Nasreddin Hoca Fıkralarından Mesaj

Nasreddin Hoca Fıkralarından Mesaj

Nasrettin Hoca Türk halk bilgesi Halk dilinde duygu ve inceliği içeren gülmece türünün öncüsü olmuştur

Sivrihisar'ın Hortu bölgesinde dünyaya geldi Akşehir'de vefaat etti Önce Sivrihisar'da medrese öğrenimi gördü Babasının ölümü üzerine Hortu'ya geri dönerek o bölgenin imamı oldu 1237'de Akşehir bölgesine yerleşerek Seyyid Mahmud Hayrani ve Seyyid Hacı İbrahim'in derslerine katıldı İslam diniyle alakalı çalışmalarını devam ettirdi Bir rivayete göre medresede ders verdi kadılık yaptı Bu görevlerinden dolayı kendisine Nasuriddin Hoca adı verilmiştir

Nasrettin Hoca'nın hayatıyla alakalı bilgiler halkın kendisine olan aşırı sevgisi nedeniyle söylentilerle karışmış daha çok olağanüstü özellikler kazanmıştır Bu rivayetler içinde onun Selçuklu sultanlarıyla tanıştığı Mevlânâ Celâleddin ile yakınlık kurduğu kendisinden en az yetmiş yıl sonra yaşayan Timur'la konuştuğu birkaç yerde birden göründüğü bile vardır

Nasreddin Hoca'nın değeri yaşadığı olaylarla değil gerek kendisinin gerek halkın onun ağzından söylediği gülmecelerdeki anlam yergi ve alay öğelerinin inceliğiyle ölçülür Onun olduğu ileri sürülen gülmecelerin incelenmesinden bunlarda geçen sözcüklerin açıklanışından anlaşıldığına göre o belli bir dönemin değil Anadolu halkının yaşama biçimini güldürü öğesini alay ve eğlenme türünü övgü ve yergi becerisini dile getirmiştir

Onunla ilgili gülmeceleri oluşturan öğelerin odağı sevgi yergi övgü alaya alma gülünç duruma düşürme kendi kendiyle çelişkiye sürükleme Şeriat'ın katılıkları karşısında çok ince ve iğneli bir söyleyişle yumuşaklığı yeğlemedir O bunları söylerken bilgin bilgisiz açıkgöz uysal vurdumduymaz utangaç atak şaşkın kurnaz korkak atılgan gibi çelişik niteliklere bürünür Özellikle karşısındakinin durumuyla çelişki içinde bulunma gülmecelerinin egemen öğesidir Bu öğeler Anadolu insanının belli olaylar karşısındaki tutumun yansıtan düşünce ürünlerini oluşturur

Nasreddin Hoca halkın duygularını yansıtan bir gülmece odağı olarak ortaya çıkarılır Söyletilen kişi söyletenin ağzını kullanır böylece halk Nasreddin Hoca'nın diliyle kendi sesini duyurur

Nasreddin Hoca bütün gülmecelerinde soyut bir varlık olarak değil yaşanmış yaşanan bir olayla bir olguyla bağlantılı bir biçimde ortaya çıkar Olay karşısında duyulan tepkiyi ya da onayı gülmece türlerinden biriyle dile getirir Tanık olduğu olaylar genellikle halk arasında geçer Hoca soyluların yüksek saray çevresinde bulunanların aralarına ya çok seyrek girer ya da hiç girmez Sözgelişi onun tanıştığı söylenen Selçuklu sultanlarıyla ilgili gülmecesi yoktur

Timur'la ilgili "hamam Timur ve peştemal" gülmecesi de Timur'dan çok önce yaşadığı için sonradan üretilmiştir Halk beğenisi Hoca'yı Timur gibi çevresine korku salan bir imparatorun karşısına hamamda çıkarak "kızım sana söylüyorum gelinim sen işit" türünden bir yergi yaratmıştır Burada yerilen dolaylı olarak kendini toplumun halkın üstünde gören saray insanlarıdır

Nasreddin Hoca gülmecelerinde dile gelen onun kişiliğinde halkın duygularını yansıtan başka bir özellik de eşeğin yeridir Hoca eşeğinden ayrı düşünülemez Onun taşıtı bineği olan eşek gerçekte bir yergi ve alay öğesidir Anadolu insanının yarattığı gülmece ürünlerinde atın yeri yoktur denilebilir Eşek acıya sıkıntıya dayağa açlığa katlanışın en yaygın simgesidir Soyluların sarayların çevresinde üretilmiş gülmecelerde eşek bulunmaz oysa at geniş bir yer tutar

Bu konuda başka bir çelişki sergilenir Gülmecede güldürücü öğe ile yerici öğe yanyana getirilir Bunun örneği de kendisinden eşeği isteyen köylüye "eşek evde yok" deyince ahırda onun anırmasını duyan köylünün "işte eşek ahırda" diye diretmesi karşısında Hocanın "eşeğin sözüne mi inanacaksın benimkine mi" demesidir

Onun gülmecelerinde kaba sofuların "ahret" le ilgili inançları da önemli bir yer tutar "Fincancı Katırları" "Ben Sağlığımda Hep Burdan Geçerdim" başlıklı gülmeceler katı bir inanç karşısındaki duyguyu açığa vurur Toplumda neye önem verildiğini anlatan "Ye Kürküm Ye" gülmecesi Hoca'nın dilinde halkın tepkisini gösterir