Merkezi Isıtma

düzenleHaziran 2007
JEOTERMAL MERKEZİ ISITMA SİSTEMLERİNİN TASARIMI VE PROJELENDİRİLMESİ:
Jeotermal merkezi ısıtma sistemlerinin tasarımı konusu "İller Bankası Jeotermal Enerji Tesisi Projelerinin Hazırlanmasına Ait Yönetmelik", "İller Bankası Jeotermal Merkezi Isıtma Sistemi Kesin Proje Özel Şartnamesi" ve "İller Bankası Jeotermal Merkezi Isıtma Sistemi Kesin Proje Teknik Şartnamesi" esasları çerçevesinde ele alınmalıdır

Yönetmeliğin Kapsam bölümünde "Bu Yönetmelik, jeotermal enerji aranmasına ve işletilmesine yönelik etüt ve sondaj çalışmalarına dair sonuç raporları düzenlenerek gerekli verilerin belirlenmesinden sonra İller Bankası Genel Müdürlüğünce yapılacak ve yaptırılacak jeotermal enerji tesislerine yönelik projelerin hazırlanması için gerekli etüt ve çalışmalarda; makine, elektrik, inşaat, çevre, kimyasal, jeolojik, hidrolik, teknik, ekonomik, harita ve planlama ile ilgili hususları ve projelerin düzenlenme biçimini kapsar" denilmektedir

Bu ifadeden de anlaşılacağı üzere, bu Yönetmelik; bir jeotermal enerji ısıtma tesisi kurulması ile ilgili olarak jeotermal saha ve kaynağa yönelik yer bilimleri alanındaki çalışmalar tamamlandıktan sonra ilgili tesisin tasarım ve projelendirilmesi konularında uygulanmak üzere yürürlüğe konulmuştur Ancak, kurulması düşünülen jeotermal tesisin jeotermal saha ve kaynağa yönelik etüt, sondaj, test ve değerlendirme çalışmalarının İller Bankasının bu konudaki şartnamelerine göre yapılacağı ve raporlarının hazırlanacağı yönetmelikte hükme bağlanmış bulunmaktadır Bu durumda, jeotermal saha ve kaynağa yönelik etüt, sondaj, test ve değerlendirme çalışmalarının Bankamız dışında hazırlattırılarak gönderilmesi halinde bile, bu çalışmaların adı geçen şartnamelerimizdeki asgari kıstasları taşıyor olması gerekmektedir
Jeotermal enerji aranmasına yönelik jeolojik, jeofizik, hidrojeolojik, jeokimyasal, petrografik vb bütün araştırmaların tammamlanmasından sonra yeterli sıcaksu kendiliğinden çıkış halinde ise kaynak kaptajı veya drenajı ile veya yapılan etüt çalışmaları sonunda belirlenen lokasyonlarda tekniğine uygun sondajlar yapıldıktan sonra yapılan test ve ölçüm çalışmaları değerlendirilerek Rezervuar ve Reenjeksiyon Değerlendirmesi tamamlanan yerlerde, jeotermal merkezi ısıtma sistemi projelerinin geliştirilmesine yönelik teknik ve ekonomik değerlendirme çalışmaları;
1- Jeotermal Kaynağın Sıcaklığı; Jeotermal alanın içinde dağılmış çeşitli kaynak veya kuyulardan elde edilecek, diğer bir deyişle, uzun dönemde rezervuardan üretilecek ve tesiste kullanılacak ortalama akışkan sıcaklığı "İller Bankası Jeotermal Enerji Rezervuar Değerlendirmesine Ait Teknik Şartname" esaslarına göre düzenlenmiş sonuç raporundan belirlenir

2- Jeotermal Kaynağın Akış Kapasitesi; "İller Bankası Jeotermal Enerji Rezervuar Değerlendirmesine Ait Teknik Şartname" esaslarına göre düzenlenmiş sonuç raporundan belirlenen kaynağın 30 yıllık gelişim sürecindeki üretim kapasitesine bağlı olarak tespit edilecek akış kapasitesi, kaynak sıcaklığıyla birlikte tesis için kaynak enerji potansiyelinin belirlenmesinde kullanılır

3- Jeotermal Kaynak Suyunun Kimyası; Bulundukları ortam içinde eriştikleri denge dolayısıyla çeşitli mineraller taşıyan jeotermal akışkan kimyası, enerji dönüşüm sistemi içinde kullanılacak malzeme cinsleri yanında, kaynak ve yere özgü olan dönüşüm sisteminin tipini de belirlemekte kullanılır
4- "İller Bankası Jeotermal Enerji Sahalarında Tekrar-Basma ve Basma (Re-enjeksiyon) Değerlendirilmesine Ait Teknik Şartname" esaslarına göre düzenlenmiş sonuç raporları, kullanılan ve ısısı alınan akışkanın tekrar-basma (re-enjeksiyon) kriterlerinin belirlenmesinde kullanılır Proje tasarımına başlamadan önce ilgili etütlerin yapılarak yukarıdaki çalışmaların tamamlanması; projenin daha sağlıklı ve doğru verilere dayanılarak hazırlanmasını ortaya çıkaracak ve proje de daha sağlıklı ve doğru olacaktır Böylelikle kaynaklar; zarar verilmeden, daha etkin ve daha verimli kullanılmış olacaktır Bir jeotermal merkezi ısıtma sisteminin tasarımında, kaynağın genel özelliklerinin yanında ekonomik ve uygulanabilir bir sistem tasarımı için göz önünde tutulması gereken pek çok faktör vardır
Sınırlayıcı faktörler:
Jeotermal akışkanın kompozisyonu,
Kuyu başı debisi,
Jeotermal kaynak sıcaklığı,
Enerji kullanım yoğunluğu,
Jeotermal kaynak derinliği,
Jeotermal kuyularla uygulama yeri arasındaki uzaklık,
Alternatif enerji maliyetleri,
Tasarım Parametreleri
Kuyu başı ve kuyu içi ünitelerinin seçimi,
Jeotermal dağıtım sistemi,
Sıcaklık düşümü,
Sistem yük faktörü ve toplam yükü,
Son kullanıcı üniteleri, ısıtıcılar,
Uygun malzeme seçimi,

Yukarıdaki kıstaslar gözden geçirilerek, sistemin ekonomik ve uygulanabilir sınırlar içerisinde kalıp kalmadığı iyi tetkik edilmelidir

Jeotermal de dâhil olmak üzere bütün ısıtma sistemleri tasarımlarının başlangıç noktası binaların ısı kayıplarını hesaplamaktır Bunun için dış ortamda en aşırı sıcaklık koşullarının olduğu durum için tepe yük hesaplanır ve gerek ısıtıcılar ve gerekse ısıtıcı akışkanı sağlayan kaynak büyüklüğü buna göre seçilir Dış ortam sıcaklığı için alınan bu aşırı değerler ve ısı kaybıyla ilgili bu güne kadar uygulanan hesap yöntemleri güncel olmayan yaklaşık 30 yıl öncesine ait meteorolojik değerleri kapsayan ve herhangi bir risk faktörü içermeyen mutlak büyüklüklerdir Bu şekilde aşırı değerler üzerine yapılan hesaplamalar ile tesislerin gereğinden büyük kapasitede seçilmesi ve sonuçta ilk yatırım maliyeti ile işletme maliyetlerinin de gereğinden büyük olması sonucu ortaya çıkabilir
Debisi ve sıcaklığı belli olan jeotermal enerji kaynağının, merkezi ısıtmada o bölge iklim koşullarına bağlı olarak nasıl kullanılacağı önemlidir Başka bir deyişle mühendislere düşen görev; sistemin uygun değer tasarımının yapılarak gerçekleştirilmesidir Aksi halde bir yandan sistemin yatırım maliyeti öte yandan da işletme maliyeti artacaktır Bu bağlamda, jeotermal bölgesel ısıtma sistemi ile ilgili en önemli amaç; yıl içindeki enerji arz talep dengesinin kurulması ve Jeotermal bölgesel ısıtma sisteminin ekonomik fizibilitesine etki edebilen farklı parametrelerin etkilerini analiz etmektirJeotermal merkezi sistem ısıtma projeleri konusunda en fazla karşılaşılan eksiklikler aşağıdaki gibi sıralanabilir:
1- Proje için gerekli jeotermal akışkanın elde edilmesinin planlandığı sahalarda yeterli etüt, araştırma, kuyu test-ölçümleri, rezervuar ve re-enjeksiyon değerlendirmesi yapılmadan, ön araştırma veya ön ölçüm mahiyetinde elde edilmiş veriler esas alınarak tesisin proje ve hesaplarının yapılması
2- Projelendirilen tesisin mekanik, elektrik-elektronik, otomatik kontrol, inşaat ve harita gibi konularda yeterli hesap, plan ve raporlarının bulunmaması, ön veya avan proje niteliğini taşımaları, iletim hatlarının geçtiği yerlerde zemin araştırmalarının yapılmaması ve projelerin Kamu İhale Kanununda belirtilen uygulama veya kesin proje özelliğinde olmaması
3- Projeler için gerçekleştirilen ilk yatırım ve işletme giderleri açısından ekonomik değerlendirmelerin yeterli bulunmaması
4- Proje ve raporlarda, ilgili tesisin hayata geçirildiğinde, rezervuar ve tesis açısından nasıl bir işletme modelinin öngörüldüğünün açıklanmamasıdır

Jeotermal enerji tesisi yatırımları oldukça büyük projeler olup, bilindiği üzere büyük meblağlara mal olmaktadırJeotermal enerji tesisi yatırımları için, çevre açısından temiz olması ve fosil yakıt kullanımını azaltarak atmosfer deki CO2 emisyonunu düşürmesi nedeni ile uzun vadeli ve düşük faizli, yani uygun şartlarla dış kredi sağlanma şansı daha yüksek olmaktadır

Jeotermal merkezi ısıtma sistemi projelerinin İller Bankası Yönetmelik ve Şartnamelerine, teknik ve ekonomik kıstaslara ve Kamu İhale Kanunu hükümlerine uygun hazırlanması, sonuçta yatırımın inşasının finansmanı açısından yatırımcı belediye ve özel idarelere kolaylık sağlayacaktır Zira başta İller Bankası olmak üzere iç ve dış kredi kuruluşları sağlıklı ve iyi projenin yanında, Kamu İhale Kanununda tanımlanan "Uygulama" veya "Kesin" projeye dayanan fizibilite raporu aramaktadır Projelerin sağlıklı bir şekilde tammamlanmasından sonra merkezi sistemin inşaaa edilmesi için Jeotermal Merkezi Isıtma Sistemi yapımı ile ilgili ihale yapılarak konunun uzmanı firmalarca yapım işleri tamamlanmaktadırYapım işlerinin kontrolü ve denetimide çok sağlıklı bir şekilde olmalıdır

Bu makale, online kullanıcı topluluğu tarafından oluşturulan ve düzenlenen özgür ansiklopedi projesi Wikipedia'nın Türkçe versiyonu Vikipedi'deki Merkezi ısıtma maddesinden kopyalanmıştır Bu makale, GNU Özgür Belgeleme Lisansı ilkeleri kapsamında özgürce kullanılabilir