sahibi tarafından ne derece sevilip benimsendiğidir

Aşağıda detaylı olarak anlatılan bu özelliklerin bugün için geçerli olduğu, bundan 50-100 sene sonra bu özelliklerde bazı değişikliklerin olacağı göz önüne alınmalıdır

Halının yaşı
Halının yaşı eski bir halıda aranan özelliklerin başında gelir Bugün bir halının antika olabilmesi için yaklaşık 100 yılın üzerinde bir yaşa sahip olması gereklidir Çünkü antika bir halıda aranan diğer özelliklerin sadece böyle bir halıda olma olasılığı vardır
Halı yaşının tesbitinde tam ve kesin bir sonuca ulaşmak ancak halı veya kilim üzerine dokunmuş tarih bilgisi ile mümkündür Eski halı ve kilimlerin pek çoğunda bu gibi tarih bilgilerine rastlanmaktadır Tarih bilgisinin dokumasında kullanılan yazı dokuyucunun hangi kökenden olduğu hakkında da bilgi verir Örneğin, Müslüman Türkler Arap alfabesini, Hıristiyan Rumlar Latin alfabesini ve Hristiyan Ermeniler Ermeni alfabesini kullanmışlardır
Bazı halılarda tarih soldan sağa değil, sağdan sola doğru yazılmıştır Bu durum halının, gerçek tarihi taşıyan orjinalinin arka yüzünden bakılarak dokunduğunu gösterir Böyle halıların, dokunmuş tarih bilgisinden 5-10 sene daha genç olduğu düşünülmelidir

Kullanılan malzeme
Eski halılarda kullanılan malzemeler yöresel özellik gösterir Bu nedenle kullanılan malzeme ve niteliği dokuma yöresinin tespit ve tanımlanmasında yardımcı bir unsurdur Bu malzemeler yün, tiftik, pamuk, ipek ve floş (suni ipek) olabilir
Örneğin, Isparta halılarının atkı ve çözgülerinde 1900'lü yılların başlarında Manchester pamuğu daha sonraki dönemlerde ise yerli pamuk kullanılmış, yün hiçbir zaman kullanılmamıştır Eski Gördes halılarının beyaz renklerinde ilme olarak pamuk kullanılması olması da bu halılara has bir özelliktir

Kullanılan boyalar
Bir halının antika olabilmesi için o halıda kök boya kullanılmış olması şarttır Kök boyalarda ilkel boyama usulleri nedeniyle aynı renkte ton farklılıkları (abraş) görülür Halılar eskidikçe boyama işleminin gerektiği gibi yapılıp yapılmadığına bağlı olarak, belli oranda renk kaybederler; fakat kötü bir görünüş almazlar, aksine olgunlaşırlar ve daha da güzel bir görünüm alırlar
Bazı halıların yaşını kullanılan boyaların cinsinden öğrenmek de mümkündür Halıcılıkta kimyasal boyalar 1900'lü yılların başlarında kullanılmaya başlanmıştır Bu tip boyalar görünüşleri itibariyle kök boyalara benzemezler Kök boyalar genelde canlı ve yaşayan renkler verirken, kimyasal boyalar daha homojen ve mattır

Kullanılan renkler
Eski halılarda kullanılan renklerin genelde o yörenin bitki örtüsü ve gelenekleriyle çok sıkı bir ilişkisi vardır Örneğin Yahyalı halılarında palamuttan elde edilen ve zamanla tatlı bir hardal rengine dönen kahverenginin, Konya yöresinde 'çivit' mavisinin kullanılmış olması bu yörelere has özelliklerdir
Ayrıca bazı yörelerde kullanılan renklerin, belli bir dönem sonrası kullanılmamış olması da halının yaşı konusunda bizi aydınlatacak bir diğer kriterdir Kula halılarında 18 yüzyıldan sonra sarı rengin, 20 yüzyıldan sonra da koyu mavi rengin kullanılmamış olması örnek gösterilebilir

Dokuma tekniği
Her ne kadar yöntem olarak aynı olsa da teknik olarak yöreler arasında dokuma farklılıkları görülmektedir Bu durum genelde atkı atma tekniğinin değişik şekillerde uygulanmasından kaynaklanır Bunun yanında kilimlik genişliği, süslemeler, saçak örgüsü, kenar örgüsü ve renkleri gibi özellikler de yöreler arasında değişiklikler gösterir

Ölçü
Ölçüler, halıların dokunduğu yöre ve kullanım amaçları hakkında bilgi verebilmektedirler Bergama halılarının karemsi ölçüleri karakteristiktir Büyük ölçü halılara 13 yüzyıl Selçuklu halılarının dışında, 16 yüzyıldan itibaren Uşak halılarında rastlanmaktadır
Göçebe ve yerleşik yörükler yüzyıllar boyunca halı ve kilimleri, yer ve divan örtüsü, duvar halısı ve özellikle de namaz seccadesi olarak küçük ölçülerde dokumuşlardır

Nadirlik
Elde dokunmuş bir halı veya kilimin tek olduğu unutulmamalıdır Bir benzeri de olsa tamamen aynısı olması mümkün değildir Kullanım şekline ve kullanıldığı yere bağlı olarak bazı halılar çok uzun yıllar iyi durumda kalmış ve zamanımıza ulaşmıştır Bazıları da çeşitli nedenlerle ancak çok az sayıda günümüze kadar gelebilmiştir Örneğin; Yunanlılar'ın Gördes'i yakmaları nedeniyle nadide Gördes halılarından ancak daha önce yurt dışına gönderilmiş olanlar günümüze ulaşabilmiştir Gördes halıları bu yüzden nadir bulunan halılardandır

Halının durumu (Kondüsyonu)
Kullanılan bir halı zaman içinde mutlak surette eskir ve yıpranır Eskime saçak ve kilim ile başlar; tedbir alınmadığı takdirde düğümlü kısımda sökülmeler görülür ve halı yavaş yavaş yok olmaya yüz tutar Yüzeysel eskime daha geç görülür Özellikle fazla temas gören yerler (namaz seccadelerinin baş ve ayak kısımları gibi) daha fazla aşınır Bu nedenle eski bir halının her yönü ile sağlam bir durumda olması söz konusu değildir Sadece duvar halısı olarak kullanılmış ve güveden korunmuş halılar günümüze mükemmel bir kondüsyonda (intact) ulaşabilmişlerdir Dolayısıyla eski veya antika bir halının tamir edilmiş olması son derece olağan bir durumdur Halılarda hasarlı yerlerin uygun malzeme, renk ve dokuma tekniği ile halının bütünlüğünü bozmadan ustaca tamir edilmiş olması değerinden herhangi birşey kaybettirmez
Bunun yanında antika değeri çok yüksek fakat tamir edilemeyecek kadar hasar görmüş veya parçalanmış halılara "fragment" adı verilir ve bunlar çok değerli parçalardır

Değer takdiri
Eski ve antika halılar eşi bulunmayan, tekrar üretilmesi mümkün olmayan, hergün alınıp satılmayan, dolayısıyla da belli bir fiyatı olmayan değerlerdir Bu bakımdan bu tip halıların değerleri diğer antika eşyalarda olduğu gibi görecelidir Değer takdirinde bilgi, görgü ve tecrübenin de büyük rolü vardır Bir kimsenin evinde senelerce kullandığı, görmekten bıktığı bir halı o kişi için fazla bir değer taşımazken, bu konuda bilgi sahibi, halıya meraklı bir kimse için yüksek bir değer ifade edebilmektedir

El Halısı Alırken Dikkat Edilecek Hususlar

Halıcılıkta 'kalite' denildiğinde öncelikle halıdaki düğüm sıklığı akla gelir Bu nedenle halının düğüm sıklığının fazlalığı kaliteli halı almak isteyen bir kimse için ilk yola çıkış noktası olmuştur Düğüm sıklığının fazlalığı bir halının desenin daha detaylı uygulanabilmesi ve ömrünün daha uzun olması üzerinde etkili önemli bir faktördür Ancak düğüm sıklığı halı satın alırken tek başına yeterli değildir
Genel anlamda kaliteyi oluşturan kriterler önem sırasına göre şu şekilde özetlenebilir:

Yünün kalitesi:
Halıda kullanılan yünün saf yeni yün (ilk defa kullanılan yün) olması ve liflerinin uzun yapağıdan seçilmesi çok önemlidir İçinde sentetik elyaf ve kalitesiz yün (tabak yünü) karışık olmamalıdır

Boya kalitesi:
Halıda kimyasal boya kullanılmış ise, kullanılan boyanın suya ve güneş ışığına dayanıklılığı yüksek kaliteli boyalar olması gereklidir Günümüzde sadece özel halı üretimlerinde kullanılan kök boyalarda ise, boyama işleminin usulüne uygun şekilde yapılmış olması önemlidir Kök boyalar genelde solmayan ve boyamayan boyalar olarak bilinir, ancak boyama işlemi uygun şeklide yapılmamış kök boyalar da solabilir Bu nedenle, kaliteli bir halının kök boyalı olması gerektiği düşüncesi yanlıştır Kök boya ile kimyasal boyalar arasındaki en önemli fark kök boyaların daha canlı ve çekici renklerde olmasıdır

Desen estetiği ve halıya uygulanmasındaki beceri:
Halı modeli tasarlamak zor, zahmetli, uzun zaman alan ve uzun yılların tecrübe ve birikimini gerektiren bir iştir Bir modelin, dokunması planlanan halıya uygun şekilde tasarlanması ve model kartonunun hazırlanması aşamasında kalite bilgisi çok önemlidir Dokutulmak istenilen modelin istenilen görünümü ve albeniyi hangi kalitede yani hangi düğüm sıklığında yakalayabileceğini belirlemek, halı dokunmadan önce halıdaki estetiği tahmin etmek ancak uzun senelerin verdiği bir tecrübe ile mümkün olabilir
Kullanılan renklerin birbirleriyle uyumlu ve dengeli bir şekilde dağılımının sağlanarak kullanılmış olması çok önemlidir
Türk halılarında genelde ve özellikle bordürlerde simetri söz konusu değildir Ancak, Isparta, Kayseri ve Hereke gibi İran halılarının etkisinde kalan halılarda simetri vardır ve bu halılarda desenin halıya simetrik olarak uygulanmış olması çok önemlidir

Düğüm sıklığı ve düğüm özelliği:
Halıcılıktaki kalite teriminin yarattığı anlam karmaşası nedeniyle kaliteli bir halı almak isteyenler genelde düğüm sıklığı yüksek halılara ilgi duyarlar Ancak düğüm sıklığı arttıkça halının kalitesi artar varsayımı her zaman doğru değildir Düğüm sıklığı ne kadar fazla olursa olsun, yün ve boya kalitesi iyi olmayan bir halı kesinlikle kaliteli bir halı sınıfına girmez Dolayısıyla düğüm sıklığı, kaliteli bir halının tek göstergesi olarak alınmamalıdır

Firma garantisi:
Kaliteli bir el halısı almada önemli rol oynayan bu özelliklerin bir çoğu alıcı için anlaşılması ve bilinmesi zor özelliklerdir Alınacak halıda satıcı firmanın güvenilir olmasına özen gösterilmeli ve firma garantisi mutlaka aranmalıdır

Hangi Ortama Ne Büyüklükte Halı Seçilmeli?

Halı alırken bilinmesi gereken en önemli noktalardan biri de halıların hangi büyüklükte olması gerektiği konusudur Halının yanlış ölçüde seçilmesi durumunda ortamdaki halı-mobilya dengesi bozulur Halıların gereğinden büyük seçilmesi durumunda mobilyalar (küçük seçilirse de halı) ortamda kaybolabilir Türkiye'de çoğunlukla uygulanmakta olan sistemde halı büyüklüklerini tayin eden unsur, mekanın büyüklüğü değil, kullanılmakta olan eşyaların sayısı ve kullanım şeklidir Bununla ilgili referans olabilecek çizimler aşağıda yer almaktadır

El Halısında Bakım ve Temizlik Önerileri

Halı ve kilimlerin uzun ömürlü olması için özenli kullanılması ve düzenli bakımının yapılması çok önemlidir

Tüylerinin yatım yönüne göre halının haftada 1-2 defa ön yüzü, kenarlarından katlanarak ayda bir defa arka yüzü süpürülmelidir Halılar yaklaşık 3 ayda bir kaliteli bir halı şampuanı ile talimatlarına uygun olarak temizlenebilir

Islak veya rutubetli yerde uzun süre kalan halı çürüyebilir Halılar su ve rutubetten korunmalıdır Rutubet almış bir halı vakit kaybetmeden havadar bir yerde kurutulmalıdır

Halılara kullanıldığı ortama göre 3-5 yılda bir profesyonel yıkama yapılması gerekebilir Halının profesyonel bir temizliğe ihtiyacı var ise mutlaka bu işi bilen, güvenilir bir firmaya başvurulmalıdır Halılar ve kilimler kesinlikle kuru temizlemeye verilmemeli ve evde yıkanmamalıdır

Halının saçaklarını halının altına katlamak, klor içeren ağartıcılarla yıkamak ve tarak benzeri aletlerle taramak sakıncalıdır Bu gibi durumlar saçakların yıpranmasına ve çabuk kopmasına sebep olur Saçak veya kenarlarından sökülmeye başlayan halılar mutlaka bir ekspere gösterilerek iyice sökülmeden tamir ettirilmelidir

Halılar kesinlikle silkelenmemelidir Silkeleme esnasında havanın yaratacağı basınç halının uzunlamasına çeşitli yerlerinden yarılmasına sebep olur

Halının üzerine temas eden mobilya ayaklarının sivri uçlu olmamasına dikkat edilmelidir Mobilyanın ayakları sivri ise altına bir halı parçası (düz makina halısı veya keçe) konulmalı veya sivri uçların içine girebileceği genişlikte ahşap veya metal aksamlar yaptırılarak ayaklarına monte ettirilmelidir

Kullanılmayan halıların mutlaka güvelere karşı toz veya tablet naftalin ile naftalinlenmesi gereklidir Naftalin halının havlı (tüylü) yüzeyine serpilmeli, halının arka yüzü dışta kalacak şekilde katlanmalıdır Halı, mümkünse bez bir torba içinde, rulo şeklinde muhafaza edilmelidir Naftalinin halının yüzeyi ile temas etmesinde bir sakınca yoktur Halılar altı ayda bir havalandırılmalı, naftalinleme işlemi tekrarlanmalıdır Devamlı kullanılan ve temizliği yapılan halılar güve barındırmaz

Halıcılıkta Düğüm ÇeşitleriGenel olarak el halısında iki tip düğüm tekniği kullanılmaktadır: Türk düğümü (Gördes düğümü, simetrik düğüm) ve İran düğümü (Sine düğümü, asimetrik düğüm) Türkiye'de (Isparta'nın tüm dokumaları ve Sivas ve Hereke bölgelerinin bazı dokumaları hariç), Kafkasya'da, Batı ve Kuzeybatı İran'da dokunan halılarda Türk düğümü kullanılmıştır İran düğümü ise Orta ve Doğu İran'da, Hindistan, Orta Asya ve Çin'de dokunan halılarda yaygın olarak kullanılmaktadır

Türk düğüm tekniğinde ilme iki çözgü telinin de etrafına dolanarak çözgü tellerinin arasından çıkarılma yöntemiyle bağlanır ve kesilir Böylelikle düğüm iki çözgü telini de sarmış olur İran düğüm tekniğinde ise ilme, sadece bir çözgü telinin etrafından dolanır, ilmenin diğer ucu serbest kalır



Bu iki farklı düğüm tekniği karşılaştırıldığında:

1- Türk düğümü ile dokunmuş bir halının tüyleri halı eskidikçe aşınmaya ve dökülmeye başlasa bile düğümün lupu kalır, halının atkı ve çözgüsü görünmeye başlamaz Dolayısıyla halı desen güzelliğini ve rengini uzun yıllar muhafaza eder Ancak İran düğümü ile dokunmuş bir halının tüyleri aşınmaya ve dökülmeye başladığında asimetrik bağlanma nedeniyle düğümde lup olmadığı için halının çözgü ipleri görünmeye başlar Bir süre sonra muhtemelen halının kalan düğümü de tutunamayacak, dökülecek ve aşınmış bölgedeki renk ve desen tamamen yok olacaktır
2- Türk düğümleri bir ucundan çekilse dahi sökülmez, çıkmaz; tam aksine daha da sıkılaşır Ancak, İran düğümlerinin bir ucundan çekildiği takdirde çözülerek çıkma olasılığı vardır
3- Türk düğümünün atılması İran düğümünün atılmasından daha zordur ve daha fazla zaman alır Bu nedenle aynı düğüm sıklığındaki iki halıdan Türk düğümlü olanı daha makbuldür ve tercih edilir
Türk düğümünün bu kalıcılık özelliği nedeniyle çok fazla sayıda değerli, eski Türk halıları güzelliklerinden bir şey kaybetmeden günümüze kadar ulaşabilmiştir
Bugün ülkemize fazla sayıda ithal edilen Nepal ve bazı Çin halılarında düğüm kullanılmamaktadır Onun yerine Nepal'de sarma tekniği, Çin'de ise sıkıştırma tekniği uygulanmaktadır İlmeler çekildiği takdirde çözgüden çıkar, dolayısıyla halıdan ayrılır Bu teknikte üretilen halılarda işçilik çok kolay ve zahmetsiz, dokuma süresi çok kısadır

Halı SözlüğüAbraş Yünün yapısındaki veya boyamasındaki farklılıklar nedeniyle halı üzerinde aynı renkte ton farklılıklarının görülmesi
Antik Yıkama Renkleri hafifçe soldurarak halıda eskimiş görüntüsü elde etmek için yapılan kimyasal yıkama
Atkı Dikey çözgü tellerini birbirine bağlayarak halının bütünleşmesini sağlayan ipler Bu ipler ancak halının sırtına (arka kısmına) dikkatlice bakılırsa görülebilir
Bordür Halının kenar kısmında yer alan ve orta alanı çevreleyen desen
Çakım Halının yıkama işleminden sonra düzgünlüğünü sağlamak amacıyla gönyesine getirilerek ahşap bir zemin üzerine çakılması işlemi
Çeyrek Yaklaşık 080 x 120 m ölçüsünü ifade eder
Çivit Otu (Isatis Tinctoria) Mavinin çeşitli tonlarının elde edildiği bir bitki türü
Çözgü Tezgahın çerçevesine dikey ve gergin bir biçimde sarılan ve halının iskeletini oluşturan ipler Dokunmuş bir halıda bu ipler halının saçağını oluşturur
Düz Dokuma Düğümsüz yani havsız dokumalara verilen isim 'Kilim' ile eş anlamda kullanılır
Floş Suni ipek Selüloz bazlı, sentetik görünüşlü suni elyaf
Hav Çözgü üzerine bağlanan düğümlerin halının ön yüzüne doğru olan uzantısı
Hav Yüksekliği Halının cinsine ve kalitesine göre değişen hav uzunluğu
İlme Halıya rengini veren ve halının desenini oluşturan ipler Halıcılıkta düğüme ilme de denilir
Kalite Bir halıda 1 desimetrekareye düşen düğüm sayısını ifade eder
Karyola Yaklaşık 150 x 210 m ölçüsünü ifade eder
Kelle Yaklaşık 200 x 300 m ölçüsünü ifade eder
Kilimlik Halının başlangıç ve bitiminde dokunan, genişliği yörelere göre değişebilen havsız, düz dokuma (kilim) kısmı
Koşnil (Dactylopius Coccus) Kırmızı ile mor arası açık bordo gibi tonların elde edildiği Orta Amerika'da bulunan bir böcek türü
Kökboya (Rubia Tinctorum) Kırmızı renk ve tonlarının elde edildiği bir bitki köküdür "Doğal boyalar" anlamında da kullanılır
Model Dokunacak halı deseninin halının kalitesine uygun olarak hazırlanmış milimetrik kağıda kullanılacak renkler ile işlenmesi
Model Kartonu Dokuyucunun kullanacağı modellerin muhtelif parçalar halinde kartona yapıştırılmış hali
Seccade Üzerinde namaz kılınan halı boyutuna verilen isimdir Yaklaşık 120 x 180 m ölçüsünü ifade eder
Sırt Düğümlerin net olarak görüldüğü halının arka kısmı
Sumak Dolama tekniğiyle dokunan, sıralar arasında halıda olduğu gibi atkının da kullanıldığı kalın ve havsız bir düz dokuma türüdür
Taban Kelleden daha büyük ölçüleri ifade eder
Yapak Koyunların kırkılmasıyla elde edilen yün
Yastık Yaklaşık 050 x 070 m ölçüsünü ifade eder
Yatım Havların düğümlerin bağlandığı tarafa doğru yatması
Yıkama Kullanılan yün ipliklerinden gelen harman yağı ve dokuma süresince halının bünyesine giren toz ve kirlerin uzaklaştırılması için deterjan ve muhtelif kimyasal maddelerle yapılan yıkama işlemi

ödevime çok yardimci oldunuz Teşekkurler

çok karısık ama yinede güzel ne yazık ki işime yaramadı

ya vravo ne kadar güzel bilgiler paylaşılmış