Kadında Ergenlik Dönemi Puberte Dönemi

Kadında ergenlik dönemi puberte dönemi

Ergenlik dönemi, çocukluktan genç kızlığa adımların atıldığı bir dönemdir Bu dönemde bedensel gelişim ve kişilik gelişimi çok hızlıdır Kızlarda 9-10 yaşlarında başlayan bu değişim 18 yaşına dek devam eder Sağlıklı bir kadın olabilmek için gerekli olan değişimlerin gerçekleştiği ergenlik döneminde, beyin ve üreme organları vücudun diğer bölümlerine hormonlar adı verilen kimyasallar aracılığı ile mesajlar gönderir Kızlar ergenlik dönemine erkeklerden yaklaşık iki yıl önce girer Bu büyüme ve gelişim sürecini kişinin kendisinin düzenlemesi mümkün değildir Bu süreç ancak vücut hazır olduğunda başlar
Dış görünüşünüzde meydana gelen değişiklikler nelerdir?
Ergenlik döneminin başlaması ile beraber önce kalçalar yuvarlaklaşmaya başlar, bunu cinsel organların etrafında ve koltuk altında tüylerin belirmesi takip eder Göğüslerin büyüklüğü ve şekli değişir Bu değişiklikler kişilere göre hızlı veya yavaş olabilir Özellikle koltuk altında daha fazla terleme başlar Bu dönemde hormonların etkisi ile ciltte yağlanma artar ve sivilceler çıkar
Ergenlik döneminden itibaren daha fazla salınmaya başlayan cinsiyet hormonlarının etkisi ile adet kanamaları ve adet döngüleri başlar Hormonların etkisi ile duygu ve davranışlar da değişir, psikolojik yapı değişerek çocuk kişiliğinden genç kız kişiliğine geçilir
İÇ VE DIŞ GENİTAL ORGANLARIN YAPISI NASILDIR?
Üreme organları iç ve dış genital organlardan oluşur Üreme ve cinsel fonksiyonlar beyinden gelen kimyasal sinyallerin kontrolünde bu organlarda gerçekleşir
Dış Genital Organlar
Dış genital organlar vulva adı verilen iç ve dış dudaklar, klitoris, hiymen (kızlık zarı) ve çeşitli bezlerden oluşur Vajinanın açıklığını çevreleyen iç ve dış dudaklar, yağ dokusu, ter bezleri ve kıl köklerini içeren deri kıvrımlarıdır Vulva iç kısımda bulunan vajinanın girişini ve üretrayı (idrar deliğini) dış etkilerden korur Klitoris erkekte penisi oluşturan yapının kadınlardaki kalıntısıdır Hiymen (kızlık zarı) vajinanın girişini kaplayan ince bir zardır Bu zarın kenarları arasındaki delikten adet kanı dışarıya akar
İç Genital Organlar
İç genital organlar vajina, serviks (rahim ağzı), uterus (rahim), fallop tüpleri (yumurtalık kanalları) ve yumurtalıklardan oluşur
Vajina, vulvadan rahme doğru uzanan ve kaslardan oluşan bir yapıdır
Serviks (rahim ağzı) rahmin daralan uç kısmıdır Vajina ile rahim arasındaki bağlantıyı sağlar Rahim ağzındaki açıklık adet kanının geçmesine izin verirken mikropların rahme ulaşmasını engeller
Uterus (rahim) armut şeklinde bir organdır Rahim endometrium adı verilen ve her adet döneminde kalınlaşıp adet kanaması ile dökülen bir doku ile kaplıdır Bu doku gebelik sırasında bebeğin yerleşmesine ve gelişmesine olanak sağlar Rahim, vajinadan rahim ağzı ile yayılır
Fallop tüpleri (yumurtalık kanalları) rahim ile yumurtalıklar arasında uzanan kanallardır Yumurtalıklardan salınan yumurtanın döllenmesi bu tüplerde gerçekleşir Döllenen yumurta tüplerden geçerek rahme ulaşır
Yumurtalıklar rahmin iki yanında bulunan ceviz büyüklüğünde yapılardır Kadınlık hormonlarını salgılayan yumurtalıklardan ergenlik döneminden menopoz dönemine kadar her ay bir yumurta olgunlaşarak atılır
ADET DÖNGÜSÜ NASIL OLUŞUR?
Ergenlik döneminde beyinden gelen uyarılar, yumurtalıklardan östrojen ve progesteron adı verilen hormonların salınmasını sağlar Adet döngüsü bu hormonlar tarafından düzenlenir Kız çocukları doğduğunda yumurtalıklarında 400000 civarında yumurta vardır Doğumdan ergenlik dönemine dek geçen süre içinde yumurtaların bir kısmı dejenere olur Ergenlik ile birlikte her ay bir yumurta olgunlaşarak atılır İlk adet kanamasına menarş denir Adet kanaması 9-16 yaşları arasında başlar
1-14 Gün:Bu günler döngünün östrojen fazı olarak da adlandırılır Adet kanamasının başladığı ilk gün östrojen en düşük düzeydedir Hipofiz bezine gönderilen sinyaller ile FSH adı verilen hormon salınır, bu hormon yumurtalıklardan östrojen üretimini uyarır
1 Gün: Adet kanaması başlar Miktarı önemli olmamakla birlikte kanamanın başladığı ilk gün döngünün 1 günü olarak sayılır Kanama genellikle 28 günde bir görülür Bu dönemde yumurtalıklardan salınan yumurta döllenmediği takdirde rahmin iç tabakası ile beraber atılır Adet kanamasının başladığı ilk gün sancılı geçebilir
2-5 Gün: Kanama giderek azalır
6 Gün: Kanama durur, bu arada yumurtalıklarda folikül adı verilen kese içinde bulunan yumurta büyümeye devam eder
7-12 Gün: Yumurtayı içinde bulunduran kesecik büyür ve östrojen üretimi devam eder Rahmin iç tabakası giderek kalınlaşır
13-14 Gün: Ovulasyon (yumurtlama), olgunluğa erişen yumurtanın yumurtalıklardan salınmasıdır Bu dönemde cinseli lişkide bulunulursa gebelik gerçekleşebilir Ovulasyonun (yumurtlamanın) gerçekleştiği günlerde karnın alt kısmında ve kasıklarda hafif ağrı olabilir Çok az kanamanın da görülebildiği bugünlerde vücut ısısı artar
15-28 Gün: Adet siklusunun ikinci yarısında yumurtalıklardan progesteron adı verilen hormon salınır Progesteronun etkisi ile rahmin iç tabakası kalınlaşarak gebeliğe hazırlanır
15-18 Gün: Yumurtalıklardan salınan yumurta tüpler aracılığı ile rahme gelir Bu arada östrojen düzeyi düşmeye başlar ve yumurtalıklardan progesteron adı verilen hormon salınır
19-20 Gün: Rahim gebeliğe hazırdır Progesteron endometrium adı verilen rahmin iç tabakasının kalınlığını arttırır Premenstrual sendroma da ( adet öncesi gerginlik sendromu ) neden olan bu hormon duygusal değişikliklere ve ciltte bozukluklara yol açar
21-28 Gün: Progesteron ve östrojen yüksekliği devam eder Bunlar göğüslerde ağrı ve hassasiyete, vücutta su toplanmasına ve belli gıdalara karşı aşırı istek duyulmasına neden olur Tuzlu gıdalar yenildiğinde vücutta şişlik artar Yumurta döllenmediği zaman gebelik oluşmaz, progesteron ve östrojen düzeyi düşer ve adet kanaması başlar
ADET KANAMALARIYLA İLGİLİ GENEL BİLGİLER
Adet Kanamaları Başlamamasının Sebepleri Nelerdir?
Adet kanamaları 9-16 yaşları arasında başlar Spor yapan kızların yanında çok zayıf olan ve gelişmenin başladığı dönemlerde kilo veren kızlarda da menarş (ilk adet kanaması) gecikebilirGenç kız 15 yaşına gelmesine rağmen hala adet kanamaları başlamadıysa bir hekime başvurup kontrolden geçmesi gerekir Hekim genital organları kontrol eder Bazı kızlarda vajinanın girişinde bulunan zarda normalde bulunması gereken ve adet kanının dışarı akmasına olanak veren açıklık bulunmaz Çok nadir vakalarda ise vajina veya rahim gelişmemiş olabilir
Adet Kanamaları Hangi Sıklıkla Olur?
Adet kanaması ayda bir olur 25-30 gün arasında süren adet döngüleri normaldir Adet kanaması 3-7 gün sürer İlk günlerde daha fazla olan kanama giderek azalır Adet kanamalarının başladığı dönemlerde bu kanamalar her ay aynı şiddette olmayabilir Kanama bir ay daha fazla, diğer ay çok daha az olabilir
Adet Kanamaları Düzensizse:
Adet kanamaları vücut ağırlığı, diyet, heyecan, stres, egzersiz ve hastalıklardan etkilenerek düzensizleşebilir İlk yıllarda adet döngülerinin uzunluğu değişir İlk 1-2 yıl adet kanamalarının düzensiz olması normaldir Menarştan sonra üreme organları ve hormonların uyum içinde çalışmasının düzene girmesi zaman alır
Adet Döngüsü Çok Uzunsa:
Bazı kızlar yılda sadece 3-4 kez adet görür Stres, ağır egzersiz, ani kilo kaybı ve diyet nedeni ile adet döngüleri çok uzun sürebilir Bunun dışında hormonal dengesizlikler de bu sürenin uzamasına yol açar Polikistik over sendromu adı verilen kilo fazlalığı, aşırı tüylenme ve adet düzensizliklerinin görüldüğü durumda yılda sadece 3-4 kez adet görülür
Adet Döngüsü Çok Kısaysa?
Stres, bazı tip egzersizler ve yaşam tarzındaki değişiklikler nedeni ile adet döngülerini 21 günden daha kısa sürebilir Bu durumda hekime başvurarak kontrolden geçmek gerekir Fazla kanama kansızlığa neden olur Kansız olan kişiler demir içeren besinlerden daha fazla yemeli veya demir hapları kullanmalıdır Adet kanamalarının kaç günde bir olduğu, kanamanın kaç gün sürdüğü, kanama miktarı ve kramp gibi şikayetler not edilerek hekime iletilmelidir
Bir ay adet görmemek önemli midir?
Stres, hastalık, kilo kaybı gibi nedenlere bağlı olarak birkaç ay adet görülmeyebilir Birkaç ay adet kanaması olmadığında hekime başvurulması gerekir
Adet kanaması sırasında ne gibi ürünler kullanılmalıdır?
Adet kanaması sırasında en sık kullanılan ürünler pedlerdir Bunlar iç çamaşırına yerleştirilen ve emiciliği fazla olan ürünlerdir Bunlar adet kanını emerek, pedin iç katlarına alır Bir diğer yöntem ise tampon kullanımıdır Tampon ülkemizde çok yaygın kullanılmayan bir üründür Genç kızlar için üretilmiş ve vajinanın girişindeki zara zarar vermeyen tipleri de vardır Cinsel hayatı aktif olan kişiler tamponu daha rahat kullanır Tampon kullanırken dikkat edilmesi gereken önemli noktalar vardır Tampon kullanılması Toksik Şok Sendromu olarak adlandırılan önemli bir sağlık sorununa neden olabilir Tampon kullanan kişilerin tamponu mutlaka 4-6 saatte bir değiştirmeleri ve temizlik kurallarına çok dikkat etmeleri gerekir
Adet kanaması sırasında denize girilebilir mi?
Eskiden bu dönemde denize girilmemesi, spor yapılmaması ve normalde yapılan bir çok aktiviteden uzak durulması gerektiğine inanılırdı Gerekli korunma sağlandığında yüzme ve diğer sporlar yapılabilir Ağrı ve krampları olan genç kızlar bu aktiviteleri yapmaktan kaçınmalıdır
Adet kanaması sırasında görülen kramplara ne yol açar?
Genç kızların bir kısmı adet kanaması başlamadan önce ve kanama sırasında karın ve kasık bölgesinde şiddetli ağrılardan yakınır Bu kramplar genellikle hafif olmasına rağmen bazen genç kızların günlük yaşantısını devam ettirmesini engelleyebilecek kadar şiddetli olabilir Genç kızların yarısından çoğu kramplardan yakınırken, her 7 genç kızdan birinde ağrılar çok şiddetlidir Adet kanaması ile rahmin iç tabakası dökülmeye başlar ve prostoglandin adı verilen maddeler salınır Prostoglandinler rahimdeki düz kasların kasılmasına neden olur Rahimdeki düz kasların kasılması sırasında şiddetli kramplar hissedilebilir Prostoglandin düzeyi bazen çok yükselir bu durum ağrının çok fazla olmasına neden olur Rahim ile rahim ağzı arasındaki kanalın dar olduğu genç kızlarda bu kramplar daha şiddetli olur Ayrıca stres de bu krampların şiddetini arttırabilir
Adet kanaması sırasındaki kramplara başka yakınmalar da eşlik eder mi?
Bu kramplara baş ağrısı, bulantı, kusma, sık idrara çıkma ve barsak hareketlerindeki değişikliklere bağlı ishal veya kabızlık eşlik edebilir
Kramplar nasıl tedavi edilir?
Yeteri kadar dinlenme, uyku ve düzenli egzersiz yapılması krampların şiddetini azaltır Karın bölgesine sıcak pedlerin yerleştirilmesi de ağrıyı azaltabilir Karın bölgesine sıcak su torbası uygulanabilir, fakat kullanılan su çok sıcak olmamalıdır Prostoglandin üretimini azaltan ağrı kesiciler kullanılabilir Ağrı kesicileri kullanmaya kramplar şiddetlenmeden başlamak gerekir Ağrı kesicileri kullanmaya tahmini adet kanamasından bir gün önce başlanması ve ilaca kanama başladıktan sonra 1-2 gün daha devam edilmesi önerilir
Ağrı kesiciler adet kanamasının artmasına neden olur mu?
Aspirin dışındaki ağrı kesiciler kanamanın artmasına neden olmaz Ağrı kesicileri kullanmadan önce hekime danışılması ve ilacın yan etkilerinin öğrenilmesi gerekir Başkalarında herhangi bir probleme neden olmayan bir ilaç size zararlı olabilir
Adet döneminde sigara içmek zararlı mıdır?
Sigara içmek sağlığınızı olumsuz etkiler Yapılan bilimsel çalışmalarda sigaranın üreme sağlığını da olumsuz etkilediği gösterilmiştir Sigaranın içerdiği nikotin kan damarlarının büzüşmesine ve organların oksijen ihtiyacının karşılanamamasına yol açar Sigara adet döngülerinin düzenini bozarak ileride çocuk sahibi olmayı zorlaştırabilir
Adet kanaması sırasında pıhtıların gelmesi normal midir?
Kanamanın fazla ve krampların olduğu ilk günlerde pıhtıların gelmesi normaldir Vücudunuzda pıhtılaşmayı önleyen faktörler üretilir Kanamanın çok yoğun olduğu günlerde üretilen bu faktörler yetersiz kalabilir ve pıhtılaşma olur Fakat her zamankinden büyük pıhtılar geliyorsa hekime başvurulması gerekir
Adet kanamaları arasındaki dönemde de kanama olur mu?
Adet kanamaları arasındaki dönemde lekelenme şeklinde kanamalar olabilir Ara kanamaların en sık nedeni yumurtlama döneminde (yumurta çatladığında) görülen kanamadır Bu durum endişelenmeyi gerektirmez Üreme organlarındaki enfeksiyonlar ve tümörler de ara kanamalara ve lekelenmelere yol açar