İran Yönetim

Yönetim


İran İslam Cumhuriyeti'nin devlet yapısı


Hükümet ve siyaset


İran İslam Cumhuriyeti hükümeti






İran'ın politik kurumlarının işleyiş şeması


İslam Cumhuriyetinin politik sistemi 1979 İran Anayasasına dayanmaktadır Sistem girift bir şekilde birbirine bağlı çeşitli yönetim yapılarını kapsamaktadır
Dini lider


İran din lideri


İran dini lideri İran İslam Cumhuriyeti'nin genel politikalarının tanımlanmasından ve denetiminden sorumludur[72] Dini lider, *****lı kuvvetlerin Başkomutanıdır, askeri istihbaratı ve güvenlik operasyonlarını kontrol eder ve savaş açmada veya barış kabul etmede tek yetkilidir[72] Yargının, devlet radyo ve televizyonunun, emniyet genel müdürlüğünün, *****lı kuvvetlerin baş yöneticileri ve 12 üyeli Anayasa Koruma Konseyi'nin 6 üyesi Dini Lider şehmuz tarafından atanır[72]
Danışmanlar konseyi


Danışmanlar Konseyi


Danışmanlar Konseyi liyakat ve sahip olunan itibara bağlı olarak İran dini liderini seçer ve görevinden alır[73] Danışmanlar Konseyi dini lidere yasal görevleri konusunda danışmanlık yapmakla sorumludur Danışmanlar Konseyi, yılda bir kez toplanır, sekiz yıllığına genel oy ile seçilen 86 "yetenekli ve eğitimli" hukukçudan oluşur Devlet Başkanlığı ve meclis seçimlerinde olduğu gibi Anayasa Koruma Konseyi adayların yeterliliğini belirler[74] Konsey dini lideri seçer ve dini lideri her zaman görevden alma konusunda anayasadan kaynaklanan yetkisi vardır[74] Bütün toplantıları ve belgeleri çok gizlidir ve Konsey'in dini liderin kararlarının herhangi bir tanesiyle çelişen bir kararı bilinmemektedir[74]
İran Devlet Başkanı


İran devlet başkanı






Mahmut Ahmedinejadın 2 kez cumhur başkanlığı seçimlerinde zaferini ilan etmesi üzerine Tahran'daki prtotestoların 5 günü 17062009 çeşitli kaynaklarda sayı farklı anlatılsa da sayının 3milyon kişinin üzerinde olduğuna ortak bir kanaata varılmış uluslararası af örgütü öldürülen protestocuların sayısını 76 kişi olarak açıklamış ancak hükümet asla bu sayıyı kabul etmemiştir[75]


Anayasa İran Devlet Başkanı'nı dini liderden sonraki en yüksek devlet otoritesi olarak tanımlar[72][76] Devlet Başkanı dört yıllığına genel oy ile seçilir ve yeniden yalnızca bir kez daha seçilebilir [76] Başkan adayları, İslam devriminin ülkülerine bağlılıklarından emin olmak üzere mutlaka Anayasa Koruma Konseyi'nden onay almalıdır[77] Devlet Başkanı anayasanın uygulanmasından ve her konuda son sözü söyleme yetkisine sahip olan dini lidere bağlı olan konular dışında yönetim yapılarının çalışmasından sorumludur[72] Devlet Başkanı Bakanlar Kurulunu atar ve onlardan danışmanlık alır, hükümet kararlarını yönlendirir ve yasamanın önüne konacak hükümet politikalarını seçer[78] Devlet Başkanı'na bağlı olarak sekiz kişilik yardımcılar kurulu ve yirmi iki kişiden oluşan ve meclis tarafından onaylanması gereken bir Bakanlar Kurulu vardır [79] Birçok devlette olan uygulamanın tersine İran'da hükümet orduyu kontrol etmez Devlet Başkanı İçişleri ve Savunma Bakanı'nı atasa da, mecliste bu iki bakanlık için güvenoyu almadan önce dini liderin açık onayını alması bir gelenektirİran'ın şimdiki Devlet Başkanı Mahmut Ahmedinejad 2005 İran Devlet Başkanlığı Seçimleri'nde seçilmiştir ve ardından 2009'da yapılan seçimlerde tekrar cumhurbaşkanı olmuştur[80]




Ali Hamaney, İran Dini Lideri


İran Meclisi


İran Meclisi


2008 yılı itibarıyle İran Meclisi tek meclisli bir yapıdır[81]İran devrimi öncesinde yasama iki meclisli idi ancak İran Senatosu yeni Anayasa'da kaldırıldı İran Meclisi dört yıllığına seçilen 290 üyeden oluşmaktadır[81] Meclis yasama faaliyetini yürütür, uluslar arası antlaşmaları değerlendirir ve ulusal bütçeyi onaylar[82] Tüm meclis üyeleri ve Meclis'teki tüm yasama çalışmaları Anayasa Koruma Konseyi tarafından onaylanmalıdır[82][83]
Anayasa Koruma Konseyi


Ana maddeler: Anayasa Koruma Konseyi ve Din Lider Danışma ve Çözüm Konseyi


Anayasa Koruma Konseyi altı tanesi Dini Lider tarafından atanan oniki üyeden oluşmaktadır Diğerleri İran Yargı'sı tarafından aday gösterilen hukukçular arasından İran Meclisi tarafından seçilmektedir[76][84] Konsey anayasayı yorumlar ve Meclis kararlarını iptal edebilir Eğer bir yasa anayasa veya Şeriat ile uyumlu değilse Meclis'e düzeltilmesi için tekrar geri gönderilmektedir[76] Çelişkili gibi görünse de Konsey İran Anayasası'na dayanarak parlamento üyelerini veto etmiştir
Dini Lider Danışma ve Çözüm Konseyi


Din Lider Danışma ve Çözüm Konseyi


Dini Lider Danışma ve Çözüm Konseyi Meclis ve Anayasa Koruma Konseyi arasındaki anlaşmazlıklarda çözüm bulma yetkisine sahiptir ve Dini Lider'i ülkedeki en güçlü yönetim yapısı yapacak biçimde ona danışmanlık görevi sunar[85]
Hukuk
Yargı Sistemi


Ana maddeler: İran'da yargı sistemi ve İran'daki kolluk kuvvetleri






Yeşil protestocuların Mahmut Ahmedinejad aleyhine yürüyüşü;Azadi(Özgürlük) Kulesi (Meydanı), Tahran, 15 Haziran 2009


Dini lider, sırayla Üst Mahkeme ve Başsavcı'yı atayan Yargı Sistemi Başkanı atar [74] Sulh ve ceza konuları ile ilgilenen mahkemeleri de içine alan çeşitli tipte mahkemeler ve ulusal güvenlik gibi önemli güvenlik konularına bakan "devrim mahkemeleri" de vardır Devrim mahkemelerinin kararları kesindir ve temyiz edilemez[74] Özel Din Adamları Yargılama Mahkemesi, dinle ilgili konulara baktığı gibi, din adamları tarafından işlendiği öne sürülen suçlara bakar Normal yargı işleyişinin dışında çalışır ve yalnızca Dini Lider'e karşı sorumludur Mahkemelerinin kararları kesindir ve temyiz edilemez[74]
İnsan hakları


İran'da insan hakları


İdari yapılanma


İran'ın idari yapılanması




Daha çok bilgi için: İran'ın ostanları, Şehristan ve Bahş


İran idari olarak ostanlara (Farsça: - ostan; çoğul: - ? - ostanha), ostanlarda şehristanlara (Farsça: ), şehiristanlarda bahşlara (Farsça: ) ayrılmaktadır Ostanların merkezi genellikle (Farsça: - markaz) ostandaki en büyük şehir olmaktadır Ostan yönetiminin başında Bakanlar Kurulu tarafından onaylanmasına istinaden İçişleri Bakanı tarafından atanmış olan bir vali-komutan (Farsça: - ostandar) bulunur[86] İran idari olarak 30 ostana ayrılmıştır:





Tahran
Kum
Merkezi
Kazvin
Gilan
Erdebil
Zencan
Doğu Azerbaycan
Batı Azerbaycan
Kürdistan
Hamedan
Kirmanşah
İlam
Luristan
Huzistan




Çaharmahal ve Bahtiyari
Kohkiluye ve Buyer Ahmed
Buşehr
Fars
Hürmüzgan
Sistan ve Belucistan
Kirman
Yezd
İsfahan
Semnan
Mazenderan
Gülistan
Kuzey Horasan
Razavi Horasan
Güney Horasan




Şehir ve Köy Meclisleri


İran şehir ve köy konseyleri


İran Şehir ve Köy Meclisleri'ne aday olanlar halkoyu ile dört yıllığına seçilirler İran Anayasası'nın 7 maddesine göre Meclis ile beraber bu yerel meclisler "devletin karar alma ve yürütme organı"dır Bu madde 1999'da ilk yerel seçimler yapılana kadar uygulanmadı Meclislerin başkanların seçimi, belediye çalışmalarına danışmanlık yapılması, kendi bölgelerinin toplumsal, kültürel, eğitim, sağlık, ekonomik ve refah gereksinimlerini karşılayacak çalışmaların gerçekleştirilmesi ve toplumsal, ekonomik, yapısal, kültürel, eğitim ve diğer refah konularının hayata geçirilmesinde ulusal paydanın planlanması ve düzenlenmesi gibi görevleri vardır
Dış ilişkiler


İran'ın dış ilişkileri


Askeriye


İran İslam Cumhuriyeti *****lı Kuvvetleri




Daha çok bilgi için: İran İslam Cumhuriyeti Kara Kuvvetleri, İran İslam Cumhuriyeti Deniz Kuvvetleri, İran İslam Cumhuriyeti Hava Kuvvetleri, İran Devrim Muhafızları Ordusu ve İran polisi

Kaynak : Wikipedia