Emir Timur -Timur Han - Timurlenk (1336 – 1405)

Emir Timur - Timur Han - Timurlenk
(1336 – 1405)




Emir Timur veya Timur Han (8 Nisan 1336, Şehr-i Sebz, Türkistan - 19 Mart 1405, Otrar)






Timurlu İmparatorluğunun kurucusudur Sultan Uluğ Bey'in büyükbabasıdır


Babası Türk Afşar boyu reislerinden Emir Turagay, annesi Tigin Hatundur Moğol olmadığı için han ünvanı yerine emir ünvanını kullanırdı 1336 senesinde Maveraünnehir’de Semerkand’la Belh arasında Keş (diğer adıyla Şehr-i Sebz) kasabasında doğdu Timur, babasının vefâtından sonra emirler arasında geçimsizlikler yüzünden memlekette anarşinin hâkim olması üzerine siyâsete karıştı Mâveraünnehir Hâkimi Emir Hüseyin ile birlikte Doğu Türkistan Hükümdarı Tuğluk Timur’a karşı mücadele verdiler





Bayezid'in Timur Tarafından Esir Alınışı








Askeri Yaşamı
Timur Han, 1360'ta Maveraünnehirde önemli bir üne sahip oldu Çağatay Hanlığında önemli bir başarı kazandı ve kendi imparatorluğunu kurdu

1369’da, Emir Hüseyin ile arası açılan Timur, onun ölümünden sonra Mâverâünnehir’e tek başına hâkim oldu ve Semerkand’a gelerek tahta çıktı Timur, yedi senede İran’ı hâkimiyeti altına aldı Azerbaycan, Irak-ı Acem ve Irak-ı Arab’ı ele geçirdi Yine 1371 ve 1379 yıllarında yaptığı seferlerle Harezm’i kendine bağladı Timur, 1389’a kadar beş sefer yaparak Uygurları itaat altına aldı Mülteci Altınordu Prensi Toktamış’a yardım edip, destekleyerek Altınordu hükümdarı yaptı Toktamış Han, Emir Timur'a ihânet edince, 1390 ve 1391’de onu iki kere mağlup etti İtil Irmağı doğusuna hâkim oldu

Daha sonra Hindistan üzerine de sefer açıp, 1399’da Kuzey Hindistan’ı zaptetti Yaptığı bütün savaşları kazanan Emir Timur, 1400'de Ermenistan ve Gürcistanı,1401-1402’de Suriye’yi aldı Halep ve Şam'ı da aldıktan sonra Memlüklüleri bozguna uğrattı ve 1401 Haziranında Bağdat'ı ele geçirdi Daha sonra Yıldırım Bayezid ile yaptığı 1402 Ankara Savaşı sonunda bazı Osmanlı topraklarını hâkimiyeti altına aldı ve Osmanlıda 12 yıl sürecek Fetret Devri'nin başlamasına neden oldu Böylece Çin’e ve Delhi’ye kadar bütün Asya’yı, Irak, Suriye ve İzmir’e kadar Anadolu’yu aldı 200000 kişilik bir ordunun başında Çin’e sefere giderken Şubat 1405’te Sir Derya yakınlarındaki Otrar'da öldü




Timur, pek çok medrese ve kütüphane yaptırdı

Bilhassa Semerkant şehrini imar etti Burada pek çok sanat eserleri yaptırarak, Semerkant'ı örnek ve zengin bir şehir hâline getirdi Tüzükât-ı Tîmûr adıyla yasalar çıkardı ve kendi tarihini kendi yazdı Çağatay dilinde yazdığı bu kitaplar Farsça'ya ve Avrupa dillerine de tercüme edildi Avrupa edebiyatında kendisine geniş yer verilmiş, 16 yüzyıldan itibaren hakkında pek çok eser neşredilmiştir Bu eserlerin pek çoğunda Timur'dan iyi kalpli ve büyük hükümdar olarak bahsedilmektedir Osmanlı hükümdarı I Bayezid ile harp ettiği için bazı Osmanlı tarihçileri onu kötülemektedir Ancak Timur, Ankara Savaşı'ndan sonra Hıristiyan şövalyelerini İzmir’den uzaklaştırmıştır

Timur öncesinde Türkistan Türklüğü göçebeydi Timur, Mâverâünnehr’i şehirleştirdi Obaları iskan etti Su kanalları inşasıyla toplumu tarıma geçirdi Büyük şehirleri ticâret yollarına bağladı Fetihleriyle âlimleri, sanatkarları Orta Asya’ya topladı Ayrıca Timur bizzat komuta ettiği hiç bir savaşı kaybetmemiştir




Timur, Teftazani gibi âlimleri meclisinde bulundurur, nasihatlerini dinlerdi

Zamânında Fadlullah-ı Hurûfî tarafından kurulan ve "Hurûfîlik" adı verilen fırka mensupları yayılmaya başladı Kendisini tanrı îlân ederek bütün dinleri reddeden, Fadlullah’ı, oğlu Miranşah’a emir vererek 1393’te öldürttü Tekkelerini dağıttı İslâm ülkelerindeki bu kişilerin çoğunu uzaklaştırdı

Timur'un Mezarı - Gur Emir








Mezarının Açılması
19 Haziran 1941'de Sovyet antropolog Mikhail Gerasimov, Timur'un bedenini inceledi Ancak Timur'un mezarını açmadan önce protestolarla karşılaşmıştı ve mezarın lanetli olduğuna dair geniş bir inanış vardı Anıt mezarında her kim olursa olsun Timur'un mezarını deşerse ülkesine savaş şeytanlarının dolacağını söyleyen bir yazı vardı Gerasimov mezarı açtıktan 3 gün sonra 22 Haziran 1941'de Nazi Almanyası Sovyetler Birliğine savaş ilan etti





Kapadokya Uçhisar’da ki Timur

Tarihin en büyük ve en gözü pek hükümdarlarından biri tarihe adını, yirmi yedi ülkenin hakanına baş eğdirerek yazdırmıştır

Moğol asıllı olan Timur, orta asya’daki aşiretlerden birinin oğlu olarak dünyaya gelmiştir İsmi “demir” anlamına gelen timur’dur Gençlik yıllarında bir savaşta ayağından sakatlandığı için “aksak” lakabını almış ve ‘aksak timur’ (timurlenk) olarak anılmaya başlanmıştır

Genç yaşında orta asya’daki moğollar’ın başına geçen timur, türkistan’daki bütün hanlıkları kendine boyun eğdirir Yaklaşık yüz elli milyon insan onun otoritesi altına girer Hükümdarlığı sürekli savaşlarla geçer; Ermenistan, Kıpçak, Gürcistan, Hindistan, İran, İrak, Suriye ve Küçük Asya’yı fethederek iki yüz elli milyon insanın daha egemenliği altına girmesini sağlar timur şimdiye kadar yeryüzüne hükmeden hükümdarların ulaşamadığı bir hızla dünyaya yayılır

İskender, Sezar Ve Cengiz Han’daki dünyaya hükmetme isteği onda da vardır “mademki gökte bir tanrı var; dünya üzerinde de bir hükümdar olmalı Zaten yeryüzü bir kişinin isteklerine yanıt veremeyecek kadar küçük” sözüyle bu isteğini açıkça belirtir

Timur, emellerine ulaşabilmek için görkemli ordusuyla fethedilmedik ülke, başeğmedik hükümdar bırakmamak için seferlere çıkar Fethedeceği ülke halkları daha o gelmeden, adını duyar duymaz şehirleri boşaltıp dağlara kaçar bağdat, tus ve iran’ın birçok kenti timur’un ayak seslerine şehirlerini teslim etmiştir ermenistan ve mezopotamya ise timur’un ordusunu görmemek için haber göndererek bağlılıklarını bildirmişlerdir

Timur ve ordusu çok acımasızdır; ünleri tüm dünyaya yayılmıştır Girdikleri ülkelerde taş üstünde taş bırakmazlar timur’un şiddeti çok çetindir Bir gün fethettiği kentlerden isfahan’da bir ayaklanma çıkar Çok sinirlenen timur 100 bin kişilik bir orduyu isfahan’a göndererek ayaklanmayı bastırmalarını ve her askerinin bir isfahanlı’nın kafasını getirmesini emreder Adı kellelerden kule yapan imparatora çıkar

Timur hindistan seferinde de büyük kıyımlar yapar Ateşe taptıkları için yüz bin hintli’nin kafasını ganj nehrine düşürür hindistan seferinde bir ay içinde yirmi savaş kazanarak alanında bir rekora imza atar

Timur’un iyi huyları da vardır elbette Fethettiği yerlerde taş üstünde taş bırakmamasına rağmen asla sanatçılara, şairlere, din adamlarına, düşünürlere, bilim adamlarına dokunmaz, öldürülmelerini yasaklarmış Hatta üstün gördüğü bu sınıfı yanında semerkant’a götürüp onlarla sohbet edermiş Sonra Timur gittiği yerlerde büyük din adamlarının mezarlarında durup dua etmeden de geçmezmiş




Yıldırım Bayezid - Timur Kavgası

timur fetihlerine devam ederken yıldırım bayezid de osmanlı devleti’ni hızla genişletmektedir timur doğudaki orduları dize getirirken, aynı işi yıldırım batıdaki haçlı ordularına yapar Dünya ikisi de aynı dinden olan bu iki hükümdara dar gelmiştir Yeryüzü egemenliğine ulaşma hırsı er ya da geç iki devi karşı karşıya getirecektir Ve nihayet Timur Batı’ya yaptığı sefer için anadolu’dan da geçmek zorunda kalır sivas kalesi önüne gelir






Sivas Katliamı

Timur sivas’ı -tüm doğu’yu dize getiren- güçlü ordusuyla kuşatır osmanlı kuvvetleri sivas kalesi’nde direnir Kuşatma 18 gününe dayanmıştır Şehrin büyükleri kan dökmemesi karşılığında şehri teslim edeceklerini söyler timur kabul eder fakat şehre girdiğinde sözünü tutmaz ve şehirdekileri katleder Aslında verdiği kan dökmeme sözünü tutmuş, şehir halkını diri diri toprağa gömmüştür Yıldırım Bayezid’in oğlunun da kafasını kesip kartallara yem etmiştir





Ankara Savaşı (1402)


bu olaydan sonra iyice üzülen ve sinirlenen yıldırım, anadolu ve rumeli’deki ordularını toplar Beş yüz bin kişilik büyük bir sayıya ulaşır timur’un ordusunun sayısı biraz daha fazladır Ayrıca moğol ordusunun önünde bulunan filler de timur’a ekstra avantaj sağlamaktadır

Savaş başlamadan önce yıldırım ile timur arasında gerçekleşen mektuplaşmalar sonuçsuz kalır Timur mektuplarında daha sakin, ılımlı ve uzlaşmacıdır; yıldırım ise tam tersine şiddetli, sert ve asabidir timur’a hakaret dolu mektuplar yazar En son mektuplaşmalarında Timur’a hemen topraklarından çıkmasını ve Timur’u cezalandıramazsa bir daha haremine girmeyeceğini yazar Mektubun sonunda da yıldırım kendi adını, altın harflerle Timur’un adının üzerine yazdırır o dönemde hareme girmeme sözü müslümanlar arasında büyük hakaret sayılırmış; birbirlerine saygılı olan hükümdarlar asla haremlerinden bahsetmezmiş Yıldırım’ın hakaret dolu mektubunu okuyan Timur “Murat’ın oğlu çıldırmış!” diye bağırır

Yine bir mektubunda yıldırım Timur’a şunları yazar: “ey Timur denen kudurmuş köpek ey tekfurdan büyük olan timur Mektubunu okudum bilesin Beni korkutacağını mı sanıyorsun? Senin işin gücün hesapsız kan dökmek, bizimki ise nizam-ı alemi kurmak Selam müslümanların üzerine, Allah’ın laneti de senin ve askerinin üzerine olsun”

Timur savaşta sakin olan, hırsını kontrol eden taraftır; yıldırım ise sabırsızdır ve timur’u bir an önce alt etmeyi düşünür Bu yüzden Timur’un istediği ankara’nın çubuk ovasında karşılaşırlar Tarihçiler bu savaşın ortaçağın en büyük meydan savaşı olduğunu iddia eder ankara topraklarında bir milyon savaşçı ve başlarında iki büyük komutan birbirlerine üstün gelmek için savaşır Savaşı Timur kazanır; Yıldırım tutsak düşer

Savaşın ardından Timur Yıldırım’a beklenmedik bir şekilde iyi davranır Yıldırım’ı yanına getirdiklerinde komutanlarından biriyle çadırının önünde satranç oynamaktadır Hemen osmanlı padişahı’nın ellerindeki zinciri çözdürüp yanına oturtur Yumuşak bir ses tonuyla konuşarak onu över, yenilgisinden dolayı üzüldüğünü söyler Kendisine söz vererek onuruna ve yaşamına dokunulmayacağını belirtir Hemen emir vererek kendi çadırının yanında bayezit için üç çadır kurulmasını emreder; kendisinin burada tutsak olarak değil, konuk olarak ağırlanacağını duyurur

Timur belki de onca savaştan sonra ince bir ruh haline ve olgun bir bakış açısına kavuşmuştu; kendisine hakaretler yağdıran Bayezid’e karşı bu yüce tavrını ancak böyle açıklayabiliriz

Daha sonra Çin’e yaptığı sefer sırasında hastalanarak ölür