Misvak Kullanmanın Ve Yaratılış Özelliklerinin Faydası

Misvak kullanmanın ve yaratılış özelliklerinin faydası
MİSVAK KULLANMAK
MİSVAK KULLANMANIN VE YARATILIŞ ÖZELLİKLERİNİN FAYDASI

Hadisler
1199 Ebû Hüreyre radıyallahu anh'den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
"Ümmetimi (veya insanları) zora sokmaktan endişe etmeseydim, onlara her namaz vaktinde misvakla dişlerini temizlemelerini emrederdim"
Buhârî, Cum'a 8, Temennî 9, Savm 27; Müslim, Tahâret 42 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Tahâret 25; Tirmizî, Tahâret 18; Nesâî, Tahâret 6, Mevâkît 20; İbni Mâce, Tahâret 7
1205 numaralı hadis ile birlikte açıklanacaktır
1200 Hüzeyfe radıyallahu anh şöyle dedi:
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem uykudan uyanınca misvakla dişlerini temizlerdi
Buhârî, Vudû' 73, Teheccüd 9; Müslim, Tahâret 46, 47 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Tahâret 30; Nesâî, Tahâret 1, Kıyâmü'l-leyl 10, 11; İbni Mâce, Tahâret 7
1205 numaralı hadis ile birlikte açıklanacaktır
1201 Âişe radıyallahu anhâ şöyle dedi:
Biz Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem'in misvakını ve abdest suyunu akşamdan hazırlardık Allah onu, gecenin dilediği saatinde uyandırırdı Hz Peygamber uyanınca hemen misvakla dişlerini temizler, abdest alır ve namaz kılardı
Müslim, Müsâfirîn 139 Ayrıca bk Nesâî, Sehv 67, Kıyâmü'l-leyl 2, 25, 43; İbni Mâce, İkâmet 123
1205 numaralı hadis ile birlikte açıklanacaktır
1202 Enes radıyallahu anh'den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
"Misvak kullanma hakkında size pek çok tavsiyede bulundum"
Buhârî, Cum'a 8 Ayrıca bk Nesâî, Tahâret 5

1205 numaralı hadis ile birlikte açıklanacaktır
1203 Şüreyh İbni Hânî şöyle dedi: Hz Âişe'ye;
- Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem evine girdiği zaman ilk önce ne yapardı? diye sordum
- "Dişlerini misvaklardı" dedi
Müslim, Tahâret 43, 44 Ayrıca bk Nesâî, Tahâret 7

1205 numaralı hadis ile birlikte açıklanacaktır

1204 Ebû Mûsa radıyallahu anh şöyle dedi:
Nebî sallallahu aleyhi ve sellem'in yanına girdim Misvağın ucu ağzındaydı
Buhârî, Vudû 73; Müslim, Tahâret 45 Ayrıca bk Nesâî, Tahâret 2

Aşağıdaki hadis ile birlikte açıklanacaktır
1205 Âişe radıyallahu anhâ'dan rivayet edildiğine göre Resûl-i Ekrem sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
"Misvak kullanmak ağzın temiz kalmasına ve Rabbın razı olmasına sebeptir"
Nesâî, Tahâret 4; İbn Huzeyme, Sahih, I, 70 Ayrıca bk Buhârî, Savm 27; İbni Mâce, Tahâret 7
Açıklamalar
Misvak, diş ve ağız temizliğinde kullanılan yumuşak lifli erâk ağacının çubuklarına denir Hadislerde geçtiği şekliyle sivâk kelimeside aynı anlama gelmektedir Sivâk ayrıca fiil olarak dişleri oğuşturmak, yani fırçalamak mânasında da kullanılır
Genellikle serçe parmak kalınlığında ve bir karış uzunluğunda olan misvak, ağız sağlığı, diş bakımı ve temizliği için diş fırçası ve macunu yerine kullanılan bir araçtır Misvakın kendisinden elde edildiği ağaç bizim memleketimizde yetişmemektedir Bu sebeple de misvak kullanımı ile ilgili Hz Peygamber'in tavsiyelerini, ağız ve diş temizliği tavsiyesi olarak değerlendirmek, bu iş için illâ da misvak bulmak gerekir gibi bir zorlama yoruma gitmek doğru değildir Bulabilenler onu kullanırlar, bulamayanlar da uygun diş fırçası ve macunu kullanmak suretiyle gerekli temizliği yaparlar Kaynaklarda işaret edildiği gibi, misvak veya fırça bulamayan ya da yanında olmayanlar parmaklarıyla da olsa diş temizliğini yapmalıdırlar Tabii ki parmakla yapılacak temizlik, geçici bir temizliktir
Bu ön bilgilerden sonra, konunun önemi ve faydasını ortaya koyan hadîs-i şerîflerin açıklamasına geçebiliriz
Birinci hadiste, Sevgili Peygamberimiz'in ağız ve diş sağlığına verdiği önemi, "Eğer zora sokacağım endişesi olmasaydı ümmetime her namaz için misvak kullanmayı emrederdim" buyurmasından anlamaktayız Tirmizî'nin on yedi sahâbînin rivayet ettiğini bildirdiği bu hadis, günde birkaç kez misvak kullanmayı veya dişleri fırçalamayı öngörmektedir
Memleketimizde çoğunlukla yemeklerden sonra ve namaz için abdest alırken dişler fırçalanır İkinci ve üçüncü hadislerden Resûl-i Ekrem Efendimiz'in geceleyin uykudan uyanınca da dişlerini misvakladığını öğreniyoruz
Dördüncü hadisten, diş temizliği konusunda Resûl-i Ekrem Efendimiz'in, ümmetini çok fazla ikaz ettiğini, beşinci hadisten de eve geldiğinde ilk yaptığı işin misvak kullanmak olduğunu öğreniyoruz Buna altıncı rivayette, Ebû Mûsâ el-Eş'arî hazretlerinin müşâhedesi de eklenince -namaz vakitlerine bağlı olmaksızın- Efendimiz'in gerçekten sık sık misvak kullandığı ortaya çıkıyor Yedinci hadiste ise, misvak kullanma tavsiye ve uygulamasının temelinde yatan iki önemli nokta ortaya konulmaktadır:Ağzın temiz kalması ve Rabbın razı olması
Bu ve benzeri rivayetlerden hareketle misvak kullanmayı İslâm bilginlerinin kimisi namazın, kimisi abdestin, Ebû Hanife gibi kimileri de dinin sünneti kabul etmişlerdir Her üç görüşün de delilleri bulunmaktadır Ancak misvakın bütün peygamberlerin sünnetleri arasında bulunması ve ayrıca biraz sonra gelecek hadislerde görüleceği gibi fıtrî özelliklerden olması dolayısıyla "Dinin sünnetidir" görüşü daha isabetli gözükmektedir Bu sebeple abdest alırken, namaza başlarken, Kur'an okuyacakken, uykudan uyanınca, ağız kokusu hissedilince, yemeklerden sonra, cuma ve bayram namazlarına giderken misvak kullanmak uygun görülmüştür Bu güzel âdet Hz Peygamber'in hem sözlü tavsiyeleri hem de fiilî uygulamaları ile sâbittir
Öte yandan, İbni Mâce'nin rivayet ettiği bir hadisten (Tahâret 7) öğrendiğimize göre Cebrâil Aleyhisselâm - tıpkı komşu hakları konusu gibi- misvak kullanmayı da Hz Peygamber'e ısrarla tavsiye etmiştir
Ağız ve diş sağlığının, vücudun genel sağlığı ile yakın alâkası vardır Ayrıca aile içi ve beşerî ilişkilerdeki nezaket, diğer insanları rahatsız etmeme titizliği gibi güzel ve faydalı yönleri dolayısıyla misvak kullanmak veya dişleri fırçalamak, müslümanların vazgeçemeyeceği faziletlerdendir Bu güzel alışkanlığın çocuklara kazandırılması, hiç şüphesiz öncelikle anne babalara ve eğitim öğretim kurumlarına düşmektedir
Hadislerden Öğrendiklerimiz
1 Hz Peygamber ümmetine karşı son derece şefkatli idi Onları zora sokacak herhangi bir emir vermek istemezdi
2 Hz Peygamber vahiy gelmeyen konularda ictihad ederdi Fakat misvak kullanmanın zor ve sıkıntılı olduğunu dikkate almış, onu kendi ictihadıyla farz kılmamıştır
3 Misvak kullanmak hem sağlık hem de insanî ilişkiler bakımından önemlidir
4 Peygamber Efendimiz sık sık dişleri temizlemeyi ümmetine ısrarla tavsiye etmiş, bunu kendisi de bizzat yapmıştır
5 Peygamber Efendimiz, dişlerini evinde misvaklardı
1206 Ebû Hüreyre radıyallahu anh'den rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
"Peygamberlerin sünneti (fıtrat) beştir - yahut beş şey fıtrat gereğidir- :Sünnet olmak, kasıkları tıraş etmek, tırnakları kesmek, koltuk altını temizlemek, bıyıkları kırpmak"
Buhârî, Libâs 51, 62, 64; Müslim, Tahâret 49, 50 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Tereccül 16; Tirmizî, Edeb 14; Nesâî,Tahâret 8-10; İbni Mâce, Tahâret 8
1208 numaralı hadis ile birlikte açıklanacaktır
1207 Âişe radıyallahu anhâ'dan rivayet edildiğine göre Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
"On şey fıtrat gereğidir: Bıyıkları kırpmak, sakal bırakmak, misvak kullanmak, burna su çekmek, tırnakları kesmek, parmak boğumlarını temizlemek, koltuk altı kıllarını gidermek, apış arasını temizlemek, istinca yapmak"
Râvî "onuncuyu unuttum; ancak onun da mazmaza (ağıza su vermek) olması muhtemeldir" dedi
Müslim, Tahâret 56 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Tahâret 29; Tirmizî, Edeb 14; Nesâî, Zîynet 1; İbni Mâce, Tahâret 8
Aşağıdaki hadis ile birlikte açıklanacaktır
1208 İbni Ömer radıyallahu anhümâ'dan rivayet edildiğine göre Nebî sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu:
"Bıyıklarınızı kırpınız, sakallarınızı bırakınız!"
Buhârî, Libâs 63, 64; Müslim, Tahâret 52-54 Ayrıca bk Ebû Dâvûd, Tereccül 16; Tirmizî, Edeb 18; Nesâî, Tahâret 14, Zînet 2, 56
Açıklamalar
Bu üç hadîs-i şerîfte fıtrat yani yaratılış gereği olan on kadar iş tanıtılmaktadır Fıtrat kelimesi, sünnet, peygamberlerin âdeti veya sünneti, bütün din ve şeriatların ortaklaşa benimsedikleri sünnet gibi anlamlara gelir İnsan olarak yaratılmanın tabii gerekleri gibi de anlaşılması mümkün olan bu on konuyu sırasıyla sayıp açıklamadan önce bir hususa işaret etmek gerek O da "fıtrat gereği" sayılan konuların, sadece burada sayılanlarla sınırlı olmadığıdır Ebû Bekir İbnü'l-Arabî bunların otuz kadarını zikretmiştir (bk İbni Hacer, Fethül-bârî, XII, 458-459) Bu hadislerde sadece on tanesi sayılmıştır Şimdi sırasıyla bunları açıklayalım:
1 Sünnet olmak (hitân) Müslümanlığın alâmetlerinden (şeâirinden) biridir Bu sebeple bir belde halkı çocuklarını sünnet ettirmemek için anlaşsalar, müslüman yönetimi onlara karşı savaş açar Sünnet olmanın vakti, doğumu takib eden yedinci günden başlamak üzere bulûğ çağına kadardır En iyisi çocuğu, sünnet olmanın bilincine vardığı yaşta sünnet ettirmektir
Sünnet olmak sadece erkeklere has değildir Kadınlar için de söz konusudur Ancak bizim ülkemizde kız çocuklarına yönelik sünnet işlemi yapılmamaktadır Bu, daha çok sıcak iklim bölgelerinde yaşayan müslümanlar arasında uygulanmaktadır
Sünnet olmak, tabiî ve fıtrî gereğin yanında, sağlık açısından ve dengeli cinsî duygulara sahip olmak bakımından da faydalıdır Sünnetin faydası bugün çok daha iyi bilinmekte ve hıristiyan ülkelerde de sağlık gerekçesiyle giderek sünnet olanların sayısının arttığı görülmektedir
2 Etek tıraşı olmak (istihdad) Apış aralarını yani kasıkları, ud yerlerini tıraş etmek demektir Halkımız buna "etek temizliği" der Bu temizlik o bölgede bulunan kılları uzadıkça jilet veya benzeri bir şeyle tıraş etmek, yolmak yahut makasla kesmek suretiyle yapılır
Bu sünnetin, Batı taklitçiliği sebebiyle giderek ihmal edildiği görülmektedir İslâm'ın, insanın temizliğine ve sağlığına verdiği önemin tabii bir sonucu olan etek ve koltuk altı temizliği ve tırnakların kesilmesi gibi âdetleri kasten ihmal etmek, sünneti terke sebep olacağı için haramdır
3 Tırnak kesmek Tırnakları parmaklara zarar vermeyecek şekilde dipten kesmelidir Tırnak kesmek için belli bir süre tayin edilmediği için tırnak uzadıkça kesilir Tırnak kesmenin câiz olmadığı herhangi bir gün yoktur Beyhakî, Resulullah sallallahu aleyhi ve sellem'in cuma günleri tırnak kesmeyi sevdiğine dair mürsel bir hadis rivayet eder
Tırnağın belli bir sıraya göre kesilmesine dair bir hadis yoktur Ancak Nevevî şu sıranın takip edilmesini müstehap olarak niteler: Önce sağ elin şehâdet parmağından başlayarak orta parmak, yüzük parmağı, serçe parmak sonra da baş parmağın tırnağı kesilir Sıra sol ele gelince, küçük parmaktan başlayarak başa doğru gidilir Ayaklarda ise, sağ ayağın küçük parmağından başlanır sıra ile ötekilere geçilir Sol ayakta ise baş parmaktan sonrakinden başlanıp küçük parmağa doğru gidilir En sonra baş parmağa geçilir
Tırnak kesiminde dikkatli davranıp, etrafa sıçratmamaya ve kesilen tırnak parçalarını ortalıkta bırakmamaya dikkat etmelidir Bir şekilde onların ortadan kaldırılması uygun olur
Günümüzde özellikle büyük şehirlerde yaşayan birçok hanımın modadır diye ve süs zannederek tırnaklarını uzattıkları bilinmektedir Bunun İslâm âdâbıyla bağdaşmadığı ortadadır Ayrıca tırnak altlarında oluşacak birtakım birikintilerin insan sağlığı açısından tehlikeli olabileceği düşünülmelidir Özellikle mutfakta yemek yapan hanımların uzun tırnaklarla bu işleri yapması hiç hoş değildir Unutulmamalıdır ki İslâm, her şeyin en güzelini ve tabii olanını tavsiye eder
4 Koltuk altı kıllarını temizlemek Bu kılların yolunması sünnet olmakla beraber acısına dayanamayanların tıraş etmesi veya ilâç kullanmak suretiyle temizlemesi mümkündür Temizlik işine sağ koltuk altından başlamak uygun olur
5 Bıyıkları kısaltmak Erkeklerin bıyıklarını, üst dudaklarının kırmızısı ortaya çıkacak şekilde kesmeleri demektir Bunu da sağdan başlayarak yapmak güzel görülmüştür Bıyıkların ağzı kapatacak ve üst dudak kenarlarından taşacak şekilde uzatılması asla güzel görülmemiştir Yenilen veya içilen şeylerin bıyıklara bulaşmaması önemlidir
Bıyıkların kırpılmasını, kökünden kazımak şeklinde anlamak doğru değildir
6 Sakalları uzatmak Müslüman erkeklerin sakallarını kesmeleri, Hanefî, Mâlikî ve Hanbelî mezheplerince "haram" olarak değerlendirilmiştir Şâfiî mezhebinde ise, mekruh kabul edilmiştir Sakalların fazla uzayıp çirkin bir manzara arzetmesi halinde boyundan ve eninden kesilebileceğinde görüş birliği bulunmaktadır Sünnete uygun olan, sakalın boyunun bir tutam olması, ondan fazlasının kesilmesidir
7 Misvak kullanmak Bu konu, yukarıdaki yedi hadisin açıklamasında etraflıca işlenmiştir
8 Burna su çekmek Burun deliklerinin su çekmek suretiyle temizlenmesi sünnettir Burun içini temizlemek gusül abdestinin farzlarından olduğu için kesinlikle ihmal edilmemelidir
9 Parmak boğumlarını yıkamak Parmakların eklem yerlerini, kulakların kıvrıntıları gibi kir birikmesi ihtimali bulunan yerleri temizlemek sünnettir
10 Su ile tahâretlenmek (istinca) İntikâsu'l-mâ', suyun noksanlaşması anlamına gelen bu ifade, tahâret anlamında yorumlanmıştır Kimileri de abdest aldıktan sonra, "abdestim bozuldu mu?" diye bir şüphe ve vesveseyi önlemek maksadıyla avret yerine biraz su serpmek olarak değerlendirmişlerdir
İkinci hadiste on hasletten söz edilirken râvi onuncusunu unuttuğunu bildirmiş, muhtemelen onuncunun mazmaza (ağıza su almak) olacağına işaret etmişti Onuncu hasletin birinci hadiste yer alan hitan olması da muhtemeldir Nitekim Kâdî İyaz da hitan'ın onuncu haslet olabileceği ihtimalinden bahseder
Hadislerden Öğrendiklerimiz
1 Her iki hadiste sayılan on işin yerine getirilmesi fıtrat gereği yani dînî birer görevdir
2 Fıtrî ve tabiî olan her şey güzeldir
3 İslâmiyet insanların tabiî bir görünüm, güzellik ve temizlik içinde yaşamalarını temin edecek tavsiyelerde bulunmuştur
4 İnsan sağlığı ve erkek-kadın cins ayırımı açısından önemli olan fıtrî özellikleri korumaya dikkat edilmelidir
Riyazüs Salihin