Ebü'l-Abbâs El-Basîr

EBÜ'L-ABBÂS EL-BASÎR

Endülüs'te yetişen büyük velîlerden İsmi, Ahmed el-Endülüsî el-Hazrecî, künyesi Ebü'l-Abbâs el-Basîr'dir İbn-ül-Gazâle diye tanınır On ikinci asrın ikinci yarısında yaşadı On üçüncü asrın başlarında vefât etti Kurâfe-i Sugrâ denilen yerde defnedildi Kabri, Cumâ günleri ziyâretçiler ile dolup taşmaktadır

Ebü'l-Abbâs, doğduğu gün, annesi, onun iki gözünün âmâ olduğunu gördü Babası, o memleketin sultânıydı O günlerde seferde bulunuyordu Kadıncağız, sultânın, gözleri görmeyen bir çocuğunun olmasını istemiyeceğini, bu hâli beğenmiyeceğini, hakîr göreceğini düşünerek çocuğu yanına aldı ve evlerinden ayrıldı, çok uzak bir yere gitti Çocuğunu orada bir yere bıraktı Efendisi geldiğinde de, ona bir oğlanlarının olduğunu, fakat çocuğun doğumdan hemen sonra öldüğünü söylemeye karar verdi Bu sırada, kadının ıssız bir yere bıraktığı çocuğa, Allahü teâlâ bir ceylân gönderdi Bu ceylân muntazam olarak gelip bu yavruyu emziriyordu Nihâyet sultân seferden döndükten sonra, hanımı kendisine; "Bir oğlumuz oldu Fakat doğumdan hemen sonra öldü" dedi Sultân, Allahü teâlânın takdîrine teslim olarak ve görünüşte mahzûn olan hanımını tesellî için; "Ümîd edilir ki, Allahü teâlâ o nîmeti almakla, bize ondan daha hayırlısını ihsân eder" dedi Bir zaman sonra sultân ava çıktı Bir yerde, av için arkadaşları ile geniş bir halka teşkil edip, geniş bir yeri kontrolleri altına aldılar Arâzi kontrol edilip, halka iyice daraltıldığında, sultân, ortada bir çocuğu emziren bir ceylânı gördü Yanına gidip çocuğu şevkatle bağrına bastı; "Oğlumun yerine bunu alayım" diye düşündü Onu alıp, evine getirdi Gâyet sevinçli idi Hanımına; "Oğlumuzun yerine, Allahü teâlâ bize bu çocuğu verdi Bunu al! Yetiştir! Bizim oğlumuz olsun" dedi Kadın çocuğa bakınca, kendi çocukları olduğunu anladı ve şiddetli bir şekilde hıçkıra hıçkıra ağlamaya başladı Efendisine de; "Vallahi bu benim oğlumdur" dedi Hâdiseyi de olduğu gibi anlattı Sultan da; "Onu bize kavuşturan Allahü teâlâya hamdolsun" diyerek, Allahü teâlâya şükretti Kadın, çocuğu emzirip ihtimâm ile büyüttü Kur'ân-ı kerîm okumasını öğretti Yedi yaşına gelince, Kur'ân-ı kerîmin kırâatine âid ilimleri öğrenmeye başladı Ebû Midyen Magribî hazretlerinin yetiştirdiği velîlerden olan Ebû Ahmed Câfer el-Endülüsî'nin huzurunda güzel bir şekilde yetişti İnsanlardan ayrı ve uzak bir hâli vardı Dünyâ malına rağbet etmezdi Babası memleketinin sultânı olduğundan, dünyâ nîmetlerinden fazlasıyla çok çok faydalanmak elinde ve gâyet kolay olduğu hâlde, o bunların hiç birine iltifât etmez, kalın kumaşlardan elbise giyer, fakirler arasında bulunur, peksimet, limon ve tuz yerdi Evliyâlık yolunda bulunanlara mahsûs olan bu hâlini anlıyamıyan bâzı insanlar, elinde çok fazla imkânları olduğu hâlde, dünyâ nîmetlerinden niçin istifâde etmiyor diye hayret ederlerdi Ebü'l-Abbâs hazretleri de, bu insanların niçin bu kadar gaflette olduklarına, dünyânın gelip-geçici, aldatıcı ve çabuk bitici zevk ve eğlencelerine dalarak, sonsuz olan âhiret için hazırlanmayı ihmâl etmelerine ve böylece ebediyyen bitmeyecek gerçek saâdete, sonsuz nîmetlere kavuşmaktan mahrûm kalmalarına çok hayret ediyordu Ebü'l-Abbâs el-Basîr, memleketinde bir zaman kaldıktan sonra Mısır'a gitti Nil Nehri kenarında yerleşti Nil Nehri kıyısında Bâb-ül-Hark denilen yerde bulunan tekkesinde talebelerine ders verirdi Ebü's-Süûd'un tekkesi de Nil'in karşı kıyısında Bâb-ül-Kantara denilen yerde idi Bu iki zât, birbirleri ile mektuplaşırlardı Ebü'l-Abbâs hazretleri mektup göndereceği zaman, mektubu Nil Nehrine su üzerine bırakırdı Mektubu karşı kıyıdan alırlardı Orada bulunan Ebü's-Süûd hazretleri cevap yazarak yine aynı şekilde nehrin üzerine bırakır, bu taraftan alırlardı Alınan ve gönderilen mektuplar, Allahü teâlânın izni ile hiç ıslanmazdı

Evliyâdan Hâtim isimli bir zât, Ebü's-Süûd hazretlerine yirmi sene hizmet etti Bu yolda ahd verip kendisini mezûn etmesini istedi Ona; "Sen benim evlâdımdan, (benim yanımda yetişecek kimselerden) değilsin Sen, Magrib memleketinden gelecek olan kardeşim Ebü'l-Abbâs'ın evlâdındansın" buyurdu Nihâyet Ebü'l-Abbâs hazretleri Mısır'a gelince, Ebü's-Süûd hazretleri, Hâtim'e dedi ki: "Senin üstâdın, seni yetiştirecek zât bu gece geldi Bulak şehrine git! Orada o zât ile konuş!" Bunun üzerine Hâtim, Bulak şehrine gelip Ebü'l-Abbâs'ı buldu Bu sebeble Ebü'l-Abbâs ile Mısır'da ilk karşılaşan zât, bu Hâtim oldu Ebü'l-Abbâs, Hâtim'i görünce, kendisiyle müsâfeha etti Hâtim hiçbir şey söylemeden, Ebü'l-Abbâs; "Evlâdım Hâtim, hoş geldin Allahü teâlâ, kardeşim Ebü's-Süûd'a hayırlı karşılıklar ihsân buyursun Biz gelinceye kadar seni korudu, himâye etti" buyurdu

Ebü'l-Abbâs, Mısır'dan yürüyerek hacca gitti Mekke-i mükerremede, Ebü'l-Haccâc el-Aksarî ile karşılaştı Harem-i şerîfte bir yerde oturup sohbet ediyorlardı Bir ara Ebü'l-Haccâc, Ebü'l Abbâs'a; "Siz Kâ'be-i muazzamayı çok tavaf ettiniz mi?" diye sordu Ebü'l-Abbâs hazretleri buna karşılık; "Allahü teâlânın öyle kulları vardır ki, beytini (Kâ'be-i muazzamayı) o kulların etrâfında tavâf ettirir" buyurdu Bu söz üzerine Ebü'l-Haccâc etrâfına bakınınca Kâbe'nin etraflarında döndüğünü gördü

Ebü'l-Abbâs hazretleri, yemek olarak peksimet, limon ve tuzlu şeyleri, zarûret mikdârı yer, gelenlere de onlardan ikrâm ederdi Ebü's-Süûd bin Ebi'l-Âşâir'in ve talebelerinin âdeti ise, tatlı ve lezzetli yemekler idi Ebü'l-Abbâs'ın talebelerinden bir grup, bu güzel yemeklere kavuşmak arzûsuyla bu zâtın yanına gitmeye karar verdiler O yemeklere meyletmeleri sebebiyle Ebü's-Süûd hazretlerinin dergâhına geldiler O zât, kalp gözüyle bunların niyetlerini, maksadlarını anladı Onlara ikrâm olarak, dilimlenmiş peksimet ve ekşi limon verdi Onlar kendi kendilerine; "Biz hocamızın yanına dönelim ve Allahü teâlânın bizim için taksim ettiği rızka kanâat edelim" dediler Hocalarının yanına geldiklerinde, Ebü'l-Abbâs kalb gözüyle bunların hâlini anladı ve onlardan birine; "Şu tuğlayı al!Kuyumcuya git! Onu sat!" buyurdu O kimse tuğlaya bakınca, sapsarı altın olduğunu gördü O altını bin dînâra satıp, parasını aldı, hocasına getirdi Hocası orada bulunanlara: "Burada bulunanlar içinde kaç tâneniz fakirdir?" diye sordu "On tâne" dediler O on kişiye; "Her biriniz buradan yüzer dînâr alsın ve sohbetimizden ayrılsınlar Çünkü biz fakirler, dünyâlık istiyenler ile sohbet etmeyiz Sizler dünyâya ve dünyâ malının aldatıcı güzelliğine meylettiniz" buyurdu O talebeler bu hâle üzülerek ve yalvararak; "Ey efendim! Bizim ona ihtiyâcımız yok Biz dünyâ malını istemiyoruz Sizin sohbetinizden başka bir şeye rağbet etmiyoruz" dediler O zaman buyurdu ki: "Bu bin dînârı kuyumcuya iâde ediniz! Ona verdiğiniz tuğlayı da bana getiriniz!" Getirdiler, o altın hâlinde bulunan tuğla eski hâline gelip, normal tuğla oldu Ebü'l-Abbâs hazretleri, o tuğlayı bir köşeye doğru attı Sohbetine devâm etti

Ebü'l-Abbâs hazretlerinin vefâtından bir zaman sonra, talebelerinden biri, o zamanda bulunan meşhûr âlimlerden Abdürrahîm el-Kınâvî'nin huzûruna giderek, ona talebe olmak istedi Müsâfeha etmek üzere elini uzattığında, Abdürrahîm el-Kınâvî henüz elini uzatmadan evvel, duvardan Ebü'l-Abbâs hazretlerinin elinin çıktığı görüldü ve talebesinin elini tutarak müsâfeha etti Bunun üzerine Abdürrahîm el-Kınâvî; "Allahü teâlâ, kardeşim Ebü'l-Abbâs'a rahmet eylesin O, hayâtındaki gibi vefâtından sonra da talebelerine sâhip çıkıyor ve başkalarına gitmesine mâni oluyor" buyurdu

YAMALI ELBİSE

Bir defâsında Ebü'l-Abbâs hazretlerinin hanımı, yüksek rütbeli emîrlerden birinin evinde verilecek olan bir düğün yemeğine dâvet edildi Hanım, efendisine danıştı O da, bu düğün yemeğine gidebileceğine dâir izin verdi Bu hanımın da, yamalı bir elbisesinden başka elbisesi yoktu "Bu elbise ile gidebilirim değil mi?" diye arzedince; "Evet, bu elbise ile gidiniz!" buyurdu Hanımı hiç îtirâz etmeden "Peki efendim" deyip gitti Yolda giderken, Allahü teâlânın izni ile mantosunun altındaki o yamalı elbise ipeğe çevrildi Hem öyle ki, bu ipek elbise, gümüş tel ipliklerle çok güzel süslenmişti Ayrıca yüzük ve benzeri şekilde öyle kıymetli zînet eşyâsı olmuştu ki, bunlar, sultânların hazînelerinde bile bulunmayan cinstendi Ebü'l-Abbâs hazretlerinin hanımı bu hal ile düğün evine vardığında, orada bulunan kadınlar hayretler içinde kaldılar "Bu fakir bir kadın idi Bu zînet nasıl oluyor?" dediler Hattâ orada bulunan zengin kadınlardan biri, gelen hanımın üzerinde bulunan çok kıymetli mücevherlerden sâdece bir tânesini bin dînâra almak istedi ise de, o; "Bana bunları satmak için izin yok" dedi Daha sonra dâvet bitip, hanım eve dönünce, Ebü'l-Abbâs hazretlerine olanları anlattı O da tebessüm ederek; "Allahü teâlâ kullarından dilediğini gizler Yâni, Allahü teâlâ indinde senin derecen çok yüksek olmakla berâber, Allahü teâlâ seni o yamalı elbise içinde gizliyor" Bu söz üzerine, Ebü'l-Abbâs hazretlerinin hanımı çok sevindi ve hâline çok şükretti

1) Câmiu Kerâmât-il Evliyâ; c1, s302
2) Tabakât-ül-Kübrâ; c2, s3
3) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c8, s203