Karşı Görüşler Ve Eleştiriler >

Baylar, bilginize sunduğum bu son genelgemiz üzerine, kimi hafif ve fakat kimi de oldukça ağır karşı görüşlerle, direnmelerle ve dahası, karşı girişimlerle, korkutmalarla bile karşılaştık Karşı görüşlere eleştirmeler, yalnız son genelgemiz hükümleri üzerinde de kalmadı Bununla ilgili olarak, daha başka noktaları da kapsadı Bu konuda yüksek kurulunuzu özel olarak aydınlatmak için bu yolda geçmiş olan yazışmalardan bir bölümünü kısaca sunmama izin vermenizi rica ederim
Erzincan Müdafaai Hukuk Cemiyeti Merkez Kurulunun 14 Eylül 1919 günlü telyazısında: "Kararların uygulanmasından önce, İstanbul Hükümetine kırk sekiz saatlik bir süre verilmesinin uygun olacağı bütün üyelerce kararlaştırılmıştır" yolunda zararsız bir düşünce ileri sürülüyordu (belge: 87)
Diyarbakır'dan 13'üncü Kolordu Komutanı Cevdet Bey, 14 Eylül 1919 günlü uzun şifresinde "Hükümet merkeziyle büsbütün ilişki kesilerek yazışmalar, doğruca Kongre Heyeti Temsiliyesi ile yapılırsa karşı görüşte olanlar, siyasal bir amaç güdenler, bu davranışı Halifeliğe karşı ayaklanma gibi göstererek halkı yanıltacaklardır Bu durum böyle kalırsa görevlilerin ve askerlerin aylıkları ve yiyecek giderleri için kaynak ve önlem düşünüldü mü? İstanbul Hükümeti İngiliz etkisi altındadır Ne denli üstelense ve çalışılsa da başka türlü iş görebilecek bir hükümet kurulamaz İngilizler, hükümetin de uygun bulmasıyla, geniş ölçüde işgal planı uygularsa yeni baştan İngilizlerle savaşa girişmekten yana mısınız? Girişilirse başarı sağlanacağına ne denli güveniyorsunuz? Bu üsteleyici gidiş yurt yararına uygun mudur?" (belge: 88) gibi birtakım düşünceler ileri sürüyor ve sorular soruyordu
Erzurum Merkez Kurulunun l5 Eylül 1919 günlü telinde: "Yönergenizin altıncı maddesinin (yani Heyeti Temsiliye'nin başvurulacak kat olmasıyla ilgili) tüzüğümüzle uygunluğu sağlanmak üzere, Merkez Kurullarından onay alınması gerekir" denilmekte idi
Malatya'daki komutan İlyas Bey'in 15 Eylül 1919 günlü telinde: "Elazığ ili halkının, Kongrenin amaç ve isteği bildirilerek hiç olmazsa biraz aydınlatılmasına değin, bu işlerin geri bırakılması yerinde görülürse, uygun bulduğumu saygı ile bildiririm" düşüncesi ileri sürülüyordu (belge: 89)
İçinde bulunduğumuz Sivas'ın Müdafaai Hukuk Cemiyeti Merkez Kurulu da uzun bir raporunda: "Bildirilen maddelerin bütününden, yurtta geçici bir yönetim kurulacağı anlaşılmaktadır" diye başlandıktan sonra: "Bunun, Cemiyet tüzüğünün özel maddesine ve hiçbir maddesine dayandırılamayacağı" üzerine dikkatimiz çekiliyor ve: "Padişaha dilek sunmaya elverişli ortamı, büyük bir ağırbaşlılık, içtenlik ve tatlılıkla aramayı" öğütlüyordu (belge: 90)
Heyeti Temsiliye üyelerimizden olup birçok çağrı ve ricalarda bulunduğumuz halde bize katılmayan, Sivas Kongresinde bulunmamak için özürler uyduran Servet Bey'in: "Esselâmü aleyküm" diye dinsel sözlerle başlayan 15 Eylül 1919 günü Trabzon'dan çektiği açık telinde: "Sivas Kongresi Bildirisini ve sonra genelgenizi aldık Karşılık olarak bildirdiğimiz düşünceler Kâzım Paşa Hazretlerince görülmek istenmiş ve görülmüştür Önce Sivas Kongresi'nin, Genel Kongre biçimine girmiş ve bir Heyeti Temsiliye meydana getirmiş olduğu anlaşılıyor ki, işin bu yönü kararlarımıza aykırıdır Sivas Kongresi, Heyeti Temsiliyemiz arasına üye seçmeye yetkili olamayacaktı İstanbul Hükümeti ile yazışmayı kesme, bir olupbitti oldu Heyeti Temsiliye'nin başvurulacak kat olması işi kamuoyu üzerinde pek kötü etkiler yapacaktır İşin bu yanından kesin olarak vazgeçilmelidir Sivas Kongresi, Erzurum Tüzüğünü değiştirmeye yetkili değildir Bu Kongre, Doğu İlleri Heyeti Temsiliye'sine uymak zorunda olacaktı Erzurum kararları üzerine kamuoyunun bir sarsıntı evresi geçirdiği bu günlerde, ondan başka hükümlere kuşkulu gözlerle bakacağından kuşkunuz olmasın" deniliyor ve bu tel "Erzurum Kongresi hükümleri dışında yapılacak işlere katılamayacağız" protestosu ile sona eriyordu (belge: 91)
On Beşinci Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir Paşa 15 Eylül 1919 günü gönderdiği yazısında: "Sivas Kongresi'nin sorusuna Trabzon Merkez Kurulundan Servet, İzzet ve Zeki beylerin vermek istedikleri karşılığı okudum Pek yakından tanıdığım bu kişilere güvenim ve saygım üstündür Adı geçenlerin görüşlerine etki yapan temel düşünceyi anlıyorum ve benimsiyorum" dedikten sonra, ayrıntılar üzerideki görüşlerini ileri sürüyor ve bu arada: "Erzurum Kongresi, Doğu Anadolu İlleri adınadır Sivas Kongresi ise bütün ulusu temsil eden bir kongredir ki, bu kongrenin de ayrıca bir heyeti temsiliyesi olması doğaldır Ancak, Sivas Kongresi Heyeti Temsiliyesi, Doğu Anadolu İlleri Heyeti Temsiliyesi'ni ortadan kaldırmış olmuyor Bu Heyeti Temsiliye elbette her an vardır, Yalnız, bu Heyeti Temsiliye'den olup şimdi Sivas Kongresi Heyeti Temsiliyesi'ne girmiş bulunanlar varsa bunların, Doğu Anadolu İlleri Heyeti Temsiliyesi'nden çekilmelerini istemek doğru olabilir Sivas Kongresi, bütün ulusun yararını ve Doğu Anadolu İlleri Heyeti Temsiliyesi de Doğu Anadolu illerinin hak ve yararını korur Heyeti Temsiliye'nin başvurulacak kat oluşu ve yetkileri, işin en önemli noktasıdır ki, bu konuda tezlikle davranmaktan sakınılmasında sizinle tam bir görüş birliğindeyim Heyeti Temsiliye yönerge tasarısının birden beşe kadar olan maddelerine gelince; bunların değil sorulmasını, bir bildiri ya da bir dilek olarak yayımını bile çok görürüm" düşüncesinde bulunuyordu (belge: 92)
Trabzon'da Servet Bey'e yazdığımız yanıt teliyle Kâzım Karabekir Paşa'ya verdiğimiz karşılıktan da söz edeyim Servet Bey'e yazılan tel şu idi:
Trabzon'da Servet Beyefendiye
Sorduğumuz işler üzerine Trabzon Merkez Kurulunun ne düşündüğünü bildirir yanıt daha gelmedi Bu işler, ayrıca Kâzım Paşa Hazretleri'nden de sorulmuştu Görüşleri birleştirmenin neden gerekli görüldüğü elbette anlaşılamamıştır Sıra ile bildirdiğiniz düşüncelere gene o sıra ile karşılık veriyorum:
Önce Sivas Kongresi'nin genel bir kongre olacağını herkes biliyordu Bunun sizce başka türlü görülmekte olduğunu şimdi ilk olarak sizden işitiyorum Heyeti Temsiliye sorununa gelince, bu kurul, aslında Erzurum Kongresi'nin seçip kabul ettiği kuruldur Şimdi benimle birlikte Rauf Bey, Bekir Sami Bey, Raif Efendi, Şeyh Hacı Fevzi Efendi Sivas'ta bulunmaktadır Daha dört üyemiz eksik olmakla birlikte çoğunluk, görevini yapmaktadır Bu yönün de sizce açık olarak bilindiğinden kuşkumuz yoktur Çünkü, sizi de durumun öneminden ötürü, daha Erzurum'da iken çağırmış ve öteki arkadaşların birlikte götürüleceğini bildirmiştik Sivas Genel Kongresi'nin, tüzüğümüzün sekizinci maddesi uyarınca, bazı üyeler ile Heyeti Temsiliyemizi güçlendirebileceği, birlikte görüşülmüş ve bunda da sakınca görülmemiş; tersine, ulusal bütünlüğü temsil için bu iş gerekli sayılmıştı Sivas Genel Kongresi'nde bundan başka bir şey yapılmamıştır İstanbul Hükümeti ile yazışmayı kesmek, temel kararlarımızın dördüncü maddesinin dışında değil, içindedir; üstelik, o madde kapsamını aşan ve o zaman hiç düşünülemeyecek olan haince nedenler yüzünden yapılmış bir işlemdir Aslında bu oldubittiyi yapan biz değil, İstanbul Hükümetidir Şifre telimizde bildirilenlerin uygulanması kaçınılmaz bir iştir Bundan hiçbir yolla dönülemez Biz, uygulamak için sizin uygun görüşünüzü almayı bir ödev saydık Uygun görüp görmemek sizin bileceğiniz bir iştir Yalnız, şunu da bildireyim ki, bugün bütün Anadolu ve Rumeli'nin birlikte tutmak zorunda oldukları yönde azınlığın değil, çoğunluğun isteğine uymaya ve azınlıkları bu yöne çevirmeye kesin zorunluluk vardır Başvurulacak kat ve yetki konusunda daha akla yatkın bir görüşünüz varsa bildirmek iyiliğinde bulununuz Uyulması zorunlu görülen bugünkü yöntem, dikkatle incelenirse tüzüğümüze ve Erzurum Kongresinin temel kararlarına tam uygundur Bunun dışına çıkıldığı noktayı göremiyorum Şu duruma göre, sizin dışında kalmak istediğiniz tüzüğü ve belli kararları aşan işlerin açıklanmasını rica ederim Bugün önlenemeyecek bir gidiş varsa o da, İstanbul Hükümetinin, ulus ve ülkenin kaderini alçakçasına İngilizlerin isteğine bırakması ve kendi çıkarlarına kurban etmesidir Buna karşı, burada alınan karardan başka bir karar alınabilecekse bildirmek iyiliğinde bulununuz
Mustafa Kemal
Kâzım Karabekir Paşa'ya da verdiğimiz ayrıntılı yanıtın başlangıcı şöyle idi:
"Servet ve İzzet Beylerin, Heyeti Temsiliye'nin Trabzon Merkez Kurulundan sorduklarına karşılık olarak, çektikleri açık tel alındı Telin içindeki açık olarak bildirilmesi sakıncalı olan düşünceleri, Heyeti Temsiliye, baştan sona, Servet ve İzzet Beylerin kendi kişisel görüşleri sayar Heyeti Temsiliye, genelge ile istediği düşünceleri, İzzet ve Servet Beylerden değil, tüzük gereğince Trabzon Merkez Kurulundan istemiştir Servet ve İzzet Beylerin görüşlerini bildiren özel telyazısı üzerine ve sizin hem kendilerine ve hem de Heyeti Temsiliye'ye karşılık olmak üzere ileri sürdüğünüz düşünceler üzerine aşağıdaki açıklamaların yapılması gerekli görülmüştür:
a- Her şeyden önce, adı geçen kişileri, sizce de bilinen görüşe götüren temel düşüncenin ne olduğu, yazık ki, Heyeti Temsiliye'ce anlaşılamamıştır
b- Tüzüğün dördüncü maddesi, bir geçici yönetim kurulması nedenlerini ve koşullarını açıklar Oysa, bilinen son hainlik olayları yüzünden alınmış ve alınmasının gereği üzerinde düşünce istenmiş olan önlemler, hiçbir zaman geçici yönetim kurmak amacı ile ilgili değildir O halde, bu iş ile dördüncü madde arasında ilişki aramaya gereklik yoktur önlemler, Padişaha doğrudan doğruya, dilek bildirmeye yol bulmak ve yasal bir hükümetin iş başına getirilmesini rica etmek amacına yöneliktir
c- Sivas'ta toplanan Kongre, Batı Anadolu delegeleriyle, Erzurum Kongresinin Genel Kurulunun kararı gereğince bütün Doğu Anadolu illeri adına yetkili olmak üzere seçilen bir özel kuruldan meydana geldiği için, elbette bütün Anadolu ve Rumeli adına ve bütün ulusu temsil edecek genel bir kongre niteliğini kazanmıştır Bu kongre, Erzurum Kongresi kararlarını ve örgütlerini, olduğu gibi, ancak doğal olarak kapsamını genişleterek kabul eylemiş ve sonunda Doğu Anadolu Müdafaai Hukuk Cemiyeti, "Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti" genel adı altında genişletilerek birleştirilmiştir
Tüzüğün üçüncü maddesi ve Kongrenin temel kararları daha başından, bu yüksek amacın gerçekleştirilmesini kesin erek olarak göstermiştir Sivas Genel Kongresi, Erzurum Kongresi'nde Doğu Anadolu Müdafaai Hukuk Cemiyeti adına seçilmiş olan Heyeti Temsiliye'ce tam güven bildirerek onu, olduğu gibi, Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyeti için Heyeti Temsiliye olarak kabul eylemiştir Buna göre, Sivas Genel Kongresi'nin kararları başka, Erzurum Kongresi'nin kararları başka; Doğu Anadolu Müdafaai Hukuk Cemiyetinin Heyeti Temsiliye'si başka, Anadolu ve Rumeli Müdafaai Hukuk Cemiyetinin Heyeti Temsiliye'si başka gibi ayrılıklar ve başkalıklar söz konusu olamaz ve bunun söz konusu olması, elbette yürekten kopup gelen bütünlük amacımız ve kutsal ülkümüz için son derece zararlıdır Böyle olunca, birbirini ortadan kaldıran heyeti temsiliyeler olmadığı gibi, birine girince, ötekinden çekilmesi istenebilecek üyeler de yoktur Bugün bütün Anadolu ve Rumeli'ye yaygın olan Cemiyetimizin, Sivas'ta bulunan bir tek Heyeti Temsiliye, Erzurum Kongresi'nde tüzüğün özel maddelerine uyularak seçilmiş dokuz kişiden beşinin katılmasıyla görevini yapmaktadır Hakları, yetkisi ve yararları, Doğu Anadolu illerinden elbette hiçbir bakımdan az olmayan Batı Anadolu'nun haklı ve yasal olan düşünce ve önerilerini dikkate almayarak onları, herhangi bir uydu durumunda bulundurmaya kalkışmak, bizim aklımızın bir türlü kabul edemediği işlerdendir Bunun için Heyeti Temsiliye'ye altı üye daha katılarak güçlendirilmiştir" (belge: 93)
Bundan sonra daha birçok açıklamaları içine alan bu telimiz, olduğu gibi, Trabzon Merkez Kuruluna da çekilmiştir (belge: 94)
Bu tartışmalar üzerinde daha birçok sorular soruldu ve açıklamalar yapıldı Üstelik "Müdafaai Hukuk Heyeti Trabzon Merkezi" uydurma imzasıyla başka illere bizi yeren teller de çekildiği görüldü (belge: 95) On beş gün sonra da Trabzon'dan bir tel aldık Ama, Servet Bey'den değil Olduğu gibi bildirirsem durum anlaşılır
Sivas'ta Heyeti Temsiliye
Adına Mustafa Kemal Paşa Hazretleri'ne
Trabzon Belediye Kurulunun, örneği aşağıda bulunan telyazısı İstanbul'a şimdi çekiliyor Bir örneğinin de On Beşinci Kolordu Komutanlığına yazdırıldığı bilgilerine sunulur
1 Ekim 1919
Mevki Komutanı
Ali Rıza
Örnek
İstanbul, Sadrazam Ferit Paşa Hazretleri'ne
Bugüne değin Anadolu'dan yükselen ulusal çığlığı Trabzon, kendisine özgü ağırbaşlılıkla inceledi ve izledi Ülke bu duruma daha çok katlanamaz Yurt sevginiz varsa artık görevinizi bırakınız Paşa Hazretleri



Belediye Başkanı

Üye

Üye
Üye


Hüseyin
Ahmet
Mehmet Avni

Mehmet Salih



Üye
Üye
Üye

Üye



Hüsnü
Temel
Mehmet

Şefik