Kanda Demir Fazlalığı

Kanda Demir Fazlalığı

Kanda Demir Fazlası

İnsan vücudunda toplam 4 gr kadar bulunmasına karşın biyolojik yönden oldukça önemli ve eksikliğinde ciddi sorunlarına yol açan bir elementtir Bu özelliği uzun yıllardır bilinmektedir Eksikliği özellikle büyümenin hızlı olduğu küçük çocukluk ve ergenlik çağı ile hamilelik döneminde ortaya çıkar Kadınlar doğurganlık dönemlerinde adet kanamaları ile kan kaybetmeleri sonucu demir eksikliğine girebilirler Ayrıca yiyeceklerin demir içeriğinin düşük ve emiliminin de güç olması eksikliğinin ortaya çıkışını kolaylaştıran faktörlerdir


Besinlerle alınan demirin ortalama koşullarda ancak % 10 kadarı barsaklardan emilebilir Bitkilerde (nonheme demir) ve yenilen ette (heme demir) bulunan demir yapısal olarak farklıdır Hayvansal kaynaklı olan heme demir daha iyi emilir Karışık olarak beslenildiğinde nonheme demirin de emilimi artmaktadır Bu durum vejetaryenlerin karşılaştığı bir diğer önemli sorundur Tahıllardaki fitatlar , bazı sebzelerdeki oksalatlar demiri bağlayarak emilmesini engeller


Alınan demirin emilme oranını vücut açısından iki mekanizma belirler Bunlardan birincisi vücut depolarının doygunluk derecesidir Diğeri de kemik iliğinin aktivite hızıdır Yani vücuttaki demir depoları yeterince dolu değilse ve kemik iliğinde aktivite artmışsa barsaklardan emilim oranı artar Demirin emilme işlemi 2 ila 4 saat süren yavaş bir eylemdir İki değerlikli Ferrous formu üç değerlikli Ferric formuna göre daha iyi emilmektedir C Vitamini 3 değerlikli demiri 2 değerlikli hale çevirerek emilimin daha iyi olmasını sağlar Emilen demir transferin denilen bir kan proteinine bağlanarak kemik iliği ile dalak ve karaciğere gider Vücudumuzdaki demirin yaklaşık % 25 i ferritin proteinine bağlanarak bir demir-protein kompleksi olarak hemosiderin halinde depolanır Ferritin karaciğer, dalak ve kemik iliğinde bulunur Kandaki ferritin seviyesini tetkik etmek demir depoları hakkında fikir verir Normali 60 - 110 mcgr dır Plazmanın total demir bağlama kapasitesi ise 100 mlde 300 mcgr kadardır Eğer kansızlık varsa kandaki demir (=ferritin) düşük, demir bağlama kapasitesi yüksek olacaktır Ferritin seviyesi ne denli düşükse demir depoları o denli boşalmış demektir


Vücudumuzdaki demirin % 65 kadarı (=2,5 gr) kandaki alyuvarlarda (=eritrosit) Hemoglobin olarak bulunur % 7 - 8 kadar da (=03 gr) adalelerde myoglobin olarak ve katalaz, peroksidaz, gibi sitokrom enzim sistemlerinde aktif halde bulunur Kalan diğer kısmı da (=1gr) depo demirdir


Demirin vücutta depolanabilir olması fazla alındığında sorun olabilecek bir durumdur Bu karaciğer harabiyeti ve kalp krizi riskini arttıran bir olaydır Aslında kan kaybı olmadığı takdirde dışarıdan alınması gereken demir miktarı oldukça azdır Her gün kanımızdaki hücrelerin % 1 i ömürlerini doldurarak parçalanır Bunlardan elde edilen demir ile yenileri üretilir Günlük gereksinmenin % 90 ı bu yoldan sağlanabilir Fakat kanamalar ihtiyacı artırır Örneğin ortalama bir adet kanaması ile 30 - 40 mg demir kaybedilir Emziren bir anne sütüyle günde 1 - 2 mg kaybeder Gebelik süresince bebeğe geçen demir miktarı 500 - 1000 mg kadardır ki bunun 500 - 700 mg kısmı son aylarda olmaktadır Annenin demir depolarının toplam 1 gr kadar olduğu düşünülürse bu miktarların anlamı daha iyi anlaşılır Rahim içersindeki bebek annenin vücudunda ne kadar demir olduğunu önemsemeden ihtiyacı olan demiri annesinden alacaktır ve kendi depolarını dolduracaktır Besinlerle ve ilaç olarak dışarıdan demir alınmadığında gebeler ciddi sorunlarla karşılaşırlar Bu durum dolaylı olarak bebeği de etkiler Annenin demirinin azalması onu kansızlık sonucunda solunum sıkıntısına sokar Doğum sırasında kaybedilen kan da ( =ortalama 300 - 400 mgdemir) durumu daha da ağırlaştıracaktır Halsizlik, üşüme, bitkinlik nedeniyle hareket etmesi bile imkansızlaşır