Ali Bin Muhammed Bin Beşşâr

ALİ BİN MUHAMMED BİN BEŞŞÂR

Büyük velî ve Hanbelî mezhebi fıkıh âlimi Künyesi Ebü'l-Hasan'dır 925 (H313) senesinde vefât etti Necma'ya yakın bir yer olan Akabe'de bulunan kabri ziyâret mahallidir Ebû Bekr el-Mervezî, Ahmed bin Hanbel hazretlerinin oğlu Sâlih, Abdullah ve daha başka büyük âlimlerin derslerinde bulundu Kendisinden, Ali bin Muhammed bin Câfer el-Beclî, Ebû en-Necâd ve başka âlimler ders aldılar Hayâtı hakkında fazla bilgi yoktur

Ali bin Muhammed bin Beşşâr, kendisinden bahsederken, şöyleyim böyleyim demezdi Ben bir adamı tanıyorum Onun şöyle şöyle durumu var, derdi Birgün, ben bir adamı tanıyorum, otuz sene, özür dilemeyi gerektirecek bir söz konuşmamıştır, dedi Hâlbuki burada kendisini kastediyordu

Birgün Ali bin Beşşâr bir meclisde oturuyordu Orada bulunanlardan bâzısı ona, nereden yiyip içiyorsun, diye sordu Bu sırada başkaları söze karışıp, o istediği yerden bulur Herkes ona verir, dediler Bunun üzerine Beşşâr hazretleri;

"Ey cemâat! Şu kırk seneden beri, acabâ benim yiyip içtiğim yeri gören var mı? Yine bu kadar zamandır, bir kimseye bir ihtiyâcım olmuş mudur? Bir kimseden bir şey istemeye gittiğimi bilen var mıdır? Eğer gören bilen varsa söylesin" dedi

Meclisinde konuşmak istediği zaman; "Sen, ne istediğimizi biliyorsun" meâlindeki âyet-i kerîme ile başlardı O sırada birisi kalkıp, ona:

"Allahü teâlâ senden râzı olsun Devamlı bu âyet-i kerîmeyi okuyarak sözüne başlıyorsun Senin bundan maksadın nedir?" diye sordu Ali bin Beşşâr, ona;

"Sen bunu niçin soruyorsun? Bu zamana kadar, kimse bana sormadı Fakat yine sana, bundaki maksadımı söyleyeyim: Dünyâda da âhirette de, Allahü teâlânın rızâsından başka hiç bir maksadım ve murâdım yoktur Onun için, devamlı meclislerimde, bu âyet-i kerîmeyi okuyarak başlıyorum" dedi

Ali el-Beşşâr'ın bir sohbetinde Ahmed Bermekî, odanın en uzak kısmında oturdu Sükûnet içerisinde, orada bulunanlarla birlikte sohbeti dinledi Sohbetin sonunda, Lâ ilâhe illallah, dedi ve "O Balık sâhibini (Yûnus'u) da hatırla ki o, (dînini kabûl etmeyen kavmine) öfkelenerek gitmişti de, kendisini hiç bir zaman sıkıştırmayacağımızı sanmıştı Derken (yutan balığın karnındaki) karanlıklar içinde: "Senden başka hiç bir ilâh yoktur, seni bütün noksanlıklardan tenzîh ederim Gerçekten ben, haksızlık edenlerden oldum" diye duâ etmişti" meâlindeki Enbiya sûresinin seksen yedinci âyet-i kerîmesini okuyup;

"Yâ Rabbî!Sen, kendisini balığın karnında hapsettiğin zaman, sâlih bir kulun olan Zu'n-Nûn= Yûnus aleyhisselâm karanlıkta sana; "Lâ ilâhe illâ ente sübhâneke innî küntü minezzâlimîn (Senden başka hiç bir ilâh yoktur, seni bütün noksanlıklardan tenzîh ederim Gerçekten ben, haksızlık edenlerden oldum)" diye nasıl duâ edip yalvarmışsa, ben de sana öyle yalvarıyorum Yâ Rabbî! Senin yüce kelâmın haktır Sen sâlih bir kulun olan Yûnus'un bu duâsına karşılık; "Biz de onun duâsını kabûl ettik Kendisini kederden kurtardık İşte biz müminleri böyle kurtarırız" (Enbiyâ sûresi: 88) buyurdun Allah'ım! Onun duâsını nasıl kabûl edip, içerisinde bulunduğu sıkıntılı durumdan, rahmetinle onu nasıl kurtarmışsan, duâlarımızı kabûl buyurup, sıkıntılı ve elem verici durumlardan bizi muhâfaza eyle Yâ Rabbî! Sen Erhamürrâhimînsin (merhamet edenlerin en merhametlisisin) Sonra, on kere yâ Rabbî!" dedi Fakat o, her yâ Rabbî dediği zaman, Ahmed Bermekî içinden; "Yâ Rabbî! Bana genişlik, rahatlık ihsân et" diyordu Daha sonra Ali bin Beşşâr'ın semâya doğru yönelmiş, sanki kendisine bir şeyler söyleniyor da, onları dinler bir durumu olduğunu gördü Sonra Ahmed Bermekî'ye doğru döndü

"Yazık sana, utanmıyor musun? Allahü teâlâdan Cennet'ini iste Yine O sana, insanlara muhtaç olmayacak kadar rızık ihsân eder Hâlbuki sen devamlı, dünyâyı, rahatı ve genişliği istiyorsun" Allahü teâlânın izni ve bildirmesiyle, içinden geçeni öğrenmişti Ondan sonra ona emrettiği gibi Allahü teâlâdan Cennet'ini istedi

Birgün bir talebesi ile ders yapıyordu O sırada Ali bin Beşşâr'ın yüzü talebenin dikkatini çekti Ay gibi parlıyordu Kendi kendine, her hâlde yarınki sohbete hazırlık için traş olmuş, umûmî bir temizlik yapmış Onun için yüzü böyle parlıyor, diye düşündü O sırada talebeye;

"Sen niçin öyle düşünüyorsun, senin dediğin gibi değil" deyip, başını açtı Traş olmadığını gördü Bunun üzerine ona;

"Zannınız güzel olsun Kalbinize iyi sâhib olunuz" dedi Talebe çok utandı Allahü teâlâ, bu velî kuluna, onun içinden geçenleri bildirmişti

Ali bin Beşşâr buyurdu ki:

"Günahlardan sakınan kimseler, nefsleri üzerinden, terbiye kamçısını kaldırmazlar Allahü teâlanın râzı olduğu işler için nefslerini zorlarlar Onlar, mal ve mülkü Allahü teâlânın rızâsı için vermekten çekinmezler"

"Yemek yiyeceğin ve uyuyacağın zaman, fazla yeme ve fazla uyuma"

"Allahü teâlâya isyânkâr olup, günahlara dalan kimsenin, Allahü teâlânın verdiği cezâları çok görmesi münâsip değildir"

"Şu dört haslet kişinin kemâline alâmettir: Kalbi dünyâ sevgisinden kurtarıp, Allahü teâlânın beğendiği şeyleri yapmak Sonunda, hesâba çekilmeyi gerektirecek şeyleri terketmek, hâli hafîf ve yumuşak olmak Dünyâlık biriktirmeyi azaltmak"

Ona, Allahü teâlânın rızâsına nasıl kavuşulur? diye sordular

"Gizli günah işlediğin gibi, gizli tâatte (Allahü teâlânın beğendiği şeyler) bulunursun Nihâyet kalbin, ibadet ve tâatlere doğru meyleder Bu hâl, Allahü teâlânın rızâsını kazanmaya doğru gittiğinin alâmetidir" buyurdu

Bir zât, Ali bin Beşşâr'ın yanına gitmişti Üzerinde yünden bir cübbe vardı Ali bin Beşşâr kendisine, "Kalbini mi güzelleştirdin, yoksa bedenini mi?" diye sordu Sonra; "En önemli olan, kalbin güzelleştirilmesi ve temizliğidir" diye buyurdu

"Sırf makam sâhibi olmak ve biliyor desinler için bir kaç mesele öğrenip, insanlara fetvâ vermeye kalkışmak, ne kadar ayıptır"

ÜZÜLMENE NE GEREK VAR?

İbn-i Uleyk ez-Zeyyât bir ara büyük bir maddî sıkıntıya düşmüştü Odasında gamlı ve düşünceli bir hâlde oturuyordu Tam bu esnâda İbn-i Beşşâr;

"Ey Abdullah!" diye seslendi Halbuki onun bulunduğu oda ile İbn-i Uleyk'in arasından bir yol geçiyordu Aralarındaki mesâfe de oldukça uzak idi Ona, buyurun bir emriniz mi vardı? deyince;

"Buraya gel!"dedi Yanına gitti

"Niçin dünyâ için bu kadar çok üzülüyorsun? Maddî sıkıntın var, yanında da hiç bir şeyin yok herhâlde!" dedi O da;

"Evet yok!" dedi

"Hiçbir şeyim yok diye, bu kadar üzülmeye ne gerek var Rızkın seni buluncaya kadar falanca nehrin kıyısında yürü Rızkınla karşılaşınca onu al ve Allahü teâlâyı zikret, O'nu an ve hatırla" O anda, İbn-i Beşşâr'ın sözü üzerinde düşünmeye başladı Fakat ona karşı çıkması mümkün değildi Sonra yanından ayrıldı Kendisine târif edilen nehre kadar, Allahü teâlâyı zikrederek gitti Köprünün üst tarafına varınca, bir zât ona;

"Ey Abdullah!" diye seslendi O da;

"Buyrun, bir emriniz mi vardı?" dedi Yanına gittiğinde ona kırk dirhem verdi ve;

"Benim için bir kitap yaz!" dedi Bir müddet sonra oradan ayrılarak evine gitti İbn-i Beşşâr tekrar;

"Ey Abdullah!" diye seslendi O da;

"Buyrun efendim!" dedi

"Karşılaştığın zât sana kırk dirhem verip, kendisi için bir kitap yazmanı söyledi mi?" dedi

"Evet" cevâbını verince;

"Eğer sen sabredip acele etmeseydin, rızkın kapına gelecekti Acele ettin, rızkını almak için tâ oralara kadar gittin" buyurdu

1) Tabakât-ı Hanâbile; c2, s57
2) Târih-i Bağdâd; c12, s73
3) Şezerât-üz-Zeheb; c2, s267
4) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c3, s376