Kanun (Hukuk)

Diğer anlamıKanun

Kanun veya yasa bir anayasal hukuk rejiminde, yetkili organlarca meydana getirilen ANAYASA Alm Grundgesetz (n), Konstitution (f), Fr Constitution, İng Constitution Devletin esas kuruluşunu, devletin kişilerle ve kişilerin birbirleriyle olan münasebetlerindeki temel hak ve hürriyetlerini belirten, tanınan bu hak ve hürriyetlerinin kısıtlanmasını engelleyecek yasama ve yargı sistemini kuran temel kanun Anayasaya aykırı kanun çıkarılamaz ve hiç bir kimse ve organ, kaynağını anayasadan almayan bir devlet yetkisi kullanamaz


Anayasa

hukuk kurallarıdır Kanunlar, Hukuk, belirli bir toplumda kişiler arasındaki ilişkileri düzenleyen ve devletin yaptırım gücüyle uyulması zorunlu kılınan davranış kurallarının oluşturduğu düzen Yazılı olsun olmasın, hukuk kurallannı öteki toplumsal kurallardan ayıran en önemli özellik devletin yaptırım gücüyle desteklenmiş olmasıdır

tüzükler, Tüzük idare tarafından düzenlenen daimi, mücerret, objektif ve genel hükümleri ihtiva eden bir hukuki tasarruf

yönetmelikler birer kanundur Kanuna Kânun ve tüzüklerin tatbiki için çıkarılan idârî düzenleyici işlem İdâre, kânun ve tüzüklere göre vazifelerini yapabilmek için, kendi yetki sahalarına âit olmak üzere, gerekli düzenlemeleri yönetmelikler çıkarmak sûretiyle yapabilir Eski ismi tâlimatnâmedir

mevzuat da denir Dar anlamında kanun, yasama organınca yapılan kanun adıyla gerçekleştirilen işlerdir Hukukla paralel anlamlılık taşır ancak hukukun öğelerinden sadece biri ve hukuk kaynaklarından sadece biridir

Kanun, yazılı veya yazısız olabilir Yazılı kanunların en ünlüsü MÖ 1700`lerde yapılmış Hammurabi Kanunları`dır Roma hukuku, Cermen hukuku, Katolik hukuku, İslam hukuku yazılı kanunlara dayanır Çağdaş kanunların yazılı oluşu Fransız Devrimi`nden sonra gelişmiştir Önemli yazılı kanunlara Kod (code) denilmektedir Toplumu Kod`larla yönetmeye Kodifikasyon denilir ve Kıta Avrupa`da geçerlidir Medeni Kanun`lar birer Kod`dur İslam dünyasında Mecelle ve Kanun-ı Esasi ilk kodlardır
Türkiye`de kanun koyma yetkisi TBMM`nindir Kanun teklifi Bakanlar Kurulu (tasarı) ve milletvekillerince tek veya grup halinde (kanun teklifi), gerekçe gösterilerek yapılır Bunun dışındaki kişi ve kurumlar, kanun isteklerini meclise iletebilirler Cumhurbaşkanı, kanun teklif edemez, çünkü cumhurbaşkanı seçildikten sonra TBMM üyeliğini kaybeder Kanunlar cumhurbaşkanına sunulur ve cumhurbaşkanı yayınlarsa yürürlüğe girer Yayınlamazsa ( bütçe kanunu hariç), gerekçesiyle meclise iade eder (15 gün içinde) Meclis kanunu aynıyla tekrar kabul ederse, artık cumhurbaşkanı o kanunu yayınlar Meclis, kanun yaparken anayasa ve içtüzük hükümlerine uyar Kanunlar TC Resmi Gazete`de (kuruluşu 7 Ekim 1920) yayınlanırsa yürürlüğe girer Tarih belirtilmemişse 45 gün içinde bütün yurtta geçerli olur Başbakanlık, ``Düstur`` adıyla kanunları derlemekte, her yasama yılında bir cilt yayınlamaktadır Kanunlar, mevzuat bilgi sistemleriyle internette yayınlanmaktadır Meclisin yayınladığı iki kanun dergisi bulunmaktadır: Tutanak Dergisi, Kanunlar Dergisi

Meclis, geçmişe yönelik suç içeren kanun yapamaz Seçim kanunu değişiklikleri, yürürlük tarihinden başlayarak 1 yıl içinde olacak seçimlerde uygulanmaz Kanunlar: kanun, tüzük, yönetmelik, KHK, TBMM İçtüzüğü, İçtihadı Birleştirme Kararları, mahkeme kararları, içtihatlar, örf ve adet, tebliğ, genelge, yönerge adlarını taşır Kanunlardaki değişiklikleri izlemek vatandaş için mümkün değildir, ancak hukukçular bunu bilebilir

Her kanunun bir sıra numarası olur Kanunlar bu no ile anılır Ancak, cumhuriyet öncesinden kalan kanunlar adlarıyla anılır 1920-1960 arasındaki kanunlar 1-7480 arası no taşır 27 Mayıs 1960-1 Kasım 1961 arasındaki kanunlar 1-375 arası no taşır 1961`den günümüze kadar gelen kanunlar 1`den başlar ve son olarak 5000`leri aşmıştır Bu durumda aynı no`lu iki kanun olabilir Bu nedenle kanunlar mehaz verilirken tarihi ve no`su birlikte verilir Anayasaya göre, bazı konular ancak kanunla düzenlenebilir (ceza, antlaşmalar, yargıç ve savcı atamaları gibi) Kanunlar, anayasaya aykırı olamaz ve bu kural yargı denetimi düzeniyle denetlenir Kanunlar, bireylerce anlaşılabilir şekilde olur ve anlaşılabilir dille yazılır
TC Anayasasının ilk 3 maddesi değiştirilemez Bütün kanunlar anayasa denilen temel kanuna göredir Bir kanun, başka bir kanunla veya mahkeme kararıyla yürürlükten kalkar Süreli kanunlar ise, kendiliğinden kalkar (Bütçe Kanunu gibi) Anayasa Mahkemesi`nin kanun iptalleri Resmi Gazete`de yayınlandığı anda o kanun yürürlükten kalkar Bazı kanunlar yürürlükte olmasına rağmen işler değildir ( Milli Korunma Kanunu gibi) Bazıları ise yürürlüktedir ama fiilen uygulanmaz: mesela kanunlara göre 6-14 yaşları arasındaki her çocuğun eğitimi zorunludur, ama uygulamada okula gitmeyen pek çok çocuk vardır Kanunlar, sadece kanun haline gelmekle kanun olmaz, uygulamada düzenlenme hataları, toplum gerçekleriyle bağdaşmama, uygulama için gerekli tedbirlerin alınmaması, kanunu uygulayanlardaki aksaklıklar, araç eksikleri, halkın benimsememesi gibi sebeplerle kağıt üzerinde kalabilir Kanunsuz suç olmaz
Antlaşmalar, kanundur ve Anayasa Mahkemesi`ne götürülemez Yerel kanunla uluslararası kanun çelişirse, uluslararası kanun esas alınır Antlaşmalar, mecliste bir kanunla uygun bulunursa onaylanır Kanunları yasama organı yapar, ancak yürütme organı kanun gibi KHK`ler yapabilir KHK`ler de Resmi Gazete`de yayınlanarak yürürlüğe girer Olaganüstü haller dışında KHK`ler Anayasa Mahkemesi denetimine açıktır Yüretme organı tüzük çıkarabilir; tüzüklerin iptali için Danıştay`da dava açılır Bir diğer kanun olan yönetmelikleri, yürütme organı dışında kamu tüzel kişileri de çıkarabilir, bunlar da idari yargıya açıktır, kamusal yönetmelikler Resmi Gazete`de yayınlanır

Kanunlar birbiriyle çelişemez Kanun hiyerarşisinde Anayasa en baştadır Aynı tür kanunlar eşit güçtedir Kanun hiyerarşisi şöyledir: Anayasa, kanun, KHK, tüzük, yönetmelik, içtihad Bunlar arasında çelişki olursa yargı organları ( Danıştay ve İdare Mahkemeleri), kanunları denetleme görevi gibi denetler


Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Kanun (hukuk) maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir