Jandarma

Yurt içinde genel güvenliği ve kamu düzenini korumakla görevli, yasa ve nizamların koyduğu hükümlerin yürütülmesini ve bunlara dayanan hükûmet emirlerinin yerine getirilmesini sağlayan *****lı askerî kuvvetTürkiye'de Cumhuriyet Öncesi Jandarma Türklerin hayatı, tarihin akışı içerisinde tetkik edildiğinde; devletin idari, adli ve Türk kelimesinin aslı "türümek" fiilinden gelmektedir Bu fiilden türetilmiş, kişi ve insan anlamında "türük" ve nihayet hece düşmesiyle "Türk" kelimesi ortaya çıkmıştır Nitekim Anadolu'da bir kısım göçebeler de yürümekten "yürük" adını almışlardır Türk kelimesi, ayrıca, çeşitli kaynaklarda; "töre sahibi, olgun kimse, güçlü, terk edilmiş, usta demirci ve deniz kıyısında oturan adam" manalarında kullanılmaktadır


Coğrafi ad olarak Turkhia (Türkiye) tabiri ise altıncı yüzyıldak

zabıta hizmetlerinin Zabıta bir Şehirşehirde Güvenlikgüvenliği sağlamakla görevli olan idare, polis

komutanlarca veya başbuğlarca yürütüldüğü görülür Eski başkomutan

Türklerde Başbuğ, Kağan, Hakan diye anılan hükümdarlar aynı zamanda emniyet ve asayiş hizmetleriyle bizzat uğraşmışlardır Orhun Kitabelerinde Yargan olarak geçen ve hakanların emrinde, emniyet ve asayişi sağlayan bir zabıtanın bulunduğu bilinmektedir

Selçuklularda " Surta", Osmanlılarda " Subaşı"lar, daha sonraları " Zaptiye"ler ve müteakiben yakın tarihte "Jandarma" emniyet ve asayiş hizmetlerini yürüten askeri kolluk teşkilatları olarak görülmektedirler

Osmanlı Devletinde, kazalarda Kadılar emrindeki Subaşı sancaklarda Mirliva veya Sancak Beyleri eyaletlerde ise Mirmiran veya Beyler askeri ve mülki birer otorite olarak emrindeki askerlerle emniyet ve asayiş hizmetlerini yürütmüşlerdir Devletin başkenti İstanbul'da ise emniyet ve asayiş hizmetleri farklı bir teşkilat tarafından yürütülmüştür Bu amaçla İstanbul'un içinde ve dışında asayiş karakolları açılmış ve bu karakollarda Karakullukçu denen Yeniçeriler görev almıştır Yeniçeri Ağası, Cebecibaşı, Cebeciler, Kaptan Paşa, Topçubaşı ve Topçular, Bostancıbaşı ve Bostancılar, devletin emniyet ve asayişinin sağlanmasında görevli ve sorumlu isimler olarak tarihe geçmişlerdir

18 Haziran 1826'da Yeniçeriliğin kaldırılmasından sonra emniyet ve asayiş hizmetlerini "''Asakir-i Muntazama-i Mansuri''", "''Asakir-i Muntazama-i Hassa''" ve 1834 tarihinde Anadolu ve Rumeli'nin bazı eyaletlerinde "''Asakir-i Redife''" adı altında kurulan askeri teşkilatlar tarafından yürütülmüştür

3 Kasım 1839da ilan edilen Tanzimat Fermanı (''Tanzimat-ı Hayriye ? Gülhane Hattı Hümayunu'') ile halkın can ve mal emniyetinin korunması görevi eyalet ve sancak valilikleri emrine gönderilen subaylar tarafından yürütülmüştür

16 Şubat 1846 tarihinde ''Zaptiye Müşirliği'' kurulmuş, eyalet ve sancaklardaki ''Umuru Zaptiye'' hizmetleri doğrudan doğruya bu makama bağlanmıştır Bu devreye "Tevhid-i Zabıta" (zabıtanın birleştirilmesi) devresi de denilmektedir ''Zaptiye Müşirliği'', bir üst seviyedeki askeri bir makam olan " Seraskerlik" makamına bağlanmıştır Böylece asıl görevi iç güvenlik ve düzeni sağlamak olan ve tek elden sevk ve idare edilen yeni bir askeri zabıta sınıfı doğmuştur

1851 yılında ''Zaptiye Müşirliği''nin adı ''Zaptiye Kaymakamlığı'' olarak değiştirilmiştir

14 Haziran 1869 tarihinde teşkilatın ilk nizamnamesi olan ''Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi'' yürürlüğe konmuştur Bu nizamname ile zabıta görev ve hizmetleri, yetki ve sorumluluklar hukuki bir çerçeve içine alınmıştır Nizamname uyarınca her ilde bir zaptiye alayı kurulmuş, personeli piyade ve süvarilerden oluşmuştur Ayrıca, alay, tabur, bölük ve takım teşkilatlanmasına gidilmiştir


Jandarmanın 1839 Tanzimat Fermanı'ndan sonra kurulmuş olduğu, Tanzimat Fermanı'nı takip eden yıllarında yayınlanan tayin kararnamelerinde Jandarma adına rastlanılmış ancak kuruluş günü kesin olarak tespit edilememiştir Jandarma Genel Komutanlığı tarihi yazılması sırasında 893 ve 894 sayılı jandarma emirnamelerine rastlanılmış ve bu belgelerde yer alan bilgilerden 1846 yılının gerçek kuruluş yılını yansıtmadığı anlaşılmıştır Bu nedenle Asakir-i Zaptiye Nizamnamesi'nin kabul tarihi olan 14 Haziran 1869'un "14 Haziran" ı ile Tanzimat Fermanı'nın yayınlandığı "1839" yılı birleştirilerek, 14 Haziran 1839 Türkiye'deki jandarma teşkilatının kuruluş tarihi olarak kabul edilmiştir

1877- 1878 Osmanlı - Rus harbinden sonra Sadrazam Sait Paşa modern bir zabıta teşkilatı kurmak için İngiltere ve Fransa'dan subaylar getirtmiş, teşkilatlanmada değişiklik yapılmış ve 20 Kasım 1879da Seraskerlik makamına bağlı ''Umum Jandarma Merkeziyesi'' kurulmuştur


Jandarma, 1908 yılında İkinci Meşrutiyetin ilan edilmesinden sonra özellikle Rumelide büyük başarılar göstermiştir Bunun üzerine teşkilat 1909 yılında yeniden düzenlenerek ''Harbiye Nezaretine bağlanmış ve ''Umum Jandarma Kumandanlığı'' adını almıştır


Jandarma Birlikleri, 1914 yılında başlayıp 1918 yılında biten Birinci Dünya Savaşı ile 1919 yılında başlayıp 1922 yılında biten Kurtuluş Savaşımızda, hem iç güvenlik görevlerini sürdürmüşler hem de bir çok cephede *****lı Kuvvetler'in ayrılmaz bir parçası olarak yurt savunmasına iştirak etmişlerdir


Türkiye'de Cumhuriyet Sonrası Jandarma

29 Ekim 1923te cumhuriyetin ilanından sonra, devletin birçok kuruluşunda olduğu gibi, jandarma teşkilatında da reorganizasyon çalışmalarına bir plan çerçevesi içerisinde başlanılmıştır

1918 yılında kapatılan ''Jandarma Astsubay Okulu'' İzmit'te yeniden açılmıştır Sabit Jandarma Bölge Müfettişlikleri ve İl Jandarma Alay Komutanlıkları yeniden teşkilatlandırılmış, Seyyar Jandarma Birlikleri güçlendirilmiştir

10 Haziran 1930 tarihinde 1706 Sayılı Kanun çıkarılmış ve jandarma teşkilatı bugünkü hukuki statüsünü kazanmıştır

1935 yılında jandarma subaylarının Harp Okulu'nda yetiştirilmesi esası kabul edilmiştir

1937 yılında ''Jandarma Teşkilat ve Vazife Nizamnamesi'' yürürlüğe girmiştir

1939 yılında Jandarma Teşkilatı; Sabit Jandarma Birlikleri, Seyyar Jandarma Birlikleri, Jandarma Eğitim Birlikleri ve Okullar olmak üzere üç grup halinde yeniden düzenlenmiştir

1949 yılında nüfusu fazla olan illerde, polis görevli ''Jandarma Birlikleri'' kurulmuş ise de, bu birlikler 1960 yılında kaldırılmıştır

1956 yılında yürürlüğe konan 6815 Sayılı Kanunla, bu tarihe kadar ''Gümrük Tekel Bakanlığı'' 'na bağlı tümen seviyesinde askeri bir kuruluş olan ''Gümrük Umum Kumandanlığı'' tarafından yürütülen sınır, kıyı ve karasularımızın emniyet ve korunması ile gümrük bölgelerinde kaçakçılığı men, takip ve tahkik görev ve sorumluluğu ''Jandarma Genel Komutanlığına verilmiştir

''1957'' yılında Jandarma Sınır Birlikleri tugaylar haline dönüştürülmüş, ayrıca Jandarma Eğitim Tugayları kurulmuştur

1966- 1967 yıllarında birden çok il jandarma komutanlığını bünyesine alan ''Jandarma Bölge Komutanlıkları'' kurulmuştur

1968 yılında Diyarbakır'da ''Helikopter Bölük Komutanlığı'' adı altında ilk ''Jandarma Havacılık Birliği'' kurulmuştur

1974 yılında Jandarma Komando Birlikleri ile Jandarma Havacılık Birlikleri Kıbrıs Barış Harekatı'na katılmış ve Kıbrıs Türkü'nün bağımsızlık mücadelesinde de ön saflarda yerini almıştır

1982 yılında 2692 Sayılı Yasa ile kıyı ve karasularımızın korunması görevi ''Sahil Güvenlik Komutanlığı'' 'na devredilmiştir

1983 yılında 2803 Sayılı ''Jandarma Teşkilat, Görev ve Yetkileri Kanunu'' yürürlüğe girmiştir

1988 yılında 3497 Sayılı Yasa ile kara sınırlarımızın korunması ve güvenliğinin sağlanması görevi Kara Kuvvetleri Komutanlığı'na verilmiş, ancak İran ve Suriye sınırının bir kısmı ile Irak sınırının tamamının sorumluluğu halen jandarmada bulunmaktadır


Jandarma birlikleri 1984 yılından günümüze kadar geçen süre içerisinde, Türkiye'nin bölünmez bütünlüğüne kasteden PKK ve diğer ***** örgütlerine karşı, özellikle Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri olmak üzere bütün ülke sathında *****le mücadelenin en önemli unsuru olmuştur


Kaynakça:
http://wwwjandarmagovtr/
Vikipedi