Tarihte Bugün

TARİHTE BUGÜN: 21 EYLÜL
Polonya hükümeti, 21 Eylül 1938'de Çekoslovakya sınırına asker sevk etti


Südet krizi, Nazi Almanyası'nın Çekoslovakya'nın Südet bölgesinin kendisine verilmesini diretmesiyle ortaya çıkan ve 1938 yılında belli başlı Avrupa ülkelerini savaşın eşiğine getiren gelişmelerdir

Kriz öncesi durum

Başta Südet bölgesi olmak üzere Çekoslovakya topraklarında yaşayan Almanca konuşan nüfusla Çek hükümeti arasındaki gerginlik I Dünya Savaşı yıllarına kadar dayanmaktadır St Germain Antlaşması ile Çekoslovakya topraklarına katılmış olan bölgedeki 3 milyon dolayındaki Almanca konuşan nüfus, savaşta Almanya’yı desteklerken Çekler İtilaf Devletleri’nden yana olmuşlardır

Dahası, SSCB’nin Ekim Devrimi’nden sonra savaş esirlerini serbest bırakmasıyla oluşturulan Çek ordusu, Almanya’nın müttefiki Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’na karşı savaşmıştı

Ayrıca, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı sırasında Alman nüfusun yaygın olduğu sanayileşmiş bölgelerde yaşanan çöküntü, Almanca konuşan nüfusta yönetime karşı hoşnutsuzluklara, giderek tırmanan bir gerginliğe yol açmıştı

Kriz öncesi gelişmeler

Avusturya’nın ilhakının ardından Çekoslovakya’nın Alman topraklarına katılması hedefi, 24 Haziran 1937 tarihinde Feld Mareşal Werner von Blomberg tarafından Fall Grün ("Yeşil Durum") kod adıyla gündeme getirilmiştir

"Yeşil Durum", Çekoslovakya topraklarının baskın tarzı bir askeri operasyonla istila edilmesi planıdır Ancak Hitler, Çekoslovakya’nın istilasının, diplomatik görüşme ve manevralarla oluşturulacak bir krizin tırmandırılması sonucunda, bir askeri harekatla sağlanması yolunu benimsemiştir Böylece Avrupa kamuoyu gözünde belirli bir haklılık zemini oluşturulacaktır

Hitler’in iktidara geldiği yıl olan 1933 yılı Çekoslovakya’da Südet Alman Partisi’nin (SDP) kurulduğu yıldır Parti, Konrad Henlein adında bir Nazi sempatizanı tarafından kurulmuştu ve sonuna kadar onun başkanlığında kaldı ve 1935 yılından itibaren Almanya’dan her ay ortalama 15 bin mark kadar bir mali destek aldı

1935 yılının Mayıs ayındaki parlamento seçimlerinde Südet bölgesindeki Almanca konuşan nüfusun üçte ikisinin oyunu alan parti, Çekoslovakya’nın ikinci büyük partisi haline gelmiştir

28 Mart 1938 tarihinde, Avusturya’nın ilhakından iki hafta sonra, Henlein Hitler’le bir görüşme yapmış ve izleyeceği politika konusunda bilgilendirilmiştir İzlenecek politika, Çek hükümetinden, Südet Almanlarının meşru sayılacak hakları talep edilecektir, ancak öyle çok şey istenecektir ki, kabul edilmesi olanaksız olsun

Mayıs krizi

SDP’nin talepleri ve bunlar karşısında Çek hükümetinin tutumu, kısa sürede Avrupa kamuoyunda, Çekoslovakya’nın parçalanmasına kadar varabilecek bir krizin başladığı izlenimini yaratmış ve giderek tırmandırmıştır

20 Mayıs 1938 günü Alman Genel Kurmayının Hitler’e sunduğu, Çekoslovakya’nın istilası planları hakkında bilgi, derhal İngiltere, Fransa yetkililerine ulaşmıştır Böyle bir saldırı planı, Avrupa’da yeni bir savaşın başlamak üzere olduğunu ortaya koyuyordu ve Südet Krizi’nin -“Mayıs Kriziâ€� olarak da bilinir- başlangıcı olarak kabul edilmektedir

Almanya ile Çekoslovakya arasındaki bir krizin, Avrupa savaşına yol açması, Çekoslovakya ile İngiltere, Fransa ve SSCB arasındaki, Çekoslovakya'nın toprak bütünlüğünün garantisi niteliğindeki farkı tarihli antlaşmalar nedeniyledir

Bu antlaşmalar, Fransa ile Çekoslovakya arasında 1924 yılında yapılmış olan antlaşma, İtalya ile 7 Ocak 1935 tarihli Laval - Mussolini Antlaşması ve Sovyetler Birliği ile Çekoslovakya arasındaki antlaşmadır

Hitler’in, Çekoslovakya’ya askeri bir müdahalede bulunmayı düşünmediğini açıklaması üzerine Mayıs 1938 ayı sonunda durum yatışmıştır Ancak, Südet Alman Partisi ile Çek hükümeti arasında süren görüşmeler ve bölgede zaman zaman tekrarlanan silahlı çatışmalar, tansiyonu yüksek tutmaya devam etmiştir

5 Eylül 1938 günü Çek Başbakanı Beneş’in Südet Alman liderlerini bir toplantıya çağırması ve tüm taleplerini kabul edeceğini bildirmesi kritik bir andır Oysa Hitler bir uzlaşma sağlamak peşinde değildir, Çekoslovakya’yı istila etmek istemektedir

Henlein, 7 Eylül günü, SDP’nin Çek hükümetiyle olan görüşmelerini kesmiştir Bu görüşmelerin kesilmesi konuyu, Südet Almanlarıyla Çek hükümeti arasındaki ulusal boyuttaki bir sorun olmaktan çıkartıp, uluslararası bir sorun haline getirmişti yeniden

Nazi Partisinin 6 Eylül’de başlayan ve 12 Eylül’de bitecek olan Nürnberg’deki parti kongresinin sonunda Hitler’in yapacağı konuşma önemliydi Hitler bu konuşmasında Çek hükümeti Südet Almanlarına karşı “adilâ€� davranmadığı taktirde Almanya’nın bunu sağlamak zorunda kalacağını belirtmesi, Südet bölgesinde ayaklanmalara neden oldu Çek hükümeti bölgeye asker göndermek ve sıkıyönetim ilan etmek zorunda kaldı

“Mayıs Kriziâ€� kadar kritik bir kriz yeniden başlamıştır 13 Eylül 1938 gecesi İngiliz başbakanı Chamberlain, Hitler’e Südet Krizi’ni görüşmek için Almanya’da kendisini kabul etmesini isteyen bir mesaj göndermiştir

Chamberlain, 15 Eylül 1938 tarihinde Almanya’da Hitler’le görüştü Chamberlain, kendi hükümetine ve Fransa’ya danışmak üzere ülkesine dönerken Hitler’den, askeri bir girişimde bulunmamak üzere garanti istemiştir

Fransa başbakanı Daladier ve dişişleri bakanı Georges Bonnet, 18 Eylül 1938 günü İngiliz hükümeti ile Südet Krizi’ni görüşmek üzere Londra’ya gitmişlerdir

Bu görüşmelerde, nüfusun yüzde 50’den fazla olduğu toprakların Almanya’ya verilmesi kararına varmışlardır Ayrıca yeni sınırların güvencesi için uluslararası bir garantiye katılacakları kararındadırlar Bu uluslararası garanti, mevcut antlaşmaların yerine geçecektir

Çekoslovakya’nın paylaşılması konusunda Polonya ve Macaristan da talepte bulunmuştur 21 Eylül 1938 tarihinde Polonya hükümeti, Çekoslovakya’nın Teschen bölgesinde plebisit yapılmasını Çek hükümetinden ister ve sınıra asker sevk eder Ertesi gün Macaristan aynı talebi Çek hükümetine iletmiştir

Hitler'i kutlayan Südet Almanları

İngiliz ve Fransız hükümetleri 19 Eylül 1938 günü Çek hükümetine, Südet bölgesi’nin Almanya’ya verilmesi konusunda kararlarını bildirmişlerdir 20 Eylül’de Çek hükümeti bu teklifi reddetmiştir Ertesi gün, İngiliz ve Fransız hükümetleri, Çek cumhurbaşkanı Edward Beneş’e, Almanya’nın Çekoslovakya’ya saldırması durumunda müdahale etmeyecekleri yönündeki tutumlarını şifai olarak bildirdiler

21 Eylül 1938'de Çek hükümeti çaresiz öneriyi kabul edip istifa edecektir

Chamberlain, 22 Eylül de Almanya’da Hitler’le bir görüşme yapıp Almanya’nın koşullarının hem İngiliz, hem Fransız, hem de Çek hükümetlerince kabul edildiğini bildirmiştir

Südet bölgesi, plebisit yapılmadan Almanya’ya bırakılacaktı, nüfus yapısının net olmadığı bölgelerin durumu ise uluslararası bir komisyonun kararına göre kademeli olarak Almanya’ya verilecektir Ancak Hitler, en geç 1 Ekim 1938 tarihinde Südet bölgesi’nin ve nüfusun yüzde 50’den fazlasının Alman olduğu bölgelerin Almanya’ya terk edilmesi şartını öne sürer

Hitler’in bu yeni muhtırası, (görüşme, Almanya’nın Godesberg kasabasında yapılmış olduğu için ‘’’Godesberg Muhtırası’’’ olarak bilinen) boşaltılan bölgelerde tüm taşınabilir malların yerinde kalmasını da öngörmektedir Yani Südet bölgesini boşaltmak zorunda kalan yüz binlerce Çek, ev eşyalarını dahi yanlarında götüremeyeceklerdir

Chamberlain 24 Eylül’de İngiltere’ye döndüğünde kabineyi yeni muhtıraya ikna etmeye çalışacaktır ama hem kendi kabinesi artık karşı çıkmaktadır hem de Fransız kabinesi Öte yandan yeni Çek hükümeti de muhtırayı reddetmiştir

Fransa’nın, Çekoslovakya’nın toprak bütünlüğüne yönelen bir saldırıya müdahale edeceğini bildirmesi ve kısmi seferberlik ilan etmesi üzerine İngiltere de, Fransa’nın böyle bir tutumunda duruma katılacağını deklare etmek zorunda kalır Sovyetler Birliği’nin Çekoslovakya ile antlaşması da Fransa’nın müdahalesi önşartını içerdiğine göre böyle bir durumda Sovyetler Birliği de savaşa girecektir Zaten Sovyet dışişleri komiseri Litvinov da her fırsatta Sovyetler Birliği’nin bu antlaşmadan doğan sorumluluklarına bağlı kalacağını bildirmektedir

Hitler, 28 Eylül 1938 günü, saat 14:00’e kadar Godesberg Muhtırasının kabülü şartını öne sürmüştür Bu süreye kadar Çeklerin muhtırayı kabul etmemesi halinde bir Avrupa savaşının çıkacağı kesin gibidir

İngiliz başbakanı Chamberlain'in yeniden devreye girmesiyle 29 Eylül 1938 günü Münih Konferansı toplanır Konferans sonunda imzalanan Münih Antlaşmasıyla Hitler'in talepleri tümüyle karara bağlanmıştır Çekoslovakya parçalanmış ve Avrupa'da savaş tehlikesi ortadan kaldırılmıştır

Tarihte bugün ne oldu?

   * 1792 - Devrimci Fransa'da Yasama Meclisi krallığı kaldırdı
   * 1858 - Babür İmparatorluğu yıkıldı
   * 1903 - İlk kovboy filmi Kit Carson'un prömiyeri ABD'de yapıldı
   * 1918 - Megiddo Savaşı sona erdi
   * 1938 - İlk TV haber programı, BBC'de yayınlandı
   * 1960 - 27 Mayıs günü "Milli Birlik ve Hürriyet Bayramı" olarak kabul edildi
   * 1964 - Malta , İngiltere'den bağımsızlığını kazandı
   * 1980 - Orgeneral Haydar Saltık devlet başkanı genel sekreteri oldu Aynı gün Başbakan Bülent Ulusu kabinesini açıkladı (bkz:12 Eylül Darbesi)
   * 1981 - Belize bağımsızlığını kazandı

Kimler geldi

   * 1840 - V Murat, 33 Osmanlı padişahı (ö 1904)
   * 1866 - Herbert George Wells, İngiliz yazar (ö 1946)
   * 1947 - Stephen King, ABD'li yazar
   * 1954 - Şinzo Abe, Japon siyasetçi
   * 1957 - Ethan Coen, ABD'li yönetmen

Kimler geçti

   * MÖ 19 - Publius Vergilius Maro, Romalı şair (d MÖ 70)
   * 1558 - V Karl, Alman kral (d 24 Şubat 1500)
   * 1943 - Sedat Nuri İleri, Türk karikatürist (d 1888)
   * 1975 - Bedri Rahmi Eyüboğlu, Türk ressam ve şair (d 1913)
   * 1989 - Ertem Eğilmez, Türk yönetmen (d 1929)

TARİHTE BUGÜN: 22 EYLÜL


New York Metropolitan Müzesi, "Karun Hazinesi"ni 22 Eylül 1993'te Türkiye'ye geri göndermeye karar verdi


Antik çağda Anadolu'nun batısında yer alan, güneyi Karia, kuzeyi Mysia, doğusu Frigya batısı Ionia ve Aiolia bölgeleriyle çevrili alana Lidya denmektedir

Tarihçi Heredot'a göre üç sülalenin yönettiği Lidya'nın son sülalesi Mermnad'lar 141 yıl egemen olmuş, Lidya'nın bölgede siyasi ve ekonomik yönden önemli bir ülke olmasını sağlamışlardır

Saray entrikalaryıla ikinci sülale Mermnadlar kral Gyges ile başlar Ardys, Sadyattes, Alyattes ile devam edip Kroisos yani Karun ile son bulur MÖ 7 yy'ın ilk yarısında Gyges ile başlayan Lidya İmparataroluğu parayı icat ederek insanlık tarihinde önemli buluşlardan birini gerçekleştirmişlerdir Bu buluş, İlkçağ dünyasının ekonomik gelişimini hızlandıran bir olay olmuştur

Lidya'nın İlkçağ dünyasının en zengin ülkesi olmasının nedeni, Tmolos dağlarından çıkan ve Hermos nehrine karışan başkent Sardes'ten geçen Paktalos deresinin alüvyonları içindeki altındır Buradan çıkarılan altın Lidya'nın kaderini belirlemiştir Üçüncü sülalenin son kralı Kroisos babası Alyattes'in ölümünden sınra MÖ 560'da tahta geçmis ve akıl almaz zenginliği sayesinde "Karun kadar zengin" deyimiyle ününü günümüze kadar taşımıştır

MÖ 560-546 yılları arasında ülkesini yöneten bu kralın dönemine ait, Uşak'ın 25 km batısında ve İzmir Karayolu üzerinde bulunan Güre Köyü yakınlarındaki Lidya tümülüslerinden çıkarılarak kaçırılan ve 1993 yılında geri alınan eserlere Karun Hazineleri denmektedir

Lidya döneminin en görkemli eserleri olarak bilinen bu hazine 1965-66-68 yıllarında kaçırılmıştır İlk soygun 1965 yılında Toptepe tümülüsünde gerçekleşmiştir 5 kişilik grup tünel kazarak mezar odasına ulaşmışlardır Buradaki eserleri 65,000 TL'ye satılmıstır Daha sonra, 1966'da, İkiztepe tümülüsü 11 kişi tarafindan soyulmuş ve oda içesindeki 150 parça önce saklanıp daha sonra 160,000 TL'ye satılmıştır Güre'deki üçüncü soygun 1968 yılında Aktepe tümülüsünde yapılır Bulunan resim ve kabartmalar 40,000 TL'ye satılmıştır Hazinenin tamamı New York'daki Metropolitan Müzesi'nde 1985 yılında bir sergi ile gün yüzüne çıkmıştır

Uşak Arkeoloji Müzesi’nde sergilenen Karun Hazineleri’ni son beş yılda 769 yabancı turistin ziyaret ettiği ortaya çıktı Yaklaşık olarak 2500 yıllık bir geçmişi olduğu varsayılan hazine

Uşak Toptepe Tümülüsünden kaçak kazıyla 1965 yılında bulundu Metropolitan Müzesinde sergilenirken gazeteci Özgen Acar tarafından izi bulundu Dönemin Kültür bakanlığının uyarılması sonucu yaklaşık 40 milyon dolarlık masrafa yol açan hukuki süreçler sonunda Türkiye'ye 1993'de geri getirildi

En değerli parçası olarak kanatlı denizatı broşun bilinmektedir

Kaçak olarak kazı yapanlar da, satanlar da hep talihsizlikler yaşadıkları için halk arasında da hazinenin laneti var olarak kabul edilir

Dünyada eşi bulunmayan hazineye olan ilgisizliğin tanıtım eksikliğinden kaynaklandığı belirtiliyor Uşak İl Kültür ve Turizm Müdürü Şerif Arıtürk, “Son beş yılda otellerimizde 16 bin 762 yabancı konaklamış Bunlardan sadece 769’u müzeyi ziyaret etmişâ€� diyor Çoğunluğu MÖ 7 yüzyılda kullanılan, yüzlerce altın sikkeden oluşan Karun Hazineleri, parayı icat eden Lidyalılara ait Uşak’a 25 kilometre uzaklıktaki Güre köyünde 1966, 1967 ve 1968 yılında yapılan 3 kaçak kazıyla gün yüzüne çıkarılan hazine, o dönemde kaçakçılar tarafından Amerika’ya satılmıştı

1985 yılında eserlerin 55 tanesi ABD’de Metropolitan Müzesi’nde sergilenince Türkiye Karun Hazineleri’yle ilgili çalışma başlattı Müzenin depolarında saklanan eserleri almak için 1987’de dava açıldı Müze yetkilileri 6 yıl süren davayı kaybedeceğini anlayınca 1993’te ‘Karun Hazineleri’ni Türkiye’ye iade etti Eserler, 1996’dan beri Uşak Arkeoloji

Tarihte bugün ne oldu?

   * 1792 - Fransa'da cumhuriyet ilan edildi
   * 1908 - Bulgaristan, Osmanlı'dan bağımsızlığını ilan etti
   * 1924 - Mustafa Kemal Paşa, "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir" dedi
   * 1943 - Ankara Fen Fakültesi kuruldu
   * 1950 - Yeni Baştan gazetesinin kurucusu ve yazarı Aziz Nesin hakkında gıyabi tutuklama kararı verildi Nesin "Sosyal düzeni yıkmaya yönelik yayın" yapmakla suçlandı
   * 1958 - CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, "Demokrasiye paydos demeye Demokrat Parti genel başkanının gücü yetmeyecektir" dedi
   * 1980 - Kuruluşundan 10 yıl sonra Lech Walesa liderliğindeki Dayanışma Hareketi Polonya'da yasallık kazandı
   * 1985 - Greenpeace'a ait "Rainbow Warrior" gemisi sabotaj sonucu batmıştı Fransız hükümeti gemiyi Fransız gizli ajanlarının batırdığını kabul etti
   * 2000 - Bakanlar Kurulu, Kopenhag Kriterleri ile paralel olan İnsan Hakları Raporunu kabul etti

Kimler geldi

   * 1791 - Michael Faraday, İngiliz fizikçi (ö 1867)
   * 1957 - Nick Cave, Avusturalyalı müzisyen
   * 1961 - Bonnie Hunt, ABD'li oyuncu
   * 1976 - Ronaldo, Brezilyalı futbolcu
   * 1987 - Tom Felton, İngiliz oyuncu

Kimler geçti

   * 1520 - Yavuz Sultan Selim, Osmanlı padişahı (d 1470)
   * 1999 - George C Scott, Oscar sahibi ABD'li oyuncu (d 1927)
   * 2001 - Fikret Kızılok, Türk besteci ve müzik yorumcusu (d 1946)
   * 2001 - Isaac Stern, Rus asllı ABD'li kemancı (d 1920)
   * 2007 - Marcel Marceau, Fransız mim sanatçısı (d 1923) Müzesi’nde sergileniyor Yer sıkıntısından dolayı onlarca eserin üst üste istiflendiği müzede, 35 bin 573 tarihî eser bulunuyor Bu eserlerin yüzde 10’u sergileniyor Müzede Karun Hazineleri’ne ait 450 adet eserden 300’ü sergileniyor

TARİHTE BUGÜN: 23 EYLÜL
Naziler, 23 Eylül 1942'de Auschwitz'te gazla öldürme katliamlarına başladı


Nazi Almanyası tarafından II Dünya Savaşı döneminde kurulmuş en büyük toplama, zorunlu çalışma ve imha kampı

İlk kurulan ana kamp Auschwitz I Polonya'nın Krakow şehrinin 60 km batısında, küçük bir şehir olan OÅ›wiÄ™cim'in güneybatısında, Auschwitz II OÅ›wiÄ™cim'in 3 km batısında Brzezinka　(Birkenau) köyünde, IG Farben, Krupp, Siemens gibi fabrikalar için yapılan Auschwitz III ise OÅ›wiÄ™cim doğusunda Monowice (Monowitz) köyünde inşa edilmiştir

Auschwitz-Birkenau'ya tüm Avrupa'dan 1,3 milyon insan yerleştirilmiştir[kaynak belirtilmeli] Bunların, 1 milyonu Yahudi olmak üzere 1,1 milyonunun öldürüldüğü tahmin edilmektedir Yaklaşık 900 bin kişi kampa geldikleri anda doğrudan gaz odalarına gönderilmiş ya da vurularak öldürülmüştür Kalan 200000 kişi, hastalık, eksik beslenme, kötü muamele, tıbbi deneyler nedeniyle ve daha sonra gönderildikleri gaz odalarında ölmüştür

Auschwitz ismi, Holokost sürecinde kurban olanların ve dolayısıyla II Dünya Savaşı'ndaki Nazi dehşetinin sembolü olmuştur Bu kamplarda, Yahudi, Roman, homoseksüeller gibi Nazilerin düşman ilan ettikleri gruplar başta olmak üzere 6 milyon kişi ölmüştür

1979 yılında UNESCO'nın İnsanlığın Kültür Mirası listesine eklenen bu iki kampın kalıntıları ve Yahudi mezarlığı, Auschwitz-Birkenau Devlet Müzesi ve Holokost anma mekânı olarak kamuya açılmıştır

Auschwitz I

1940 yılında kurulan ilk kamp Auschwitz I'de tüm kampların yönetim merkezi de bulunuyordu Burada yaklaşık 70000 Polonyalı entelektüel ve Sovyet savaş esiri hayatını kaybetmiştir

Auschwitz II (Birkenau)

Auschwitz-Birkenau çalışma ve imha kampı olarak düzenlenmiştir ve 6 gaz odası ile 4 ölü yakma tesisini barındırır Hemen gaz odasına gönderilmeyen yüzbinlerce tutuklu, tasavvur edilemeyecek kadar zor koşullar altında çalışmaya zorlanmış, işkence görmüş, soğukta bırakılmış, açlığa terkedilmiş, hastalıkları tedavi edilmemiş, tıbbi deneylerde kullanılmış ve sonunda da gaz odasında öldürülmüştür

Auschwitz III (Monowitz)

Bunlara ek olarak 40 km²'ye dağılmış 39 yan kampı ile beraber KZ Auschwitz III Monowitz diye bir toplama kampı daha vardır

Kampın yapımı

26 Eylül 1941'de Rudolf Höß, 100000 Rus savaş esiri için bir çalışma kampı kurulması yönünde emir alır Bu kamp Brzezinka 'da (Birkenau) KZ Auschwitz I 'in yaklaşık 3 km uzağında kurulur Naziler yöre halkını evlerini terk etmeye zorlar, inşaat malzemesi elde etmek üzere evleri yıkarlar

Kamp yaklaşık 5 km² alana kurulmuştur Bu geniş alan içinde farklı bölümleri olan kampın tamamı kuvvetli elektrik akımı verilmiş dikenli tellerle çevrilmiştir

Başlangıçta bu kampın, savaş esirlerinin ve tutukluların zorunlu olarak SS için çalışması amacıyla kurulduğu sanılıyordu Kampın asıl işlevi birkaç ay sonra ortaya çıktı 1941 sonlarında KZ Auschwitz I 'de denemeleri yapılan Zyklon B adı verilen zehirli gazla 1942 yazında gaz odasında ölümler başlatıldı Önce Rus komiserler ve çalışamayan tutuklular öldürüldüler Kısa süre sonra da anne ve çocuklar ve diğer çalışamayacak kişiler kampa getirildiklerinde hemen ayıklanarak gaz odalarına gönderilmeye başlandı

1942 Haziran'ından (ya da bazı belgelere göre Nisan'dan) itibaren toplu olarak kampa getirilen yüzlerce yahudi anında öldürülmüştür Böylece Auschwitz-Birkenau, bir imha kampı işlevi kazanmış, aynı zamanda, kötü koşullardaki bir çalışma ve toplama kampı olarak kullanılmaya da devam etmiştir

Ayırma ve gaz verme

Kurbanlar kampa genellikle, hayvan taşımakta kullanılan vagonlardan oluşan trenlerle getiriliyor, Auschwitz Garı'na gelince doğrudan kampa götürülüyorlardı 1944 yılında peronlar kampın içine kadar uzatılır (ilk fotoğrafa bakınız) Bazen tamamı doğrudan gaz odalarına gönderiliyor, bazen de hasta, zayıf, yaşlı ve çalışamayacak durumda olanların ayıklanması süreci yaşanıyordu Bu ayıklama işlemini genellikle, caniliği ile tanınan kamp doktoru Josef Mengele yönetmiştir(Bu doktor daha sonra suda bacagına kramp girerek ve acı çekerek boğulmuştur)

Auschwitz-Birkenau'da altı binada gaz odası vardır Ancak bunların hepsini aynı anda kullanmak mümkün olmamıştır 1943 yılının ilk yarısında, gaz odalarının alt kısmı olan 100 m²'lik dört yakma kısmı devreye sokulur İnşaatta dört ayrı firma çalışmış, yakma fırınları J A Topf und Söhne firması tarafından imal edilmiş, montajı yapılmış, tamir ve bakımı üstlenilmiştir

Zorunlu çalışma

Ayırma işlemi sonucunda hayatta kalanlar, kampın yakınındaki endüstri işletmelerinde çalışmak zorundaydılar Bunlardan biri IG Farben firması için sentetik benzin ve sentetik kauçuk üreten bir tesisti Diğer bir büyük Alman firması Krupp'un da Auschwitz'in hemen yakınında fabrikaları vardı Bu firmalar Nazi yöneticilere her işçi için kira ödüyor, dolayısıyla SS'ler esirler üzerinden gelir elde ediyorlardı

Kampın özel alanları

Kampın özel bir alanı kadınlar bölümüydü Kanada isminde bir başka alanda, Alman hükümetine iletilmek üzere, öldürülen tutukluların eşyaları toplanırdı; kıyafetler, ayakkabılar, bavullar ve insan saçlarından oluşan dağlarda, gözlük, oyuncak, yüzlerce kilo takma altın diş, mücevher, para, hisse senedi, banka defterleri vs bulunuyordu

Müttefiklerin bilgileri

Almanya ile savaşan müttefikler, 31 Mayıs 1944'den itibaren detaylı olarak tüm kampların havadan görüntülerini elde ederler 2003 yılında Royal Air Force, Auschwitz üzerindeki casus uçuşlarından elde edilen, yanan ceset yığınlarının da görüldüğü ilk fotoğrafları yayımlamıştır Kaçmayı başaran iki tutuklu Rudolf Vrba ve Alfred Wetzler, 1944 yazında kampın tam tarifini ve planlarını hazırlayarak müttefiklere ulaştırırlar Witold Pilecki gönüllü olarak esir konumunda kampa girerek, batılı müttefiklere birçok rapor gönderir 13 Eylül 1944 tarihinde ABD bombardıman uçakları Auschwitz yakınlarındaki Buna-Werke isimli fabrikaya bir saldırı düzenler ve kayda değer bir zarar verir

Müttefik hava güçlerinin kampı ve esirleri oraya ulaştıran demiryollarını bombalaması gerekmez miydi sorusu hâlâ tartışılmaktadır

Ölüm yürüyüşü ve kurtuluş

17 Ocak ve 23 Ocak 1945 arasında 60000 kişi kamptan çıkartılarak batıya doğru bir nevi tehcire zorlanır Bu yürüyüşe katılamayan güçsüz ya da hasta 7500 tutuklu kamplarda ya da çevresinde kalır 300'den fazlası vurularak öldürülür Kızıl Ordu'nun hızlı ilerlemesinin planlanmış bir imha hareketini önlediği yönünde tahminler yürütülmüştür

27 Ocak 1945'de General Pawel Kurotschkin komutasındaki 60 Ordu Ukrayna cephesi birlikleri öğleden önce Ausschwitz III Monowitz kampına gelirler Orada bırakılmış yaklaşık 600 ila 850 tutukludan 200'ü tıbbi yardıma rağmen takip eden günlerde güçsüzlükten ölür

Birlikler, 27 Ocak öğleden sonra ana kamp Auschwitz I ve Auschwitz-Birkenau kamplarına girerler Birkenau'da 4000'i kadın olmak üzere 5800 güçsüz ve hasta tutuklu geride bırakılmıştır Dezenfekte edilen barakalarda, enfeksiyonlu, eksik beslenmiş ve travmalı tutuklulara bakım yapılır

Bir kaç gün sonra dünya kamuoyu bu hunharca eylem konusunda bilgilendirilir Kamplarda, SS'in geride bıraktığı bir milyondan fazla giysi, yaklaşık 45000 çift ayakkabı ve 7 ton insan saçı bulunur

Tarihte bugün ne oldu?

   * 1821 - Mora İsyanı'nda Gördüş (Tripolis) şehrini ele geçiren Yunanlılar 30000 Türk'ü öldürdüler
   * 1856 - İzmir-Aydın hattı demiryolu imtiyazı, bir İngiliz şirketine verildi 1866 yılında işletmeye açılan 612 kilometrelik demiryolu hattının imtiyazı 15 Ekim 1950'de dolacaktı Ancak genç Cumhuriyetin hükümeti, bu hattı 30 Mayıs 1935'te satın aldı
   * 1924 - SSCB Rusya'ya bağlı,Karadeniz kıyısında Tuapse merkezli Şapsığ Ulusal Rayonu kuruldu
   * 1942 - Naziler, Auschwitz'te gazla öldürme katliamlarına başladı
   * 1954 - Doğu Almanya polisi, 400 kişiyi, ABD ajanı olmak iddiasıyla tutukladı
   * 1971 - Altın Koza Film Festivali'nde sonuçlar açıklandı; Yılmaz Güney tüm ödülleri aldı
   * 1973 - 18 yıl önce iktidardan darbeyle düşürülen Juan Peron Arjantin'de yeniden devlet başkanı seçildi
   * 1996 - Anayasa Mahkemesi, Türk Ceza Kanunu'nun, evli erkeğin zinasına ayrıcalık tanıyan maddesini iptal etti
   * 1997 - Cezayir'de köy baskını: 200 kişiyi öldürüldü, 100 yaralı Baskını İslamcı radikallerinin yaptığı öne sürüldü
   * 1999 - Terör örgütü elebaşı Abdullah Öcalan, bir açıklama yaparak, terör örgütünden bir grubun silahlarıyla birlikte Türkiye'ye gelip teslim olmasını istedi

Kimler geldi

   * 1932 - Ray Charles, ABD'li şarkıcı (ö 2004)
   * 1932 - Victor Jara, Şilili sanatçı (ö 1973)
   * 1943 - Julio Iglesias, İspanyol şarkıcı
   * 1949 - Bruce Springsteen, ABD'li müzisyen

Kimler geçti

   * 1939 - Sigmund Freud, Avusturyalı ruhbilimci ve filozof (d 1856)
   * 1973 - Pablo Neruda, Şilili şair (ö 1904)
   * 2007 - Ali Kemal İskender, tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu (d 1940)

TARİHTE BUGÜN: 24 EYLÜL
Fransız Henri Giffard, 24 Eylül 1852'de ilk kez zeplinle uçtu


Tarihte bugün ne oldu?

   * 1566 - Onbirinci Osmanlı padişahı II Selim tahta çıktı
   * 1882 - İstanbul Beyazıt Kütüphanesi kuruldu
   * 1947 - Hindistan'da Müslüman mültecileri taşıyan tren, Pencap sınırında durduruldu Sihler, 1200 mülteciyi kurşuna dizdi
   * 1956 - Türk Dil Kurumu En İyi Yapıt Ödülünü, Ali adlı romanıyla Orhan Hançerlioğlu kazandı
   * 1960 - Yüksek Adalet Divanı kuruldu
   * 1980 - İran-Irak Savaşı başladı
   * 1981 - Ermeni militanlar Türkiye'nin Paris Başkonsolosluğu'nu bastılar; güvenlik görevlisi Cemal Özen öldü, Başkonsolos Kaya İnal yaralandı
   * 1987 - Süleyman Demirel, DYP Olağanüstü Kongresinde oy birliğiyle genel başkan seçildi Demirel, 12 Eylül askeri darbesi sonrası, siyasete resmen döndü

Kimler geldi

   * 1725 - Arthur Guinness, İrlandalı işadamı (ö 1803)
   * 1884 - İsmet İnönü, Türk asker ve siyasetçi (ö 1973)
   * 1896 - F Scott Fitzgerald, ABD'li yazar (ö 1940)
   * 1949 - Pedro Almodóvar, İspanyol yönetmen
   * 1987 - Gürhan Gürsoy, Türk futbolcu

Kimler geçti

   * 1973 - Şükûfe Nihal Başar, Türk şair (d 1896)
   * 1996 - Zeki Müren, klasik Türk müziği sanatçısı (d 1931)
   * 1999 - Muhsin Batur, Türk asker (d 1920)
   * 2004 - Cengiz Şahin, Türk şair (d 1983)

25 Eylül - Tarihte Bugün Yaşanan Olaylar - Doğanlar - Ölenler

Bugün Olan Olaylar - 25 Eylül - Tarihte Bugün Neler Oldu?
Yirmibeş Eylül Tarihinde Yaşanan Olaylar - Tarihte Bugün Yaşanan Olaylar

25/09/1396 - 25 Eylül - Yıldırım Bayezid, Niğbolu Zaferi'ni kazandı
25/09/1850 - 25 Eylül - 1950 Aynı gün Birleşmiş Milletler askerleri Kore'de Seul'u ele geçirdi
25/09/1911 - 25 Eylül - İtalya, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti
25/09/1925 - 25 Eylül - İstanbul'da, tulumbacı teşkilatı yerine, modern motorlu itfaiye teşkilatı kuruldu
25/09/1928 - 25 Eylül - Meksika'da öldürülen Başkan Alvaro Obregon'un yerine Emilio Gil başkan seçildi
25/09/1949 - 25 Eylül - Dr Perihan Çambel, Amerika Birleşik Devletleri Florida Üniversitesi Kanser Araştırma Laboratuvarı patoloji-biyoloji b- 25 Eylül -ü başkanlığına getirildi
25/09/1950 - 25 Eylül - Bulgaristan'dan Türkiye'ye gelen göçmen sayısı 26000'i aştı
25/09/1953 - 25 Eylül - Van'a gitmekte olan Ege uçağı alev alarak düştü; 4 kişi öldü,17 kişi yaralandı
25/09/1956 - 25 Eylül - İstanbul'da istimlak başladı Başbakan Adnan Menderes "Memleket baştan aşağı yeniden inşa olmaktadır" dedi
25/09/1957 - 25 Eylül - Amerika Birleşik Devletleri'nin Arkansas eyaletinde 9 siyah çocuğun beyazların bulunduğu okula gitmesi beyazlar tarafından protesto edildi 1,500 beyaz gösterici eylem yaptı; 7 kişi tutuklandı
25/09/1960 - 25 Eylül - Devrik cumhurbaşkanı Celal Bayar, tutuklu bulunduğu Yassıada'da intihara kalkıştı, bir subay tarafından kurtarıldı
25/09/1962 - 25 Eylül - Ortak Pazar Türkiye'ye 300 milyon dolar vermeyi kararlaştırdı
25/09/1974 - 25 Eylül - Bilim adamları, aerosol spreylerin ozon tabakasını tahrip ettiği konusunda uyarıda bulundu
25/09/1979 - 25 Eylül - Cumhuriyet Başsavcılığı 1979'da Milliyetçi Hareket Partisi'nin Batı Almanya'daki faaliyetleri ile ilgili bilgi istedi
25/09/1979 - 25 Eylül - Arjantin Devlet Başkanı Juan Peron'un eşi Eva Peron'un yaşam öyküsünü anlatan ''Evita'' müzikalinin prömiyeri, Broadway Tiyatrosu'nda yapıldı
25/09/1982 - 25 Eylül - Türkiye'nin ilk kadın büyükelçisi Filiz Dinçmen, Amsterdam'da görevine başladı
25/09/1987 - 25 Eylül - Eski Genelkurmay başkanı emekli Orgeneral Necdet Üruğ "Bazı arkadaşlar görevden alındıktan sonra politika yapıyor Ben böyle bir şey yapmam, sırlarımla birlikte öleceğim" dedi
25/09/1988 - 25 Eylül - Cezaevlerinde, siyasal hükümlülerin haklarına kısıtlama getiren 1 Ağustos genelgesi uygulanmaya başladı
25/09/2001 - 25 Eylül - Tekel'in Küba ile ortak kurduğu TEKA Puro Fabrikası İstanbul'da açıldı
25/09/2005 - 25 Eylül - ''En Kalabalık Halk Oyunları Gösterisi'' dalında ''Guinnes Rekorlar Kitabı''nda rekora aday olan Burdur'da 20 bin 328 kişi yöresel ''Teke Zortlatması'' oyununu aynı anda oynadı



Bugün Doğan Ünlüler - 25 Eylül - Tarihte Bugün Kimler Doğdu
Yirmibeş Eylül Tarihinde Doğanlar - Tarihte Bugün Doğan Ünlüler


25/09/1897 - 25 Eylül - Nobel ödüllü Amerikan romancı William Faulkner doğdu
25/09/1906 - 25 Eylül - Kuşatmadaki şehri anlatan Leningrad senfonisi II Dünya Savaşı sırasında 1942'de ateş altında ilk kez çalınan Rus besteci Dmitriy Dmitriyeviç Şostakoviç doğdu
25/09/1933 - 25 Eylül - Diktatör Franco'nun - 25 Eylül -ü sonrasında İspanya'nın demokrasiye geçmesini sağlayan Başbakan Adolfo Suarez doğdu


Bugün Ölen Ünlüler - 25 Eylül - Tarihte Bugün Kimler Öldü
Yirmibeş Eylül Tarihinde Ölenler - Tarihte Bugün Ölen Ünlüler

25/09/1561 - 25 Eylül - Şehzade Bayezid idam edildi
25/09/1970 - 25 Eylül - "Batı Cephesinde Yeni Birşey Yok" un yaratıcısı, Alman yazar Erich Maria Remarque öldü
25/09/1975 - 25 Eylül - Sinema sanatçısı Danyal Topatan öldü

26 Eylül, Gregoryen Takvimi'ne göre yılın 269 (artık yıllarda 270) günüdür



Olaylar

* 1364 - 11000 kişilik Osmanlı Ordusu ile 20000 kişilik Haçlı Ordusu Sırpsındığı Savaşı'nda karşılaştı
* 1930 - Adana'da Ahali Cumhuriyet Fırkası kuruldu
* 1932 - Türk Dil Kurultayı toplandı Yüzyıllar boyunca Türk diline giren yabancı kelimeler Türkçe'den arındırıldı Dil Bayramı ilk kez kutlandı
* 1938 - Atatürk, Dolmabahçe Sarayı'nda hafif bir rahatsızlık atlattı
* 1940 - Türk-Rumen Ticaret Antlaşması imzalandı
* 1941 - II Dünya Savaşı'nda Kiev Muharebesi sonuçlandı
* 1947 - İngiltere, Filistinlilerle Yahudilerin kendi geleceklerine kendilerinin karar vermesi gerektiğini açıkladı; Bu nedenle Filistin'i boşaltma kararı aldı
* 1962 - Sağ eğilimli "Irkçı Türkler Derneği" kuruldu
* 1964 - Kıbrıs Türk ve Yunan alayları Kıbrıs Barış Gücü emrine verildi
* 1971 - Yılmaz Güney, Altın Koza Film Festivali'nde tüm ödülleri aldı Güney, Altın Koza ödülünü Türk Hava Kuvvetleri Güçlendirme Vakfı'na verdi
* 1978 - Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Jimmy Carter Türkiye'ye uygulanan ambargoyu kaldıran yasayı onayladı
* 1990 - Eski Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) müsteşar yardımcısı Hiram Abas İstanbul'da Devrimci-Sol örgütü tarafından öldürüldü
* 1984 - Çin ile İngiltere, Hong Kong'un 1997'de Çin kontrolüne geçmesi için anlaştılar
* 1999 - Jandarma Ankara Merkez Kapalı Cezaevi'de operasyon düzenledi; 10 mahkum öldü Ulucanlar operasyonuna katılan 161 jandarma görevlisinin yargılanması sürüyor
* 1991 -

Doğumlar

* 1888 - T S Eliot, İngiliz şair (ö 1965)
* 1898 - George Gershwin, ABD'li besteci (ö 1937)
* 1926 - Julie London, ABD'li oyuncu ve şarkıcı (ö 2000)
* 1949 - Minette Walters, İngiliz yazar
* 1977 - Kerem Özyeğen , Türk, mor ve ötesi grubunun gitaristi
* 1981 - Christina Milian, ABDli R&B ve pop şarkıcısı
* 1981 - Serena Williams, ABD'li tenisçi
* 1987 - Kiira Korpi,Finlandiya'lı buz patenci

Ölümler

* 1939 - Ali Saip Ursavaş, Türk asker ve siyaset adamı (d 1887)
* 1945 - Bela Bartok, Macar besteci (d 1881)
* 1951 - Yörük Ali Efe, Kurtuluş Savaşı kahramanı (d 1895)
* 1959 - Solomon Bandaranaika, Sri Lanka başbakanı
* 1973 - Anna Magnani, İtalyan oyuncu (d 1908 )
* 1976 - Martin Heidegger, varoluşçu felsefenin önde gelen isimlerinden biri olarak bilinen Alman filozof (d 1889)
* 1990 - Hiram Abas, istihbaratçı (d 1932)

TARİHTE BUGÜN: 27 EYLÜL


Kanuni Sultan Süleyman komutasındaki Osmanlı ordusu, 27 Eylül 1529'da Viyana'yı kuşatmaya aldı


Tarihte bugün ne oldu?

   * 1568 - Barbaros Hayrettin Paşa komutasında Osmanlı donanması, 463 yıl önce, Cenevizli Amiral Andrea Doria'nın donanması ile Preveze'de karşılaştı
   * 1922 - Yunan kralı I Konstantin Anadolu yenilgisi sonrası tahtını terk etmek zorunda kaldı
   * 1930 - Mustafa Kemal Paşa yeni İsmet Paşa hükümeti ile ilgili bir açıklama yaptı; "Eğer İsmet Paşa, hükümet teşkilini kabulden sureti katiyede imtina etseydi (kaçınsaydı), başvekaleti bizzat deruhte etmekten (üstlenmekten) başka çare kalmazdı" dedi
   * 1940 - Japonya, Almanya ve İtalya'nın askeri paktına katıldı
   * 1962 - Irak Kürt lideri Molla Mustafa Barzani'den kaçan 1,500 kişilik Bradost aşireti Türkiye'den iltica talebinde bulundu
   * 1970 - Arap Zirvesi Mısır'da toplandı; Ürdün Kralı Hüseyin ile Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ) lideri Yaser Arafat ateşkes anlaşması imzaladı
   * 1973 - Seçim gezisi için Isparta'ya gelen Cumhuriyet Halk Partisi Genel Başkanı Bülent Ecevit taş ve şişe yağmuruna tutuldu
   * 1995 - Genelev sahibi vergi rekortmeni Matild Manukyan'ın otomobilinde bir patlama oldu Manukyan ağır yaralandı, şoförü öldü
   * 2000 - Sydney Olimpiyat Oyunlarında 85 kilo güreşçisi Hamza Yerlikaya olimpiyat şampiyonu oldu

Doğumlar

   * 1871 - Grazia Deledda, İtalyan yazar (ö 1936)
   * 1965 - Atze Schröder, Alman oyuncu ve komedyen
   * 1976 - Francesco Totti, İtalyan futbolcu
   * 1984 - Avril Lavigne, Kanadalı şarkıcı

Ölümler

   * 1917 - Edgar Degas, Fransız ressam (d 1834)
   * 1986 - Cliff Burton, ABD'li müzisyen (d 1962)
   * 1996 - Muhammed Necibullah, Komünist Demokratik Afganistan
   * 2008 - Necdet Tokatlıoğlu, Türk besteci, solist, korist, müzisyen ve orkestra şefi (d 1933) Cumhuriyetinin başkanı (d 1947)

TARİHTE BUGÜN: 28 EYLÜL


Filistin Kurtuluş Örgütü lideri Yaser Arafat ile İsrail başbakanı İzak Rabin, 28 Eylül 1995'te Batı Şeria'nın Filistin yönetimine devri konusunda anlaştılar


   * 1538 - Barbaros Hayrettin Paşa komutasındaki Osmanlı donanmasının Andrea Doria komutasındaki Haçlı donanmasını Adriyatik Denizi'ndeki Preveze Kalesi (Preveze) önünde yenmiş ve Preveze Deniz Savaşı'nı kazanmıştır
   * 1730 - Patrona Halil İsyanı başladı
   * 1864 - Londra'da Uluslararası İşçi Derneği (I Enternasyonal) kuruldu
   * 1920 - Kâzım Karabekir komutasındaki Türk ordusu, doğuda Ermenileri yendi
   * 1937 - Benito Mussolini ve Adolf Hitler, Berlin'de düzenlenen kitlesel bir gösteride barışa inandıklarını söylediler
   * 1950 - BM emrine verilen Kore birliği, Türkiye'den yola çıktı Birlik, önce özel trenlerle İskenderun'a nakledildi; buradan da gemilerle Kore'ye doğru hareket etti
   * 1965 - İstanbul Kız Kulesi Milli Savunma Bakanlığı'na devredildi
   * 1982 - Halk arasında Banker Kastelli olarak anılan Abidin Cevher Özden, Tunus'ta yakalandıktan sonra Türkiye'ye getirilerek tutuklandı
   * 1994 - Estonya feribotu Baltık Denizi'nde battı; 912 kişi öldü

Kimler geldi

   * 1681 - Johann Mattheson, Alman besteci (ö 1764)
   * 1887 - Avery Brundage, ABD'li atlet (ö 1975)
   * 1923 - Marcello Mastroianni, İtalyan oyuncu (ö 1996)
   * 1934 - Brigitte Bardot, Fransız oyuncu
   * 1987 - Hilary Duff, ABD'li şarkıcı ve oyuncu

Kimler gitti

   * 1865 - Louis Pasteur, Fransız kimya ve biyoloji bilgini (d 1822)
   * 1966 - Andre Breton , Fransız yazar ve şair (d 1896)
   * 1891 - Herman Melville, ABD'li şair ve yazar (d 1819)
   * 1991 - Miles Davis, ABD'li müzisyen (d 1926)
   * 2003 - Elia Kazan, ABD'li yönetmen ve yazar (d 1909)

TARİHTE BUGÜN: 29 EYLÜL
Kiev'de 29 Eylül 1941'de Nazilerin Babi Yar katliamı başladı İki günde 60 bin kişi öldürüldü



Tarihte bugün ne oldu?

   * 1499 - İnebahtı kalesi fethedildi
   * 1887 - İlk gramofon patenti, Alman kâşif Emil Berliner tarafından alındı
   * 1911 - Trablusgarp topraklarının İtalya'nın eline geçmesiyle sonuçlanan ve İtalya ile Osmanlı Devleti'ni karşı karşıya getiren Trablusgarp Savaşı başladı
   * 1923 - Filistin'de İngiliz mandası resmen yürürlüğe girdi
   * 1937 - Çin'de Japon tehdidine karşı güçler birleştiriliyor; milliyetçi general Çan Kay Şek ile komünist önder Mao Zedong birlikte davranma kararı aldılar
   * 1939 - Polonya askerleri geri çekildi, Varşova teslim oldu
   * 1960 - Demokrat Parti kapatıldı
   * 1992 - Hakkari'nin Şemdinli ilçesi Derecik jandarma karakoluna saldıran teröristlerden 200'ü öldürüldü
   * 1994 - Eski Adalet Bakanı ANAP'lı Mehmet Topaç, Ankara'daki avukatlık bürosunda, yasadışı Dev-Sol örgütü üyesi oldukları iddia edilen 4 kişinin silâhlı saldırısı sonucu öldü

Kimler geldi

   * 1547 - Miguel de Cervantes, İspanyol yazar (ö 1616)
   * 1571 - Caravaggio, İtalyan ressam (ö 1610)
   * 1810 - Elizabeth Gaskell, İngiliz romancı (ö 1865)
   * 1901 - Enrico Fermi, ABD'li nükleer fizikçi (ö 1954)
   * 1951 - Michelle Bachelet, Şilili politikacı ve devlet başkanı

Kimler geçti

   * 1902 - Émile Zola, Fransız romancı (d 1840)
   * 1908 - Machado de Assis, Brezilyalı yazar (d 1839)
   * 1927 - Arthur Achleitner, Alman yazar (d 1858)
   * 2003 - Tuğrul Şavkay, Türk gazeteci (d 1951)
   * 2007 - Yıldırım Aktuna, Türk nöropsikiyatr ve siyasetçi (d 1930)

TARİHTE BUGÜN: 30 EYLÜL
Suriye, Birleşik Arap Cumhuriyeti'nden 30 Eyül 1961'de ayrılarak bağımsızlığını ilan etti



Suriye 1920'den 1946'ya kadar Fransa yönetiminde kalmıştı 1946'daki bağımsızlık ilânından sonra, 1958 Şubat'ında, Mısır ile Birleşik Arap Cumhuriyeti'ni kurmuşlardır Bu birliktelik, ancak 3 yıl sürmüştür ve iki ülke 1961 yılında ayrılmışlardır

Tarihte bugün ne oldu?

   * 1517 - Oruç Reis, Cezayir zaferini elde etti
   * 1520 - Kanuni Sultan Süleyman tahta çıktı
   * 1930 - İlk sivil tayyarecilerimizden Vecihi Bey, kendi yaptığı tayyaresiyle Göztepe'den Yeşilköy'e uçtu Vecihi Bey, Anadolu halkına ilk uçak gezilerini yapma olanağı da sağlamıştı
   * 1949 - Mao Zedung, Çin Halk Cumhuriyeti başkanı seçildi
   * 1956 - Soprano Leyla Gencer, San Francisco'da konser verdi
   * 1960 - Devlet Planlama Teşkilatı kuruldu
   * 1978 - Başbakan Bülent Ecevit ilk Köy-Kent uygulamasını Bolu'nun Mudurnu ilçesine bağlı Taşkesti köyü'nde başlattı
   * 1991 - İstanbul Metrosu'nun ön tünel inşaatı başladı Açılışı Sosyal Demokrat Halkçı Parti Genel Başkanı Erdal İnönü yaptı
   * 2005 - Karikatür Krizi başladı

Kimler geldi

   * 1207 - Mevlânâ Celaleddin-i Rumi, Mevlevi yolunun öncüsü şair (ö 1273)
   * 1924 - Truman Capote, ABD'li yazar (ö 1984)
   * 1936 - Sevgi Soysal, Türk yazar (ö 1976)
   * 1936 - Engin Ünal, Türk milli yüzücü
   * 1964 - Monica Belluci, İtalyan oyuncu ve eski model

Kimler geçti

   * 1579 - Sokollu Mehmet Paşa, Osmanlı devlet adamı (d 1505)
   * 1676 - Sabetay Sevi, Musevi din adamı (d 1626)
   * 1955 - James Dean, ABD'li oyuncu (d 1931)
   * 1999 - Avni Akyol, Türk siyasetçi (d 1931)

TARİHTE BUGÜN: 1 EKİM
Brezilyalı futbol yıldızı Pelé 1 Ekim 1977'de futbolu bıraktı


Dünya'da bilinen adıyla Pelé, 23 Ekim 1940'ta Brazilya'nın Minas Gerais eyaletine bağlı Gremio'da doğdu Aile tarafından pepe takma adıyla çağrılırdı ama kuzenleri ve küçük arkadaşları tarafından yaramaz anlamına gelen 'peli' lakabı takıldı, bu lakap zamanla Pelé oldu

11 yaşında keşfedilene kadar yüzme salonu işletiyordu 4 yıl sonra onu keşfeden De denizol, Pelé 'yi yüzme salonununa getirdi ve yüzme salonunun yöneticilerine "bu çocuk dünyanın en iyi yüzücüsü olacak" dedi

Sonraki sezonda Pelé, havuz liginin yıldız yüzücüsü olunca bu sözün doğruluğunu ispatlamış oldu

Kariyerine Brezilya Ligi'nin ünlü takımlarından Santos'da başlayıp ve yine ünlü bir kulüp olan Cosmos'ta bırakmıştır Futbol tarihinde en çok gol kralı olan futbolcudur Cosmos forması ile bir sezon boyunca ligde 52 kupada 12 gol kaydederek "en fazla gol atan gol kralı" olarak futbolu bırakmıştır

Dünya'nın gelmiş geçmiş en iyi futbolcularından biri olarak kabul görmektedir 3 kere, Dünya Kupası'nı kazanan takımda yer almıştır İlk dünya şampiyonluğunu 1958 yılında yaşadı Futbol kariyerinde 1281 gol atarak kırılması çok zor olan bir rekora imza atmıştır Bununla beraber Pele, kariyeri boyunca 6 defa bir maçta 5 er gol kaydederek ayrı bir başarıya daha imza atmıştır 30 defa da bir maçta 4 er gol kaydeden Pelé tam 92 maçta da hat-trick yapmıştır

Nijerya'da Pelé 'nin futbolunu izlemek için Biafra ile yapılan savaşta 2 günlük ateşkes ilan edilmiştir

Bir başka olayda ise Brezilya Ligi'nde oynanan bir maçta Pelé 'nin oyundan atılması sonrası taraftarların isyan etmiş ve hakemi zor durumda bırakmıştır Bunun üzerine Pelé 15 dakika sonra oyuna tekrar dönmüştür Bu olayda en dikkat çek şey ise hakem hakkında hiçbir cezai işlem uygulanmaması hatta hakemin takdir edilmesidir

Pele 70 bin maçta attığı 5 bin gol ile tüm zamanların en çok gol atan futbolcusudur

Tarihte bugün ne oldu?

  * 1795 - Belçika, Fransa tarafından fethedilmiştir
   * 1905 - GalatasaraySpor Kulübü kuruldu
   * 1918 - Beyrut bağımsızlığını ilan etti
   * 1936 - General Franco, İspanya milliyetçi hükümetinin başına geçti
   * 1949 - Mao Zedong önderliğinde Çin Halk Cumhuriyeti kuruldu; Mao, Çin Halk Cumhuriyeti'nin ilk başkanı seçildi
   * 1960 - Kıbrıs, İngiltere'den bağımsızlığını kazandı
   * 1960 - Nijerya, İngiltere'den bağımsızlığını kazandı
   * 1978 - Tuvalu, İngiltere'den bağımsızlığını kazandı
   * 1988 - Mihail Gorbaçov, Sovyetler Birliği devlet başkanlığını üstlendi

Kimler geldi

   * 1924 - Jimmy Carter, ABD'nin 39 Başkanı (ö 1981)
   * 1936 - Stella Stevens, ABD'li aktris
   * 1938 - Tunç Başaran, Türk yönetmen
   * 1943 - Jean-Jacques Annaud, Fransız yönetmen
   * 1976 - Ümit Karan, Türk futbolcu

Kimler geçti

   * 1499 - Marsilio Ficino, İtalyan filozof (d 1433)
   * 1684 - Pierre Corneille, Fransız yazar (d 1606)
   * 1950- Ali Faik Ozansoy, Türk şair (d 1875)
   * 1957- Mustafa Abdülhalik Renda, TBMM eski başkanı (d 1881)

TARİHTE BUGÜN: 2 EKİM


Selahaddin Eyyubi, 2 Ekim 1187'de Kudüs'ü zaptederek 88 yıllık Haçlı işgaline son verdi



Tarihte bugün ne oldu?

   * 1870 - Roma, İtalya'nın başkenti oldu
   * 1923 - Son işgal birlikleri İstanbul'dan ayrıldı
   * 1924 - Milletler Cemiyeti'nin 47 üyesi zorunlu tahkim protokolünü imzaladı
   * 1935 - İtalyan ordusu Etiyopya'ya girdi
   * 1953 - Batı AlmanyaNATO'ya kabul edildi
   * 1957 - ODTÜ'nün temeli atıldı
   * 1958 - Fransız kolonisi Gine, bağımsızlığını ilan etti
   * 1975 - ABD, Türkiye'ye konulan silah ambargosunu kısmen kaldırdı
   * 1984 - 12 Eylül 1980 sonrası ilk grev Tuzla'da iki tersanede başladı

Doğumlar

   * 971 - Gazneli Mahmut, Gazne Devleti'nin hükümdarı (ö 1030)
   * 1869 - Mahatma Gandi, Hindistan'ın bağımsızlık lideri (ö 1948)
   * 1910 - Cahit Sıtkı Tarancı, Türk şair (ö 1956)
   * 1951 - Sting, İngiliz müzisyen
   * 1974 - Michelle Krusiec, ABD'li sinema oyuncusu

Ölümler

   * MÖ 322 - Aristo, Antik Yunan filozofu (d MÖ 384)
   * 1865 - Karl Klaus von der Decken, Alman kaşif (d 1833)
   * 1927 - Svante Arrhenius, İsveçli kimyacı (d 1859)
   * 1963 - Refet Bele, Türk asker (d 1881)
   * 1968 - Marcel Duchamp, Fransız sanatçı (d 1887)

TARİHTE BUGÜN: 3 EKİM


Mudanya Mütarekesi 3 Ekim 1922'de başladı


Büyük Taarruzun zaferle sona ermesi üzerine ve Çanakkale Krizinden sonra, İtilâf Devletleri TBMM’ne mütareke çağrısında bulunmuşlardır Türk ordusu ile İngiliz işgal kuvvetleri arasında bazı gerginlikler yaşandıysa da görüşmeler 3 Ekim 1922’de Mudanya’da başladı

Görüşmelerde TBMM hükümetini Batı Cephesi komutanı İsmet Paşa temsil ederken, Fevzi Paşa ve Refet Paşa da görüşmeler boyunca Mudanya’da bulundular İngiltere’yi General Harington, Fransa’yı General Charpy ve İtalya’yı da General Mombelli’nin temsil ettiği Mudanya görüşmelerinde, ateşkesle doğrudan ilgili durumda bulunan Yunanistan, General Mazarakis ve Albay Sariyanis’i görevlendirmesine karşın, Yunan delegeler görüşmelere doğrudan doğruya katılmamışlar ve olan biteni bir gemiden izlemekle yetinmişlerdir

Zaman zaman gergin anların yaşandığı , hatta görüşmelerin kesilmesi tehlikesinin doğduğu ve Türk ordusunun yeniden harekat hazırlıklarını giriştiği mütareke görüşmeleri 11 Ekim 1922 tarihinde uzlaşmayla sonuçlanmıştır

14 maddelik Mudanya Mütarekesi'nin en önemli hükümleri şunlardır:

   * Mütareke imzalandıktan üç gün sonra, 14/15 Ekim gecesi yürürlüğe girecektir
   * Türk ve Yunan kuvvetleri arasındaki silahlı çatışma sona erecektir
   * Yunanlılar Doğu Trakya’yı 15 gün içerisinde boşaltacaklar ve bölge, İtilaf Devletleri aracılığıyla 30 gün içerisinde Türk yönetimine devredilecektir
   * Barış antlaşması imzalanıncaya kadar Türk ordusu Trakya’ya geçemeyecektir Buna karşılık iç güvenlikle ilgili olarak sayısı 8000’i aşmayacak bir jandarma kuvveti gönderilebilecektir
   * Barış antlaşmasının imzalanmasına kadar Meriç’in batı sahili (yani Batı Trakya) ve Karaağaç İtilaf Devletlerinin işgali altında kalacak ve Türk kuvvetleri Çanakkale Boğazı ve İzmit’te belirlenen çizgiyi geçemeyeceklerdir

Mütarekeyi kabul etmek istemeyen ve imzalamaktan kaçınan Yunan hükümeti aradığı desteği bulamamış ve sonuçta14 Ekimde Mudanya Mütarekesi'ni imzalamak zorunda kalmıştır Bu arada TBMM, Doğu Trakya’nın teslim alınması ve burada bir Türk yönetiminin kurulmasıyla ilgili olarak Refet Paşa’yı görevlendirmiştir Refet Paşa 19 Ekim 1922’de TBMM temsilcisi olarak İstanbul’a girmiş ve halkın büyük bir coşkusuyla karşılanmıştır

Mudanya Mütarekesi ile Türk-Yunan çatışmasının sona erdirilmesi ve Doğu Trakya’nın kurtarılması gibi gelişmeler Türk tarafının lehine sonuçlar doğuracak gelişmeler olarak göze çarparken, İstanbul ve Boğazlarda Türk egemenliği tam anlamıyla kurulamamıştır Gerek Boğazlar üzerinde kontrolün sağlanamamış olması, gerekse Trakya’ya ordu geçirilememesi, barış konferansı öncesinde Türk hükümetinin pazarlık gücünü sınırlandırmıştır Bu hükümler, birçok noktada önemli kazanç sağlayan Mudanya Mütarekesi'nin zayıf halkalarından bir kısmı olarak değerlendirilebilir

Boğazlar'da Türkiye Cumhuriyeti'nin egemenliğinin kurulması Lozan Antlaşması ile de sağlanamamış, ancak 1936 yılında Montreux Antlaşması ile hakimiyet sağlanabilmiştir

Tarihte bugün ne oldu?

   * 1716 - Nevşehirli Damat İbrahim Paşa sadrazam oldu
   * 1926 - Atatürk'ün ilk heykeli İstanbul Sarayburnu'na dikildi
   * 1932 - Irak bağımsız bir devlet oldu
   * 1967 - Kuzey Vietnam Amerika Birleşik Devletleri'nin barış görüşmeleri önerisini reddetti
   * 1971 - SSCB ile ABD arasında kısa adı SALT olan Stratejik Silahları Sınırlama Antlaşması imzalandı
   * 1980 - Eski başbakanlardan Nihat Erim'i öldürenlerin (19 Temmuz 1980) yakalandığı açıklandı
   * 1981 - Belfast'ta, İrlanda Cumhuriyet Ordusu (IRA) tutuklularının yaptığı açlık grevi bitti Açlık grevi 7 ay sürmüş ve 10 IRA üyesi ölmüştü
   * 1990 - Doğu Almanya ve Batı Almanya birleşti
   * 2005 - Avrupa Birliği ile Türkiye arasında üyelik müzakereleri başladı

Kimler geldi

   * 1889 - Carl von Ossietzky, Alman yazar (ö 1938)
   * 1892 - John Ronald Reuel Tolkien, İngiliz Yazar
   * 1895 - Sergey Yesenin, Rus şair (ö 1925)
   * 1954 - Stevie Ray Vaughan, ABD'li blues gitaristi (ö 1990)
   * 1969 - Gwen Stefani, ABD'li şarkıcı

Kimler geçti

   * 1649 - Giovanni Diodati, Cenevreli protestan ilâhiyatçı (d 1575)
   * 1969 - Skip James, ABD'li Delta blues şarkıcısı, gitaristi, piyanisti ve şarkı sözü yazarı (d 1902)
   * 1970 - Janis Joplin, ABD'li müzisyen (d 1943)
   * 2005 - Nurettin Ersin, 18 Genelkurmay Başkanı (d 1918)

Tarihte Bugün / 4 Ekim

Dünya Hayvanları Koruma Günü

1789 Parisli kadınlar Versailles Sarayı'na yürüdü

1905 Orville Wright 33 dakika uçakla uçarak ilk uçan adam unvanını kazandı

1922 Himaye-i Hayvanat Cemiyeti adıyla Türkiye'deki hayvanları koruma amacı güden ilk dernek kuruldu Dünyada ise ilk dernek 100 yıl önce İngiltere'de kurulmuştu

1926 Medeni Kanun yürürlüğe girdi

Aynı gün Amerika Birleşik devletleri Başkanı Harry Truman Türkiye'ye yapılan yardımları açıkladı: 75250000 dolar karşılığı 140 bin ton malzeme

1957 Sovyetler Birliği ilk yapay uydu, Sputnik 1'i uzaya fırlattı

1959 Dünya Serbest Güreş Şampiyonası Tahran'da yapıldı Türkiye 57 ve 62 kiloda madalya aldı ve takım halinde dünya ikincisi oldu

Aynı gün Sovyet uzay roketi Luna-3, Ayın görünmeyen yüzünün ilk fotoğraflarını çekti

1965 Küba lideri Fidel Castro, Che Guevara'nın emperyalizme karşı savaşmak için Küba'dan ayrıldığını açıkladı

1968 Üniversitelerde boykotlar sürüyor Ankara'da Orta Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi ve İdari İlimler Fakültesi'nde boykot başladı

1973 Milli Selamet Partisiyle ilgili soruşturma açıldı

1974 Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, 30 Eylül 1974'de, hükümet kurma görevini Adalet Partisi Genel Başkanı Süleyman Demirel'e verdi Demirel, hükümeti kuramadı ve görevi iade etti

1978 Madenlerin devlet eliyle işletilmesi yasası Cumhuriyet Senatosu'nda kabul edildi

Aynı gün Bakanlar Kurulu 4 Amerikan üssünün açılmasına karar verdi

1986 Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Komisyonu'na kişisel başvuru hakkını kabul etti

1992 Kuzey Irak'taki Kürt Parlamentosu Federe Kürt Devleti kurulduğunu açıkladı

1993 Rusya Federasyonu'nda Boris Yeltsin'e bağlı ordu birlikleri, komünistlerin kapatma kararına karşı direndiği parlamento binasını bastı Moskova'da olağanüstü hal ilan edildi

1996 Gökova, Yatağan ve Yeniköy Santralleri yargı kararına rağmen çalıştırılıyordu Greenpeace protesto eylemi yaptı



Bugün Doğanlar:

1881 Finlandiya Komünist Partisi'nin kurucularından ve Komünist Enternasyonal (Komintern) Genel Sekreterlerinden Otto V Kuusinen

1895 Asıl adı Joseph Francis Keaton olan Amerikalı sessiz film yıldızı Buster Keaton

1946 Sıradan rollerde oynarken parlayan ve derin ve karmaşık karakterleri canlandırmada gösterdiği başarıyla 1995 Oscar ödülünü kazanan Amerikalı sinema oyuncusu Susan Sarandon


Bugün ölenler:

1947 1918 Nobel ödülü sahibi Alman fizikçi Max Planck

1955 Yunanistan Başbakanı Mareşal Papagos

1964 Sinema sanatçısı Ahmet Tarık Tekçe

1990 Ressam Agop Arad

Tarihte Bugün / 5 Ekim

Dünya Öğretmenler Günü

1908 Bulgaristan, Osmanlı İmparatorluğu'ndan bağımsızlığını ilan etti

1925 İlk Cumhuriyet altını İstanbul darphanesinde basıldı Basılan ilk para Mustafa Kemal Paşa'ya gönderildi

1926 Türkiye'de ilk uçak fabrikası açıldı

1926 İngiltere'de grevdeki 250000 madenci işbaşı yaptı

1930 Dünyanın en büyük hava gemisi R101 havada patladı: 44 kişi öldü

1939 Ankara Radyosu Fransızca yayın yapmaya başladı Daha önce Yunanca, Farsça, Arapça, Bulgarca yayınları yapılıyordu

1947 Atina'da yapılan Akdeniz Atletizm Yarışmaları sonuçlandı; Türkiye birinci oldu

1953 Türkiye, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyine 40 oyla üye seçildi

1959 Türkiye Gazeteciler Sendikaları Federasyonu Başkanı Mesut Özdemir istifa etti Özdemir, basına yönelik baskıları ve gazetecilerin güç çalışma koşullarını protesto ettiğini açıkladı

1964 Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel 7 Yassıada hükümlüsünü affetti Affedilen hükümlüler; Namık Argüç, Selahattin İnan, Hilmi Dura, Samet Ağaoğlu, Osman Kavrakoğlu, Dilaver Argun, Bahadır Dülger

1968 Kısa adı DÖB olan Devrimci Öğrenciler Birliği kuruldu

1970 Enver Sedat, Mısır devlet başkanı oldu

1972 İstanbul'daki Demir Döküm fabrikasında 2500 işçi greve çıktı

1988 Galatasaray futbol takımı Rapid Wien'i kendi sahasında 2-0 yendi Galatasaray Avrupa Şampiyon Kulüpler Kupası'nda 2 tura yükseldi

1994 31 Antalya Altın Portakal Film Yarışması sonuçlandı En iyi kadın oyuncu ödülünü Türkan Şoray, en iyi erkek oyuncu ödülünü Mehmet Aslantuğ ile Sadri Alışık aldılar

Aynı gün Sosyal Demokrat Halkçı Partili, Meclis Başkan vekili ve Tunceli Milletvekili Kamer Genç, Güvenlik güçlerinin Tunceli köylerine operasyon düzenleyerek 17 köyü tamamen yaktığını öne sürdü

1995 Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) Genel Başkanı Alparslan Türkeş Kürt sorununun çözümü için IRA (İrlanda Cumhuriyet Ordusu) ve BASK modellerinden ders alınmasını söyleyen iş adamı Sakıp Sabancı'ya "Çizmeden yukarı çıkıyorsun" dedi

1997 Altın Portakal Film Festivali sonuçlandı En iyi film ödülünü, Ferzan Özpetek'in yönettiği Hamam filmi aldı



Bugün Doğanlar:

1936 Çek oyun yazarı ve 1988'den beri Çek Cumhuriyeti cumhurbaşkanı Vaclav Havel


Bugün Ölenler:

1880 "Hoffmann'ın Masalları"nın yaratıcısı, Alman asıllı Fransız besteci Jacques Offenbach

1978 Tangolarıyla ünlü besteci Hasan Fehmi Ege