Vikipedi Vikipedi'nin Özellikleri

Vikipedi'nin özellikleri




Vikipedi ana sayfası 11 Mart 2008


Vikipedi'nin ana sunucuları ABD'nin Florida Eyaleti'ndeki Tampa kentinde, diğer başlıca sunucuları ise Hollanda'nın Amsterdam, Fransa'nın Paris ve Güney Kore'nin Seul kentinde bulunmaktadır
Yazarlar
Vikipedi, gönüllülerin ortaklaşa çabası doğrultusunda ve hemen hemen herkesin web sitesine ulaşıp değiştirmesiyle yazılmaktadır Vikipedi'ye bilgi girişi yapabilmek için üye olmak zorunluluğu yoktur Bu durum bilgilerin herkes tarafından anında eklenebilmesine olanak verir Ancak üye olmanın, yapılan değişikliklerin kaydını tutabilmek, seçkin madde vb oylamalara katılmak, vandalizmle mücadeleyi kolaylaştırmak gibi avantajları vardır
Diğer İnternet ansiklopedi projelerinin çoğu üyelik gerektirir ve yalnızca uzmanların yazılarına izin vermektedir: Stanford Encyclopedia of Philosophy, Nupedia, h2g2 ve Everything2 vb gibi Bazı ansiklopediler de Vikipedi gibi wiki kullanmaktadır Diğer ansiklopedilerden farklı olarak, Vikipedi GNU Özgür Belgeleme Lisansı (GÖBL) kullanmaktadır
Vikipedi'ye yazılan bilgilerin uygunluğu konusunda bazı kurallar mevcuttur Bilgiler tartışılır, değerlendirilir ve içeriğe eklenmesi, değiştirilmesi veya Vikisözlük gibi kardeş bir projeye transfer olması üzerine kararlar alınır Vikipedi'nin ana kurallarından biri maddelerin tarafsız bir şekilde, kaynaklarıyla birlikte, olumlu ya da olumsuz tüm yönleriyle sunulması gerektiğidir Vikipedi, maddeleri tamamen objektif ve doğru bir şekilde sunmaya ve her türlü bakış açısını yansıtmaya çalışır Maddeler kullanıcıların kolaylıkla anlayabileceği bir sunuş kısmının (giriş) ardından ayrıntıya girerek, günümüz itibariyle doğrulanabilecek kaynaklar sunulmalıdır
Özgür İçerik




Jimmy Wales, Vikipedi'nin kurucusu


Oldukça kapsamlı ve ortaklaşa üretilen bir proje olan Vikipedi'de ve kardeş projelerinde, bütün katkıların yasalara uygun olarak yapılması önemlidir Normalde bir eserin yazarı o yazının telif hakkını elinde bulundurur ve bu hak, diğer insanların bu yazıyı değiştirmesini ve kopyalamasını engeller Bu sebeple Vikipedi'deki maddeler GÖBL ile yazılmakta, ve her yazar telif haklarından vazgeçmektedir GÖBL, birçok telifi özgür bırakılmış lisans gibi, yazılanın dağıtılmasını, benzeri dokümanların çıkmasını, ve kar amaçlı kullanıma izin verir Bu lisans ayrıca yeniden katılım gösterenlerin aynı lisans ile değişiklikler yapmasına izin verir Özgür görünmesine rağmen bilgiyi yazan kişi telif hakkına sahiptir, ancak diğer insanların bu bilgilerden yararlanmasına ve geliştirmesine izin vermektedir Katılımcılar birden fazla lisansı da içeriklerine kullanabilirler, ya da kamu malı olarak ilan edebilirler
Vikipedi'deki resimlerin, seslerin ve video dosyalarının büyük bir çoğunluğu GÖBL lisansı ile lisanslanmaktadır Şirket logoları, şarkı örnekleri, haber fotoğrafları ise Amerika Birleşik Devletleri kanunlarına göre adil kullanım altında kullanılmaktadır Bunun yanı sıra Creative Commons gibi GÖBL benzeri lisanslama yöntemleri de mevcuttur
Tarafsızlık




Vikipedili bir protestocu Panoda Vikipedi formatıyla yazıyor


Vikipedi'nin en önemli politikalarından biri tarafsızlık politikasıdır Tarafsız bakış açısı yönergesi, Vikipedi'nin temel taşlarından birisidir Özellikle tartışmalı tüm konular, tartışmanın taraflarına eşit mesafede kalınarak yazılmalıdır Unutulmamalıdır ki Vikipedi bir milletin, grubun, takımın, sınıfın, dinin ansiklopedisi değildir İngilizce Vikipedi'de Britanyalılar, Amerikalılar, Kanadalılar, İrlandalılar vb İngilizce konuşan tüm milletlerin değişiklik yapabilmesi gibi, Türkçe Vikipedi'de de Türkçe konuşabilen herkes değişiklik yapabilir
Vikipedi maddeleri hazırlanırken kanılara değil, olgulara yer verilir Basit bir örnek vermek gerekirse, "Beatles dünyanın en iyi müzik grubudur" ifadesi bir kanıdır ve Vikipedi'de yer alamaz Ancak, "Thriller, dünyanın gelmiş geçmiş en çok satan albümüdür" ifadesi bir olgudur ve güvenilir üçüncü parti kaynaklarını göstermek kaydı ile Vikipedi'de yer alabilir
Özellikle dini ve siyasi içerikli maddeler, Vikipedi'de en çok saldırıya uğrayan, değişiklik savaşlarına sahne olan maddelerdir Vikipedi'de, "şehit", "*****ist", "kahraman" gibi göreceli tanımlamalardan kaçınılır Doğrudan ya da dolaylı *******lere hoşgörü gösterilmez Dini kişilerden bahsederken "Hazreti", "Aziz", "Yüce" gibi sıfatlar kullanılmaz
Dil sürümleri




Son değişiklikler sayfasında en son yapılmış değişiklikler gösterilir






Vikipedi tarafsızlık ilkesi ile yönetilmektedir


Tüm Vikipedilerin şu an 253 dil sürümü, 204 etkin dil sürümü (100'den fazla maddesi bulunan) mevcuttur Vikipedilerin toplamda 8,5 milyona yakın maddesi vardır
Vikipedi her dilde birbirinden bağımsızdır İçerikler diğer dillerdeki gibi olma zorunluğu yoktur, ya da maddelerin birbirlerinin tercümesi olması gerekmez Maddelerin otomatik tercümelerine izin verilmez, ancak yine de diğer dillerdeki vikipedistler kendileri bu maddeleri tercüme ederler Birçok dilde tarafsız bakış açısı savunulmaktadır, ancak bulundukları ülkenin kanun ve kurallarına göre değişiklikler yapabilirler Maddeler ve resimler Vikipediler arasında paylaşılmaktadır Herhangi bir Vikipedist, başka bir dilden çeviri isteğinde bulunabilir Bunun yanı sıra Wikimedia Commons deposunda da tüm Vikipedilerin kullandığı medya dosyaları mevcuttur Birçok dildeki Vikipedi'de çevirilmiş dosyalar küçük bir bölümü temsil eder
Alexa'ya göre, Vikipedi ziyaretçilerinin % 60'ı İngilizce Vikipedi sitesini, diğer % 40 ise diğer dillerdeki Vikipedileri ziyaret etmektedir
Aşağıdaki liste, 31 Ağustos 2010 itibarıyla 100000 üzerinde maddesi olan Vikipedilerin listesidir Diller o tarihteki madde sayılarına göre sıralanmıştır Yalnız ayraç içindeki madde sayıları sürekli günceldir

İngilizce (3423810)
Almanca (1126053)
Fransızca (1005117)
Lehçe (729723)
İtalyanca (729486)
Japonca (705722)
İspanyolca (651245)
Felemenkçe (641810)
Portekizce (613797)
Rusça (589926)
İsveççe (369600)
Çince (325945)
Katalanca (285914)
Norveççe (275335)
Fince (250116)
Ukraynaca (230475)
Macarca (176026)
Çekçe (173819)
Rumence (150514)
Türkçe (150313)
Korece (144124)
Danca (135631)
Esperanto (134753)
Arapça (134826)
Endonezce (132502)
Vietnamca (130255)
Sırpça (122043)
Volapük (118827)
Slovakça (117680)
Litvanyaca (117502)
İbranice (109022)
Bulgarca (106249)
Farsça (105411)
Slovence (101243)
Varayca (100401)

Değiştirme ve düzenleme




Almanca Vikipedi DVDsi


Hemen hemen tüm konuklar Vikipedi'nin içeriğini değiştirebilir; yeni kullanıcılar da yeni madde başlatabilirler Sayfada yapılan değişiklik derhal yansır Vikipedi kullanıcıların ortaklaşa çalışmasının zamanla maddeleri geliştireceği inancıyla kurulmuştur, tıpkı herhangi bir açık kaynaklı programın gelişmesi gibi Vikipedi editörleri bu durumu, "sosyal Darwin evrimi gelişmesi" ile açıklar Bu ortaklaşa ve anında değişiklikler, editörlerin mevcut maddeleri hızlıca geliştirmesine ve yenilerinin gerçekleşir gerçekleşmez ortaya çıkmasını sağlar
Bazıları ise Vikipedi'nin bu açık bakış açısını anlamsızca kullanırlar, buna da "vandalizm" denir Bunun yanı sıra, ortaklaşa çalışma bazen "değiştirme savaşları"na -birçok kişi birbirlerinin yazdıklarını onaylamadıkları için değiştirmekte ve çıkarmaktadır- ve editörlerin maddenin içeriği üzerinde uzlaşamamasına sebebiyet verir
Maddeler istisnalar dışında her zaman değiştirilmeye açıktır Eğer ki, vandalizm ya da "revert war" (geri dönüştürme savaşı) yaşanırsa madde koruma altına alınır Vikipedi hiçbir maddesinin tamamlanmış ya da bitmiş olduğunu iddia etmez Maddelerin yazarlarının yazdıkları konu hakkında uzmanlık ya da yeterlilik sahibi olması gerekmez, ve kullanıcılar yazdıklarının "acımasızca değiştirilmesi ve keyfi olarak dağıtılması" hakkında uyarılmaktadır Maddeler bir kullanıcı ya da editör grubu tarafından kontrol edilmez ya da telif altına alınmaz; içerik hakkındaki kararlar Vikipedi'nin editör kurallarına göre fikir alma ortak kararıyla, ya da bazen oyla karar verilir Jimmy Wales tüm Vikipedi kurallarında ve kullanıcı haklarında son kararı verme hakkına sahiptir
Kullanıcılar izleme listelerine ilgilerini çeken maddeleri eklerler, bu sayede bu maddelerin gelişimini izleyebilirler Vikipedi'deki birçok geçmiş değişiklik de sayfa geçmişinde kullanıcılar tarafından kronolojik olarak görülebilir Sadece, eğer söylenmeyecek sunumlar, telif hakkı ihlalleri, ve yasal olarak Vikipedi'ye sorun çıkaracak hususlar varsa, bunlar sayfa geçmişinden silinebilir Bu değişiklikler sadece Vikipedi yöneticileri tarafından yapılabilir
Diğer biçimlerde Vikipedi
Bazı maddeler için, seslendirilmiş sürümleri ogg biçeminde sunulmaktadır mp3 yerine ogg biçeminde sunulmasındaki ana sebep, mp3ün bazı patentlerle koruma altına alınmış olmasıdır
Vikipedi çevrimiçi olarak ve katı olmayan bir lisans ile sunulmaktadır İçeriğinin İnternet dışında kullanılmak üzere bilgisayara indirilmesi de oldukça kolaydır ve kullanılan ana dağıtım metodudur Bununla beraber, bazı projeler Vikipedi'nin içeriğini değişik olarak sunmaktadır Örnek olarak, SOS Children Vikipedi'nin içeriğini CD'de sunmaktadır Buna ek olarak, Wikipedia 10 isimli onaylanmış ve basıma hazır maddelerin editörler tarafından hazırlanmış bir CD sürümü de hazırlanmaktadır Yayımlanmış Vikipedi maddeleri ayrıca PediaPress ve Print on Demand servisleri tarafından da sunulmaktadır

Kaynak : Wikipedia