Battalname

Battalname

8 yüzyılda Emevi - Bizans savaşlarında ün kazanan Arap komutan Battal Gazi'nin efsanevi yaşamı çevresinde oluşan halk öyküsü

Battal Gazi ile ilgili menkıbeler, henüz yaşadığı sırada halk arasında yayılmaya başlamıştır Daha sonra bilinmeyen bir yazar bunları toplamış, Haçlı Seferleri sırasında oluşan başka menkıbelerin de katılmasıyla Zâtü'l-Himme (ve ya Zü'l-Himme) adıyla anılan bir Arap halk öyküsü oluşmuştur Bu kitapta Battal Gazi ancak ikinci bölümde ortaya çıkar Birinci bölümde ise onunla ilgili menkıbeler Başkomutan Mesleme bin Abdülmelik'in arkadaşı Sahsah'ın başından geçmiş gibi anlatılır Ayrıca Hristiyanlarla Müslümanlar arasındaki savaşları konu edinen Bizans halk öyküsü Digenis Akritas'ın da Battalname ve Zatü'l-Himme ile benzer yönleri vardır

Türkçe Battalname'nin 11 yüzyıl sonları ile 12 yüzyıl başları yazıldığı sanılmaktadır Zâtü'l-Himme ile Battalname arasında konu benzerliği vardır Ama Battalname'nin bu yapıtın doğrudan çevirisi ya da uyarlaması olmadığı iki metnin karşılaştırılmasından anlaşılmıştır

Battalname'nin Türk halk öykülerinin geleneksel yapısı ve anlatım özelliklerine uymaması, onun Zâtü'l-Himme'den ayrı (bugün kayıp) başka bir metnin çevirisi ya da uyarlaması olabileceği düşüncesini de güçlendirmektedir

Battalname'deki olaylar da Zatü'l-Himme'de olduğu gibi Malatya ve çevresinde geçer 8 yüzyıldaki Arap - Bizans savaşlarını, 9 yüzyılda Malatya'da kurulan Arap emirliğinin Bizans ordularıyla yaptığı savaşları, 10 yüzyıl ve 11 yüzyıldaki bazı tarihsel olayları da içine alan ve bunları Battal Gazi'ye mal eden Battalname, İslam dininin Anadolu'da yayılışı ile ilgili ilginç izler taşımaktadır

Öyküde anlatıldığı biçimiyle Battal Gazi üstün nitelikleri olan, güçlü, zeki, bilgili ve usta bir savaşçıdır Muhammed tükrüğünü, ona ulaştırılmak üzere bayraktarı Abdülvehhab Gazi'ye emanet etmiş, o da bunu uzun yıllar saklayarak Battal Gazi'ye ulaştırmıştır Bu yolla her dili konuşan, üstün yetenekler kazanan Battal Gazi, keşiş kılığına girerek Hristiyanlar arasında rahat rahat dolaşır

İslam dinini yaymak için savaşan Battal Gazi'ye ayrıca Dahhak, Rüstem ve Hamza gibi eski ve ünlü savaşçıların silahları da ulaştırılmıştır

Battalname'de ve bugün Anadolu halkı arasında dolaşan menkıbelerde Battal Gazi, 12 yüzyılda Malatya yöresinde de egemen olan Danişmentlilerin sınır boylarındaki savaşlarda yiğitlikler gösteren bir kahraman olarak betimlenmiştirforumsinsinet

Battalname'nin düzyazı ve manzum olmak üzere birçok yazması bulunmaktadır Bunlardan en eskisi 1436 - 1437 tarihli düzyazı metindir Bilinen tek manzum Battalname ise 18 yüzyıl divan şairlerinden Darendeli Kâtipzade Bakayî (ö 1785) tarafından kaleme alınmıştır 1769 - 1770'te yazılmış bu yapıt 7 bin beyitten oluşmaktadır Battalname, Menakıb-ı Gazavat-ı Sultan Seyyid Battal Gazi (1870, 6 cilt; yb Seyyid Battal Gazi, 1966 - 1970, 6 kitap, yay haz M Faruk Gürtunca) adıyla basılmıştır Hasan Köksal'ın konula ilgili Battalnamelerde Tip ve Motif Yapısı (1984) adlı bir incelemesi vardır