Allah'in Varliğınin Delilleri

ALLAH'IN VARLIĞıNIN DELiLLERi

Allah'ın varlığı hiçbir delile ihtiyaç duymayacak kadar açıktır Buna rağmen inançla ilgili kitaplar yazan lar bu hususta şüphe içinde olan ve inananlarla müca dele eden kişileri ikna etmek için Allah'ın varlığını güç lü aklı delillere ve temel esaslara dayanarak isbat yolu na gitmişlerdir Peki dinsizlik yoluna sapanlara karşı Allah'ın varlığını isbat sadedinde müslümanların ortaya koydukları deliller nelerdir?

FITRİ DELİL


Allah'ın varlığının ilk delili; Onun insanlara ver miş olduğu Fıtrattan kaynaklanan delildir, insanda bu lunan tabii şuur, kalp gözü; şu sınırlı kâinatın dışında sınırsız bir varlığın olduğunu hisseder Bu zat herşeye hakim, bütün işleri düzenleyen, kendinden istenen, ta zim edilen, korkulan, kendisine yönelinen ulvi bir zat tır Bütün bu hisler kalbin derinliklerinden kaynakla narak kişinin bütün benliğini sarar Kişinin nefsinde bulduğu bu his telkin, öğrenme ve gayret sonucu elde edilen bir his değil yaratılışından kaynaklanan histir

Bu fıtri şuuru meşhur düşünür Dekart şöyle dile getirmektedir: "Kendimde hissettiğim eksiklik beni ka mil, eksiksiz bir zatın varlığı fikrine götürmektedir Be ni inanmaya zorlayan bu duygu bütün güzel sıfatlarla donanmış olan zat tarafından bana verilmiş bir duygu dur İşte bu zat Allah (cc)tır"

Fıtratı bozulmayan, nefsini kötülüklerden arındı ran, kalbinden gaflet perdesini kaldırarak gönül gözü nü açan, ruhi boşlukta olmayan her insan Allah'ın var lığının bütün benliğini sardığını hisseder Bu vasıflarda olan kişinin rabbinin varlığını isbat için herhangi bir delile ihtiyacı yoktur Çünkü o, Allah'ın varlığını kal binde herşeyden daha fazla hisseder Bilakis Allah her-şeyin delilidir

"Rabbinin herşeye hakkı ile şahid olması sana kafi değil mi?" (Fussilet Suresi, 53)

Rivyete göre yakin sahibi salih alimlerden birine; "Falan kelam alimi Allah'ın varlığını isbat için yüz deli li ileri sürmektedir" denilince o alim "demek ki adamın Allah'ın varlığı hakkında yüz şüphesi varmış" diye ce vap vermiştir

Bu cevap "Allah'ın varlığının" kişinin nefsinde de-


lile muhtaç olmayacak kadar açık bir şekilde hissedil diğine işaret etmektedir

Bazı ariflere ve "Rabbini ne ile bildin?" diye so rulduğunda onlar "Rabbimi yine rabbimle bildim" diye cevap vermişlerdir

İbni Ataullah el Iskenderi ise şunları söylemiştir:

"Ey Rabbim! Mevcudiyeti sana muhtaç olan şey, senin varlığına nasıl delil olur? Senin iraden olmadan var olmayan şey, senin varlığına nasıl delil olur?"

Bizim "Fıtri delilden" maksadımız şudur: insan ister cahil ister alim olsun Kültürel etkilerden soyutla nıp, zihnini yaşadığı mekana bağlayan şeylerden uzak laştırdıktan sonra, kâinatı ve nefsini tefekkür ettiğinde nefsinde fıtrat tabiatından kaynaklanan kendisinden bir türlü kurtulamadığı, bir duygu bulacaktır Bu duy gu yüce rabbine, rabbinin katındaymış gibi, huşu için de secde etme duygusudur

İnsana bir artı birin iki olduğunu delilsiz olarak öğreten Allah, elbette ona kendisinden asla ilgisiz ola mayacağı bir rabbinin olduğunu da delile ve mukadimelere (öncüllere) muhtaç olmadan öğretir

Bu fıtri şuur; rahatlık ve insanı şımartan zengin lik anında genelde hissedilmez Çünkü rahatlık kişinin bu hakikati görmesine perde olur Ancak başına bir be la geldiğinde, asli fıtratı perdeleyen sahte kaymak eri-yere (gerçek ortaya çıkar işte o an, dua ve niyaz ile rab bine yönelir

Bir adam Caferi Sadığa "Allah" hakkında bir soru sorar İmam onun bu sorusuna

-Sen hiç denizde yolculuk yaptın mı?" sorusu ile karşılık verir Adam:


-Evet der İmam tekrar:

-Bu yolculuk esnasında kasırga ile karşılaştın mı? diye sorar Adam:

-Evet, der imam:

-Güvendiğin, beklediğin bütün kurtuluş vesilele rinden ümidini kestin mi? diye sormaya devam eder Adam:

-Evet der İmam tekrar:

-Hiç aklından "Dilerse seni kurtaracak bir zatın" var olduğu geçti mi? diye sorar Adam:

-Evet der İmam:

-işte o zat Allah'tır, diye cevap verir

Bu hakikate işaret eden Kur'an bize şöyle bir tab lo çizer:

"O, sizi Karada ve denizde gezdiren zattır Hatta gemilerde bulunduğunuz, onlar, bunları güzel bir hava ile akar gibi götürdükleri, (yolcular da) bununla sevin dikleri zaman ona şiddetli bir fırtına gelip çatar (Deni zin) her yerinden kendilerine dalgalar hücum edince çepeçevre kuşatıldıklarını sanırlar (İşte o an) Allah'ın dininde halis ve samimi olarak ona dua ederler Ve "Andolsun, eğer bizi bundan kurtarırsan kesinlikle şükredenlerden olacağız" derler" (Yunus Suresi, 22)

Kuranı Kerim'in bu tasviri bahsedilen fikrin doğ ruluğunu ve bütün insanları kapsadığını çarpıcı şekilde ortaya koymaktadır

Kur'an insanı kalbinin kavşak noktasında yakala yarak rabbine yöneltir Daha sonra ona rabbi ile insan lık arasında cereyan eden sözleşmeyi arzeder Bu söz leşmeye göre; insan yalnızca rabbine inanacak ve yal nızca ona ibadet edecektir Bu sözleşmeyi öğrenmek is tersen şu ayetlere kulak ver:


"Hani Rabbin Adem oğullarından ve onların sülblerinden zürriyetlerini çıkarıp kendilerini nefisleri ne şahid tutmuş ve "Ben sizin rabbiniz değil miyim?" demişti Onlar da "Evet, şahit olduk" demişlerdi (Bu şahadet) kıyamet günü "Bizim bundan haberimiz yok tu dememeniz içindir Yahut "daha önce atalarımız şirk koşuyordu Biz onlardan sonra gelen bir nesiliz Şimdi o batılı ortaya koyanların işlediği (günah) yüzünden bizi helak mı edeceksin?" dememeniz içindir" (Araf Suresi, 172-173)

Buraya kadar anlatılan "Allah'ın varlığının fıtri delili" tarih boyunca bütün milletlerin ortak müştereyi olmuştur İnsanların büyük bir kısmının gerçek iman dan yüzçevirip onu vehimleriyle batıl inançları ile kir letip özünü bozmaları bu gerçeği değiştirmez

Ünlü düşünür Henri Birgison fıtri iman hakkın da şöyle der: "llimsiz, sanatsız, felsefesiz toplumlar bu lunabilir Ancak dinsiz toplum bulunamaz" Eski bir ta rihçi de: "Tarihte kalesiz, okulsuz, sursuz şehirler bu lunabilir ancak mabedsiz şehir bulunamaz" der

Dinler tarihini araştıranların da belirttiği gibi ilim ve medeniyetin ulaştığı hiçbir toplum dinden ve imandan uzak olamaz

Büyük düşünür Renan "Dinler tarihi" kitabında şöyle der: "İnsanın elinden her hürriyet alınabilir Akıl hürriyeti, ilim hürriyeti sanat hürriyeti yasaklanabilir Ancak dindarlık yok edilemez Bilakis o, yeryüzünde fikir hürriyetini vahşice yok etmek isteyen materyalizmin yanlış olduğunu haykıran en güçlü ses olarak kala caktır" der

YARATILIŞ DELİLİ
Fıtratı bozulmamış kişi nefsi ile başbaşa kaldı ğında, hiçbir araştırma* yapmadan Allah (cc)'ın varlığı na inandığı gibi, nefsani isteklerin taklidin ve asabiye tin tesirinden kurtulan akılda birazcık düşünme ile ke sinlikle Allah'ın varlığına inanır
Aklın düşünme alanı, gökleri, yeri, insanı, hay vanı, canlısı, cansızı, zereden küreye bütün varlıklarıy la şu uçsuz bucaksız kâinattır Bu kâinatı ve içindekile ri düşünen kişi onu yüce rabbine götürecek dört delil bulur Bu deliller: Yaratılış, eşitlik, takdir ve hidayet de lilleridir
Şu muazzam kâinat ve içinde bulunanlar, kendi sini hakkı ile düşünen her insanı, Allah (cc) ulaştırır Çünkü bütün varlıklar onun varlığını mülkünde ve bü tün yaptıklarında eşsiz olduğunu gösterir Tıpkı güzel isimlerini, ulvi sıfatlarını gösterdiği gibi İnsanın kendi si dahi tek başına Allah'ın varlığını gösteren büyük bir ayet (işaret)tir O, başlıbaşına bir dünyadır Başka var lıkta olmayan pek çok güzellik, onda toplanmıştır İd rak, şuur, basiret bunlardan yalnızca birkaçıdır
Bunun içindir ki Kuran-ı Kerim insanı önce ken dine daha sonra kâinatta bulunan varlıklara bakmaya onları düşünüp araştırmaya yöneltmiştir Hiç şüphesiz bu düşünce ve araştırma kişiyi hakka ve hakikate götü recektir Çünkü enfüsi ve afaki alemde gördüğü ve do kunduğu herşey ona Allah (cc) gösterecektir
"Yeryüzünde gerçek bilgi sahibi olanlar için, nice ayetler vardır Kendi nefislerinizde dahi nice ayetler vardır Görmüyor musunuz?" (Zariyat Suresi, 20-21)
"Göklerin ve yerin, o muazzam saltanatına, Al lah'ın yarattığı herhangi birşeye dahi bakmadılar mı?" (Araf Suresi, 185)
19
"Onlar nefislerinde bulunanları düşünmezler mi? Allah göklerde, yerde ve bu ikisi arasında ne kadar varlık varsa hepsini hak üzere yarattı" (Rum Suresi, 8)
"De ki: "Göklerde ve yerde olanlara bir bakın" (Yunus Suresi, 101)
"Şüphesiz göklerin ve yerin yaratılışında, gece ve gündüzün birbiri ardınca gelişinde, insanlar için fayda lı olan şeyleri taşıyan o gemilerde, Allah'ın gökten indi rip onunla yeryüzündekilere hayat verdiği suda, orada her hayvanı üretip yaymasında, gökle yer arasında hak kın emrine boyun eymiş olan rüzgarları ve bulutları evirip çevirmesinde, düşünenler için nice ayetler var dır" (Bakara Suresi, 164)
"Üstlerindeki göğe bakmadılar mı, onu nasıl dik tik, nasıl donattık, onda hiçbir boşlukta yoktur Yere bakmadılar mı? Onu nasıl döşedik, ona nasıl sabit dağ lar koyduk" (Kaf Suresi, 6-7-8)
Kuran çoğunlukla göklerde ve yerde bulunan tabloları sergilemekte daha sonra: "Bütün bunlarda dü şünen, akıllı kişiler için işaretler vardır" (Nahl Suresi, 11-12-13) buyurmaktadır
Kur'an; akıllarını, ve kalplerini gerçeklere kapa yan kafirlerin bu tutumlarını kınayarak şöyle buyur maktadır
"Göklerde ve yerde nice ayetler olduğu halde, onlar bu ayetlerden yüz çevirerek, üzerine basar geçer ler" (Yusuf Suresi, 105) Bu tür ayetler çoğunlukla "Akıllanmaz mısınız, görmüyorlar mı? işitmiyorlar mı?" şeklinde bitmektedir
20

ALLAH'IN VARLIĞININ KÂİNATTAKİ DELİLLERİ
İnsanın da içinde bulunduğu şu kâinatı, tefekkür eden kişi onda kendisini yüce Allah'a götürecek dört önemli delil bulunduğunu görecektir Bu deliller: yara tılış, eşitlik, mükemmellik ve hidayet delilleridir


YARATILIŞ DELİLİ
Yaratmaktan maksat yoktan var etmektir Yüce Rabbimiz yeryüzündeki bütün canlı varlıkları ve neba tatı yarattığı gibi önceden esamesi okunmayan insanı da yaratmıştır Nitekim Kur'an-ı Kerimde ilk olarak in dirilen surede bu husus açıkça ifade edilmiştir:
"Yaratan rabbinin adı ile oku O insanı pıhtılaş-mış kan parçasından yarattı" (Alak Suresi, 1-2)
Yüce Rabbimiz yeryüzünde ve göklerde sayısız varlıklar yaratmıştır Astronoloji ilminin verilerine göre çok büyük olan gök cisimleri, bu kadar büyük olmala rına rağmen biribirlerinden milyonlarca ışık yılı uzak tırlar
Sence; yeryüzündeki bu hayatı yaratan kimdir? Ya şu düşünen, akıllı insanı yaratan kimdir? Şu muaz zam gökleri ve yeri kim yarattı? Şu hayat, şu insan, kü çük büyük mahlukat hiç yaratıcısız olabilir mi? Yoksa bütün bunları yaratan bir yaratıcı mı var? Varsa kim dir?
Materyalistler hayatın ilk olarak ortaya çıkması hakkında ne buyururlar?
Bazılarına göre; hayat fezadaki başıboş gök taşla rından biri yolu ile ulvi alemdeki boşluktan yeryüzüne inmiştir Ancak bu durumda "Ulvi alemdeki hayatı ve ya herhangi bir yıldızdaki hayatı kim yarattı?" sorusu
21
cevapsız kalmaktadır
Bazıları da: Maddede hayat özelliği vardır Mad deyi oluşturan unsurlar bir araya gelip kendilerine has bir reaksiyonla maddeyi oluştururlar şeklinde bir tez ileri sürmüştür
Bu tezde de cevapsız kalan bir soru vardır Bu so ru: "Kör ve sağır olan bu maddeleri birleştiren ve uyum içinde olmalarını sağlayan kimdir?
"Akıl; hayatın ortaya çıkmasında yalnızca iki gö rüşten birini kabul eder Onlardan biri; hayat madde nin ayrılmaz bir özelliğidir Bir varlığın var olabilmesi için herhangi bir yaratıcıya ihtiyacı yoktur Diğer görüş ise; hayatı yaratan, irade eden ve ne irade ettiğini bilen, hakim bir zat vardır"
"Alemde yalnızca madde olduğunu, maddenin dışında hiçbir varlığın olmadığını varsayarsak alemin ezeli ve ebedi olduğunu, başlangıç ve sonunun bulun madığını, bütün gücü ve özellikleri ile ezelden beri var olduğunu ve bu özelliklerin feza boşluğunda bulunan maddeden, ezelden beri ayrılmadığını kabul etmemiz gerekir
, "Bu durumda şu yıldızda hayat vardır şunda yok tur Şu zamanda hayat vardı şu zamanda yoktu deme nin hiçbir anlamı kalmaz Çünkü bu yıldızlarda hayat olduğu halde milyonlarca milyon yıl hareketsiz kalmış lar Bundan binlerce yıl sonra hayat ortaya çıkmış de mektir Peki hayat niçin bu kadar uzun zaman bekle miştir? Dağılma ve birleşme neden feza boşluğunun çe şitli yerlerinde ve zamanın çeşitli dilimlerinde ortaya çıkmıştır? Bu hayat neden tesadüfen gelmiştir Ve tesa düfi olan bu hayat daha sonra en ince hesaplarla nasıl devam etmiştir? Halbuki kör ve sağır olan madde he saptan hiç anlamaz"
22
"Şu halde akla gereken; hayatın ortaya çıkışını tesadüflere bağlamak değil, bilakis ikinci görüşü be nimseyerek, hayatın irade sahibi, yaratıcı bir zat tara fından verildiğini kabul etmektir Anlaşılması bu kadar kolay olan bir görüşün kabul edilmeyip de anlaşılması imkansız olan bir görüşün bazıları tarafından ısrarla sa vunulduğuna bir türlü anlam veremiyorum" (1)
Anlaşılması kolay olan bu görüş yalnızca kör ve sağır olan maddedeki hayatın ortaya çıkışı için değil bütün varlıkların ortaya çıkışı için tek geçerli sebeptir Yüce Allah bu gerçeği insanlara en açık bir şekilde ilan etmektedir:
"Şüphesiz taneleri ve çekirdekleri yaratan ölüden diriyi, diriden ölüyü çıkaran Allah'tır Şu halde (iman dan) nasıl yüz çevirirsiniz" (En'am Suresi, 95)
"Yerin bitirdiğinden ve kendi nefislerinden bü tün çiftleri yaratan Allah her türlü noksanlıktan mü nezzehtir" (Yasin Suresi, 36)
Bu delile halk, ibda veya ihtira delili denir
Diğer bir şekli ile "Hareket delili" denir Bu hare ket bir mekandan ötekine veya bir halden diğerine ya hut yokluk aleminden vücud alemine intikal ve benzeri şekillerde olabilir
Bu delilin özü şudur: Her hareketi yapan bir mu harrik vardır Bu muharrikin (hareket ettirenin) hare keti ise ona hareket etiren başka birine bağlıdır Bu sil sileyi takip eden akıl sonunda kendi başına kaim olup hiçbirşeye muhtaç olmayan ezeli varlıkta durur Zira ezeli varlıkta durmadığını kabul ettiğimizde ortaya iki ihtimal çıkar "devir veya teselsül (sonsuz) Her iki ihti-
(1) Allah ve çağdaş ilim Abdurrezak Nevfel
23
mal de imkansız olduğundan Akıl ezeli varlıkta dur mak mecburiyetindedir O ezeli varlık yüce Allah'ın ta kendisidir
Mütekellimler "Hudus delili" denen üçüncü bir delil daha ileri sürmüşlerdir Buna göre: Bütün alem değişkendir Her değişen şey sonradan olmuştur Her sonradan olan şeyi ortaya çıkaracak bir varlık gerekir Sonuç olarak üç durum ortaya çıkar: 1 Teselsül biri bi rini ortaya çıkarma sonsuza kadar gider 2 tesbih tane leri gibi devr olur Yani sonuçta anne kızını kızı ise an nesini doğurur Her iki ihtimalde imkansızdır
3 Her şeyi yaratan Fakat kendi sonradan ol mayan bir zatta durur İşte bu zat Allah'tır Yeri gelmiş ken çağdaş ilmin "Kâinatın sonradan olduğunu ve bu oluşumun milyonlarca yıl öncesinde meydana geldiği ni" kabul ettiğini hatırlatalım
Farabi ve İbni Sina gibi İslam düşünürleri bu üç delile ek olarak "imkan delilini" de ileri sürmüşlerdir Bu delilin özü şudur:
Varlıklar akli olarak mevcut olma yönünde üçe ayrılırlar:
1 Tamamı vacibül vücud olan varlıklar olup yokluğu aklen düşünülemeyen varlıklardır
2 Mümkünül vücud olan varlıklar: Olmasıda ol maması da mümkün olup olmamaları için bir sebep bulunmayan varlıklara denir
3 Bazısı vacib, bazısı mümkün varlıklar
Bütün varlıkların varlığının vacib olması imkan sızdır Çünkü hareket eden her varlık onu hareket etti rene, mürekkeb maddeler ise onları bir araya getiren sebebe muhtaçtır Yoksa mürekkeb varlığın parçaların dan önce bulunması gerekir
24
Bütün varlıkların mümkün olması da imkansız dır Çünkü bütün mümkün varlıklar kendilerini kuve-den fiile çıkaracak bir varlığa muhtaçtırlar
Geriye üçüncü şık kalır O da, varlıklardan bazı sının varlığının mümkün olmasıdır ki bu varlıklar kâinat ve kâinatın içindeki bütün varlıklardır Bazısın da varlığı vacibtir ki bu varlık Allah'tır O, bütün kâinatı var eden ilk sebeptir Ondan önce bir varlığın olması mümkün değildir Aksi takdirde yaratılanın ya ratandan önce bulunması gerekir

MÜKEMMELLİK DELİLİ
Bir şeyin varlığı Allah'ın varlığını gösterir de o şeyin mükemmelliği Allah'ın varlığını göstermez mi, el bette gösterir hatta daha da iyi gösterir Çünkü bir şe yin varlığı onun mükemmel olmasını gerektirmez Bir şeyin mükemmel olması; onun yaratılışının güzel ol ması, görevini yapacak organlarla donanmış olması, varlığını devam ettirebilmesi, organların görevini yap mayı engelleyecek şekilde uyumsuz olmamasıdır
Varlıkların mükemmelliği Kuranı Kerim'de çeşit li şekillerde ifade edilmiştir "O herşeyi en güzel şekil de yaratmıştır" (Secde Suresi, 7) "Herşeyi sapasağlam yapan Allah'ın sanatıdır" (Neml Suresi, 88) "Ey herşeye yaratılışını verip sonra ona doğru yolu gösteren rabbimiz" (Taha Suresi, 150) ayette geçen "yaratılışını ver mekten" maksat yaratılış gayesine uygun yaratmaktır Bir başka ayet ise şöyledir:
"Rahman olan Allah'ın yarattıklarında hiç bir uy gunsuzluk göremezsin" (Mülk Suresi, 3)
Bu uyum kâinatın bütününde genel ve özel ola rak görüleceği gibi insanın bizzat kendisinde de açıkça
25
görülebilir Bu durumu birkaç örnekle açıklayalım
1 Yeryüzünü yaratan Allah, onu insanın üzerin de yaşayabileceği özelliklerde yaratmıştır Onu, her ta rafını kaya gibi sert veya pamuk gibi yumuşak yahut meyve, bitki vb yiyeceklerin yetişmeyeceği şekilde yaratmayıp, bilakis insanın bütün ihtiyaçlarını karşılaya cak şekilde yaratmıştır
Yer kabuğunu birkaç santim daha yüksek yaratsaydı yerin karbondioksit veya oksijeni emmesine bu ise bitkilerinin ölmesine neden olurdu
2 Yeryüzünde bulunan bütün varlıkların yaratı lışı eksiksiz, sanatı bütün şartlarda görevini yerine geti recek şekilde yaratılmıştır
Örneğin devenin yaratılışı, yaşantısına ve uzun çöl yolculuğuna uygundur Bu yolculuk için ona başı nın yükseldiği uzun bir boyun, kumlardan korunmak için iki çukur göz bağışladığı gibi, dikenlerin batmasın dan korunmak için yarık dudak, çölün ortasında sık sık uğranılan açlık tehlikesinden dolayı da yağ depolayan hörgüç bağışlanmıştır Ayak tırnakları ise at, katır, merkep gibi kumlara batacak şekilde değil bilakis kum lara gömülmeyecek şekilde yaratılmıştır Bundan dolayı deveye "Çöl gemisi" adı verilmiştir
Hangi canlıya bakılırsa bakılsın onun da tıpkı deve gibi yaşamını en güzel şekilde sürdürecek, tehli kelerden koruyacak, gıdasını elde edip, hazmedebile cek şekilde yaratıldığı görülecektir
Yırtıcı hayvanlara, avını parçalayabilmek için keskin diş ve pençe verildiği gibi, midesi çiğ eti hazme decek şekilde yaratılmıştır Yeşil ot yiyen hayvanlar çok hızlı yedikleri için, bunlara anbar gibi bir işkembe ve rilmiştir
26
Kuşlara ise gıdalarını alabilecek şekilde gaga ve rilmiştir Gagaları aldıkları gıda şekillerine göre uzun, kısa veya yuvarlıktır
Dünyadaki bütün canlılara kendilerini düşman larından koruyacak silahlar verilmiştir Bunlar: Diş, pençe, boynuz, zehir, gaga, kanat, hızlı kaçma, gizlen me vb Canlıların donandığı bu silahlar olmasaydı güçlüler zayıfları, büyükler küçükleri çok kısa bir süre de yok ederdi
3 İnsanın yaratılışındaki kemalat;
Tabiatı ve canlılar alemini bir tarafa bırakarak in sanın yaratılışına baktığımızda ondaki kemalatın diğer canlılardan çok daha ileri seviyede olduğu görülür Çünkü o ahseni takvim üzere yaratılmıştır
Önemli görevler verilen insan yeryüzünün hali fesi olarak yaratılmıştır Bu görevini yürütebilmesi için bu yolda ona yardımcı olacak işini kolaylaştıracak, maddi ve manevi özelliklerle donatılmıştır
İnsan bedeninin yaratılışına bakan kişi, ondaki uyumun, güzelliğin en kemalatına organların yerli ye rinde oluşundan hayran kalır Onu inceleyenlerin aklı dehşete kapılır, dili ve kalemi gayri ihtiyarı onu övmek le meşgul olur
Damarlar, kemikler, hazım sistemi, kan sistemi, doğum organları, tatma, işitme, görme, dokunma or ganları bütün bu organların yapısı kişiyi secdeye ka panmaya sevkeden, kalpleri ürperten müthiş ayetlerdir
İngilizce ilmi bir dergide insanın yaratılışı hak kında şunlar yazılıyordu
İnsanın eli dahi tek başına bir tabiat harikasıdır Göçte ve hızda insan elinin bir benzerini bulmak mümkün değildir Örneğin kitap okumak istediğinde
27
onu elinle alıp okumaya uygun bir yere koyar ve düzel tirsin Bir sahifeyi okuyup bitirdiğinde sahifeyi yine elinle çevirirsin Okuma bittikten sonra onu kitaplığa yine elinle yerleştirirsin Kalemi elinle tutar, yine elinle yazarsın Kısaca insan için gerekli olan bütün aletleri elinle kullanırsın Çataldan, bıçağa kadar bütün aletleri eller kullanır Pencereyi açıp kapayan, eşyaları taşıyan hep onlardır Elin yapısını incelediğimizde iki elde 27 kemik, 19 damar olduğunu görürüz" (1)
insan organlarından biri olan orta kulakta yay şeklinde birbiriyle bağlantılı, hacim ve şekil yönünden çok güzel bir sistemle dizilmiş, tam dörtbin ses teli var dır Bu ses telleri beyinle irtibat kuracak şekilde hazır lanmıştır Bu teller gök gürültüsünden ağaç yaprakları nın çıkardığı sese kadar, bütün sesleri alıp beyne gön derirler Hele bu sesler orkestra gibi musiki aletlerin den çıkan güzel namelerden oluşan müzik ise algılama çok daha kolay olur" (2)
"Gözün görme duyusunun merkezinde, sinirle rin etrafında yüz otuz milyon ışık karşılayıcısı vardır Gözün etrafında ise onu gece gündüz tehdid eden teh likelerden koruyan, göz kapakları ve kirpikleri vardır Bunlar onu, tozlardan, çeşitli maddelerden koruduğu gibi güneş ışınlarına karşı gölgelik görevini de yaparlar Ayrıca göz kapaklarının hareketi ile gözde bulunan ya bancı maddelerin dışarı atılması sağlanır Gözyaşı de nen su ise gözün en önemli temizleyicidir" (3)
"Bütün vücudu örümcek ağı gibi kaplayan sinir sistemi vücudun en ücra köşesine kadar giden ince da marlardan ouşur Bu damarlar kendilerinden daha ka-
(1) Allah ve Çağdaş İlim isimli eserden
(2) "İlim imana çağırıyor" isimli eserden
(3) "Allah ve çağdaş ilim" isimli eserden
28
lın damarlarla birleşir Her hangi bir tesir olmadığında bağlantı, sistemin merkezindeki sinirlerle gerçekleşir Hararet derecesinde basit bir değişiklik olduğunda da marlar bu etkiyi hemen vücudun merkezlerine bura dan da beyine ulaştırırlar Damardaki uyarının hızı sa niyede yüz metreye ulaşır" (4)
EK Morisun: "Mide fabrikasının çalışması, akıl lara durgunluk verecek güzelliktedir Hiç kimsenin herbiri bir mucize olan organlardan meydana gelen in san harikasından daha mükemmel bir varlıktan sözetmesi mümkün değildir O, başlıbaşına mükemmel bir alemdir Peki bu mükemmel alem, hiç tesadüflere bağ lanabilir mi? Yoksa bu mucize yaratıcının eseri değil midir?
4 Buraya kadar anlattığımız varlıklardan daha mükemmel bir varlık vardır: Bu varlık akıldır
İnsana öküz gibi güç, at gibi hız, deve gibi sabır, kuş gibi kanat, aslan gibi diş ve pençe, haşareler gibi mikroskobik göz, doğan gibi teleskobik göz, ve diğer hayvanlara verildiği gibi pek çok özellikler verilmemiş tir
Ancak ona hayvanlardaki bütün özelliklerden daha üstün bir özellik verilmiştir Bu özellik düşünen akıl gören ruhtur
İnsan bu aklı sayesinde öküz, at, deve gibi büyük hayvanları evcilleştirerek onları ihtiyaçlarını temin için çalıştırmıştır
Tekerleği bulmak sureti ile gücünü ve hızını kat-kat artırarak bugünkü medeniyet seviyesine ulaşmıştır
Mekanik sistemleri bulmak sureti ile çok uzun mesafeleri çok kısa sürede kateden insan dünyayı bü-
(4) "Allah ve çağdaş ilim" isimli eserden
29
yük bir beldeye çevirmiş, bu sayede herşeyi mekanik aletler vasıtası ile yapar hale gelmiştir
Yine akılları sayesinde balıklar gibi denizlere dal mış Kuşlar gibi göklerde uçmuş Hatta yüzme ve uç mada onları geçmiştir
Tabiat kuvvetlerine hakim olan insan kayaları parçalayıp, denizleri yarmış Buharı, gazı, elektriği da ha sonra atomu kendilerine hizmetçi yaparak fezaya açılıp gezegenlere varmıştır
Teleskobu bularak görme alanını milyonlarca ke re güçlendirmiştir
Yine insana hayvanlar kadar hassas bir duyu or ganı verilmemiştir Ancak o icad ettiği aletler sayesinde kilometrelerce uzakta uçan sineğin kanatlarının sesini duyar hale gelmiştir
Şimdi sorarım size çeşitli maddeleri kullanarak bütün bu harika araçları icad eden insan aklı kör tesa düflerin eseri olabilir mi?

TAKDİR DELİLİ
Takdir: Bütün varlıkların uygun zamanda, uygun mekanda belli bir ölçü, belli bir düzen ve belli bir hesa ba göre yaratılmasına denir Yaratılan bu varlıklar ken dilerine yakın veya uzak olan bütün varlıklarla uyum için olup görevi ve yaratılış gayesi doğrultusunda hare ket ederler
Bahsedilen ölçüler içinde yaratılan varlıklar ile, kâinatın bütünü arasında da onun devamını sağlayan, mükemmel bir birlik ve düzen vardır
Varlıkların görevlerini layıkı veçhiyle yürütebile cek şekilde yaratılmasına mükemmellik, kendilerine faydalı olup, başkalarına zarar vermeyecek ve de başka
30
varlıklarla çakışmayacak özelliklerin verilmesine ise, takdir denir Bu ise varlığa verilen özelliğin uygun za manda uygun mekanda, ona faydalı olacak miktarda ve diğer varlıklarla uyum sağlayacak şekilde verilmesi ile olur
Kuranı Kerimde de belirtildiği üzere takdir bü tün varlıklar için geçerlidir
"Onun katında herşey takdir (ölçü) iledir" (Rad Suresi, 8)
"O, herşeyi yaratarak ona bir düzen vermiştir" (Furkan Suresi, 2)
"Yarattığımız herşey için bir ölçü tayin edilmiş tir" (Talak Suresi, 3)
Örneğin suyu en güzel şeklide yaratmıştır O te mizleme ve kendisine ihtiyacı olanların ihtiyacını gi derme görevini en güzel olarak yerine getirecek şekilde hazırlanmıştır Suyu yaratıp onu yeryüzüne yerleştiren Allah, ona belli ölçüler vermiştir Şöyle ki eğer su mahlukatın ihtiyacından eksik olsaydı susuzluk ve kıtlık olur Fazla olsaydı bu kez de heryeri su basardı Bu du ruma işaret eden Yüce Allah: "Gökten suyu ölçü ile in dirdik" (Mü'minun Suresi, 18) buyurur
Güneşe gelince; Allah onu ışığıyla, ısısıyla kendi sine verilen görevi yapmak üzere en güzel şekilde ya ratmıştır Bununla birlikte kendisine taktir edilen ek sende dönmektedir Bu dönüşü esnasında diğer yıldız lara çarpmadığı gibi, dünyayı yakacak kadar ona yaklaşmamakta, donduracak kadar da ondan uzaklaşma maktadır Güneşin bu durumunu Kur'an bize şöyle tas vir etmektedir:
"Güneşde kendi ekseninde seyretmektedir Bu mutlak galib ve hakkı ile bilen Allah'ın taktiridir Aya
31
gelince ona da menziller, ölçüler tayin ettik Nihayet o, eski hurma salkımının eğri çöpünü haline döner Ne güneşin aya kavuşup çarpışması ne de gecenin gündü zü geçmesi sözkonusu değildir Hepsi de birer felekte yüzerler" (Yasin Suresi, 38-39-40)
Hangi asırda yaşarsa yaşasın her insan, biraz dü şünmekle -Kabiliyeti nisbetinde- kâinattaki herşeyin ölçülü olduğunu anlar Çağdaş ilime gelince yeni keşif lerle yaratılış hikmetinin perdesini aralayıp onun arka sındaki akıllara durgunluk veren sırları çözmeye başla dı
Böylece varlıklar arasındaki uyum, ölçü, ve sınır daha net olarak ortaya çıktı
Sınırlarını bilmediğimiz şu uçsuz bucaksız feza nın ortasında milyarlarca yıldız vardır Hatta bu yıldız ların bir kısmı güneşten binlerce hatta milyonlarca kez büyüktür Örneğin Sirius yıldızı güneşten 20 kez daha ağırdır Işığı ise güneş ışığından 50 kez daha çoktur Süheyl yıldızı ise güneşten 2500 kez daha büyüktür
Astroloji bilginleri bu konuda şu tesbitleri yapar lar:
"Sayıları milyonları aşan yıldızların ve gezegenle rin çıplak gözle görülmesi mümkün değildir Çıplak gözle görülenler, onların görüntüleridir Bu yıldızları görmek mümkün olmadığı gibi, inceleme ve araştırma yapmadan, yapılarını bilmekte mümkün değildir Bü tün yıldızlar belli bir yörüngede yüzmektedirler Hiçbi rinin kendi çekim alanından ayrılıp başka bir yıldızın çekim alanına girmesi veya birbirleri ile çarpışmaları mümkün değildir Bu biri Akdenizde diğeri Okyanusta olup da aynı hızda aynı yöne giden iki geminin çarpış ması kadar uzak bir ihtimaldir"
Yıldızlar ve gezegenler biribirlerinden bu kadar
32
uzak olmalarına rağmen yapı ve tesir itibarı ile biribirleri ile uyum içindedirler Onlar su varlık aleminde kendilerine verilen görev ve hareket seyrini yerine ge tirmektedirler
Güneş, ay ve yeryüzünü ele alıp aralarındaki iliş kiyi incelediğimizde aralarında eşsiz bir ölçü ve ahenk olduğunu görürüz Yeryüzündeki bütün canlıların var lığı ve hayatlarının devamı bu ölçüye bağlıdır
Milyonlarca yıldız ve gezegenlerin arasında yer alan güneş, yeryüzündeki hayatı mümkün kılan en bü yük amillerden biridir Onun yaşadığımız gezegende hayat verebilmesi, ancak büyüklüğünün, yoğunluğu nun, sıcaklığının, dünyaya uzaklığının ve ışın çeşidinin şu andaki gibi olması ile mümkündür En küçük bir değişiklik, dünyanın mahvolmasına neden olur
Büyük bilgin lK Marison güneş hakkında şunla rı söylemektedir "Dünya gezegeni her 24 saatte bir kendi ekseni etrafında döner Bir başka ifade ile saatte yaklaşık 1000 mil yol alır Eğer saatte yalnızca 100 mil yol alsaydı o zaman gece ve gündüzümüz şu andakinin on misli olurdu Bu ise yaz mevsiminde bütün bitkile rin gündüzleyin yanması, geceleyin donması demek olurdu"
"Hayatın kaynağı olan güneşin yüzeyindeki hara ret hızı 1200 fahrenayt derecedir Dünyanın güneşe uzaklığı ise bu ısıdan zarar görmeyip, bilakis faydalana cak mesafededir Bu mesafe gerçekten hayret edilecek şekildedir
"Eğer dünyadaki sıcaklık yılda 50 derece artsaydı bütün bitkiler ve insanlar ya yanarak veya kuruyarak ölürdü"
Dünya güneş etrafında saniyede yaklaşık 18 mil yol kateder Eğer saniyede 6 veya 40 mil olmuş olsaydı
33
güneşe olan yakınlık veya uzaklığı nedeni ile, yeryü zündeki hayat yok olurdu"
"Bilindiği gibi yıldızlar farklı büyüklüklerdedir Hatta bazıları dünyayı ekseni ile birlikte içine alabile cek büyüklüktedir"
"Yıldızlar ışık yönünde birbirlerinden farklıdır lar Işıkların fazlalığı nedeni ile içlerinde bilinen hiçbir hayat işareti yoktur Onlardan bazılarının ışığının bü yüklüğü ve kasefeti güneşten onbin kat daha fazladır Eğer güneşte bu yıldızların yarısı kadar ışık olsaydı, bütün insanlar "yanar kül olurdu
"insanı hayrete düşüren şey, dünyaya gelen ışın ların milyonlarca yıldız arasından, yalnızca hayat için uygun olan güneşten gelmesidir"
"Merihin de dünya gibi bir uydusu vardır Küçük olan bu uydu, ondan yalnızca 6000 mil uzaktadır Dünyanın uydusu olan ay, ond?n 240000 mil değil de 50000 mil uzakta olsaydı çekim kuvvetinin güçlüğü nedeni ile sular fışkırıp yeryüzünü sular altında bıra kırdı" (1)
Bütün bu varlıkları büyüklüklerine, şekillerine, uzaklıklarına, biribirleri ile alakalarına göre yerli yerine koyan kimdir? inkarcı materyalistlerin bu soruya ikna edici cevapları var mıdır? Asla yoktur
Fakat bizim cevabımız hazırdır O da: Bütün var lıkları hakimane yerli yerine koyan Allah (cc)tır
"Göklerin ve yerin mülkü onundur O, hiçbir ço cuk edinmemiştir Mülkünde ortağı da yoktur Bütün varlıkları yaratan, onları düzenleyen, ölçülerini tayin eden odur" (Furkan Suresi, 2)
(1) "İlim imana çağırıyor" isimli eserden
34
Yıldızları, gezegenleri ve bunların yeryüzü ile olan ilgilerini bir tarafa bırakıp havayı araştırdığımızda, bütün kâinatı kaplayan bu gaz tabakası hakkında ilmin şunları söylediğini görürüz:
"Oksijen ve hidrojenden oluşan hava, yeryüzün deki bütün canlıların hayat kaynağıdır Yerin onu daha fazla emmesi mümkündür Fakat O havayı dengeyi bozmayacak şekilde emer Eğer o, havayı biraz daha fazla emmiş olsaydı yeryüzünde hiçbir insan yaşaya mazdı"
"Havanın şu andaki yüksekliği, toprağın ihtiyacı olan kimyevi tesirli ışınların toprağa nüfuz etmesini sağlar Toprağa nüfuz eden bu ışınlar ondaki mikropla rı öldürdüğü gibi, gıdalarda da insana zarar vermeye cek vitaminlerin oluşmasını sağlar" (2)
Gazları araştırdığımızda bunlardan oksijenin, yeryüzündeki bütün canlıların nefes alma kaynağı ol duğunu görürüz Havada %21 oranında bulunan oksi jen, %50'ye çıkmış olsaydı ne olurdu? İlim bu soruya şu cevabı vermektedir: Yanma özelliğine sahip olan bü tün varlıklar kendiliğinden tutuşurdu, ilk kıvılcım ise ağaca sıçrar ve bütün ormanları kül yığınına çevirirdi
Malum olduğu üzere kâinatta bulunan bütün canlılar oksijen alıp karbondioksit verirler Bitkiler ise bunun tam aksine karbondioksit alır oksijen verirler Bu durum, insan ve hayvanlar ile nebatat ve ormanlar arasındaki mükemmel alışverişin en güzel göstergesi dir Onların attığından biz, bizim attığımızdan da onlar faydalanırlar Bu alışveriş olmasaydı hayat beş dakika sonra biterdi
Eğer bu denge kurulmasaydı hayat olmazdı Ör-
(2) "İlim imana çağırıyor" isimli eserden
35
neğin hayat yalnızca canlılardan ibaret olsaydı, kısa bir süre sonra bütün oksijen biterdi Bitkilerden ibaret ol saydı, bu kez de karbondioksit biterdi Buna göre her iki durumda da hayat sona ererdi (1)
Ne dersin sence; varlıklar arasındaki bu uyumu sağlayan, ölçüyü koyan, düzeni kuran kimdir?
, Gazlar alemini bir kenara bırakıp bitkiler ve bö cekler alemine yöneldiğimizde, bu varlıklar arasındaki ilişkilerin mükemmelliğini hemen görürüz
Bitkiler ve böcekler arasındaki bu mükemmel uyuma değinen lK Morison bu hususta şu tesbitleri yapmaktadır:
"Dünyanın yaratılışından şu ana kadar yaşayan -ne kadar vahşi, kaba, zorba olursa olsun- bütün hay vanları dizginleyen şu mükemmel düzen akıllara dur gunluk verecek niteliklere sahiptir"
"Bu mükemmel düzeni yalnızca insanlar boz maktadır Ama bitkileri ve hayvanları asli mekanından alarak başka mekanlara nakleden insanoğlu çeşitli afet lere maruz kalmak suretiyle yaptığı bu bozgunun ceza sını kat kat ödemektedir Yaşanan pek çok olay bunun açık delilidir Örneğin:
Yıllar önce Avusturalya'da bir kaktüs çeşidi eki lir Fakat bu kaktüsler kısa sürede yayılarak ta İngilte re'nin sınırlarına dayanır Bundan dolayı gerek şehirli gerekse köylü bütün halk çok zor durumda kalır Kak tüsler bütün ekinleri mahvettiği gibi ekin ekilecek yer de bırakmaz Şaşkınlık içinde kalan halk bütün gayret lerine rağmen kaktüslerin yayılmasını önleyemezler Artık Avustralya büyük bir hissizler ordusunun işgaline uğramıştır"
(1) "El Masdar nefsühü" isimli eserden
36
"Çaresiz kalan Avusturalya devleti sonunda bir çare bulmak için konu ile ilgili bilginleri dünyanın dört bir bucağına gönderir Bu bilginler büyük araştırmalar sonunda nihayet, yalnızca Kaktüs yiyerek gıdalanan bir böcek bulurlar Üstelik hızla çoğalan bu böcekleri, Avusturalyada tanıyan düşman varlıklar da yoktur"
Avusturalya'ya geldikten kısa bir süre sonra bütün kaktüsleri yok eden bu böceklerin çok az bir kısmı hariç bütünü geldikleri bu yeri terkettiler Kalanlar ise kaktü sün bir daha yayılmasını önlemek için yeterli idiler
İnsan oğlunun karşı karşıya kaldığı tehlikeleri öğrenmek için, yakın zamana kadar korunma çareleri nin bilinmediği Taun, Veba gibi öldürücü hastalıkları, zararlı mikropları, ve bunlardan korunma hususundaki cehaletin büyüklüğünü hatırlamak yeterlidir sanırım Bütün bu tehlikelere ve çaresizliğe rağmen yine de in sanoğlu varlığını sürdürmüştür"(l)
Bütün bunları bir tarafa bırakıp insan vücudunu incelediğimizde onun organlarının ve bu organların bi ri birileri ile ilgilerini, yardımlaşmalarını, ve aralarında ki ölçüyü araştırdığımız zaman hayretten küçük dilimi zi yutarız
Büyük bilgin lK Morison bu konuda şöyle yaz maktadır
"Bütün bilginlerin ortak görüşü şudur: İnsan vü cudundaki organlar arasında bulunan bu müthiş bağlan tı olmasaydı gerek zihin gerekse diğer organlar büyük tehlikelere maruz kalırdı Eğer bu uyumsuzluk umumi olsaydı medeniyet olmaz, hatta insan dahi yaşayamazdı Yaşasa bile hayvanların derecesine düşerdi" (2)
(1) "İlim imana çağırıyor" isimli eserden
(2) Aynı eserden
37
Sana göre bütün bu dakik ölçüler nasıl meydana geldi? Bir planlayıcı ve programlayıcı olmadan bu eşsiz planlar, programlar nasıl gerçekleşti?

HİDAYET DELİLİ
Şu kâinatta bulunan varlıkların bütünü Allah'ın varlığının delilidir Onun güzelliği ve mükemmelliği ise başka bir delildir Diğer bir delil de varlıkların kendi iç lerindeki uyum ile diğer varlıklarla olan uyumudur
Dördüncü delil ise "Hidayet delilidir" kâinatta bulunan her varlık görevini en iyi şekilde yerine getire cek durumda yaratılmış, yaratılış gayesine uygun ola rak yönlendirilmiştir Bundan başka yaradılış gayesi il ham edilmiş ve gayesine ulaşması için kendisine bütün yollar ardına kadar açılmıştır İşte bu yaratılış, mükem mellik, takdir delilinin dışında bunları tamamlayan dördüncü delildir İlham ve talim delili olan bu delili "Hidayet delili" diye adlandırdık
Bu delil canlı, cansız, akıllı, akılsız, konuşan, dil siz kısaca kâinatta bulunan bütün varlıkları kapsamak tadır Yoksa ilk bakışta sanıldığı gibi yalnızca akıllılara mahsus değildir Yalnızca insan, kuş, böcek gibi dünya da yaşayan canlılara da has değildir Nitekim Kur'anı Kerim bu gerçeği Hz Musa'nın diliyle şöyle dile getir mektedir:
Kendisinin Rab olduğunu iddia eden Fravun Hz Musa'ya "Ey Musa! Sizin rabbiniz kimdir?" diye sordu ğunda o "Bizim rabbimiz, bütün varlıkları yaratan ve onları yaratıldıkları maksada doğru yöneltendir" (Taha Suresi, 49-50)
Ne kadar varlık varsa onların bütünü, yaratıldık ları maksada hidayet edilmiş (yöneltilmişlerdir)
38
Bahsettiğimiz bu hidayet delilinin görüntülerine biraz da olsa değinmek gerekir sanırım
Her hayvana yaşamını sürdürübilmesi ve görevi ni yerine getirebilmesi için duyu organlarının yanısıra özel sistemler verilmiştir Örneğin doğana yerdeki kü çük avlarını yakalayabilmesi için teleskobik bir göz ve rilmiştir Böceklere ise, insandan korunmak için edin diği yuvasına gidebilmek için, derecesini bilmediğimiz mikroskobik gözler verilmiştir Posta güvercininin, ha ritasız ve kılavuzsuz olarak binlerce mil uzaktaki yerle re gidip, yolları karıştırmadan dönmesi, ona verilen özellikler sayesindedir
Kuşlar bir ülkeden diğer bir ülkeye, hatta bir kı tadan diğer kıtaya göç edip belli bir müddet sonra kay bolmadan ve yolları karıştırmadan, vatanlarına geri dö nerler
Hayvan göçlerinin en garibi su yılanlarının göçü dür Bu yılanlar, büyümelerini tamamladıktan sonra, çeşitli nehirlerden binlerce mil katederek, uzun derin likleri bulunan Kuzey Permudaya gelirler
Burada üremelerini tamamladıktan sonra ölürler, yeni doğan ve bulundukları sudan başka hiçbir şeyi ta nımayan yavruları ise, dalgaları yarıp yollarını bularak annesinin geldiği yerlere geri dönerlerYeni doğan bu yılanlar; güçlü rüzgarlara ve denizin dev dalgalarına karşı koyarak, bundan önce en küçük bir bilgiye sahip olmaksızın, kendilerine tahsis edilen sulara giderler Bunlardan bazısı Afrika'ya, bazısı Asya'ya diğer bazısı ise Avrupa'ya giderler Eğer bu yolculuk olmasaydı, hiçbir suda yılan kalmazdı
Böcekler, kuşlar, ve diğer hayvanlar üzerinde araştırma yapanlar, hayretler içerisinde kalacaklardır Onları hayrette bırakan hangi canlıdan bahsedelim
39
Arılardan mı? Bu mükemmel hayvanlar; nasıl ka rar verirler, nasıl ölçüp biçerler, nasıl uyum sağlarlar
Nasıl işbölümü yaparlar, biribirileri ile nasıl yardımlaşırlar, yaptıklarını nasıl koruyorlar? Bu konuda bilginler pekçok şey söylemişlerdir Ancak biz yalnızca Kuranın işareti ile yetineceğiz
"Rabbim bal arasına "dağlardan, ağaçlardan ve (insanlardan senin için yapacakları) çadırlardan evler (kovanlar) edin, sonra meyve ve çiçeklerin herbirinden ye de Rabbinin (imalini öğrettiği ve) kolaylıklar göster diği yaylım yollarına git" diye ilham etti Onların ka rınlarından, çeşitli renklerde şerbet (bal) çıkar ki onda insanlar için şifa vardır" (Nahl Suresi, 68-69)
Yoksa karıncanın hidayetinden mi bahsedelim
Bu böcekler yardımlaşma hususunda darbi me sellere konu olmuş sosyal yönlü varlıklardır Karınca yiyeceklerini yazdan biriktirir, onu yiyecek depolamak için yaptığı mahzenlerde korur Elde etmesi zor olan, yuvasından çıkamadığı kış mevsiminde ise biriktirdiği bu yiyecekleri afiyetle yer Biriktirdiği şeyler bitip çoğa lan cinsten şeyler ise ürememesi için onlar ikiye böler yine de ürüyorsa bu kez herbir deneyi iki kez böler Biriktirdiklerine su değipte bozulacağından korktuk larında ise güneşli günü bekler, güneş çıkınca ıslanan malzemeleri yuvasının önüne çıkarıp kurutur Sonra içeri alır Bütün bunları ona kim öğretti dersiniz?
Karıncaların en şaşılacak yönleri ise şudur: Baş kasının gözle, görüp, kulakla duymadıklarını onlar ko ku alma yolu ile bilirler İnsanların yemek yediği yeri koku alma yolu ile tesbit eden karıncalar, çok uzak yer de dahi olsalar hemen oraya gelirler ve burdaki yiyecek kırıntılarını yuvalarına taşımaya başlarlar Taşımaya cakları büyük bir kırıntı ile karşılaştıklarında ise he-
40
men yuvalarına döner orda bulunan bir gurup karınca alır taşıyamadığı o kırıntıyı bu gurupla birlikte taşırlar Bu kırıntıları taşırken yola bir ip gibi dizilirler Karın caların arılar gibi başkanları yoktur Ancak onların yi yecek arama hususunda sözlerine itiraz etmedikleri gözcüleri vardır O, bir yerde yiyecek görünce hemen gelip haber verir Bunun üzerine bir gurup hemen onunla birlikte çıkar Karıncaların diğer bir özelliği ise kendilerinden çok cemaatlerinin iyiliği için çalışmaları dır
Yoksa karganın hidayetinden mi bahsedelim
Erkek ve dişi kargalar yavruları hususunda tam bir adalet örneği sergilerler Yavrunun bakımının, terbi ye ve gözetiminin büyük bir kısmı dişi karga üstlenir Onların yiyeceğini temin ise erkek kargaya aittir Kar galar yavrularını birlikte doyururlar Yavrunun kanatla rı güçlenip kendi başına açabilecek hale gelinceye ka dar onu birlikte eğitirler Midesi genişleyip güçlenince-ye kadar herşeyi yemesine müsaade etmeyip ona bazı yasaklar koyarlar Yavrunun, artık kendi başının çaresi ne bakacak hale geldiğine inandıklarında ise, onunla irtibatı tamamen keserler Aynı anda ona karşı olan merhametleri de garib bir şekilde kesilir Hatta yavru onlardan yiyecek istese vermez ona vururlar Çünkü artık onlar yeni bir evladın terbiyesinin hazırlığı için dedirler
Bütün hayvanların hidayeti (yaratılış gayelerine yöneltilmesi) bahsedilen hayvanlar gibi insanı hayrete düşürecek niteliktedir Bu hususta İbni Kayyum şunları söyler:
"Hayvanların yaşamları için gerekli olan şeylere yöneltilmesi konusu okyanus gibi uçsuz bucaksızdır der ve devamla:
41
"Örneğin; yırtıcı kuşlar yavrularını doğurdukla rında yumurtaları et parçası şeklindedir Sertleşinceye kadar bu yumurtaları karıncalardan korumak için köşe bucak kaçırırlar
Aslan, ise yürürken izlenmekten korktuğunda kuyruğu ile ayak izlerini siler
Tilki, çok acıktığında sırt üstü yatar Nefesini içinde saklayarak vücudunu şişirir Onun öldüğünü sa nan kuşlar, yemek için tilkinin başına üşüşünce hemen onları yakalayıp açlığını giderir
Dişi filler doğumu yaklaştığında bir suya giderek onun içinde doğarlar Çünkü filler, ayakta doğum ya parlar Suda doğum yapmakla yavruyu yere düşüp ya ralanmaktan korurlar Bu durumda su yavru için yu muşak bir döşek görevi yapmış olur
Serçeler ise, doğumdan hemen sonra çevreden yardım ister Çevresinde bulunan bütün kuşlar gelerek, yeni doğan yavrunun etrafında uçuşup yavrunun uç masını sağlayıncaya kadar onu eğitirler
Göçmen kuşlar, gece yolculuk yaparken ovaların ortasında, uçsuz bucaksız denizlerde, dağların başında kılavuzsuz yol alırlar
Ceylanlar ise, dışardaki düşmanını görebilmek için, yuvasına arkasını dönerek girer
Kedi, tavanda fare gördüğünde, onu korkutup aşağıya indirebilmek için, sopa ile ona işaret ediliyor süsü vermek için, başını fareye doğru uzatır
Tarla faresi, selden korumak için yuvalarını ya maçlarda yaparlar Bir kaç girişi olan bu yuvanın giriş lerini ince bir örtü ile kaplarlar Tehlike hissettiklerinde ise, bu kapıları kolayca açıp kaçarlar Yuvasının yerini unutmaktan korkan fareler, yuvalarını ya bir tepede ve-
42
ya büyük bir kayanın çevresinde yaparlar ki, yollarını kaybettiklerinde kolayca bulabilsinler"
Ibni Kayyum bu tür örneklerden uzun uzadıya bahsettikten sonra şöyle der: "Bu konu gerçekten çok geniş bir konudur Ancak senin için şu ayeti bilmek ye terlidir "Yerde yürüyen bütün hayvanlar ve iki kanadı ile uçan bütün kuşlar ümmettir" (Enam Suresi, 38)

AHLAK DELiLİ
Allah'ın varlığının delillerinden biri de, büyük alman düşünürü Emanuel Kant'ın ortaya koyduğu, insan merkezli "Ahlak delili"dir
Bu delilin özü şudur: Yaratılış, eşitlik, mükem mellik, hidayet delilleri her ne kadarda bunları yaratan herşeye kadir olan bir zatın varlığını kabul etmeyi gerektirse de, bu özellikler onun; insanoğlunun ibadet için kendisine yöneldiği, sevdiği, hamdettiği, tazim et tiği, hayır ve nimetlerin kendisinden sadır olduğu bir ilah olmasını gerektirmez
Bilakis, bu özelliklere sahip bir ilahın varlığını, insanın içinde bulunan "Ahlak delili" gösterir
Kâinatta hak ölçüsü olmasaydı insanoğlu "hak ölçüsünü" hiç kendisine şiar edinerek, kendi için bağ layıcı kabul edermiydi Hiç düşündünüz mü, hoşlan madığı bir görevi, nefsin hoşlandığı şeylerden üstün tutma duygusu, insana nerden geldi?
İnsanda bulunan bu ahlakî anlayışı onun nefsine yerleştiren, onun hayat tarzını, toplumsal kuralları dü zenleyen, hayrın, rahmetin, güzelliğin kaynağı olan bir zat vardır İşte bu zat Allah'ın ta kendisidir
Bahsedilen bu delile Kur'an şöyle işaret etmektedir:
"Herbir nefse ve onu düzenleyene, sonra da ona kötülüğü, ve o kötülükten sakınmayı ilham edene" (Şems Suresi, 7-8)
Şehvet ve kötülüklere karşı takvanın nefse ilham edilmesi "Ahlak deliline" işarettir
Bazı kişiler bu delile karşı çıkarak Ahlakın, vic danın ve görev şuurunun toplumsal adetlerden kay naklandığını zamanla kişilerin kalbinde yerleştiğini sa vunurlar
48
Halbuki bu iddiada bulunanlar ahlakın ortaya çı kışının sosyal adetlerle açıklanamayacağını gözardı ederler Sosyal adetlerin görülenin tekrarından ibaret olduğu herkesin malumudur Biri onlara "sosyal adet ler" niçin çıkmıştır diye sorsa:
"Toplumsal ihtiyaçlardan doğmuştur" derler
Peki kişinin genel toplumsal ihtiyaçlarını ferdi ihtiyaçlarına ve isteklerine tercih etmesinin nedeni ne dir? Şüphesiz bunun nedeni inkâr ettikleri Allah'ın in sana verdiği hak ölçüsünden başka birşey değildir


VAHİY DELİLİ
Allah'ın varlığının delillerinden biri de Hz Adem'den Hz Muhammed'e kadar gönderilen peygam berlerin davetleridir Bütün peygamberler kavimlerini Allah'a inanmaya tağutları reddetmeye çağırmıştır
Ancak bu güzel davetlerle kavimleri arasına az gın zorbalar girerek onların davetlerine engel olmak is temişlerdir Allah'ın inkâr eden bu insanlar, peygam berlerinde Allah tarafından gönderildiğini inkâra kalkı şınca Allah, Peygamberinin doğruluklarını isbat etmek için onları açık ayetler ve mucizelerle desteklemiştir Onlara verilen bu mucizeler muarızların sesini kesmiş tir Davetin sonucunda hakka değer verenler inanmış, inatçılar ve mütekebbirler ise zulümlerinden ve kibirle rinden dolayı inkâr etmişlerdir
Peygamberi destekleyen bu ayetlerin en açığı şu dur: Allah'ın elçileri, zayıflıklarına, çevrelerinin azlığı na, düşmanlarının ise çokluğuna ve kuvvetli olmaları na rağmen düşmanlarına karşı devamlı Allah'ın yardı mına mazhar olmuşlardır Bu yardım sayesinde düş manlarını yenmiş, dinlerini yaymış arkalarında kendi ne tabi olan bir ümmet bırakmış ve bu sayede gönülle-
49
re taht kurmuşlardır
En muhteşem mucize Allah Resulüne (s) gönde rilen Kitaptır Birbiri ardı sıra gelen gece ve gündüz da hi, her ayeti bir mucize olan eşsiz kitabın yerini tuta maz O, içinde hiçbir batıl bulunmayan Kuranı Kerim dir Bu mucize kitab yalnızca Allah Resulü (sas)'nin peygamberliğine değil Allah'ın (cc) varlığına, ilmine, hikmetine, sıfatlarına da delalet eder ilim ilerledikçe alimler, Kur'anın esrarını, ondaki hazineleri, şüphe edenlerin bütün şüpheleri giderecek, müminlerin ima nını artıracak şekilde ortaya koymuşlardır Nitekim bu hususta yüce Allah şöyle buyurmaktadır
"Biz onlara gerek kendi nefislerindeki gerekse afaktaki ayetlerimizi göstereceğiz Ve nihayet onun hak olduğu apaçık ortaya çıkacaktır" (Fussilet Suresi, 53)
Semavi risalet Allah'ın varlığına, birliğine, ve ke maline delalet eden önemli delillerden biridir Allah kullarına karşı çok merhametli olduğundan dolayı on lara fıtri ve akli delillerin yanısıra kendi vücutlarında ve kâinatta pekçok deliller göstermiştir Bununla da kalmayıp peygamberler göndererek insanları aziz ve hamid olan Allah'ın dinine çağırmıştır
Farklı zamanlarda çeşitli milletlere gönderilen bu kadar çok kamil insanın mevcut olmayan bir ilahın el çisi olduğunu iddia etmelerini hiçbir aklı selim kabul etmez
Bir an böyle olduğunu farzedelim Peki fakir, za yıf, yardımcısız olan bu insanlar, güçlü düşmanlarına karşı nasıl zafer kazandılar Adetlere muhalif olan mu cizeleri nasıl gösterdiler Bu mucizelerin en büyüğü ve ebedisi olan Kur'anı Kerimi nasıl yazdılar
Kur'anı, ve ondan önce inen tevratı, incili kim indirdi dersin?
50
"Allah (cc) de, sonra onları daldıkları şeylerle başbaşa bırak eğlensinler" (Enam Suresi, 91)


TARİHİ DELİL
Yaratılış, ahlak, fıtrat, vahiy delilinden başka bir de "tarihi delil" vardır
insanlık tarihi boyunca sıcak, soğuk bütün ik limlerde, farklı renklerde fakir, zengin bütün insanlar farklı şekillerde de olsa her zaman Allah'a inanmışlar dır Kitabın başında çeşitli ilim adamlarından da alıntı lar yaparak belirttiğimiz gibi medeniyete sahip bütün toplumlarda din her zaman var olmuştur ve var olmaya devam edecektir Tarih boyunca belki sanatsız, ilimsiz, felsefesiz milletler olmuştur Ancak dinsiz bir millet as la olmamıştır
Tarih boyunca her milletin inandığı ibadet ve ta zim ettiği bir ilah olmuştur Bu inanç onlann ahlakına yaşantılarına kadar tesir etmiştir Sorarım sana beşeri yet tarihi boyunca bütün insanlığın birleştiği bir şey nasıl batıl olabilir
Düşünceye, tarihi verilere ve akla saygı duyan her insan, belirttiğimiz bu tarihi birliği Allah'ın varlığı nı destekleyen delil olarak kabul eder
Bazı insanların hatta çoğunun yanlış ilah tasav vuru hakikate gölge düşürmez bilakis bu hakikati des tekler çünkü insanlardaki aşırı ilah şuuru, onları pek çok ilaha inanmaya, itibar ettekleri kişilere ilahtık vasfı vermeye götürmüştür Yahut itibar ettikleri bu insan larda, ilahi sıfatların tecelli ettiği gibi bir çok yanlış dü şüncelere sapmışlardır Bundan dolayı peygamberlerin en önemli görevleri bu sapmaları düzeltmek, sapanla rın inançlarını doğrultmak, onları putculuk ve hurafe lerden kurtarmak olmuştur
51
Kur'an'ın bizi yeryüzünde gezmeye, burda yaşa yan insanların tarihini görmeye, geçmişteki hak ile ba tıl mücadelesinden ibret almaya, orda bulunan eserleri Kalb gözü ile incelemeye teşvik etmesinde, elbette bü yük hikmetler vardır
"Onlar kendilerinden önce geçen milletlerin akibetlerini görmek için yeryüzünde dolaşmazlar mı?" (Muhammed Suresi, 10)
"De ki: Yeryüzünü dolaşarak yalancıların sonları nın nasıl olduğunu görün" (Enam Suresi, 11)
"Yeryüzünde hiç gezib dolaşmadılar mı ki bu sa yede düşünecek kalplere, işitecek kulaklara sahip ol sunlar Şüphesiz gözler kör olmaz, ancak göğüslerdeki kalpler kör olur" (Hacc Suresi, 46)
Bütün tarihi tecrübeler Allah'ın varlığına imanın, doğru bir hareket olduğuna ve bu imanın insanın zaru ri ihtiyaçları arasında bulunduğuna şehadet etmektedir İman, ferdin kötülüklerden arınarak, mutlu olması için zaruri olduğu gibi, toplumun devamı ve gelişmesi için de zaruridir
Ustad Akkad;
"Bütün tarihi olaylar ve tarihi tecrübeler bize di nin gerçek olduğunu gösteriyor Hiç kimse herhangi bir toplumun dini inançlardan soyutlanabileceğini, fer din toplumla ilgi kurarken dini bir kenara itebileceğini iddia edemez"
"Tarih bize toplumsal hareketlerin en önemli amilinin din olduğunu söyler
"Din amili ne ırk, ne vatan, ne adet, ne ahlak ne de Kanun amili ile kıyaslanamayacak kadar güçlü-dürBilakis kişiyi vatana topluma, ırka bağlayan en önemli faktör dindir"
52
"Kişi ile din arasındaki ilgi başka hiçbir bağa ih tiyaç göstermeyecek kadar güçlüdür O, çok geniş bir alana yayılmıştır Gizli, açık, zahir, batın geçmiş gele cek sonsuza kadar hep o vardır
Dinin gerçekliğini, dindar bir cemaat ile dini bağları zayıf olan bir cemaati incelemek sureti ile anla mak mümkündür"
"Yahut dindar ve istikamet sahibi biri ile dinden uzak olan birini karşılaştırmak suretiyle anlamamız da mümkündür
Zira dindar cemaat ile dinden uzak cemaat ara sındaki fark veya sahih imana sahip kişi ile inançsız ki şi arasındaki fark meyve veren ağaçla kökleri kurumuş ağaç arasındaki fark gibidir
Kalbi hayat olmadığı halde, güçlü olan kişi na dirdir Bilakis güçlü görünen kişiler de güçlü değildir Zira onların kalplerini iman değil imansızlık ve şaşkın lık işgal etmiştir (1)

VAHDANİYETİN FITRİ DELİLİ
Gerek fıtri, gerek akli, gerekse semi (işitmeye da yalı) bütün deliller Allah (cc) birliğini gösterir İnsan bütün telkin ve etkilerden soyutlanıp, fıtratı ile başbaşa kaldığında, kendisini insanlığın ve kâinatın ötesinde, sıkıntılı ve mutlu anlarında dua ettiği bir zata yönelmiş bulur Özellikle çaresiz kaldığı, üzüntülü olduğu ve in sanların yardım eli uzanmadığı zamanlarda, bütün sa mimiyeti ile rabbine yönelir O anda-cehaleti, nefsi ar zular ve yanlış inançları sonucu tapındığı- bütün in sanları, hayvanları, canlı ve cansız bütün varlıkları dev reden çıkarıp doğrudan yüce varlığa yönelir
Bu gerçeğe işaret eden yüce Allah şöyle buyurur:
"Sizi gemilerde bulunduğunuz ve onlar, içindeki leri güzel bir rüzgarla götürdüğü, bununla neşelendik leri zaman, o gemiye şiddetli bir fırtına gelip çatar, her yerden onlara dalgalar hücum eder Ve onlar, çepeçevre kuşatıldıklarını anlarlar da, dini yalnız Allah'a halis kı larak, "Andolsun eğer bizi bundan kurtarırsan, mutla ka şükredenlerden olacağız" diye Allah'a yalvarırlar" (Yunus Suresi, 22)
Bu ayet, Allah'ın varlığının delili olduğu gibi vahdaniyetinin de delilidir Hiçbir kişi bütün tesirler den sıyrılıp, fıtratına döndüğünde, ne mutlu, ne de sı kıntılı anında, putlara, heykellere yönelmez Bilakis,
65
herşeyin rabbi olan bir tek Allah'a yönelir Tıpkı Yüce Allah'ın bu müşrikleri tanıtırken buyurduğu gibi dini yalnız Allah'a has kılarak dua ederler"


AKLİ DELİL
Aynen Fıtrat gibi akıl da, şu kâinatı yaratan tek bir zatın varlığını kabul eder Nasıl kabul etmesin ki, şu kâinat bu kadar geniş olmasına rağmen içinde bulu nan küçük, büyük, canlı cansız, konuşan susan, akıllı akılsız, yüksek alçak ne varsa hepsi bir tek kanuna bağ lıdır Bu kanun, zerreden kürreye kadar herşey için ge çerlidir Öyle ki kâinatta bulunan bir zerre ile güneşe baktığımızda her ikisinin de oluşumlarının aynı oldu ğunu görürüz
Genel kanunlardan biri olan Zevciyet kanunu (Varlıkların çift olması) bunun en açık göstergesidir Geçmiş dönemlerde, yalnızca insan ve hayvanlarda er keklik dişiliğin varolduğu sanılırdı Daha sonra ilim, bütün bitkilerde, hatta bütün maddelerde erkeklik dişi lik olduğunu ortaya koydu Elektrik ve benzeri şeyler de, eksi artı kutbunun varlığını keşfetti Daha ileri gi derek, maddeleri oluşturan atomların elektron ve nöt ronlardan oluştuğunu ispatladı Bütün bu ilmi keşifler, ta bundan 14 asır önce gönderilen Kuranı tasdik et mektedir Zira o, belirtilen bu gerçeği, bir örnekle 14 asır öncesinden bize bildirmiştir
"Yerin bitirdiklerinden, insan oğlunun varlığın dan ve henüz mahiyetini bilmedikleri şeylerden bütün çiftleri yaratan Allah'ı teşbih ve tasdik ederim" (Yasin Suresi, 36)
"Her şeyi çift çift yarattık ki, düşünüp öğüt alsın lar" (Zariyat Suresi, 49)
66
Bahsedilen bu kanun, kâinattaki bütün varlıkları içine almaktadır
Kâinattaki vahdetin diğer bir delili de, varlıklar ve onları oluşturan cüzleri arasında görülen ahenktir Bu cüzler arasında öyle bir düzen vardır ki, örneğin de vamlı hareket halinde olmasına karşın varlıklardan hiç biri diğerine çarpmaz, kendi seyir çizgisinden çıkararak bir başka varlığın faaliyet alanına girmez Bilakis diğer varlıkları kendi imkanlarından faydalandırır Varsa kendi ihtiyacını da onlardan karşılar Bu karşılıklı alış verişi, hayvanlar ve bitkiler aleminde her an görmemiz mümkündür Hayatları için gerekli olan bu ittifakı, hayvanlar ve bitkiler kendi aralarında bir anlaşma ya parak mı sağladı? Yoksa, onların düzenlerini planlayıp programlayan yüce bir zat mı var?
Güneş ile yeryüzü, yeryüzü ile ay, ay ile güneş ve yıldız galaksilerinin arasındaki düzeni kuran kimdir? Onları çarpışmadan biribirini tamamlayacak şekilde yerleştiren kimdir?
"Güneş ve ay bir hesaba göre hareket ederler Bit kiler ve ağaçlar O'nun emrine boyun eğerler Göğü Al lah yükseltti ve mizanı O koydu" (Rahman Suresi, 5-6-7)
"Ne güneş aya yetişebilir, ne de gece gündüzü geçebilir Bunlardan her biri belli bir yörüngede yüz meye devam ederler" (Yasin Suresi, 40)
Bütün varlıklarda beden ve kalp gözü ile görülen bu birlik, varlıkları yaratanın birliğini gösterdiği gibi, zaruri olarak varlığını da gösterir
Eğer şu kâinatı birden fazla ilah yaratmış olsaydı, düzen bozulur, ölçüler altüst olurdu Her parçada onu yaratan ilahın belirtilerini görürdük O zaman, yaratılış kanunları farklı olur, birbiri ile çelişirdi İlahların istek-
67
leri çeliştiğinde ise kâinatın fesada uğraması, kaos kaçı nılmaz olurdu
Bu delile işaret eden Kur'an-ı Kerim insanlara şöyle seslenir:
"Eğer yerde ve gökte Allah'tan başka ilah olsaydı, her ikisi de bozulup gitmişti Demek ki Arşın rabbi olan Allah, onların yakıştırdıkları sıfatlardan uzaktır" (Enbiya Suresi, 22)
Kur'an-ı Kerim'in diğer bir süresinde ise şöyle buyrulur:
"Allah evlat edinmemiştir Onunla beraber hiçbir ilah yoktur Aksi taktirde, her ilah kendi yarattığını sevkü idare eder ve birgün onlardan biri diğerine gale be çalardı Allah onların yakıştırdıklarından münezzeh tir" (Mü'minun Suresi, 91)
Allah'ın (cc) birliğinin en büyük delili ise fesada uğramamış akılların, bu hususta ittifak etmesidir Akıl devamlı olarak çokluğun arkasında vahdeti arar Pek-çok sebepten tekbir sebebe ulaşmaya çalışır Onun ulaşmaya çalıştığı bu sebep sebeplerin sebebidir Bun dan dolayıdır ki bazı feylesoflar, kâinatın yaratıcısına "ilk sebep" derler


NAKLİ DELİLLER
Fıtri ve Akli delillerle birlikte, eşi ve benzeri ol mayan, yalnızca kendisine ibadet edilen, birtek ilaha davet eden pekçok delil vardır Allah'ın kitaplarından ve elçilerinden nakledilen bu deliller, asırlar boyunca nesilden nesile bütün dünyaya yayılmıştır
Semanın yeryüzüne yol göstericiliğini temsil eden ve her yönden korunmuş olan elimizdeki bu Kur'an, bizim için ilahi bir vesikadır O bize,, tevhid
68
inancı ile gönderilen peygamberlerin haberlerini aktar maktadır Bu anlatılanlar, Kur'an'ın müşriklerin Al lah'tan başka ilahlara tapınırken akli ve nakli deliller den yoksun olduklarını belirtmesinin haklılığını göste ren delillerdir
Bu gerçeği anlamak, için müşriklerin iddialarını çürüterek, onları azarlayan Enbiya suresinin şu ayetle rine kulak verelim
"Yoksa (o müşrikler), yerden birtakım tanrılar edindiler de, (ölüleri) onlar mı diriltecek Eğer yeryü zünde Allah'tan başka ilah olsaydı, her ikisi de kesin likle bozulup gitmişti" (Enbiya Suresi, 21-22)
"Yoksa, ondan başka birtakım ilahlar mı edini yorlar De ki: Hadi delillerinizi getirin İşte benimle be raber olanların ve benden öncekilerin kitabı Hayır! onlar hakkı bilmezler ve bu yüzden de yüz çevirirler" (Enbiya Suresi, 24)
Ahkaf suresinde ise müşriklere meydan okuna rak şöyle buyrulmaktadır:
"Eğer doğru söyleyenlerden iseniz, size indiril miş bir kitap, yahut bir bilgi kalıntısı getirin" (Ahkaf Suresi, 4)