Sinop Çeşmeleri

Sinop Çeşmeleri

Aslan Çeşmesi (Merkez)



Sinop Meydankapı Mahallesi, Aslan Sokak’ta, Aslan Camisi’nin güneybatısında bulunan bu çeşme Sinop’taki çeşmelerin en eskilerinden birisidir Değişik zamanlarda yapılan onarımlardan ötürü mimari özelliğini yitirmiştir Çeşmenin biri batıda, diğeri de kuzey cephesinde olmak üzere iki kitabesi bulunmaktadır Bu kitabelere göre çeşme, h688 (1289)’da Osmanoğlu İbrahim isimli bir kişi tarafından yaptırılmış ve h1157 (1744) yılında da Boyabatlı Durmuş Molla tarafından onarılmıştır

Kuzey cephesindeki nesih yazılı beş satırlı kitabenin mealen anlamı:

“Fakir Kul Tiflisli Hasan Oğlu Osman’ın Oğlu İbrahim Yüce Tanrının yardımı ve tam yerinde düşen tevkifatiyle 688 yılı Cemaziyelâhir ayında bu çeşmeyi yaptırdı”

Batı cephesindeki nesih yazılı beş satırlık onarım kitabesinin mealen anlamı:
“Yüce Allah her şeyi sudan diri kıldık buyurdu Ola bu çeşmenin suyunu içen dostlara afiyet olsun Hayır sahibi Molla Durmuş Boyabatlı h1157 (1744 ) yılının Cemazılula (Aralık) ayında bu çeşmeyi onarmıştır”

Bu kitabenin hattatı Kavukçu Mustafa Çelebi’dir

Çeşme, kare planlı kesme taştan yapılmıştır Önünde yalak taşı bulunmaktadır Su deposu çeşmenin içerisinde bulunmaktadır


Ulu Bey Çeşmesi (Merkez)

Sinop Cami-i Kebir (Müftü) Mahallesi’nde Ulu Bey Mescidi’nin doğusunda bulunan bu çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre, Gündüzoğlu Ulu Bey h760 (1358) yılında yaptırmıştır Çeşmenin dört satırlı girift sülüs yazılı kitabesinin mealen anlamı şöyledir:

”Bu mübarek çeşmeyi 760 (1368) senesinde beylerin, büyüklerin askerlerin ulusu, sahibi zeamet Gündüzoğlu Ulu Bey yaptırdı Allah ikbalde daim etsin”

Çeşme kesme taştan 420x320 m ölçüsündedir


Şehabüddin Ağa (Tayboğa) Çeşmesi (Merkez)



Sinop Cami-i Kebir Mahallesi’nde, Aşağı Hamam Yokuşu üzerinde bulunan bu çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre, Şahinoğlu Şahabüddin Ağa h833 (1430) tarihinde yaptırmıştır

Çeşmenin beş satırlı son derece girift ve ince bir nesihle yazılmış olan kitabesinin mealen anlamı şöyledir:

“Bu mübarek çeşmenin yapılmasını ve tatlı suyun çıkarılmasını, h833 (1430) yılı Şaban'ın da Şahabüddin Memluk emretti Allah kabul etsin ve ondan razı olsun”

Çeşme tek cepheli, 270x300 m ölçüsündedir Kesme taştan yapılan çeşme biri düz, diğeri de iç bükey iki silme ile çevrelenmiştir Çeşmenin ayna taşı bir kemer içerisine alınmıştır Burası üç dizi taş sırası ile örülmüş, üzerine kitabe, altına da çeşmenin musluğu yerleştirilmiştir Kitabenin sağ ve soluna Selçuklu üslubunda kabartma olarak geometrik bezemeli iki mermer levha yerleştirilmiştir Çeşmenin yuvarlak kemeri altına da yalak kısmı eklenmiştir


İsmail Bey (Demirli Mescit) Çeşmesi (Merkez)

Sinop’un kuzeyinde bulunan bu çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre h853 (1448) yılında İsmail Bey tarafından yaptırılmıştır Çeşmenin altı satırlık kitabesinin mealen anlamı şöyledir:

”Bu mübarek çeşmenin yapılmasını h853 (1448) yılının Cemaziyelevvelinde İbrahim oğlu Sultan İsmail, Allah devletini daim kılsın yaptırdı”

Çeşme kesme taştan 250x250 m ölçüsündedir Yuvarlak kemerli çeşmenin ayna taşı içerisinde elips şeklinde kitabe, onun altına da musluk ve yalak eklenmiştir Çeşmenin bütünü dikdörtgen kabartma bir kuşakla çevrelenmiştir


Kefevi Çeşmesi (Merkez)



Sinop Kefevi Mahallesi’nde, Kefevi Camisi’nin batı duvarında bulunan bu çeşmeyi kitabesinden öğrenildiğine göre h1267 (1851) yılında Sinop mutasarrıfı Ömer Tufan Paşa yaptırmıştır

Kitabe:

“Hazreti Tufan Paşa sahib-ül hayrat kim
Yaptı mahza hayr için bu çeşme sâri-muhkemi
Efzalûl imal saki almai-hadisin guş idüb
Bu eserle kıldı icra emri fahr-ı âlemi
Biri çıktı Şakira bu resma tarihin dedi
Sıhhat olsun gel bu vâla çeşmeden iç zemzemi (1267)”

Çeşme günümüze orijinalliğinden oldukça uzaklaşmış durumda gelebilmiştir Bugünkü çeşme kesme taştan düz bir duvar ve bunun iki yanında yuvarlak iki sütundan meydana gelmiştir İki sütun arasına ayna taşı ve yalak yerleştirilmiştir Üstündeki kırık hatlardan anlaşıldığına göre ahşap bir çatı ile örtülü idi


Kethüda Mehmet Ağa (Bilal-Balat) Çeşmesi (Merkez)



Sinop Ada Mahallesi, Kemalettin Sami Paşa Caddesi üzerinde bulunan bu çeşme, Osmanlı döneminde Kethüda Mehmet Ağa tarafından yaptırılmıştır Çeşme kitabesinde tarihlerin yazıldığı bölüm kırıldığından hangi tarihte yapıldığı kesinleşememiştir

Çeşme sarı kesme kalker taşından yapılmış olup, 350 m uzunluğunda, 300 m genişliğindedir Cephesi iki ayak üzerine sivri kemerlidir Bu kemerin içerisine kitabesi, ayna taşı ve altına da yalak taşı yerleştirilmiştir Ayrıca ince, basit silmelerle de çevrelenmiştir


Reci Çeşmesi (Merkez)



Sinop Yeni Mahalle Varıncı Sokak’ta bulunan bu çeşmenin orijinal yapım kitabesi günümüze gelemediğinden yapım tarihi ve banisi bilinmemektedir Ancak sonradan yeni Türkçe harflerle yzılmış bir kitabeden 1908 yılında yaptırılıp, Sinop Valiliği tarafından 1989 yılında onarıldığı yazılıdır Yapı üslubundan Osmanlı çeşmelerinden farklı bir mimaride olup, XIXyüzyıl sonu ve XXyüzyıl başlarına ait batı sanatı etkisinde yapıldığı görülmektedir


Çeşme kesme taştan, dikdörtgen planlıdır Köşe çeşmesi veya meydan çeşmesi plan tipindedir Kuzey cephesinin köşelerine dikdörtgen kaideler üzerine duvara gömme payeler oturtulmuştur Bu payelerle kademeli üst örtü birleştirilmiştir Payeler üzerindeki duvar blokları diş kesimi ile çeşmeyi çepeçevre kuşatmaktadır


Bekir Paşa Çeşmesi (Merkez)



Sinop Ada Mahallesi, Kemalettin Sami Paşa Caddesi Kaynak Yolu üzerinde bulunan bu çeşmenin kitabesinden öğrenildiğine göre h1326 (1910) yılında Sinop Mutasarrıfı Bekir Paşa tarafından yaptırılmıştır

Kitabenin mealen anlamı:

“Bu güzel çeşmeye komşu oldu su
Dostlar sevinsin (neşe bulsun)
Çeşmenin değerli tarihini okuyanlar, Hayrat sahibi Bekir Paşa'ya dua etsin daima”

Çeşme kesme taştan yapılmış olup, üzeri düz ve bezemesizdir Su haznesi çeşme içerisindedir Cephe görünümünde ayna taşının üzeri yuvarlak olup, ortasına dört köşeli bir yıldız yerleştirilmiştir Burada iki ucu yuvarlatılmış kitabesi bulunmaktadır Çeşmenin üzerinde üçü dar, biri geniş olmak üzere dışa taşkın bir saçaklığı vardır


Okulaltı Çeşmesi (Merkez)



Sinop Yeni Mahalle, Okulatı Sokağı’nda bulunan bu çeşme 1902 yılında yapılmıştır Banisi bilinmemektedir

Çeşme kesme taş ve devşirme malzemelerden yapılmıştır Cephe görünümü kareye yakın planda olup, üçgen alınlıkla ayna taşının üzeri sonuçlanmıştır Bu alınlığın altında devşirme bir parça olan akantus kabartması vardır Cephenin ortasına da mihrap şeklinde bir niş yerleştirilmiş ve buraya musluk konulmuştur



Şehitler Çeşmesi (Merkez)



Sinop Meydankapı Mahallesi, Tersane Caddesi üzerinde, Hacı Ömer Camisi’nin doğusunda bulunan Şehitler Çeşmesi kitabesinden öğrenildiğine göre 30 Kasım 1953’te Rus donanmasının Sinop’a yapmış olduğu baskın sırasında şehit olan Türk askerlerinin ceplerinden çıkan paralarla yaptırılmıştır

Talik yazılı Kitabe:

“Uğur mükâfat mevfuru din ve devleti Aliyede garkı deryayı rahmet
ve cem nüş Kevseri-i şadet olan şühedayı binanın Tervihi ruhu
latifeleri çinsaye-i ihsanı Hazreti şahanede canibi eshab
Hayrattan işna kılınan çeşme-isari teberrut asardır
Mehmet Zeki sene 1274 (1858) el Mevla uy gaffare lu hu”

Meydan çeşmesi olarak yapılan bu çeşme 380x380 m ölçüsünde kare planlıdır Kesme taştan yapılan çeşmenin üzeri kubbe ile örtülmüştür Çeşmenin kuzey ve batı cephelerini birleştiren köşelere zemin kaidesi ve bir de silme yerleştirilmiş, taş duvar örgüleri de bunun üzerine yapılmıştır En altta dar bir sıra, onun üzerinde de daha geniş iki taş sırası ile duvarlara hareketlilik kazandırılmıştır Kesme blokların bitiminde çeşmenin dört cephesini çevreleyen bir silme, onun üzerine de madalyonlar halinde bezemelere yer verilmiştir Üst kısmında dışarıya taşkın, eğimli ve silmeli bir saçaklık bulunmaktadır Üst köşelere de küçük birer küre yerleştirilmiştir


Terazi Çeşmesi (Merkez)



Sinop Cami-i Kebir Mahallesi, Sakarya Caddesi üzerinde bulunan bu çeşme kitabesinden öğrenildiğine göre h1274 (1858) yılında yapılmıştır Çeşme 1917 yılındaki Sinop yangınında büyük zarar görmüş ve Mutasarrıf Zihni Bey tarafından h1337 (1921) yılında yeniden yaptırılmıştır

Kitabe:

”Cennet mekân Sultan Süleyman Han-ı evvel İç kalede hayratı celilelerinden olan çeşme Müruru zamanla harap olduğundan yine halde Aşıyanı müşar-ü elyh saptu resul rahmeti aleyh Hazretlerinin nam hayret ihtişamlarına olmak üzere saye-i memuriyet ve İyei Hazreti Abdülmecid hanide iş bu çeşme Müceddeden bina ve ihya ve çeşme şart baki El asarın mai lezzeti bu mevkiide icra kılınmıştır
Sene: 1274”

Çeşme 285x234 m ölçüsünde kesme taştan yapılmıştır Yapı üslubundan XIXyüzyılın ikinci yarısında Türk sanatına egemen olan batı üslubunun özellikleri görülmektedir Bu nedenle de iki yanındaki kaideler üzerine sütunlar oturtulmuş ve bu sütunların birbirleri ile bağlandığı kemer ve başlıkları XIXyüzyıl üslubunu yansıtmaktadır Kilit taşının ortasına konsol şeklinde bir de çıkıntı yapılmıştır Çeşmenin yüzeyi üç silme ile çevrelenmiştir Ayrıca yuvarlak gülbezekler musluğun altına yerleştirilmiştir


Halk (Tuzcular) Çeşmesi (Merkez)



Sinop Kaleyazısı Mahallesi, Tuzcular Caddesi üzerindeki bu çeşmenin kitabesi günümüzde harap olduğundan okunamamış bu nedenle de yapım tarihi ve banisi öğrenilememiştir Yapı üslubundan XVIII-XIXyüzyılda yapıldığı sanılmaktadır

Çeşme kesme taştan yapılmış olup, 325x325 m ölçüsünde kare planlıdır Cephedeki duvar örgüsü yedi sıra kalker bloktan meydana gelmiştir En üstteki silmenin ortasında bulunan dikdörtgen kitabesindeki yazılar silindiğinden okunamamıştır

Dikdörtgen bir silme içerisine alınan çeşmenin ayna taşı sivri kemerli niş şeklindedir Çeşmenin yalak kısmı toprağa gömülü bir durumdadır


Fışkıran Çeşmesi (Merkez)



Sinop, Cami-i Kebir Mahallesi Fışkıran Sokak’ta bulunan bu çeşme, kitabesinden öğrenildiğine göre h898 (1500) yılında, Selçuklu döneminde yapılmıştır

Kitabe:

” Şehr-i Sinop muşabihdir diyenler cennete
Dirler bu çeşmeye tarihi heza'l selsebil”

Çeşme arkasındaki duvara dayalı olup, kesme taştan yapılmıştır 290 m uzunluğunda, 271 m genişliğindedir Cephe görünümünün iki yanına taştan destek duvarları yapılmıştır Ayrıca kabartma silme ile kuşatılmıştır Cephenin ortasında büyük, yanlarında da küçük birer yarım kubbeyi anımsatan niş meydana getirilmiştir Ayna taşı dışarıya doğru kabartma şeklinde düz bir blok halindedir Önünde yalak taşı bulunmaktadır


Sinop’ta bu çeşmelerin dışında birçok çeşme daha bulunmaktadır Bunların arasında Seyit Hacı Ali’nin h1137 (1724) tarihinde yaptırdığı Arasta Çeşmesi, Çilingir Çeşmesi, Hacı Kaptan Çeşmesi, Hoca Kemal Çeşmesi, Dalbazoğlu Çeşmesi, Gavizade Hasan Bey’in h1325 (1907) yaptırdığı Hasan Bey Çeşmesi, Softaoğlu Hacı Süleyman’ın h1178 (1764) Kaleyazısı Çeşmesi, Mektep Çeşmesi, Kaptan Çeşmesi, Kara Hasanoğlu Çeşmesi, Saray Çeşmesi, sarımsaklı (Hacı Ramazan) Çeşmesi, Seyit Bilal Çeşmesi, İsfendiyaroğlu Sultan İsmail’in h853 (1459) yılında yaptırdığı Sultan İsmail Çeşmesi bulunmaktadır