Fizilal-İl Kuran Tefsiri - Sebe Suresi Tefsiri ( Seyyid Kutub )

27- De ki; "Allah'a koştuğunuz ortakları bana gösterin bakalım Olacak şey değil bu Aslında O üstün iradeli ve her işi yerinde olan Allah'dır "

Bu soruda gizli yadırgama ve alaya alma vardır "Allah'a koştuğunuz ortakları bana gösterin bakalım" Gösterin onları bana Göreyim, bakayım kimdirler, necidirler Değerleri, nitelikleri, konumları nedir? Hangi gerekçe ile kendi hakkında böyle bir iddiada bulunmayı uygun gördünüz? Bütün bu sorulardan buram buram yadırgama ve alay tütmektedir

Arkasından "Hayır, olacak şey değil" diye başlayan azarlama ve paylama içerikli bir ret cevabı ile karşılaşıyoruz Hayır, onlar yüce Allah'ın ortakları değildirler Zaten yüce Allah'ın ortağı yoktur Ayetin son cümlesini okuyoruz

"Aslında O üstün iradeli ve her işi yerinde olan Allah'dır"

Yüce Allah'ın bu sıfatları karşısında söz konusu düzmece ilâhların O'nun ortakları olmaması gerektiği gibi mutlak anlamda O'nun hiçbir ortağının bulunmaması gerekir

Surenin bu kısa "aşama"sı böylece, bu çarpıcı ve derin etkili mesajların vurguları ile noktalanıyor Bu "aşama"da evrenin dehşetli manzaralarını, ahiretteki korkunç "şefaat" tablosu, amansız hak-batıl çekişmesini, vicdanların derin köşelerini ve kalplerin kuytu bucaklarını içeren bir gezi sergilenmiştir

Surenin bu bölümünü içeren gezide kâfirlerin elebaşlarının bütün peygamberlere karşı takındıkları reaksiyoner tutum işleniyor Bu şımarıkları servetleri, evlâtlarının çokluğu, ellerindeki diğer dünyalık ayrıcalıklar baştan çıkarıyor Bu varlıklarını seçkinliklerinin ve üstünlüklerinin kanıtı sayıyorlar Bunlar sayesinde dünya ve Ahiret azabından kurtulacaklarını sanıyorlar Bundan dolayı ahiretteki görüntüleri, somut bir sahnede gözleri önüne seriliyor Sahne o anda olùyormuş gibi canlıdır Amaç bu şımarıkların, dünyalık varlıklarının kendilerini azaptan koruyup koruyamayacağını gözleri ile görmeleridir Söz konusu küstahlar bu sahnelerde şu gerçekleri de öğreniyorlar: Dünyadayken taptıkları ve yardım diledikleri ne melekler ve ne de cinler onlara hiçbir yarar dokunduramıyorlar

Bu tartışma sırasında Kur'an'ın ayetleri,yüce Allah'ın terazisinde ağırlığı olan değerlerin neler olduğunu açıklıyor Buna bağlı olarak bu adamların dünya hayatında övünç gerekçesi saydıkları değerlerin kofluğu ortaya çıkıyor Bunların yanı sıra şu gerçeğe parmak basılıyor: Rızkın bolluğu ve kısıtlılığı, yüce Allah'ın iradesine bağlı olarak ortaya çıkan olgulardır Yoksa bu olgular yüce Allah'ın hoşnutluğunun ya da gazabının, O'na yakın ya da uzak olmanın kanıtları değildirler Bu olguların her ikisi de kullara yönelik birer sınavdırlar

UYARICI VE MÜJDECİ PEYGAMBER

28- Ey Muhammed, biz seni bütün insanlara müjde verici ve uyarıcı olarak gönderdik Fakat insanların çoğu bunu bilmiyorlar

29- Onlar "Eğer doğru söylüyorsanız şu tehdit ne zaman gerçekleşecek?" derler

30- Onlara de ki; "Sizin belirlenmiş bir gününüz vardır, ne bir an ertelenir ve ne de önceye alınır "

Bu açıklama bir önceki bölüme bağlı olarak yapılıyor Bilindiği gibi bir önceki bölümde sorumluluğun "kişisel" olduğu, hak ve batıl yanlıları arasındaki tek geçerli ilişki biçiminin mesajı duyurma ve çağrı olduğu, bunun ötesinde her iki tarafın işinin yüce Allah'a kaldığı anlatılıyordu

Bu bölümde o açıklamalara ek olarak Peygamberimizin görevinin ne olduğu belirtiliyor Müşrikler bu görevin niteliğini bilmiyorlar Bu yüzden Peygamberimizin dile getirdiği vaatlerin ve tehditlerin hemen gerçekleşmesini, davranışlarının karşılıklarının bir an önce belirlenmesini istiyorlar Bu bölümde onlara anlatılmaya çalışıyor ki, ödülleri ve cezaları belirleme işleminin planlanmış bir günü vardır Bu günün ne zaman geleceği sadece yüce Allah'ın bildiği bir gayp konusudur Şimdi bu bölümün ilk ayetine dönelim:

"Ey Muhammed, biz seni bütün insanlara sırf müjde verici ve uyarıcı olarak gönderdik"

Bütün insanlığa yönelik peygamberlik misyonunun sınırı işte budur: Müjde verme ve uyarma İş bu sınırda biter Müjdelerin ve uyarıların somut gerçeklere dönüştürülmesi ise yüce Allah'ın tekelindedir Devam ediyoruz:

"Fakat insanların çoğu bunu bilmiyorlar Onlar Eğer doğru söylüyorsanız şu tehdit ne zaman gerçekleşecek?' derler"

Bu soru, adamların peygamberin görevinin ne olduğu bilmediklerini, peygamberlik misyonunun sınırlarını kavramadıklarını gösterir Kur'an-ı Kerim, yüce Allah'ın birliği ilkesini her türlü bulanıklıktan arındırma konusunda son derece titizdir Bu ilkeye göre Hz Muhammed, sadece bir peygamberdir, görevinim sınırları bellidir, O görev sınırlarının berisinde kalır, bu sınırları aşmaz Yüce Allah ise sınırsız yetkiye sahiptir Peygamberi insanlara gönderen ve onun görevinin sınırlarını çizen O'dur Yüce Allah'ın vaadinin ya da tehdidini gerçekleştirmeyi üstlenmek, hatta bu gerçekleştirmenin zamanını bilmek, Peygamberin görev alanına giren işlerden değildir Bu iş O'nun yetki tekelindedir Peygamber haddini, görev alanının sınırlarını bilir Bu yüzden yüce Allah kendisine bilgi vermediği bir konuda, gerçekleştirilmesini sorumluluğuna vermediği bir işte O'na soru bile sormaz Yüce Allah, Peygamberimizi bu konuda soru soranlara belirlenmiş bir cevap vermekle ve bu cevapla yetinmekle görevlendiriyor Okuyalım:

"Onlara de ki; Sizin belirlenmiş bir gününüz vardır ne bir an ertelenir ve ne de önceye alınır"

Her belirli gün, yüce Allah tarafından belirlenen vadesi dolunca gelir Bu gün hiç kimsenin hatırı için geriye atılamayacağı gibi hiç kimsenin ricası üzerine de öne alınmaz Bu türden hiçbir şey başıboş ve kör tesadüfün rast geldiğine bırakılmış değildir Her şey belirli bir plana bağlı olarak yaratılmıştır Her iş biribirine bağlıdır Yüce Allah planı olayları, vadeleri ve süreleri belirler Bu belirlemeyi gizli hikmeti uyarınca yapar Kulları bu hikmetin, sadece O'nun tarafından açığa vurulan bölümünü belirler

Yüce Allah'ın vaatlerinin ve tehditlerinin hemen gerçekleşmesini istemek bu temel gerçeği kavrayamamanın göstergesidir Bundan dolayı insanların çoğunun bu gerçeği bilmedikleri vurgulanıyor İşte bu bilgisizlik insanları bu konuda soru sormaya ve aceleciliğe sürüklüyor

31- Kâfirler "Biz ne bu Kur'an'a ve ne de ondan önceki kutsal Kitaplara asla inanmayız " dediler Sen bu zalimleri bir de Rabb'lerinin huzurunda dikilmiş durumda biribirlerini suçlarken görsen! O zaman ayak takımını oluşturan güdülenler kendini beğenmiş elebaşlarına "Siz olmasaydınız, biz mü'min olacaktık" derler

Burada doğru yola iletecek bilginin her türlü kaynağını boykot etmeye yönelik koyu bir inat ve kararlı bir ısrar karşısındayız Adamlar sadece Kur'an'a ve onun doğruluğunu kanıtlayan daha önceki kutsal Kitaplara karşı çıkmakla yetinmiyorlar Buna göre ne bu Kitabı ve ne o Kitaplara inanmaya niyetleri yoktur Bu, bu gün böyle olduğu gibi yarın da böyle olacaktır Bu demektir ki, adamlar kâfir olarak kalmakta ısrarlıdırlar, doğru yola ileten bilginin kanıtlarına bile bile kesinlikle sırt çevireceklerdir Bu kanıtlar ne olursa olsunlar, onlar için önemli değildir Demek oluyor ki ortada ısrarın da ötesinde son derece koyu bir inatçılık vardır

Durum böyle olunca yüce Allah bu kâfirleri kıyamet günü içinde yer alacakları sahne ile karşı karşıya getiriyor Bu sahnede kör inatçılığın cezası gözleri önüne Seriliyor

Sen bu zalimleri bir de Rabb'lerinin huzurunda dikilmiş durumda biribirlerini suçlarken görsen! O zaman ayak takımını oluşturan güdülenler kendini beğenmiş elebaşlarına "Siz olmasaydınız, biz mü'min olacaktık" derler

32- Kendini beğenmiş elebaşları da güdülenlere derler ki; "Size doğru yola ilişkin mesaj geldikten sonra biz mi sizleri o yoldan alıkoyduk? Aslında siz kendiniz suça girdiniz"

33- Güdülenler ise kendini beğenmiş elebaşlarına şöyle derler; "Tersine işiniz-gücünüz gece-gündüz komplo düzenlemek, dolap çevirmekti Hani bize Allah'ı inkâr etmemizi, O'na eş koşmamızı emrediyordunuz " Azabı görünce pişmanlığı yüreklerine gömdüler Biz kâfirlerin boyunlarına demir halkalar geçiririz Çarpıldıkları ceza sadece işledikleri kötülüklerin karşılığı değil mi?

Bu adamlar dünyadayken "Biz ne bu Kur'an'a ve ne de ondan önceki kutsal Kitaplara asla inanmayız" diyorlardı Fakat, Ey Muhammed, onların başka bir alemde ne dediklerini işitsen! Sen bu zalimleri bir de Rabb'lerinin huzurunda ayakta dikilmiş durumda görsen! Orada kendi istekleri ile gönüllü olarak ayakta durmuyorlar Tersine günahkârlar gürühü olarak ayağa dikilmişler, yüce Allah'ın kendilerine ne ceza vereceğini bekliyorlar Sözlerine ve Kitaplarına asla inanmayacaklarını üstüne basa basa açıkladıkları Rabb'lerinin huzurundadırlar artık İtile-kakıla O'nun karşısına getirilip ayağa dikilmeye zorlanmışlardır şimdi: O gün gelse de bu zalimlerin biribirlerini nasıl kınadıklarını, biribirlerini nasıl payladıklarını, nasıl suçlarını biribirlerine âtmaya çalıştıklarını, nasıl ayetin ifadesi ile "biribirleri ile söz düellosuna giriştikleri"ni görsen! Bu söz düellosu sırasında acaba biribirlerine ne söylerler? Okuyoruz:

"O zaman ayak takımını oluşturan güdülenler, kendini beğenmiş elebaşlarına siz olmasaydınız, biz mü'min olacaktık' derler"

Görülüyor ki, güdülenler bu onur kırıcı ve korku dolu ayakta dikilişin ve bu ayakta dikilişi izleyecek olan cezanın sorumluluğunu elebaşlarının üzerine atıyorlar Güdülenler, bu gün elebaşlarına karşı böyle açık açık konuşuyorlar; ama dünyadayken onların karşısına böyle çıkamazlar yüzlerine karşı böyle konuşamazlardı Çünkü zavallılaşmışlar, aşağılanmışlar, boyun eğmişlerdi; yüce Allah'ın kendilerine verdiği özgürlüğü, insanlık onurunu ve düşünme ayrıcalığını satmışlardı Ama bu gün, sahte değerlerin maskeleri düştüğü ve acıklı azapla burun buruna geldikleri için elebaşlarına karşı korkmadan ve sözlerini esirgemeden şöyle demektedirler:

"Eğer siz olmasaydınız, biz mü'min olacaktık"

Fakat "Elebaşları"nın "güdülenler"den canı sıkılır Bir kere onların da başı derttedir Ayrıca şu güdülenler başlarını derde sokan kışkırtmaların sorumluluğunu onların üzerine atmak istiyorlar Bu yüzden onlara olumsuz soru kalıbında ve yadırgama içerikli bir cevap verirler, bu cevabın sonunda ağır hakaret vardır Okuyalım:

"Kendini beğenmiş elebaşları da güdülenlere derler ki, Size doğru yola ilişkin mesaj geldikten sonra biz mi sizleri o yoldan alıkoyduk? Aslında siz kendiniz suça girdiniz"

Görülüyor ki, adamlar sorumluluktan sıyrılmaya çalışıyorlar Bunun yanı sıra "Doğru yola ilişkin mesaj"ın varlığını da artık onaylıyorlar Oysa dünyada bu ayak takımına hiçbir zaman önem vermezler, görüşlerine başvurmazlar, onları adam yerine koymazlar, karşı görüş belirtmelerine ya da kendileri ile tartışmaya girmelerine meydan vermezlerdi Bu gün ise azap karşısında onlara şu yadırgama içerikli soruyu yöneltiyorlar:

"Size doğru yola ilişkin mesaj geldikten sonra biz mi sizleri o yoldan alıkoyduk?"

"Aslında siz kendiniz suça girdiniz"

Doğru yola giremeyişiniz sizin kendinizden kaynaklanıyor Çünkü siz suç düşkünü kimselersiniz

Eğer dünyada olsalardı, bu ayak takımı bir köşeye sinerler, ağızlarını açmaya cesaret edemezlerdi Fakat şimdi ahirettedirler Burada yalancıların yaldızlı maskesi düşmüş, sahte değerler iflas etmiştir Kapalı gözler açılmış, gizli gerçekler meydana çıkmıştır Bu yüzden "güdülenler" artık susmuyorlar, boyun eğmiyorlar Tersine elebaşlarının gece-gündüz hiç dinmeyen komplolarını açık açık yüzlerine vuruyorlar Bu sürekli komploların amacı insanları doğru yoldan uzak tutmak, eğriliği egemen kılmak, gerçeği belirsiz hale getirmek, nüfuzlarını ve mevkilerini insanları ayartmak ve yanıltmak için kullanmaktır Ayetleri okumaya devam edelim:

"Güdülenler ise kendilerini beğenmiş elebaşlarına şöyle derler; Tersine işiniz gücünüz gece-gündüz komplo düzenlemek, dolap çevirmekti Hani bize Allah'ı inkâr etmemizi, O'na eş koşmamızı emrediyordunuz"

Sonra bu kırıcı tartışmanın hiç kimseye yarar sağlamayacağım, ne elebaşlarını ve ne de güdülenleri kurtaramayacağını her iki taraf da anlar İki taraf da suçlu, iki tarafta günahkârdır Elebaşlarının omuzlarında hem kendi günahları, hem de başkalarını ayartmanın, yoldan çıkarmanın sorumluluğu vardır Güdülenler de kendi günahlarının yükünü taşımaktadırlar Onlar azgınlara uyduklarından dolayı sorumludurlar Güçsüz olmaları kendilerini bu sorumluluktan kurtarmaz Yüce Allah onları kavrama yeteneği ve özgürlükle onurlandırmıştır Fakat onlar kafalarını çalıştırmamışlar, özgürlüklerini satmışlar, gönüllü olarak "kuyruk" olmayı kabul etmişler ve ayak takımı muamelesi görmeye razı olmuşlardır Bu yüzden hep birlikte azabı hakketmişlerdir Azabın kendilerini

beklediğini, karşılarında durduğunu görünce hayıflanma, tasalanma ve pişmanlık duygusuna kapılmışlardır Okuyoruz:

"Azabı görünce pişmanlığı yüreklerine gömdüler"

Adamlar öyle acıklı bir durumdadırlar ki, sözcükler boğazlarına düğümlenmekte, dilleri söz söyleyememekte ve dudakları kıpırdamamaktadır Arkasından sert, çetin ve onur kırıcı azabın pençesine düşüyorlar Okuyoruz: "Biz kâfirlerin boyunlarına demir halkalar geçiririz"

Bu noktada sözün akışı değişiyor; boyunlarına geçirilen demir halkalarla sürüklenirlerken seyircilere sesleniliyor Okuyoruz:

"Çarpıldıkları ceza sadece işledikleri kötülüklerin karşılığı değil mi?" Burada perde iniyor Güdenler de güdülenlerde gözlerimizden kayboluyorlar

Her iki tarafda zalimdir Taraflardan biri zorbalığı, azgınlığı, ayartıcılığı ve baskıcılığı gerekçesi ile zalimdir Öbür tarafda ise insanlık onurundan, insana özgü düşünme yeteneğinden, insanı insan yapan özgürlüğünden vazgeçtiği için zalimdir Kaba güce ve zorbalığa boyun eğdiği için suçludur Her iki taraf da günahlarının cezasını çekeceklerdir Çarpıldıkları ceza, sadece işledikleri kötülüklerin karşılığı olacaktır

Perde iniyor Zalimler bu canlı ve somut sahnede kendilerini seyretmişlerdir Orada kendilerini izlediler, ama halâ canlıdırlar ve dünyada dolaşmaktadırlar Başkaları da onları bu sahnede izledi, sanki gerçekten gözleri önünde geçiyorlarmış gibi ürperdiler Oysa henüz vakit var, isteyen o duruma düşmekten kendini kurtarabilir

Yukarda Kureyş kabilesinin küstah şeflerinin sözleri bize aktarılmıştı Aynı sözü daha önce yaşamış bütün milletlerin şımarık seçkinleri kendi peygamberlerine karşı söylemişlerdi Okuyoruz:

34- Uyarıcı gönderdiğimiz her kentin şımarık elebaşları mutlaka şöyle dediler "Biz, sizin getirdiğiniz mesajı kesinlikle inkâr ediyoruz"

Bu yüzyılların akışı içinde sık sık tekrarlanan bir hikâye, her zaman karşımıza çıkan "klişeleşmiş" bir tutumdur Kaynağı azgın şımarıklıktır Bu iğrenç huy kalpleri katılaştırmakta, duyarlıklarını gidermekte, fıtratı yozlaştırmakta, paslatmakta ve doğru yola ileten kanıtları fark etmekten alıkoymaktadır Bu duruma düşen kalpler de doğru yol mesajları karşısında burun kıvırmakta, efelenmekte, batılı savunmakta ısrar etmekte ve aydınlığa açılmaktan kaçınmaktadırlar

Toplumların varlıklı kesimini oluşturan bu şımarıkları, sahte değer yargıları ve geçici dünya nimetleri aldatıyor Ellerindeki servet ve kaba güç onları baştan çıkarıyor, bu ayrıcalıklarının kendilerini yüce Allah'ın azabından kurtarabileceğini sanıyorlar Bu ayrıcalıkları, yüce Allah'ın kendilerinden hoşnut olduğuna delil sayıyorlar ya da kendilerinin hesaplaşma ve ceza işlemlerinden muaf tutulacaklarını hayal ediyorlar Söylediklerini okuyoruz:

35- "Bizim herkesten çok servetimiz ve evlâdımız vardır, bizim azaba çarptırılmamız söz konusu değildir "

Kur'an, yüce Allah'ın katında geçerli olan değer yargılarını bu şımarıkların önüne koyuyor Onlara anlatmaya çalışıyor ki; rızkın bol ya da kısıtlı olmasının köklü ve değişmez değerlerle hiçbir ilgisi yoktur, bu olgular yüce Allah'ın hoşnutluğunun ya da öfkesinin delilleri sayılamazlar Bunlar başlı başına insanı ne azaptan alıkoyabilirler ve ne de azaba sürükleyebilirler Rızkın bolluğu ve kıtlığı gerek hesap ve ceza işleminden ve gerekse yüce Allah'ın hoşnutluğundan ve gazabından bağımsız, yüce Allah'ın başka bir yasasına bağlı olgulardır

36- Onlara de ki; "Hiç kuşkusuz, Rabb'im dilediğine bol servet verir ve dilediğinin rızkını kısar Fakat insanların çoğu bu gerçeği bilmezler"

Bu konu, yani rızkın bolluğu ve kıtlığı, insanın refah ve süs eşyalarına sahip olması ile bunlardan yoksun olması konusu çoklarının kafasını karıştırır, kalbinde fırtınalar estirir Şöyle ki; kimi zaman dünya kötülerin, batıl yanlılarının ve toplumsal huzuru bozanların önünden açılırken iyiler, hak yanlıları, toplumsal yararı ön plana alanlar geçim sıkıntısı çekerler Bu durumu gören bazı kimseler yüce Allah'ın bol rızık verdiği kimselerin mutlaka kendi katında seçkin kullar olduğunu sanırlar Ya da iyiliğin, hakkın ve yapıcılığın yoksullukla kuşatılmış olduğunu gören bazı insanlar bu erdemlerin değeri konusunda kuşkuya kapılırlar

Bu yüzden Kur'an, burada dünya varlığı ile yüce Allah'ın önem verdiği değerleri biribirinden ayırıyor ve bize şu gerçeği anlatıyor Yüce Allah dilediği kimseye bol servet verir, dilediği kimseye de geçim zorluğu çektirir Bu başka bir şeydir O'nun hoşnutluğu ve gazabı başka bir şeydir; bunlar arasında hiçbir ilişki yoktur Yüce Allah kimi zaman nefret ettiği kullarına, kimi zaman kötülere ve kimi zaman da iyilere geçim sıkıntısı çektirir Fakat bütün bu durumlarda sebepler ve amaçlar farklı olur

Meselâ yüce Allah kötülere kimi zaman kötülükleri, şımarıklıkları ve bozgunculukları artsın, günah yükleri iyice ağırlaşsın da dünyada ya da ahirette nasıl uygun görürse bu günahlarının cezasına çarptırılsınlar diye bol servet verir Kimi zaman da kötülükleri, sapıklıkları, günahkârlıkları artsın, haya1 kırıklıkları ve bunalımları derinleşsin, yüce Allah'ın rahmetinde iyice umutları kesilsin de kötülük ve sapıklık birikimleri iyice çoğalsın, suçluluk dosyaları alabildiğine kabarsın diye böyleleri geçim sıkıntısına düşürülür

Kimi zaman yüce Allah iyilere bol servet verir Fakir olsalar yapamayacakları derecede çok iyi ameller yapsınlar diye; yüce Allah'ın kendilerine verdiği nimetlere kalpleri ile, dilleri ile, örnek davranışları ile şükretsinler diye; böylece yüce Allah katında zengin bir sevap birikimi meydana getirebilsinler, iyiliklerinin ve Allah tarafından bilinen temiz kalpliliklerinin ödülünü bol bol alsınlar diye Kimi zaman da böylelerine geçim sıkıntısı çektirir Böylece yokluk karşısındaki sabırlarının, Rabb'lerine güvenlerinin, O'na yönelik umutlarının, O'nun kaderine karşı besledikleri güvenin derecesini ölçer, her şeyden daha hayırlı ve daha kalıcı olan Rabb'lerinin hoşnutluğu ile ne oranda yetindiklerini belirler Böylece de ilâhi hoşnutluk ve iyilik birikimlerini mümkün olan en yüksek düzeye çıkarırlar

Rızık bolluğunun ve kıtlılığının gerek insan davranışlarından ve gerekse ilâhi hikmetten kaynaklanan sebepleri ne olursa olsun bu durum malın, çocukların, zenginliğin başlı başına Allah katında geçerli değerler olduğuna delil sayılamaz Yüce Allah katında insanın, ister zengin ister fakir olsunlar, mallarını nasıl kullandıkları önemlidir Düşünelim ki, Allah birine servet ve evlât verdi, adam da bu imkânları iyi yolda kullandı, yüce Allah, nimetini iyi yolda kullandığı için bu kuluna iyiliklerinin bir kaç katı kadar sevap verir Demek ki, mallar ve evlâtlar, başlı başına kulu Allah'a yaklaştırmazlar Fakat kulun malları ve evlâtları iyi yolda kullanması ona katmerli sevap kazandırır Okuyoruz:

37- Ne mallarınız ve ne de evlâtlarınız size bizim katımızda yakınlık kazandırmaz Yalnız iman edip iyi amel işleyenler var ya, onların yaptıkları iyilikler kat kat fazlası ile ödüllendirilir Onlar cennetin yüksek köşklerinde güven içinde ağırlanırlar

38- Bizimle başa çıkabileceklerini sanarak olanca güçleri ile ayetlerimize karşı çıkanlara gelince onlar azapla başbaşa kalacaklardır

Bir sonraki ayette şu temel kural tekrarlanıyor: Rızkın bolluğu ve kısıtlılığı yüce Allah'ın hikmetine dayanan bağımsız bir konudur Malın asıl faydalı ve kalıcı stoku, Allah yolunda harcanan bölümüdür Kur'an böylece bu gerçeğin kalplere iyice kök salmasını amaçlıyor Okuyoruz:

39- De ki; "Hiç kuşkusuz Rabb'im dilediği kuluna bol servet verir ve dilediği kulun rızkını kısar Siz Allah için bir şey verirseniz, O verdiğinizin boşluğunu doldurur O rızık verenlerin en hayırlısıdır "

Bu gezi, müşrikleri kıyamet günü toplantı halinde gösteren sahne ile noktalanıyor O sahne yüce Allah'ı bir yana bırakarak taptıkları melekler ile yüzleştirileceklerdir Sonra ilk bölümde okuduğumuz gibi "Bu vaat ne zaman gerçekleşecek?" gibi sabırsızlık ifade eden sözler söyleyerek hemen gerçekleşmesini istedikleri cehennem azabını tadarlar Okuyoruz:

40- O gün Allah, onların hepsini diriltip bir araya getirir ve sonra meleklere "Bu adamlar size mi tapıyorlar?" der

41- Melekler derler ki; "Seni her türlü noksanlıktan tenzih ederiz Bizim dayanağımız, koruyucumuz onlar değil sensin Hayır, onlar cinlere tapıyorlardı, çoğu onlara inanıyorlardı "

42- O zaman zalimlere deriz ki; "Bu gün biribirinize ne faydalı olabilirsiniz ve ne de zarar verebilirsiniz Vaktiyle inkâr ettiğiniz cehennem ateşinin azabını şimdi tadınız bakalım "

Bu adamlar dünyadayken yüce Allah'ı bir yana bırakarak meleklere tapıyorlar ya da meleklerin Allah ile aralarında aracılık edeceklerine inanıyorlardı İşte şimdi o melekler ile yüz yüzedirler Melekler yüce Allah'ı "tesbih" ediyorlar Maksatları o saçma iddianın asılsızlığını dile getirme, kâfirlerin kendilerine yönelik tapınma girişimleri ile hiçbir ilişkileri olmadığını vurgulamaktır

Ayetin ifadesine göre böyle bir tapınma olayı sanki hepten asılsızmış, sanki hiçbir zaman böyle bir olay gerçekleşmemiş, somut olarak varolmamış da bu adamlar aslında şeytanın izinden gidiyorlarmış; ya ona tapıyorlarmış, onu ilahi ediniyorlarmış ya da onun Allah'a ortak koşmalarını isteyen kışkırtmalarına uyuyorlarmış Başka bir deyimle onlar meleklere taparken aslında şeytana tapıyorlardı Zaten cinlere tapmak, arapların yabancısı oldukları bir sapıklık türü değildi Arapların bir bölümü cinlere ya doğrudan doğruya tapıyorlar ya da yardım ve aracılık diliyorlardı Okuyoruz:

"Aslında onlar cinlere tapıyorlardı, çoğu onlara inanıyorlardı"

İşte Kur'an, kendine özgü "Hikâye anlatma" üslubu uyarınca bu noktada "Hz Süleyman ile cinler" hikâyesi ile bu surenin işlediği meseleler ve konular arasında ilişki kuruyor

Sahne henüz gözlerimizin önünde dururken sözün akışı üçüncü şahıstan ikinci şahısa dönüyor, düz anlatımı bırakıp "Hitap" kalıbına başvuruyor Sözü müşriklere yönelterek onları azarlıyor, paylıyor Okuyoruz:

"Bu gün birbirinize ne faydalı olabilirsiniz ve ne de zarar verebilirsiniz" Ne melekler insanlara bir şey yapabilirler ve ne de bu kâfirler biribirlerine bir şey yapabilirler Hani bu zalimler vaktiyle cehennem ateşini yalan saymışlardı ya, onun hakkında "Eğer doğru söylüyorsanız bu tehdit ne zaman gerçekleşecek" demişlerdi ya (Sebe Suresi, 29) İşte şimdi o cehennem ateşi karşılarındadır, onu kendi gözleri ile görüyorlar Okuyalım:

"O zaman zalimlere deriz ki; Vaktiyle inkâr ettiğiniz cehennem ateşinin azabını şimdi tadınız bakalım"

Surenin "gezi" niteliğindeki bu bölümü burada noktalanıyor Bu bölümün ağırlıklı konuları, tıpkı surenin daha önceki bölümlerinde olduğu gibi, yeniden

dirilme, hesaplaşma, ödül müşriklerin cehaleti ve ceza olguları idi

Surenin bu son bölümü müşriklerden söz ederek, onların Peygamberimiz ve Kur'an hakkındaki saçma sözlerini aktararak başlıyor Müşriklere daha önceki benzerlerinin başına neler geldiğini hatırlatıyor; kendilerinden daha güçlü, daha bilgili ve daha zengin inkârcıların yok oluş sahnelerini gözleri önüne seriyor

Bu girişi, sürekli mizrap darbelerini andıran, bir dizi çarpıcı mesaj izliyor Mesajların ilkinde müşrikler vicdanlarında yüce Allah ile başbaşa kalmaya, sağlıklı değerlendirmeyi ve doğru yolu bulmayı önleyen engellerin etkisi altında kalmaksızın O'nu düşünmeye çağrılıyor İkinci mesajda müşrikler Peygamberimizin kendilerine yönelik çağrısının itici sebeplerini düşünmeye çağrılıyorlar Bu çağrısının ardında kişisel bir çıkarı olmadığına ve kendilerinden herhangi bir ücret istemediğine göre bu çağrıya niçin kuşku ile bakıyorlar, neden ona yüz çeviriyor? Sonra " De ki; de ki; de ki;" diye başlayan bir mesajlar dizisi ile karşılaşıyoruz Bu mesajların hepsi biribirinden çarpıcı ve sarsıcıdır Öyle ki, en zayıf hayat ve bilinç kalıntısı taşıyan kalp bile bu mesajların etkisinden kurtulamaz

Bölüm ve onunla birlikte sure bir Kıyamet sahnesi ile noktalanıyor Çarpıcı hareketler ile dolup taşan bu sahne az önce sözünü ettiğimiz kısa ve sarsıcı mesajlarınkine paralel bir etki bırakıyor kalplerimizde

43- Onlara apaçık anlamlı ayetlerimiz okunduğunda "Bu adamın tek istediği şey, sizi atalarınızın taptığı putlardan vazgeçirmektir" ve "şu Kur'an, düzmece bir yalandan başka bir şey değildir " dediler Kâfirler, kedilerine gelen "gerçek " için "Bu apaçık bir büyüden ibarettir " demişlerdi

44- Ey Muhammed, oysa biz o müşriklere daha önce okuyacakları bir Kitap vermemiş, kendilerine senden önce bir uyarıcı göndermemiştik

Müşrikler, Peygamberimizin kendilerine anlattığı duru su kadar berrak ve apaçık gerçeği, geçmişlerinden kalan bulanık tortuların, belirli bir temele dayanmayan geleneklerin, tutarsız törelerin gözlüğü ile baktılar Kuran-ı Kerim, yalın, tutarlı ve belli doğrultulu bir gerçekle karşılarına çıkmıştı Onlar bu yalın gerçeği karmaşık ve bunalık atalarından kalma töreleri ve gelenekleri için tehlike olarak gördükleri ve bu endişe ile ayetin bize aktardığı şu sözü söylediler:

"Bu adamın tek istediği şey, sizi atalarınızın taptıkları putlardan vazgeçirmektir"

Fakat sadece bu kadarını yeterli görmediler Çünkü sadece atalarının inanç sistemlerine ters düşmek, akli başındaki bütün vicdanlı insanları tatmin edecek bir suçlama değildi Bu yüzden bu ilk iddialarına bir başkasını daha eklediler Bu yeni iddiaları Peygamberimize dil uzatıyor, insanlara ilettiği mesajı yüce Allah'dan getirdiğini bildiren tezini reddediyordu Okuyoruz:

"Bu Kur'an, düzmece bir yalandan başka bir şey değildir" dediler

Ayetin orijinalinde geçen "ifk" sözcüğü "yalan, iftira" anlamına gelir Fakat müşrikler "O düzmece bir yalandan başka bir şey değildir" biçimindeki yoğun pekiştirmeli sözleri ile bu iddialarını güçlendirmek istiyorlar

Böylece Kur'an'ın ilahi kaynaklı olduğu gerçeği hakkında kuşku uyandırabildikleri oranda onun değerini temelden sarsabileceklerini hesab ediyorlardı Sonra sözlerine devam ederek, doğrudan doğruya Kur'an'a yakışıksız nitelemelerle dil uzatıyorlar Okuyalım:

"Kâfirler kendilerine gelen gerçek için Bu apaçık bir büyüden ibarettir' demişlerdi"

Kur'an, insan kalbinde zelzele meydana getiren son derece etkili bir söz dizimidir Bu yüzden "bu Kitap düzmecedir" demeleri yeterli olmuyor Öyleyse daha ileri giderek bu kitabın kalpleri sarsan etkisine gerekçe uydurmaları gerekir İşte bu ihtiyacı karşılamak için "Bu Kitap, apaçık bir büyüden ibarettir" dediler

Bunlar bir dizi suçlamalar zinciridir Onları halka halka ileri sürmüşlerdir Bu suçlamaları ile Kur'an'ın açık ayetlerine karşı koymaya çalışmışlardır Amaçları bu kutsal Kitap ile insanların kalpleri arasına engel koyabilmektir Yoksa bu iddiaların hiçbir kanıtı yoktur Sözleri, kamuoyunu, halkı yanıltmaya yönelik bir yalanlar yumağından ibarettir Bu sözleri söyleyen seçkinlere ve kabile şeflerine gelince, onlar aslında Kur'an-ı Kerim'in insan kapasitesini, söz ustalarının gücünü aşan bir Kitap olduğundan emindiler

Bu iki yüzlü kabile şeflerinin kimi zaman Peygamberimiz hakkında, kimi zaman Kur'an-ı Kerim hakkında neler söylediklerini, kalpleri büyüleyen ve vicdanları esir eden bu Kur'an-ı Kerim'den halkı soğutmak için aralarında ne komplolar düzenlediklerini bu kitabın daha önceki ciltlerinde anlatmıştık (Velid b Muğire, Ebu Sufyan b Harb ve Ahnes b Sureyk arasında geçen konuşmalar bu gerçeğin en çarpıcı örneğidir)

Ayrıca Kur'an-ı Kerim, onların düşünce kapasitelerini de açıklıyor Bu açıklamadan öğreniyoruz ki, bu adamlar okuma-yazmasız kara cahillerdir Daha önce kendilerine başka bir kutsal Kitap gelmiş değildir ki, bu sayede Kitaplar arasında karşılaştırma yaparak vahiy kaynaklı olanı tanıyabilsinler Bu bilgi birikimlerine dayanarak şimdi önlerine gelen kitabın vahiy kaynaklı olmadığını, yüce Allah tarafından gönderilmediğini isabetle belirleyebilsinler Onlar bu tür bir sağduyudan, böylesine ayırd edici bir bilgi birikiminden yoksundurlar Çünkü daha önce kendilerine peygamber gelmemişti Buna göre bu adamlar saçmalıyorlar, bilmedikleri bir konuda kof iddialar ileri sürüyorlar Okuyoruz:

"Ey Muhammed, oysa biz o müşriklere daha önce okuyacakları bir Kitap vermemiş, kendilerine senden önce bir uyarıcı göndermemiştik"

Okuduğumuz ayetlerin sonuncusu müşriklere daha önce ilahi mesajı yalanlayanların yok oluşlarını hatırlatarak kalplerini etkilemeye çalışıyor O eski dönemin inkârcıları bilim, servet, güç ve uygarlık düzeyi bakımından bu adamlardan on kat daha ileri idiler Buna rağmen, peygamberlerini yalanlayınca yüce Allah'ın ağır ve sarsıcı darbesine hedef oldular Okuyalım:

45- Onlardan önceki bir çok milletler de mesajımızı yalanlamışlardı, Bu müşrikler onlara verdiğimiz dünyalıkların onda birine bile ermiş değillerdir Buna rağmen peygamberlerimi yalanladılar, ama bu inkârcılığın karşılığı nice oldu?

O eski inkârcılara indirilen darbe son derece yıkıcı ve öldürücü olmuştu Kureyşliler, Arap Yarımadası'nın çeşitli yerlerinde toplu kıyıma uğratılmış bu eski milletlerin yıkıntılarını görmüşlerdir Onlar için bu hatırlatma yeterlidir "Ama bu inkârcılığın sonu nice oldu?" şeklindeki alaycı soru, duygulandırıcı bir sorudur Bu ilahi karşılığın nasıl olduğunu bilen muhatapların kalplerini ürpertir

MÜŞRİKLERİ GERÇEĞE DÜŞÜNMEYİ DAVET

Aşağıdaki ayette müşrikler son derece samimi bir öğütle gerçeği aramaya, yalanı doğrudan ayırd etmeye, karşısında bulundukları realiteyi hilesiz ve katışıksız bir netlikle belirlemeye çağrılıyorlar Okuyoruz:

46- Ey Muhammed, onlara de ki; "Size bir tek öğüdüm var: İkişer iki-şer ve teker teker Allah ile vicdanınızla başbaşa kalınız ve düşününüz ki, bu dostunuz deli değildir, o sadece ağır bir azabın eşiğinde sizleri uyaran bir peygamberdir "

Bu ayette müşrikler arzu ve ihtiraslarından, kişisel çıkarlarından, dünyalık endişelerden, kalpde çöreklenip onu Allah'dan uzaklaştıran çeşitli fısıltı ve içgüdülerden, egemen toplumsal akımların etkisinden, yaygın düşüncelerin baskısından sıyrılarak vicdanlarının özgür ufuklarında yüce Allah ile başbaşa kalmaya çağrılıyorlar

Burada yalın gerçekle yüzyüze gelmeyi öneren bir çağrı ile karşı karşıyayız Bunun için toplumda geçerli tutulan tezleri ve önermeleri bir yana bırakmak gerekir Kalbi ve akli yalın gerçekle bütünleştirmekten alıkoyan yaldızlı metinleri göz ardı etmek gerekir

Burada insanlar fıtratın soğukkanlı ve saf mantığına çağrılıyorlar Verimsiz didişmelerden, saçmalamalardan, demogojilerden, çarpık görüşlerden, gerçeğin saf çehresini gölgeleyici yutturmacalardan uzak kalmaya özendiriliyorlar

Aynı zamanda bu çağrı, gerçeği aramanın yöntemini öğretiyor Son derece sade olan bu yöntem, toplumsal tortulardan, geçmişin paslarından ve yanıltıcı iç ve dış etkenlerden sıyrılarak yüce Allah'ın gözetimini akıldan çıkarmamaya, O'ndan çekinmeye dayanır

Evet "tek" şart var Eğer bu şart gerçekleşirse, yöntem tutarlı olur, doğru yola girilir Bu şart ard niyetin, ihtirasın, kişisel çıkarın ve somut sonuç elde etme kaygısının baskısından uzak bir arınmışlıkla, sarsılmaz bir bağlılıkla vicdanın engin ufuklarında yüce Allah ile başbaşa kalanlar, tüm benlikleri ile O'na yönelenler bu aşamada hiçbir saptırıcı dış etkenin etkisi altında kalmaksızın yüzyüze geldikleri realiteyi değerlendirecekler, onu saf aklın süzgecinden geçireceklerdir Acaba bu "Allah'la başbaşa kalıp düşünme" işlemi nasıl uygulanacak? Okuyoruz:

"İkişer ikişer ve teker teker Allah ile vicdanlarınızda başbaşa kalınız"

"İkişer ikişer'' Çünkü o zaman düzenli ve soğukkanlı düşünce alışverişi yapılabilir Kalabalıkların gelip geçici reaksiyonlara bağlı mantığından uzak kalınır Soğukkanlı bir didikleme ile sürekli biçimde deliller aranır Ve "teker teker" vicdanla yüzyüze gelerek; her şeyden arınmış, soğukkanlı ve derine inmeyi amaçlayan bir yaklaşımla Okumaya devam edelim:

"Ve düşününüz ki, bu dostunuz deli değildir"

Şimdiye kadar onu hep akıllı, tedbirli ve temkinli olarak tanıdınız O akıllılığından ve olgunluğundan kuşkulanmaya yol açacak bir söz söylemiyor Söyledikleri, sağlam mantıklı, tutarlı ve açık anlamlı sözlerdir Devam ediyoruz:

O sadece ağır bir azabın eşiğinde sizleri uyaran bir peygamberdir"

Ağır azabın gerçekleşmek üzere olduğunu somut bir anlatımla bildiren bir uyarı karşısındayız Zaten bir adım öncesinde uyarıcının çığlığı kulaklarımızda yankılanmıştı Amaç bu çığlığa kulak verenlerin kurtulması idi Bir evde yangın çıktığını düşünelim, kaçamayanlar yanıp kül olmak üzereler Tam o anda bir alarm sesi duyuluyor İşte bu da aynen öyle Bu ifade, realiteyi haber vermesinin yanı sıra son derece orjinal, duygulandırıcı ve çarpıcı bir tasvir örneği olarak karşımıza çıkıyor

İmam-ı Ahmed Hanbeli'nin, Ebu Naim Beşir b Muhacir'e ve onun da Abdullah b Bureyre'ye dayanarak verdiği bilgiye göre sahabilerden Bureyre şöyle diyor:

- Bir gün Peygamberimiz çıkageldi ve yüksek sesle üç kere "Ey insanlar, benim ile sizin durumumuz neye benzer biliyor musunuz?" diye sordu Oradakiler "Allah ve Resulü daha iyi bilir" diye karşılık verince, Peygamberimiz sözlerine şöyle devam etti:

"Benim ve sizin durumumuz şuna benzer Bir toplum düşününüz Baskınına uğramaktan korktukları bir düşmanları var Bu yüzden aralarından birini düşmanın yolunu gözetlemeye gönderirler Adamlar oldukları yerde dururken, gözetleme görevlisi düşmanı görür Hemen dönüp komşularını uyarmayı düşünür Fakat komşularını uyarmayı başaramadan düşman tarafından yakalanacağından korkar Bu yüzden havaya kaldırdığı gömleğini sallayarak Ey insanlar basıldınız, ey insanlar basıldınız, ey insanlar basıldınız' demek ister"

Yine aynı kanaldan öğrendiğimize göre Peygamberimiz -salât ve selâm üzerine olsun- şöyle buyuruyor:

"Ben tam kıyamet günü ile birlikte gönderildim Hatta az kalsın o beni geçecekti" Bu son derece çarpıcı ilk mesajı şu ikinci mesaj izliyor:

47- De ki; "Sizden hiçbir ücret istemiyorum Ücretiniz sizin olsun Benim ücretimi Allah verecektir O her şeyin tanığıdır "

İlk mesajda müşrikler soğukkanlı ve insaflı bir yaklaşımla "dostlarının" yani Peygamberimizin deli olmadığını düşünmeye çağrıldılar Bu ikinci mesaj da onları düşünmeye çağırıyor Kendi kendilerine sormalarını istiyor: Bu adam onları ağır bir azabın eşiğinde neden uyarıyor? Bu işten ne çıkarı var? Onu bu uyarıyı yapmaya sürükleyen faktör nedir? Bundan eline ne geçecek? Bu arada Peygamberimize, şu gerçeği çarpıcı bir dille müşriklerin kafalarına sokması, şu sözleri ile vicdanlarını uyandırması emrediliyor:

"De ki; Sizden hiçbir ücret istemiyorum Ücretiniz sizin olsun"

Sizden istediğim ücreti siz kendiniz alınız Bu ifadede hem mizah, hem yönlendirme ve hem de uyarı vardır Okumaya devam edelim:

"Benim ücretimi Allah verecektir"

Beni görevlendiren O'dur, buna göre ücretimi de verecek olan O'dur Ben gözlerimi O'nun vereceği ücrete diktim Gözlerini Allah'ın katındaki ücrete diken kimseye insanların elindeki değerler basit, önemsiz, düşünmeye değmez şeyler gelir Devam ediyoruz:

"O her şeyin tanığıdır"

O her şeyi bilir ve görür, hiçbir şey O'ndan saklı değildir Ben O'nun sürekli gözetimi altındayım O benim yaptığım, aklımdan geçirdiğim, sözünü ettiğim her şeyin tanığıdır

Üçüncü mesajın vurgusu daha şiddetli ve temposu daha hızlıdır

48- De ki; "Gaybleri çok iyi bilen Rabb'im, gerçeği eğrinin başına çarpar "

Size getirdiğim bu mesaj "hak"tır Yüce Allah'ın hedefine doğru güçlü hak Yüce Allah'ın hedefine doğru attığı hakkın önünde kim durabilir?

Bu ifade son derece tasvirci, somut ve canlıdır Sanki hak düştüğü yeri yıkan, dağıtan, yoluna hiç kimsenin dikilemediği bir mermi, bir bombadır Onu "gaybleri çok iyi bilen" Allah atar Öyleyse O onu bilerek atar, bilerek yönlendirir Hiçbir hedef O'ndan saklı değildir, hiçbir amaç O'nun bilgisinden kaçmaz O'nun fırlattığı hakkın yolunu hiç kimse kesemez, yörüngesinin önüne hiç kimse set çekemez O'nun önündeki yol açıktır, hiçbir noktası kapalı ve kesik değildir

Arkadan gelen dördüncü mesajın da vurgusu aynı biçimde şiddetli ve temposu bir önceki mesajınki gibi hızlıdır Okuyoruz:

49- De ki; "Hak geldi, artık batıl hiçbir tarafa doğru kımıldayamaz "

Hak çeşitli kılıklarda, çeşitli biçimde geldi Peygamberlik misyonu biçiminde, Kur'an kılığında, doğru ve tutarlı bir hayat yöntemi kimliğinde ortaya çıktı "De ki; Hak geldi" Bu haberi duyur, bu olayı anlat, bu gelişmeyi haykır Evet, hak geldi Gücü ile dinamizmi ile, onuru ile egemenliği meydana çıktı Böyle olunca;

"Artık batıl hiçbir tarafa doğru kımıldayamaz"

Batılın, eğriliğin işi bitti artık Ne canı kaldı, ne kımıldayacak mecali Sonu geldi ve bu sonun "yok oluş" olduğu kesinlikle belli oldu

Bu mesaj son derece sarsıcıdır İşiten anlar ki, kesin hüküm verilmiştir, artık söylenecek söz kalmamıştır

Bu gerçekten böyledir Sebebine gelince Kur'an-ı Kerim geldikten sonra hak sistemi kökleşmiş, belirgin bir varlık kazanmıştır Açık, kesin ve belirgin hak karşısında batılın yapabildiği şey, demogojiden ve mızıkçılıktan öteye geçememiştir Gerçi batılın bazı durumlarda, bazı özel şartlar altında maddi üstünlük sağladığı anlar olmuştur Fakat bu durumlarda batıl, hakkı yenmiş, alt etmiş değildir Söz konusu olan hak yanlılarının yenilgisidir, yani bu durumlarda ilkeler arasında bir yenişme karşısında değiliz, bu ilkelerin taraftarları arasındaki bir yenme-yenilme olayı karşısındayız Batılın bu tür başarıları üstelik geçici oluyor, bir süre sonra eriyip gidiyor Buna karşılık hak, sürekli biçimde belirgin, berrak ve apaçık olarak kalmaktadır

Şimdi de bu mesajlar dizisinin sonuncusunu okuyalım:

50- De ki; "Eğer ben eğri yolda isem sapıtmamın zararını kendim çekerim Eğer doğru yolda isem, bu Rabb'imin bana ilettiği vahiy sayesindedir Hiç kuşkusuz O her şeyi işitir ve kullarına çok yakındır "

Öyleyse eğer ben sapıtmışsam bu sizi ilgilendirmez Zararını çekecek olan benim Buna karşılık eğer doğru yolda isem, beni vahiy aracılığı ile doğruya ileten yüce Allah'ın yönlendirmesi sayesinde doğru yoldayım Bu konuda benim elimde olan hiçbir şey yok, olan her şey O'nun izni ile oluyor Ben O'nun dileğine bağlıyım, O'nun bağışının tutsağıyım Ayetin son cümlesini okuyoruz:

"Hiç kuşkusuz O, her şeyi işitir ve kullarına çok yakındır"

İşte ilk müslümanlar yüce Allah'ı böyle algılıyorlardı O'nun bu sıfatları ile vicdanlarının derinliklerinde böyle bütünleşiyorlardı Bu sıfatları gerçek hayatta kaynaşmış buluyorlardı Duygusal yaklaşımlarına göre yüce Allah onların sözlerini işitiyordu, onların yakınında idi Onların her işi ile doğrudan ilgili idi Şikayetleri ve yakarışları O'na dolaysız biçimde ulaşıyordu O onları ihmal etmez, başkalarına havale etmezdi Bundan dolayı O'ndan gelen güvenin rahatlığı içinde, O'nun himayesinde O'nun yakınında, O'nun sıcak ilgisi ve gözetimi altında yaşıyorlardı Bütün bu duyguları vicdanlarında canlı, somut ve yalın biçimde buluyorlardı Bu duygular onlar için soyut bir düşünce, sembolik bir kavram ve kuru bir zihinsel yaklaşım değildi

"O her şeyi işitir ve kullarına çok yakındır"

Sure son olarak yine bir kıyamet sahnesi ile noktalanıyor Çarpıcı hareketler ile dolu olan bu sahne, dünya ile ahiret arasında gidip geliyor Sanki bu iki alem, bütünleşmiş, bir tek alan halinde kaynaşmıştır Çarpıcı ve coşkulu bir sahnede alanın bir yanı ile öbür yanı arasında mekik dokuyan bir topun zıplayışlarını izliyor gibiyiz Okuyalım:

51- Onları birde paniğe kapıldıklarında görsen! kaçacakları hiçbir yer yok Cehennemin yakınında yakayı ele vermişlerdir

52- "O'na inandık" derler, ama artık iyice uzağında kaldıkları imanı nasıl yakalayacaklardır?

53- Vaktiyle onu inkâr etmişlerdi, o zaman uzaktan karanlığa taş atıyorlardı

54- Şimdi kendileri ile özlemleri arasına perde gerildi Tıpkı daha önceki yoldaşlarına yapıldığı gibi Hiç kuşkusuz onlar koyu bir şüphe içinde idiler

Evet; "Keşki onları görsen!" Sahne, izleyicilerin bakışlarına sunulmuştur Ansızın karşılaştıkları dehşetten dolayı "Paniğe kapıldıklarında" Galiba kaçmak istiyorlar, ama "kaçacakları hiçbir yer yok" Çünkü "Cehennemin yakınında yakayı ele vermişlerdir" O yüzden bu ümitsiz girişimleri başarısız kalmış; bu yersiz hareketleri bulundukları yerden uzaklaşmalarını sağlayamamıştır

Şimdi zamanı geçtikten, fırsat kaçtıktan sonra "O'na inandık" derler "Ama artık iyice uzağında kaldıkları imanı nasıl yakalayacaklar?" Şimdi oldukları yerde imanı nasıl ele geçireceklerdir? Çünkü iman etme yeri şimdi çok uzaklarındadır, onun yeri dünya idi Oradayken bu fırsatı kaçırmışlardı

"Vaktiyle onu inkâr etmişlerdi" İpin ucunu kaçırmışlardır, bu gün onu ele geçirme imkânları kalmamıştır "O zaman uzaktan karanlığa taş atıyorlardı" Dünyadayken bu günü inkâr etmelerinin anlamı buydu "Bu gün" o zaman onlar için bir "gayp" konusu idi Bunu inkâr etmek için ellerinde hiçbir kanıt' yoktu Bu yüzden yaptıkları şey uzaktan karanlığa taş atmaktı Şimdi de yine uzaklarda kalan "Ahirete ilişkin imanı" yakalamaya kalkışıyorlar!

"Şimdi kendileri ile özlemleri arasına perde gerildi"

Bu özlemleri zamansız iman girişimleri, gözleri ile gördükleri azaptan yakayı sıyırmak ve yüzyüze geldikleri tehlikeden kurtulmaktır "Tıpkı daha önceki yoldaşlarına yapıldığı gibi" Yüce Allah yakalarına yapışması üzerine bu uygulamaya konan kesin karardan ve bu hükümden kaçıp kurtulmaları imkânı kalmadıktan sonra onlar ile özlemleri arasına da perde gerilmişti

"Onlar koyu bir şüphe içinde idiler"

Ama dünyadaki koyu kuşkudan sonra şimdi somut realite ile yüz yüzedirler, artık en ufak bir tereddütleri kalmamıştır!

Bu kısa, bu çarpıcı, bu yüksek frekanslı mesajla sure noktalanıyor Surenin sonunu bir kıyamet sahnesi oluşturuyor Bu sahne surenin üzerinde yoğunlaştığı ve çarpıcı vurgulamalarla işlediği kıyamet konusunu gözlerimizin önüne seriyor Zaten surenin bütün bölümlerinin sonunda ve bölüm aralarında da aynı konuya dikkatlerimiz çekilmişti Demek ki, bu konu ile söze giren sure, yine aynı konunun çarpıcı bir tasviri ile noktalanmıştır