El Temizliği İçin Kaç Dakika Ayırıyorsunuz ?

Kadir DEMİRCAN



Doktor Mayda bir cerrahtır Yapacağı ameliyat öncesi lâvaboya gelir Önce ayağıyla sıvı sabun veren âletin düğmesine basar ve diziyle de musluğu açar Sonra bir dakika boyunca sabunla ellerini ovar, sağ ve sol elini aynı nispette temizler Mayda, steril bir fırça ile tırnaklarını temizler Bir dakikayı da bunun için harcar Ellerini yıkar ve steril bir sünger ile kurular Son olarak ilk baştaki yıkama işlemini tekrarlar Ding! Ding! Ding! Mayda'nın beş dakikalık el yıkama işleminin bittiğini gösteren zil çalar

Bu hâdise bazıları için abartılı gelebilir Ancak bir cerrah için bu, son derece gerekli ve alışılmış bir işlemdir


Son yapılan çalışmalar, sağlıklı olmak ile hasta olmak arasındaki önemli farklardan birinin de iyi el yıkama olduğunu göstermektedir


1999 Ağustosu'nda, Minnesota şehrinde dört çocuk, elden el kolayca geçebilen bir bakteri olan Stalfilokokus aureus yüzünden ölümcül şekilde infekte olmuştur S aureus, metisilin gibi popüler antibiyotiklere karşı dirençlidir Ancak iyi bir el yıkama ile bu bakterilerden kurtulunabilinir


Antibiyotiklerin birer birer o eski ihtişamlı günlerini kaybetmeleri üzerine, bazı bilim adamları el yıkama işinin zorunlu olduğunu düşünmektedirler


Hastahanede yatan ve orada S aureus enfeksiyonuna yakalanan hastaların yarısı metisilin'e dirençlidir 1974'te bu nispet % 2'ydi Epidemiyologlara göre, Minnesota'daki ölümler buz dağının sadece görünen yüzüdür Atlanta'da bulunan 'Hastalıkları Önleme ve Koruma Merkezi' epidemiyologlarına göre el yıkamak, herkesin yapabileceği en tesirli hastalık önleme metodudur


Etrafımızda ne kadar bakteri olduğunu düşünmek için şu ilginç deneye bir bakalım 1930 yılında John Hopkins Üniversitesi'nden P Price 14 küçük küvet hazırlayarak, içlerini ılık steril saf suyla doldurur Ellerini, her küvette 1'er dakika olmak üzere sabunla yıkar 14 küvetteki toplam bakteri sayısı 4,58 milyon olarak hesaplanır Son bilimsel çalışmalara göre, elleri bir kez yıkama ile 200 milyon bakteri, ayrıca virüs ve mantar ellerimizden uzaklaşmaktadır


S epidermis, ellerimizde yaşayan bir bakteri türüdür Yani bunlar ellerimizin yerlileridir Bazen hastalık oluşturabilirler Daha tehlikeliler ise; lâvabolarda, tuvalet fırçası koyulan yerlerde, havaalanında bekleme salonları, terminaller, telefon ahizeleri (resim 1) gibi yerlerde bulunan bakterilerdir Bakteriler, en çok tokalaşırken temas edilen baş parmak ile işaret parmağı arasındaki bölgede ve tırnak diplerinde bulunurlar (resim 2)


E coli, bağırsaklarımızda yaşayan bir bakteridir ve her yıl 20000 kişinin besinlerden zehirlenmesine yol açmaktadır


Meselâ; temizlik kurallarına uyulmadan hazırlanan bir hamburgerde 10 milyon kadar hastalık yapan bakteri vardır


Parmak uçları, bakterilerin en çok sevdiği yerlerdir Bakteriler buralarda en iyi şekilde saklanırlar Üç boyutlu ve 50 defa büyültmeli bir mikroskopla avuçlarımıza bakacak olursak (belki ilerde lâvabolarımızda veya mutfaklarımızda bunlardan birer tane olacak ve gerçekten temizlemiş miyiz, bakacağız) birçok gizli bölme görürüz Derimizde nezle ve grip virüslerinin yaşadığı derin yarıklar vardır Bakteriler bu yarıklarda üremezler Buralar bekleme salonlarıdır Ne zaman ellerimizi burnumuza, ağzımıza ve gözümüze değdirirsek o zaman fırsat bekleyen mikroorganizmalar hemen buralara geçerek üremeye başlarlar


Avuçlarımızdaki ter bezleri (cm2'de 400-500) ellerimizi nemlendirirken, bakterileri de sularlar Ter bezleri minyatür kömür madenleri gibidir Epidermis tabakalarında kanallar vardır Buralar ve elimizin üzerindeki kıl folikülleri bakteriler için köstebek yuvaları gibidir


Tırnak altları (tıbbî adı subungual bölge) en güvenli sığınaklardır Mikrobiyolojistlere göre ellerimizdeki bakterilerin % 95'i buralarda bulunmaktadır Ve bunları yok etmek için eller en az 5 dakika iyi bir şekilde yıkanmalıdır


Birçok insan, hattâ birçok doktor, hemşire ellerini gerçekten iyi yıkamamaktadırlar


Yeni yapılan bir çalışmaya göre acil servislerde çalışan doktor ve hemşireler bir hastaya dokunduktan sonra hemen ellerini yıkamamaktadırlar Ortalama el yıkama süreleri 9,5 saniyedir El yıkarken genellikle, tırnaklar, baş parmak, avuç içi yarıkları ve el sırtı tam temizlenmemektedir


Eller yıkandıkları hâlde gerçekten temizlenmemektedir Çözüm gayet basit Bir sabun ve ılık bir suyla işe başlayabilirsiniz Normal bir sabun iyi bir temizlik için yeterlidir Antimikrobiyal sabunlar gereksizdir ve bazen bakterilere direnç kazandırdığı için zararlı da olabilirler


Sabun elimize değdiğinde, yağ adacıkları erimeye başlar E coli gibi bakteriler 5 sn içinde sabunla etkileşmeye başlarlar Sabun, bakterilerin hücre duvarını parçalamaktadır Sabun grip virüsünün de dış tabakasını parçalamaya başlar El yıkama ile ayrıca maya ve mantarlar da temizlenir


Yıkamanın bu ilk safhası 15-20 sn sürmelidir Bu arada insanın canı sıkılmasın diye bazıları ruhlarına inşirah verici ilahî nağmeleri de terennüm edebilirler Sağlık elemanlarının tetizlikle yapması gereken bu yıkama işlemi sonunda daha sabunu bırakmadan mikropların çoğu temizlenmiş olur


Ne kadar süre ile elinizi yıkarsanız yıkayın, bir müddet sonra subungual bölge, ter bezleri, kıl kökleri ve deri yarıklarında bulunan ve saklanan bakteriler tekrar ortaya çıkacaktır Dr Mayda ve bizler için bakterilerle savaşta daha çok rauntlar bizi beklemektedir Ancak artık her raunda da ne yapacağımızı biliyoruz Müslümanlar bu konuda daha avantajlı bir durumdalar Günde beş kere abdest alma, üç öğün yemeğin öncesinde ve sonrasında altı kere el yakıma neticesinde toplam olarak 11 kere ellerini yıkamış oluyorlar


El yıkama işi bittiğinde elinizin temizlik gıcırtısını duymaya çalışın El yıkama işinin hakkını vermezsek zamanımızı boşa geçirmiş olur ve mikropların temizlenmesi işlemini yapmamış oluruz