Zekat Vermede Ölçü Alınan Nisap Miktarı, Zamana Göre Değişir Mi?

**Prof. Dr. Sinsi** · 08-06-2012

Nisap miktarının Peygamberimizin asm zamanın şartlarına göre belirlediği, bu miktarın o zamandaki altın ve gümüşün alım gücüne göre belirlendiği, nisap miktarının bu alım gücü belirlenerek yeniden tayin edilmesi gerektiği, günümüzde ise nisap miktarının yoksulluk sınırının çok altında olduğu, dolayısıyla fiilen yoksul olduğu halde dinen zengin sayılmasının tezat oluşturduğu şeklindeki yorumları fıkhen değerlendirir misiniz?

İslam’da herhangi bir hükmün illeti ile hikmeti farklı şeylerdir İllet, Allah’ın ve resulünün emir ve yasaklarıdır Hikmet ise, o hükmün insan aklı çerçevesinde algılanmasını sağlayan tâli bir nedendir Hikmetler, farklı zaman ve zemine göre değişebilir, faka illet denilen hükmün gerçek sebebi ise değişmez

Hükümler, değişkenliği ve göreceliği olan hikmetlere göre değil, değişmezliği ve sabitliği olan illetlere göre konulur

Mesela, seferî olmanın illeti, belirlenen seferîlik mesafesini katetmektir Hikmet ise, meşakkattir Burada hükmün tahakkuku için gereken şart illeti olan seferîliktir Hikmeti olan meşakkat olsun, olmasın bu hükmün oluşmasında olumlu-olumsuz herhangi bir tesire sahip değildir Buna göre, bir insan, seferilik esnasında evinden daha rahat bir hayat yaşasa bile yine seferî sayılır Buna karşılık, evinde seferilikten bin kat daha fazla meşakkat çekse yine seferi sayılmaz, onun ruhsatlarından istifade etmez

Zekât için belirlenen nisap miktarıyla ilgili hükmün de illeti ve hikmeti vardır İlleti, Allah’ın ve Resulullah’ın emridir Hikmeti ise, mal sahibinin belli bir zenginlik düzeyinin varlığıdır

Buna göre, Hz Peygamber(asm)’in tayin ettiği nisap miktarı (20 miskal altın/200 dirhem gümüş) bu hükmün değişmez illetidir Zenginlik düzeyinin tespiti ise, değişkendir, zaman ve zemine göre farklılık arz eder Değişkenliği olan hikmete göre hükümler konulursa, değişik kimselere göre farklılık arz eder ve göreceli bir kaygan zemine kayar Bu takdirde har asırda, hatta her asrın farklı zaman dilimlerinde, sosyoekonomik şartlara bağlı olarak çok farklı kriterler ortaya koymak gerekir ki, bu oldukça zor, yanılma payı fazla olan bir sitildir

Demek ki, İslam dininde çok önemli bir yere sahip olan “dinde zorlama yoktur”, “dinde kolaylık esastır” prensiplerine en uygun ölçü, Resulullah’ın belirlediği altın-gümüş miktarıdır Yalnız şu var ki, Saadet asrında 200 dirhem gümüş, 20 miskal altına denk olan bir değerdi Fakat zamanla, özellikle günümüzde bu eşitlik gümüş aleyhine bozulmuştur Bu sebeple fakihler, her ikisi de nebevî birer ölçü olan altın ve gümüşten hangisi fakirler için daha faydalı ise onu kullanmanın daha uygun /belki de zorunlu olacağına işaret etmiş ve nisap miktarının tayininde “el-enfau li’l-fukara” prensibini kabul etmişlerdir

08-06-2012	#1
Prof. Dr. Sinsi	Zekat Vermede Ölçü Alınan Nisap Miktarı, Zamana Göre Değişir Mi? Nisap miktarının Peygamberimizin asm zamanın şartlarına göre belirlediği, bu miktarın o zamandaki altın ve gümüşün alım gücüne göre belirlendiği, nisap miktarının bu alım gücü belirlenerek yeniden tayin edilmesi gerektiği, günümüzde ise nisap miktarının yoksulluk sınırının çok altında olduğu, dolayısıyla fiilen yoksul olduğu halde dinen zengin sayılmasının tezat oluşturduğu şeklindeki yorumları fıkhen değerlendirir misiniz? İslam’da herhangi bir hükmün illeti ile hikmeti farklı şeylerdir İllet, Allah’ın ve resulünün emir ve yasaklarıdır Hikmet ise, o hükmün insan aklı çerçevesinde algılanmasını sağlayan tâli bir nedendir Hikmetler, farklı zaman ve zemine göre değişebilir, faka illet denilen hükmün gerçek sebebi ise değişmez Hükümler, değişkenliği ve göreceliği olan hikmetlere göre değil, değişmezliği ve sabitliği olan illetlere göre konulur Mesela, seferî olmanın illeti, belirlenen seferîlik mesafesini katetmektir Hikmet ise, meşakkattir Burada hükmün tahakkuku için gereken şart illeti olan seferîliktir Hikmeti olan meşakkat olsun, olmasın bu hükmün oluşmasında olumlu-olumsuz herhangi bir tesire sahip değildir Buna göre, bir insan, seferilik esnasında evinden daha rahat bir hayat yaşasa bile yine seferî sayılır Buna karşılık, evinde seferilikten bin kat daha fazla meşakkat çekse yine seferi sayılmaz, onun ruhsatlarından istifade etmez Zekât için belirlenen nisap miktarıyla ilgili hükmün de illeti ve hikmeti vardır İlleti, Allah’ın ve Resulullah’ın emridir Hikmeti ise, mal sahibinin belli bir zenginlik düzeyinin varlığıdır Buna göre, Hz Peygamber(asm)’in tayin ettiği nisap miktarı (20 miskal altın/200 dirhem gümüş) bu hükmün değişmez illetidir Zenginlik düzeyinin tespiti ise, değişkendir, zaman ve zemine göre farklılık arz eder Değişkenliği olan hikmete göre hükümler konulursa, değişik kimselere göre farklılık arz eder ve göreceli bir kaygan zemine kayar Bu takdirde har asırda, hatta her asrın farklı zaman dilimlerinde, sosyoekonomik şartlara bağlı olarak çok farklı kriterler ortaya koymak gerekir ki, bu oldukça zor, yanılma payı fazla olan bir sitildir Demek ki, İslam dininde çok önemli bir yere sahip olan “dinde zorlama yoktur”, “dinde kolaylık esastır” prensiplerine en uygun ölçü, Resulullah’ın belirlediği altın-gümüş miktarıdır Yalnız şu var ki, Saadet asrında 200 dirhem gümüş, 20 miskal altına denk olan bir değerdi Fakat zamanla, özellikle günümüzde bu eşitlik gümüş aleyhine bozulmuştur Bu sebeple fakihler, her ikisi de nebevî birer ölçü olan altın ve gümüşten hangisi fakirler için daha faydalı ise onu kullanmanın daha uygun /belki de zorunlu olacağına işaret etmiş ve nisap miktarının tayininde “el-enfau li’l-fukara” prensibini kabul etmişlerdir