Harici (Eksternal) Radyoterapi

HARİCİ (EKSTERNAL) RADYOTERAPİ


Tedavinin içeriği ve planlama: Harici radyoterapi, radyoterapi uzmanının, hastanın ve hastalığın durumuna göre planladığı tedavinin Co-60 veya Lineer Akseleratör (Linac) cihazları ile, hastaya dışarıdan ve belli bir mesafeden uygulanması esasına dayanır Verilecek radyasyonun toplam dozu küçük ve eşit dozlara bölünerek, günlük seanslar halinde haftanın 5 günü uygulanır Tedavi süresi 1 günden 8 haftaya kadar değişebilen uygulamalar mevcuttur İlgili personel sizin için ilk gün bir randevu saati ayarlayacak ve tedaviniz hergün aynı saatte uygulanmaya çalışılacaktır Bu, günlük yaşantınızın düzenini korumak açısından da faydalıdır Radyoterapiye başladığınız zamanki genel durumunuz, araç kullanmaya, uzun yolculuk yapmaya, günlük işlerinizi ya da mesleğinizi yapmaya devam etmek için uygunsa, radyoterapi sırasında da bu durumlarda bir değişiklik olmayacaktır Fakat özellikle uzun süreli tedavilerde, ilerleyen haftalarda bazı yan etkiler gelişebilmektedir Bu gibi durumlarda sözkonusu işlevler için yakınlarınızdan yardım istemeniz gerekebilir


Radyoterapi kliniğindeki ilk randevunuzda tedavinizin planlaması yapılacaktır Planlama, tedavinin çok önemli bir bölümüdürRadyoterapi planlaması, radyoterapi uzmanının hastalığınız hakkında yeterli bilgiyi almasını takiben, tedaviyi önce kafasında planlaması ile başlar Hastalığınızın durumuna göre, tedavi verilecek alan, verilecek günlük ve toplam dozlar için karar alınır Daha sonra simülatör denilen cihaz yardımıyla tedavi alanı görüntülenerek, alanın izdüşümü hastanın cildine özel bir boya işaretlenir Bu işleme simülasyon denir Simülatör cihazı, tedavi cihazı ile aynı ölçeklerde dizayn edilmiş bir cihazdır ve ondan farklı olarak röntgen filmi çekebilir Böylece her hasta için mutlaka tedavi alanının röntgeni alınarak, doğru bölgenin tedaviye girdiğinden emin olunur Bu işlem ortalama 15-45 dakika sürer Doğru ölçü alınabilmesi, doğru pozisyonun ve doğru alanın tespit edilebilmesi için bu süre içinde hiç hareket etmeden uzanmak zorundasınız Simülasyon işlemi sırasında bazen birtakım organların görünür hale gelmesini sağlamak amacıyla ağızdan veya damardan bazı ilaçlar uygulanabilir

Simülasyon işlemi, tespit edilen doğru alanın cildinize özel bir boya ile işaretlenmesi ile sonlanır Bu işaretleri nasıl muhafaza edeceğiniz size anlatılacaktır İşaretler terleme ya da giysilerinize bulaşma yoluyla silinmeye başlayabilir Bu yüzden tedavi süresince eski çamaşırlar giymeniz uygun olacaktır İşaretlerin silinmeye başladığını hissettiğiniz zaman bunu ilgili personele derhal haber veriniz Bu işaretleri asla kendi kendinize çizmeye çalışmayınız Ayrıca tedavi alanına tedavi süresince su, krem, ilaç vs hiçbir maddenin teması önerilmez ve bu çizgilerin çizildiği andan tedavi sonuna kadar genel vücut banyosu yasaklanabilir Bu duruma hazırlıklı olmak ve ilk başvuruya banyo yapmış olarak gelmek uygun olacaktır Bu arada tedavi alanının dışındaki bölgeler için bu tür kısıtlamalara kesinlikle gerek yoktur Bazı merkezlerde cildinize boya yerine birkaç yere nokta şeklinde dövme (tatü) yapılabilir Bu yanlızca sizin isteğinizle olabilir Çünkü bu işlem biraz rahatsızlık verici olabilir ve noktalar kalıcıdır


Uygulanan ışının o bölgedeki doz dağılımını görmek için özel yöntemlerle vücudunuzun bazı bölgelerinin ölçüsünün alınması gerekebilir Tedavi baş-boyun bölgesine uygulanacaksa, özel bir madde kullanılarak baş ve/veya boyun bölgesinin kalıbının çıkartıldığı bir maske (orfit) her hasta için ayrı olmak üzere oluşturulur Bu maske, her tedavi öncesi hastanın baş ve/veya boyun bölgesine yerleştirilerek pleksiglas bir levhaya sabitlenir Böylece hem hastanın hareketsiz kalması sağlanarak tedaviye girecek alanın doğruluğundan emin olunacak ve hem de hastanın yüzüne çizgiler çizilmesine gerek kalmayacaktır Maske ilk seferde size tuhaf gelebilir, kullanımı zor olabilir, özellikle nefes alma zorluğu yaratabilir Fakat her seferinde sadece birkaç dakika takacağınız için kısa sürede alışmanız zor olmayacaktır Benzer tedavi kalıpları vücudun başka bölgeleri için de (örnpelvis) kullanılabilir ve temel amaç tedavi bölgesinin tedavi boyunca hareketsiz kalmasını sağlayabilmektir Çizim işlemi bittikten sonra radyasyon fiziği uzmanının yapacağı hesaplama ile tedavide her gün ne kadar süre kalacağınız tespit edilir


Planlama günü, radyoterapi kliniğindeki ilk gününüzdür Muhtemeldir ki, daha önce hiç tanışık olmadığınız birtakım işlemlerle, hiç bilmediğiniz ve hatta belki korktuğunuz bazı cihazlarla karşılaşacaksınız Zihninizin bu konularla meşgul olması çok doğaldır Bu yüzden ilgili personele aklınıza takılan herşeyi sormaktan asla çekinmeyiniz İnsanlar çoğunlukla personelin yoğun çalışma temposunu görerek, soru sormaktan çekinirler Ama bu, zihninizi işgal eden bilinmezlerden kurtulmanıza engel olmamalıdır Zira açıklanmayan her husus gözünüzde büyüyecektir Ayrıca tedaviniz hakkında soracağınız her soru, tedaviyi hem sizin için, hem de ilgili personel için biraz daha kolaylaştıracaktır


Tedavinin uygulanması : Tedavinin ilk günü tedirgin olmanız oldukça normaldir Ama ilk tedaviye girip, işlemi gördükten sonra korkularınızın boş olduğunu görecek, her geçen gün biraz daha rahat olacaksınız Güvenlik nedeniyle radyoterapi bölümleri çoğunlukla bodrum katlara inşa edilir Büyük ebatlı cihazlar ilk görüşte özellikle çocuk hastalar için endişe verici olabilir Her türlü endişe ve korkularınızı ilgili personele aktarmaktan asla çekinmeyiniz Siz ne denli rahat olursanız, tedaviniz o denli başarılı olacaktır


Radyasyon tedavisi sadece birkaç saniyeden birkaç dakikaya kadar değişen sürelerde gerçekleşir Bu tedavi kesinlikle ve tamamen ağrısız bir tedavidir Her tedavi öncesi radyoterapi teknisyeni, sizi tedavi masasında doğru pozisyonda yatırarak tedaviye hazırlar Bu hazırlık sırasında mümkün olduğunca rahat olmanız, teknisyenin işini kolaylaştıracaktır Doğru pozisyon sağlandıktan sonra ilgili personel sizi tedavi süresince odada yanlız bırakmak üzere ayrılacaktır Ancak onlar sizi bir kapalı devre televizyon sistemi ile ya da bir pencereden tedavi süresince dikkatle izleyeceklerdir Bir pozisyon kayması gördüklerinde uygulamayı derhal sonlandırıp pozisyonunuzu düzeltmek için odaya girebilirler Ya da beklenmedik bir sağlık sorunu karşısında olaya anında müdahele edeceklerdir Ayrıca her tedavi odasında, sizin sesinizi dışarı duyurabilmenizi ya da oda dışındaki personelin sizi ikaz edebilmesini sağlayacak diafon sistemi mevcuttur Radyoterapi cihazı ile sadece bir açıdan tedavi mümkün olabileceği gibi, çoğu zaman değişik açılardan tedaviye ihtiyaç duyulur Siz pozisyonunuzu hiç değiştirmeden, 360 derece rotasyon özelliği olan cihaz, önceden belirlenen açıda döndürülür Bu sırada çıkabilecek gürültü ya da cihazın görüntüsü tedirgin edici olabilir Teknisyen size ilk tedaviden önce, tedavi sırasında neler olacağını anlatacaktır


Radyoterapi tedavisi çoğunlukla ilk gün planlandığı şekilde sonlanmaz Belli dönemlerde tedavi alanının küçültümesi, bazı kritik organların korunması, yeni alanlar eklenmesi gibi sebeplerle, önceden belirlenmiş günlerde yeni planlamalar gerekecektir Doktorunuz sizi bu konuda ilk günden bilgilendirecektir Tedavi alanının özelliğine göre bazen filtre, bolus, kurşun blok koruması gibi tedaviye yardımcı araçlar kullanılabilir Doktorunuz bu konuda da size gerekli açıklamayı yapacaktır