Havai Fişek Havai Fişeğin Tarihçesi

Havai fişeğin tarihçesi
Havai fişek kültürü Çin'de 2000 yıl kadar önce keşfedilmiştir Havai fişeklerin icadı ya da kaza sonucu bulunuşu ile ilgili en yaygın efsane, o günlerde mutfaklarda çokça bulunan mangal kömürü, sülfür ve güherçilenin karıştırılmasıdır Bu karışım bambu bir tüp içerisinde sıkıştırıldığında ve yakıldığında patlamaktaydı
Her ne kadar barutun mutfakta icadı ile kestane fişeğinin keşfi arasındaki zaman farkı şüpheye sebep olsa da bazı kaynaklar, havai fişeğin 2000 yıl kadar önce keşfedildiğini söylerken, bazı kaynaklar ise 9ncu yüzyılda Song hanedanlığı (960-1279) zamanında bulunduğunu iddia eder
Bazı kaynaklar havai fişeğin Hindular tarafından bulunduğunu fikrini öne sürer 18 Ekim 2003 tarihinde ulusal bir gazete olan The Hindu'nun internet sayfasında, yalnızca barutun keşfinin Çinliler tarafından yapıldığı iddia edilmektedir
Hunan eyaletinin Liu Yang şehrinde yaşamış olan Li Tian adlı keşişin, yaklaşık 1000 yıl önce kestane fişeğini icat ettiği kabul edilir Çinliler kestane fişeğinin icadını her yıl 18 Nisan tarihinde Li Tian'a kurbanlar sunarak kutlarlar Song hanedanlığı zamanında yerel halk Li Tian'a ibadet için bir tapınak bile inşa etmiştir
Kestane fişekleri geçmişte ve hatta günümüzde bile şeytani ruha sahip hayaletleri yüksek ses yardımı ile korkutup kaçırmak için kullanılır Kestane fişekleri doğum günlerinde, ölümlerde ve yeni doğan çocukları kutsamak için günümüzde de kullanılmaktadır Çin yeni yılına özgü en yaygın kutlama şekillerinden biri de şeytani ruhlardan uzak bir yıl geçirmek için kestane fişekleri ile kutlama yapılmasıdır
Bu gün Hunan eyaletine bağlı Liu Yang şehri dünyanın en büyük havai fişek üretim sahası olarak bilinmektedir Havai fişeğin coğrafik merkezini hatırlamak önemlidir, çünkü havai fişek endüstrinin bilirkişileri sık sık Çin'in üretimde ucuz iş gücünün avantajlarını kullandığını söylemektedir Ama gerçek şudur ki havai fişek endüstrisi Çin'de modern çağın gelişinden ve doğu-batı arasındaki asgari ücret eşitsizliğinden önce de vardı ve umarız olumsuz ekonomik etkilerinden sonra da varlığını sürdürür Her ne kadar haçlıların kara barutu seyahatlerinden dönerlerken Avrupa'ya getirdikleri söylense de, genel olarak Marco Polo'nun 13ncü yüzyılda Çin'den barutu Avrupa'ya getirdiği kabul edilir
Avrupa'da kara barut ilk önce askeri amaçlı roket, top ve *****larda kullanılmıştır İtalyan'lar kara barutu havai fişek üretiminde kullanan ilk Avrupalılardır Almanlar 18nci yüzyılda İtalyanların yanında havai fişeği üreten bir başka Avrupalı ülke olmuştur İlginçtir ki Amerika'da havai fişek gösterisi yapan öncü şirketlerin soyları ( Grucci ailesi, Rozzi ailesi ve Zambelli ailesi gibi) İtalyanlara dayanmaktadır
Havai fişekler İngilizlerinde merakını çekmiştir 1nci William Shakespeare bir çalışmasında havai fişeklerden bahsettikten sonra Kraliçe Elizabeth zamanında havai fişekler Büyük Britanya'da da popüler hale gelmiştir Kraliçe havai fişeklerden o kadar etkilenmiş ki "İngiltere'nin ateş ustası" isimli bir pozisyon bile yaratmıştır Kral 2nci James de havai fişeklere olan ilgisini kendi taç giyme töreninden sonra ateş ustasını şövalyelik mertebesine çıkartarak kanıtlamıştır
Modern çağda Amerikan havai fişek endüstrisi, Başkan Nixon'ın 1970lerin başında başlayan Çin Komünist Partisi ile normalleştirilen ilişkileri yüzünden Çinli üreticilerden etkilenmesiyle başlamıştır Eskiden Amerika Birleşik devletleri ile Çin arasında Hong Konglu aracıların üretici ile direkt bağlantı kurmadan ya da çok küçük bir bağlantı yardımıyla ticaret yapması mümkündü 1970 ile 1980 arasında Çin deki ürün dağıtımı yapan kanallar, aslında hükümete bağlı ve eyaletsel havai fişek üreten ve ihraç eden anonim şirketler kurmuştur Örneğin Hunan'da üretilen ürünler Hunan ihracat şirketine, Jiangxi'de üretilen ürünler Jiangxi ihracat şirketine giderdi Bu tarihlerde asıl amaç fabrikaların kar etmesinden çok, tarımdan daha az olan gerçek endüstride çalışan insanların Çin içinde kalmalarını sağlamaktı Çin hükümeti üretim yapan fabrikaları desteklemekteydi
Sırasıyla eyaletsel ihracat şirketleri Çin ana karası ile yabancı ticaret varlıkları arasında bağlantı olan Hong Konglu aracılara ürünü satardı Hong Konglu aracılar siparişi alır, nakliyeyi ayarlar ve finansal işleri çözer ve ürünlerin yabancı alıcılara ulaşmasını sağlardı
Bu o günlerde bu yöntem Çin'in ilk resmi liderlik öğretisi olmuştu Başkan Deng Xiaoping benzer ülkeler topluluğu olan eski Sovyet bloğunun göremediği ekonomik tılsımı görmüştür Başkan Deng kapitalizme giden yolda ilk ekonomi politikasını bu yöntem yardımı ile oluşturmuştur
1980lerde Çin'in dünyaya açılmasıyla yabancı ithalatçıların Çin sınırları içerisinde seyahat etmesi başlamıştır Bu ilk yabancı havai fişek alıcılarının üretim alanlarını görmesini, Hong Konglu ihracatçılar ve eyaletsel ihracatçı şirketlerle bağlantı kurulmasını sağlamıştı
1980lerin sonlarına doğru herkesin kullanabileceği havai fişekler Amerikan Tüketim Ürünleri Güvenlik Komisyonu tarafından dikkatle incelenir hale gelmişti Bu inceleme sonucunda pek çok havai fişek ürününde yanlış uyarı, boyut ve kullanım bilgisi olduğu görülmüştür Bu durumu düzeltmek için temsilcileri Amerikan Proteknik Derneği ve Hong Kong Aracıları Derneği olan temsilciler grubu 10 günlerini güney Çin'de geçirerek eyalet eyalet ihracatçı şirketler ve fabrika müdürleriyle toplantı yapmışlardır
Bu toplantının içeriği Çin'de üretilen her ürünün ateşlenmesinde doğru uyarı açıklamalarını ve boyut bilgisini Amerikan tüketim ürünleri standartlarına göre güvenlik amaçlı belirlemek ve tahsis etmekti Bu toplantılar sonucunda Çin'de ki havai fişek üretimini gözlemlemek için Amerikan Havai Fişek Standart Laboratuarı (AFSL) kurulmuştur
1990lar da ekonomik reformun gereği olarak Başkan Jiang Zemin tarafından Çin'deki fabrikaların para yardımı durdurulmuş ve ilk defa kar elde etmeye zorlanmışlı O günlerde pek çok eyaletsel ihracat şirketinin çalışanı hükümete bağlı şirketlerden ayrılmış ve kendi şirket kurma izinlerini alarak kendi ticari kuruluşlarını yürütmeye başlamıştır
Başlangıçta bu yeni özel şirketler Hong Konglu aracılarla yabancı pazarına ulaşmak için işbirliği yapmış fakat daha sonraları direkt olarak yabancı ithalatçılara satış yapmaya başlamışlardır
Hong Konglu aracılar ayakta kalmak için Çinli fabrikalara para yatırmak suretiyle Çinli girişimcilerle ortak iş yapmaya başlamış ve böylece geriye kalan geniş müşteri kitlelerini korumaya çalışmıştır Bugün hükümete bağlı eyaletsel ihracat şirketleri önemli çalışanlarını kaybettikleri için ya kapanmış ya da yalnızca Çin iç piyasasına üretim yapar hale gelmişlerdir
1990lar yabancı şirketlerinin üretim hatlarını ayırt etmek için hızla büyüyen özel etiketleme sistemine ihtiyaç olduğunu göstermiştir 2000lerde ise küçük bölgelerde bile bu sektörü şekillendiren ve saran ihracatçı aracı şirketler kurulmuştur Buna ek olarak ayrı fabrikalar da eski yöntemleri kullanarak yabancı ithalatçılarla ticaret yapmaktadır Her hafta pek çok yabancı şirketi kendileri ile direkt olarak çalışması için pek çok küçük ve yeni fabrikadan yarım düzineye yakın e-mail ve fax almaktadır

Kaynak : Wikipedia