Dulkadiroğulları Beyliği Hakkında

Dulkadiroğulları Beyliği Hakkında

14 asırdan 16 asrın ilk yarılarına kadar Anadolu tarihinde mühim rol oynayan Oğuzlar’ın Bozok koluna bağlı bir Türkmen hânedânı Anadolu’ya Hasan Dulkadir adlı bir beyin idaresinde gelen ve Dulkadirli Beyliğinin çekirdeğini meydana getiren bu ilk grubun Maraş ve Elbistan arasındaki yaylalık bölgeye yerleştikleri ve daha sonra geniş bir alana yayıldıkları anlaşılmaktadır
Beyliğin kurucusu Zeyneddin Karaca Bey Eretna Bey’in elinden Elbistan’ı aldıktan sonra Memlûk Sultanı Melik Nâsır Muhammed’den naiplik menşurunu almaya muvaffak oldu Karaca Bey zaman zaman Memlûk sultanlarına itaat etti ise de bazen onlara cephe alarak Halep şehrini tehdit etti Bu arada Çukurova’daki Sis Ermenilerine ağır darbeler indirdi 1346’da Gabon Kalesini ele geçirdi Bu başarılarına güvenen Karaca Bey Melik üz-Zâhir unvanıyla 1348 yılında hükümdarlığını ilan etti Ancak Memlûk Devleti’ne isyan eden Halep Valisi Bayboğa’yı Sultan’a teslim etmemesi üzerine yakalanarak 1353’te Kahire’de 83 yaşlarındayken öldürüldü Orhan Gâzi ile çağdaştır Karaca Bey’den sonra oğlu Halil Bey Memlûklar tarafından Elbistan valiliğine tayin edildi Halil Bey derhal hudutlarını genişletmeye girişti ve Maraş Malatya Harput ve Amik taraflarını ele geçirdi Memlûk Sultanı Berkuk devamlı üzerine akın yapan Halil Beyi ortadan kaldırabilmek için faaliyete geçti Nihayet 1386 yılında Halil Bey bir suikast sonucu öldürüldü Halil Bey fevkalâde cesur ve kahraman bir beydi Son derece cömert olması sebebiyle halk tarafından çok sevilir ve sayılırdı Onun ölümü ile yerine küçük kardeşi Süli Bey geçti
Süli Bey Memlûklara karşı başarılı akınlarda bulundu Sultan Berkuk onun emîrliğini tasdik etmek zorunda kaldı Fakat 1394’te Güney Doğu Anadolu’ya gelen Timur Han’ı Suriye’nin fethine teşvik etti Bunun üzerine Sultan Berkuk onu yok etmeye karar verdi Bu sebeple Memlûk kuvvetleri 1396 Martında Süli’yi ağır bir bozguna uğrattılar Bununla da yetinmeyen Berkuk bir suikast ile onu da öldürttü Süli Beyin ölümü ile Halil Beyin oğlu Nâsıreddin Mehmed Bey beyliğin başına geçti
Mehmed Bey Memlûk Devletiyle dost geçindi Bu sırada Timur Han Elbistan ve Malatya’yı almıştı Timur’a tâzimlerini arz eden Mehmed Bey daha sonra Osmanlı tahtına geçen Sultan Çelebi Mehmed’le de dost geçindi Buna mukabil Ramazanoğulları ile Karamanoğulları’na karşı devamlı savaştı Memlûklar bu hizmetine karşılık ona Kayseri şehrini bıraktılar Mehmed Bey 1443’te 77 yaşında ölünceye kadar 45 yıl saltanat sürdü
Mehmed Beyden sonra başa geçen oğlu Süleyman Bey Osmanlılar ve Memlûklara kız vermek suretiyle akrabalık kurdu ve bu devletlerle olan dostluğunu sürdürerek beyliğinin varlığını korudu 1454’te öldürüldü Daha sonra beyliğin başına geçen Melik Arslan kendisine karşı olan kardeşi Şah Budak’ın gönderdiği bir fedâi tarafından öldürüldü Memlûk Sultanı Kayıtbay’ın Şah Budak’ı Dulkadirli Beyi tayin etmesi Osmanlılarla aralarının bozulmasına sebeb oldu Çünkü Fatih Sultan Mehmed Han Süleyman Beyin oğlu Şahsuvar’ı bu mevkie getirmişti Şah Budak Mısır’a kaçtı Osmanlıların himayesindeki Şahsuvar Bey ise Memlûklara ve Ramazanoğullarına karşı birçok başarılar kazandı ise de Zamantı Kalesindeyken Memlûk kuvvetleri tarafından esir alınarak Kahire’ye >ürüldü ve orada öldürüldü (1472)
Memlûk Sultanı Dulkadirli Beyliğine yeniden Şah Budak’ı gönderdi Ancak bu defa da Osmanlıların desteğini sağlayan Alâüddevle Bozkurt Bey tarafından beylikten uzaklaştırıldı Şah Budak 1492 yılında öldü Alâüddevle Osmanlılarla dost geçindi Akkoyunlular’ın elinden Diyarbakır’ı aldı Şah İsmail ile mücadeleye girişti ise de 1507 yılında ağır bir yenilgiye uğradı Daha sonra Osmanlılara karşı da cephe aldı Dulkadirliler üzerine gönderilen Hadım Sinan Paşa komutasındaki Osmanlı ordusu Turna Dağı Savaşında onu yenerek ele geçirdi ve dört oğluyla beraber öldürüldü Alâüddevle’nin yerine Şahsüvaroğlu Ali Bey tayin edildi Ali Bey Yavuz Sultan Selim’in yanında Mısır Harbine katıldı ve gösterdiği üstün gayretler üzerine padişah tarafından taltif edildi Kanunî döneminde Ş> Valisi Canberdi Gazâlî İsyanında Osmanlılara önemli hizmetlerde bulundu Onun ölümü ile Dulkadirli toprakları tamamen Osmanlı Devletine katılarak bir beylerbeylik hâline getirildi
Dulkadiroğullarının siyasî durumları gözden geçirildiğinde Osmanlı ve Memlûk devletleri arasında bir tampon devlet durumunda oldukları göze çarpar Bu itibarla kâh bu kâh da öteki tarafa tâbi olmuşlardır 1399 yılına kadar 62 yıl Memlûklara tâbi iken bu tarihten itibaren Osmanlılara tâbi olmuşlardır Arada bir Mısır nüfuzuna geçmekle birlikte Osmanlı tâbiiyetinden çıkmamışlardır Hattâ Osmanoğulları ile içli-dışlı akraba olmuşlar ve padişahların ana tarafından hanedanlarını teşkil etmişlerdir Son yedi yıl ise Osmanlı valisi durumunda geçmiştir Dulkadiroğullarının en geniş zamanlarında şimdiki Maraş Kayseri Elazığ Antep Malatya ve Adıyaman vilayetlerine yayıldıkları görülmektedir
Dulkadiroğullarından Alâüddevle Bozkurt Bey Maraş’ta Bektûtiye Camii ve medresesiyle Kadirli Bahçe Antakya Antep Bozok Andırın Kırşehir ve Elbistan’da cami medrese imâret türbe ve zâviye gibi eserler yaptırmıştır Bundan başka Dulkadiroğullarından Nâsıreddin Mehmed Beye ait Kayseri’de Hatuniye Medresesi Şahsuvaroğlu Ali Beyin Hacı Bektaş nâhiyesinde Balım Sultan Türbesi Ali Beyin oğlu Şahruh’un Sivas-Kayseri yolu üzerindeki türbesi bilinen eserlerdendir