Macaristan Tarihi Macaristan Krallığı

Macaristan Krallığı
Orta Çağ'ın sonları (1000 - 1526)




1000'li yıllara yaklaşılırken Avrupa; Macaristan Dükalığı açık mavi ile gösterilmiş


Macaristan, tahta çıkan I Istvan tarafından 1000 yılının Aralık ayında Estergon merkez olmak üzere Hıristiyan bir krallık olarak ilan edildi Istvan, Geza'ın oğlu, yani Árpad'ın soyundandı 1006 yılına gelene kadar Istvan, hem eski Macar pagan dinsel inançlarını sürdürmek isteyen, hem de Bizans İmparatorluğu'nun Ortodoks Kilisesi'ne bağlanmayı savunan tüm karşıtlarını alt ederek gücünü pekiştirdi Daha sonra Macaristan'ı bütünüyle Hristiyan inanç ve geleneklerine göre yönetilen feodal bir ülke yapmak için tüm reformları kaldırmak ile uğraştı
Istvan'in tüm yaptıklarının sonucunda ortaya, Alman Krallarına ve Macaristan topraklarından geçen Haçlı Orduları'na, Macar boylarını takip ederek doğudan buralara gelen yağmacı konar göçer boylara karşı tüm gücüyle ayakta duran bir krallık çıktı Bu dönemde aralarında Hırvatistan ve doğu Slovakya topraklarında bulunan birçok küçük Slav krallığıda egemenlik altına alındı
1241 - 1242 yıllarında bu krallık Avrupa'yı darma dağın eden Moğol İstilası nedeni ile büyük darbeler aldı Macar ordularının Muhi Savaşı'nda ağır bir yenilgi ile geri çekilmesinin ardından Kral IV Bela ülkeden kaçtı ve nüfusun üçte birlik bölümü gerek daha sonraki saldırılarda, gerekse batıdan ve güneyden, komşulardan aldıkları saldırılar ile yok oldu Yalnızca iyi ve güçlü kaleler ile korunan şehir ve manastırlar bu saldırılara karşı koyabildi Sonuç olarak Moğollar geri çekilince Kral Bela, sınır bölgelerindeki önemli noktalara vegvar denen korunaklı kaleler yapılması emrini verdi Bu kaleler gerek o dönemde, gerek ise gelecek çağlarda, özellikle 14 yüzyıl sonlarından başlayarak Osmanlı saldırılarına karşı Macaristan için oldukça büyük öneme sahip olmuşlardır Fakat bu yapılar kralı derebeylere karşı büyük borçlara soktuğu için merkez otorite oldukça güç kaybetmiştir
Árpad'ın soyundan gelenler Macaristan'ı 1301 yılına kadar yönettiler Árpad Hanedanı'nın egemenliği süresince ülke en geniş sınırlarına ulaştıysa da, Osmanlı Türkleri'nin ülkeye olan saldırıları artmasına karşın derebeyler de etkilerini ve güçlerini bir o kadar arttırdılar




Macar Krallık Arması


İkinci büyük Macar kralı, I ya da Nagy Lajos'dur 1342 - 1382 yılları arasında Macaristan'ı yöneten kral, yaşadığı dönemde ülke topraklarını Karadeniz'den Adriyatik Denizi'ne kadar genişletti ve kardeşinin öldürüldüğü Naples Krallığı'nın topraklarını bir süre işgal altında tuttu 1370 yılından sonra Polonya'nın da kralı o oldu Kasimir ve babası I Charles'ın yapmış oldukları antlaşma tarih boyunca süregelen Macar - Leh dostluğunun başlamasını sağladı
Lüksemburglu bir prens olan Sigismund, Louis'nin kızı Mary ile evlenerek tahta geçti Fakat onun dönemi yoğunlukla güneyde büyük toprak kayıplarının yaşandığı bir çağ oldu Osmanlı Türkleri ile yapılan Haçlı Savaşlarında ağır yenilgiler alındı
Macaristan'ın son büyük kralı Rönesans Dönemi kralı Matthias Corvinus'dur Corvinus, 1456 Nandorfehervar Kuşatması'nda Macar ordularını yöneten derebeyi ve kumandan Janos Hunyadi'nin oğludur Babasının çizdiği çizginin üzerine Osmanlı Devleti ile mücadeler üzerine yenilerini ekledi Ülke içi reformların yanı sıra ülke topraklarını kuzeye ve güneye genişletmek için yola çıktı Yönetmiş olduğu ordu Fekete Sereg (Kara ordu) olarak adlandırıldı 1485 yılında aralarında Viyana'nın da bulunduğu bir çok yeni yer fethtettiler
Matthias'ın ölümünden sonra, onun yerini alan Kral II Ladislaus döneminde ülke geçmişteki gibi yönetilemedi Ölümünden önce bir çok ayaklanma yaşandı Merkez otorite zayıfladığından, her dönem ülkeye saldırılar düzenleyen Osmanlı'nın eline büyük bir fırsat geçti 1521'de Belgrad (Nandorfehervar) elden çıktı ve 1526'da Macar ordusu Mohaç Savaşı'nda, tarihindeki en büyük yenilgilerinden birini yaşadı
Yüzyıllar boyunca Macaristan Krallığı, soyluların bağımsızlığına, bir takım milletlerin ayrıcalıklarına ve bağımsız kent krallıklarının kurulmasına izin veren geleneksel yasalarından hiç vaz geçmedi
Yeni Çağ'ın başları (1526 - 1718)
Osmanlı Devleti ile 150 yıl boyunca değişik dönemlerde, ülkenin güney bölümlerinde yapılmış birçok savaşın sonrasında Türkler, Macaristan'ın bir çok bölgesini ele geçirdi ve ilerleyişlerini 1556'ya kadar devam ettirdi Bu dönemden sonra ülke politik kaoslar içine sürüklendi İkiye bölünmüş olan Macar soyluları eş zamanlı olarak iki kral seçtiler; John Zapolya (1526-1540) ve Ferdinand Habsburg (1527-1540) Bu iki krala bağlı ordular da dönem dönem birbirleriyle çatışarak ülkenin içinde bulunduğu durumu daha da kötüye soktular 1541 yılında Türklerin Buda'yı fethetmesiyle ülke üçe bölündü Bugünkü Slovakya ve batı Hırvatistan toprakları ile Burgenland adı verilen bölge Habsburg tarafından yönetildi Bu bölgenin kralları Macaristan Kralları olarak tahtta çıktı Ülkenin doğu toprakları ve Erdel Beyliği Osmanlı Devleti'ne vergi vermeyi kabul ederek, Osmanlı'nın üstünlüğünü tanıdı Başkent Buda ve geri kalan orta Macaristan toprakları Osmanlı Devleti'nin bir eyaleti yapıldı
Ülkenin büyük bir bölümü bu savaşlar süresince tahrib oldu Küçük yerleşim birimlerinin birçoğu tümüyle yıkıldı Aynı dönemde Macaristan üzerinde hakimiyet kurmak için uğraş veren bir başka devlet de Avusturya'ydı Protestan Avusturya'yı istemeyen Tökeli İmre önderliğindeki Macarlar ayaklandı ve Osmanlı Devleti'nden yardım istediler Veziriazam Merzifonlu Kara Mustafa Paşa komutasında Osmanlı Ordusu Avusturya üzerine sefere çıktı Bu seferde bozguna uğrayan Osmanlı Ordusu, bu dönemden sonra bölgede hep toprak kaybetmeye başladı Bunun üzerine Papa önderliğinde Kutsal İttifak Osmanlı'yı Avrupa'dan tümüyle çıkartmak için saldırıya geçti Avusturya Buda'yı yeniden ele geçirdi Gelecekteki birkaç yıl içinde Temeşvar ve çevresindeki bölgeler dışında tüm Macaristan Osmanlı Devleti'nin elinden çıktı İngiltere ve Hollanda ara buluculuğunda, Lehistan, Venedik, Avusturya ve Osmanlı arasında imzalanan Karlofça Antlaşması ile bu toprak değişiklikleri resmen kabul edildi 1718 yılında Pasarofça Antlaşması ile birlikte Temeşvar'da elden çıktı ve Macaristan bütünüyle Osmanlı'dan ayrıldı Yeni başkent Poszony, yani bugünkü Bratislava yapıldı




Francis Rakoczi


1604 ve 1711 yılları arasında Avusturya karşıtlar ile Katoliklik karşıtları arasında (=Hristiyanlık'ın tek çatı altında birleşmesini savunanlar) tarafından ayaklanmalar çıkarılırdı ve bu isyanlar - sonuncusu hariç - genelde Transilvanya'dan yönetilirdi Slovakya'da başlayan bu son ayaklanma halk tarafından başkan II Ferenc Rakoczi'nin kral olması için çıkarıldı Avusturya tarafından, isyan bastırıldığında Lehistan'da olan Rakocsi önce Fransa'ya sonrada Türkiye'ye kaçtı ve yaşamının sonuna kadar Tekirdağ'da yaşadı Ayaklanmanın ardından Avusturya Macarlar'ın tüm kalelerini yıkarak gelecek olası ayaklanamalar için önlem aldı Kalelerden çıkan taşlar köylülere ev yapmaları için dağıtıldı

Daha fazla bilgi için bakınız : II Viyana Kuşatması, Karlofça Antlaşması, Pasarofça Antlaşması
18 yüzyıl (1718 - 1780)
Bu dönem Macaristan tarihinde toparlanma dönemi olarak tanımlanır Habsburg hanedanının hükümdarları iş başına geldiklerinde kuzeyden ve doğudan, bugünkü Avusturya, Almanya, Slovakya, Romanya ve Sırbistan'dan ülkeye yeni göçmenler getirerek, savaşlarla tahrip olmuş köy, kasaba ve kentleri yeniden bayındır hale getirmişlerdir
Aydınlanma Çağı (1780 - 1848)
Fransız İhtilali'nden etkilenmeyle, ülke üzerinde büyük bir Almanlaştırma çalışması yürüten II Joseph'e karşı, Macarlar'da ve Macaristan'da yaşayan diğer azınlık topluluklar arasında büyük bir ulusal diriliş hareketi başladı
Napolyon Savaşları süresinde ve sonrasında Macaristan kurultayı hiçbir toplantı ve işbirliğine katılmadı 1820'lerde İmparator zorlanarak Reformlar dönemi başlatıldı Soyluların vergi ödememe, oy kullanma gibi ayrıcalıklarından vazgeçmemek için karşı çıkmalarından dolayı bu süreç oldukça yavaş ilerledi Tüm bu yavaş ilerlemelere karşı birçok ulusal adım atıldı Laince resm dil statüsünden çıkarılarak yerine Macarca getirildi
Macaristan Krallığı'nda ilk kez nüfus tespiti -Hırvatistan da dahil olmak üzere- 18 yüzyılın sonlarında yapıldı Hırvatistan toprakları da dahil edilirse Macarlar'ın toplam nüfusa oranı %29, edilmezse %42'ye denk geliyordu 1850 nüfus sayımlarına göre toplumda Slovaklar (186%), Almanlar (118%), Rumenler (101%), Sırp ve Hırvatlar (56%), Ukraynalılar(48%) ve diğer azınlıklar (% 37)'lik bir dilim oluşturuyordu
1848 İhtilali (1848 - 1849)
İhtilal 15 Mart 1848 tarihinde Peşte ve Budin'de, İmparatoru halkın tüm isteklerini kabul etmesi yönünde tüm krallıktan destek gören protestolar yapan geniş bir halk kitlesi tarafından, kansız olaylar ile başlatıldı Tüm gösteriler Macaristan'ı Habsburg İmparatorluğu'ndan kopararak özerk hale getirmek için yapılıyordu ve sonuçta Macar reformistler Lajos Kossuth ve Lajos Batthyany önderliğinde Macaristan'ın özerklğini ilan edildi Ardından çıkan iç savaşta Macarların ve yabancı devrimcilerin çıkarttıkları ayaklanmalar bastırıldı Ülkede yaşayan Macar olmayan toplulukların da isyan çıkarmasındaki neden bağımsız olma istekleridir
Başkennte, Viyana'da da büyük bir başkaldırı ile karşı karşıya olan Avusturya ilk önce Macaristan'ın özerkliğini tanıdı Daha sonra Avusturya'daki ayaklanma bastırılınca Franz Joseph zeka özürlü amcasını imparator yaptı Avusturya, Macaristan'ın özerkliğini tanımadığını belirtti ve bir iç savaş daha çıktı İsyancıların direnişinin kırılmasında güçlükler yaşanınca Rus Çarı I Nikolas'dan yardım istendi Rusya'nın Macaristan'ı işgal etmesi üzerine Macarlar ve Ruslar arasına düşmanlık başladı Daha sonra Macaristan yöneticisi olan Avusturyalı Julius Freiherr von Haynau Macar ordusundaki 13 görevli kumandanın idamına karar verdi Lajos Kossuth sürgüne gönderildi
Devrimin sonrası (1849 - 1867)




1850 yılında Macaristan Krallığı'nın toprakları






Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nda Macar bölgeleri, 1911


1849 - 1867 yılları arasında yaşanan savaşın ardından tüm ülke pasif direnişe geçti Arşidük Albrecht von Habsburg Macaristan Krallığı'nın başına geçti ve Çek yetkililerin yardımıyla Almanlaştırma hareketleri tekrar başladı
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu (1867 - 1918)

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu

Kaynak : Wikipedia