Hayreddîn Halil Bin Kâsım

HAYREDDÎN HALİL BİN KÂSIM

Kastamonu-Küre'de medfun âlim ve velîlerin büyüklerinden Ataları, Moğolların İslâm ülkelerini istilâsıyla Anadolu'ya gelmiş ve Kastamonu'ya yerleşmiştir Hayreddîn'in babasının adı Kâsım, dedesinin adı ise Hacı Safâ idiDoğum târihi bilinmemektedir 1475 (H879) senesinde vefât etti

İlk öğrenimini memleketinde yaptıktan sonra Bursa'ya gitti Bir müddet Molla İbn-i Beşîr'den ilim öğrendi Bursa'dan Edirne'ye geldi Burada Molla Hüsrev'in kardeşinden ilim öğrendi Fahreddîn Acemî'den de tefsîr ve hadîs ilimlerini tahsîl etti Edirne'den Bursa'ya gitti Sultâniyye Medresesi müderrisi olan Şemseddîn Fenârî'nin oğlu Yûsuf Bâlî'den de bir müddet ilim öğrendi SonraMolla Muhammed Yegân'ın yanına gitti Bu zâtın sohbetlerinde ve hizmetinde bulundu Burada fazîleti, güzel ahlâkı ve ilmi ile meşhûr olduO zaman Kastamonu beyi olan Candaroğlu İsmâil Bey, Taşköprü kasabasında Muzafferiyye Medresesini yaptırmıştı Molla Yegân'dan yaptırdığı medreseye talebesinden birini müderris göndermesini istedi Muhammed Molla Yegân da, Muzafferiyye Medresesine Molla Hayreddîn Halil'i müderris olarak gönderdi İsmâil Bey, Hayreddîn Halil'e günde 30 akçe maaş tahsis etti Ayrıca Küre'de çıkarılan bakır mâdeninden de 50 akçelik tahsisât ayırdı Hayreddîn Halil, burada bir müddet rahat ve huzur içinde talebe yetiştirdi Molla Hayreddîn'in Taşköprü'deki medreseye müderris tâyin edilmesinden sonra bu âile Taşköprüzâde diye anılmaya başlandı Fâtih Sultan Mehmed Han, Candaroğulları beyliğini Osmanlı topraklarına katınca, Küre'deki gelirini alamaz oldu Fâtih, İstanbul'da Sahn-ı Semân Medreselerini yaptırdığı sırada, Pâdişâhın hocası bulunan Hoca Hayreddîn, Molla Hayreddîn'i öğerek kendisinden ilim tahsil ettiğini bildirmişti Bunun üzerine Sultan Mehmed Han da onu bu medreselerden birine müderris tâyin etti Fakat kabul etmeyince, Fâtih, Hayreddîn Halil'i Taşköprü'deki Muzafferiyye Medresesi müderrisliğinden azletti Bundan maksadı, Molla Halil'e İstanbul'da Sahn-ı Semân Medresesinin müderrisliğini kabûl ettirmekti Hayreddîn Halil hazretleri maddî bakımdan sıkıntıya düşmesine rağmen, vazife istemedi Taşköprü ileri gelenleri, MollaHalil'in sıkıntı yüzünden İstanbul'a gitmek için yola çıkamadığını zannedip, aralarında on bin akçe topladılar ve; "Bununla yol ihtiyâcını giderirsin" demek istediler Fakat o, bunların hiçbirini kabûl etmedi "Bana Allahü teâlâdan başkasından bir şey istemek uygun değildir" dedi

Daha sonra Küre kasabası halkı Taşköprü'ye geldi Bir hayli yalvardıktan sonra, Hayreddîn Halil'i kasabalarına götürdüler Burada her Cumâ günü vâz ve nasihat ederdi İnsanlara, Allahü teâlânın dînini öğretirdi Vefât edinceye kadar burada kaldı Cenâzesi, vâz ettiği Hızır Efendi Câmiinin avlusuna defnedildi

MollaHayreddîn Halil, kırk sene Taşköprü'de Muzafferiyye Medresesinde müderrislik yaptı Belâgat, usûl, tefsîr, hadîs ve fıkıh ilimlerinde büyük bir âlim idi İslâmiyete çok bağlı, helâl ve haram olduğu bilinmeyen şüpheli şeylerden sakınmakta pek dikkatliydi Temiz kalpli olup, temiz giyinirdi Faydasız işlerden, gıybetten, dedi-kodudan ve boş sözlerden uzak dururdu Mescidde çok Kur'ân-ı kerîm okur ve îtikâf yapardı Çok nâfile namaz kılar ve devamlı oruç tutardı

Hocazâde'den nakledilir: Mevlânâ Hayreddîn Halil, Bursa'da Sultâniyye Medresesinde görevli iken, dersleri çok güzel ve tatlı anlatırdı Ben bile ders saatini bekler, onun anlatışını dinlemekten zevk alırdım Eğer yaşı benden çok genç olmasaydı, ondan ders almak isterdim"

1) Şakâyık-ı Nu'mâniyye Tercümesi (Mecdi Efendi); s139, 140
2) Künh-ül-Ahbâr; s151
3) Tâcü't-Tevârih; c5, s106
4) İslâm Âlimleri Ansiklopedisi; c12, s74