Örtüaltı Fidanlık Yetiştiriciliğinde Üretim

Örtüaltı Fidanlık Yetiştiriciliğinde Balım - Örtüaltı Fidanlık Yetiştiriciliği

ÖRTÜ ALTI FİDANLIK İŞLETMECİLİĞİNDE ÜRETME VE YETİŞTİRME ÇALIŞMALARI

Örtü altında fidan üretimi; sera, soğuk ve sıcak camekân veya plastik tünel ler gibi özel üretme tesislerinde söz konusudur Ancak bu yetiştirme faaliyeti amatörce ve az sayıda fide üretimi için sözkonusu ise boyutlar çok küçültülmüş olarak minyatür bir camekan halinde camla kaplı bir balkon veya pencere kenarı na konan küçük kutu ve kasalarda da yapılabilir (Resim: 84)

Resim: 84 Pencere kenarına yerleştirilen sıcak bir üretme yastığı, alttan ısıtmalı (bir radyatör üstü olabilir)

Kains and Mc Questen: Propagation of Plants'dan

Seraların boyutları yapı elemandan, ısıtma, havalandırma, soğutma, ışıklan dırma ve sulama sistemleri daha önce detaylı olarak görülmüş bulunuyor

Seralarda üretme ve yetiştirmeler ya tezgah veya masa tabir edilen yüksek yastıklar üzerinde veya normal sera tabanında oluşturulan yastıklarda yapılır (Re sim: 85)

Kapalı saha fidan üretiminde ince ve hassas tohumların ekimi, çeliklerin kök-lendirilmesi ve aşı çalışmalarında çok kullanılan camekânlar ise, seralara kıyasla daha basit, küçük ve ucuz tesislerdir (Resim: 86) Buna karşılık camekânlar üret me çalışmalarında oldukça etkin tesislerdir Kışın seralarda köklendirilen çelikle rin, yeni çalışmalar yapmak için tezgahlan boşaltmak üzere dışan alınması duru munda bunlann dış şartlara intibakında bu camekânlar fidanlıklarda büyük hizmet verirler

Resim: 85 Bir serada tezgah veya masa tabir edilen yüksek yastıklarda ve kasalarda üretme ve yetiştirme

Camekânlan oluşturmak üzere yastığın ön ve arkasında birbirine paralel yas tık boyunca uzanan iki duvar vardır Bu duvarlar ekseri beton veya bazı durum larda emprenye edilmiş kalas tahtalardan yapılır ve yıkılmalarını önlemek üzere 3-4 m'de bir beton veya ağaç kazıkla takviye edilirler Yastıkların belli aralıklarla bölünmesi de bu iki duvarı daha sağlamlaştırdığı gibi, ayrı bölümler çok taraflı kullanımları da mümkün kılar Ön duvar biraz alçak ve arka duvar biraz yüksek yapılır Böylece duvar üstüne yerleştirilen yastık camekânı meyilli olarak (% 10) yerleşmiş olur 15 m genişlikte bir camekânda bu meyil arka duvarın 15 cm yük sek yapılmasıyla kolaylıkla sağlanır Avrupa'da camekânlı kasa, duvarları, beton kiriş ve levhaları ile birlikte belirli standartlara göre hazır satılmaktadır Bu hazır parçalar biraraya getirilerek bu camekânlar kolaylıkla oluşturulmaktadır Came-kân duvarlarının toprağa kısmen veya tamamen gömülmesi, sıcak camekânlann ısıtılmasında, soğuk camekânlann da daha sıcak kalmasında etkin olur Ancak bu tip yastıklarda işçinin eğilerek, çömelerek çalışması daha güçleşir

Camekânlar "tek yastıklı camekânlar" veya "çift yastıklı camekânlar" şek linde olur Tek yastıklılar tek tarafa meyilli olan genellikle 1,5 m ve bazan da daha fazla genişlikteki yastıklardır (Re sim: 86) Çift yastıkh came-kânlar ise 3 m genişlikte 2 çatı lı camekânlardır (Resim: 87) Çift yastıkh camekânlar içine, kolaylıkla bir yağmurlama ve şişleme sistemi yerleştirilebilir (Resim: 87 alt) Bunlarda sı caklık değişimleri daha az ol duğu için, tek yastık camekân-lardan daha iyi bir köklenme ortamı yaratırlar

Camekânlar, kenarları be ton ve dayanıklı olarak "daimi camekânlar" halinde olduğu gibi, geçici ahşap veya yanm daire teller üzerine oturtulmuş plastik tüneller yani "geçici ca mekânlar" halinde de olabilir ler

Camekân uzunlukları iste ğe göre değişmekle beraber 20 m'den daha uzun olmamalıdır Aksi takdirde bir taraftan diğer tarafa geçerken uzun bir yolu katetmek gerekir

Duvarların üstüne yerleşti rilen camekânlar duvarlara iyi oturmalı, ahşap kısımlar emprenye edilmiş olmalıdır Bu emprenyede bitkilere zarar veren krezot yerine bakır naftenat gibi zararsız emprenye maddeleri kullanılır Sıkı kapanmaları camekân içi sıcaklığı, muhafaza için önem taşır Hatta bu konuda, üretime alınan çelik ve aşıların daha iyi geliş mesi için, dış pencereden ayrı olarak iç tarafa, yatay olmak üzere ikinci fakat çer çevesiz bir cam daha yerleştirilerek "çift camlı camekânlar" yapılmaktadır Bun lar Hollanda'da çok yaygındır50 (Resim: 86) Özellikle seraları olmayan fidanlık-

50 Saatçioğlu, F 1976: (Bkz s 52, Dipnot 13)

larda bu tip yastıklarda üretme çok başarılı olmaktadır Burada kullanılan cam levhalar yerine şeffaf plastik levha veya örtülerin kullanılması da maliyeti büyük ölçüde düşürür ve oldukça da etkin olurlar

Camekânlar ısıtılıp ısıtılmadıklanna göre de "sıcak camekânlar" ve "soğuk camekânlar" olmak üzere iki ana tipte olurlar

Isıtılan camekânlarda sonbaharda çeliklerde başlayan kallus ve kök oluşumu kış boyu aralıksız devam ederek, baharda dışarı, açığa alınabilecek duruma gelirler

Sıcak camekânlar en basit şekliyle yastıkların altına yerleştirilen çiftlik güb resi (özellikle at gübresi) fermantasyonundan oluşan ısıdan faydalanacak şekilde tesis edilirler (Resim: 8 Bunun için en alta izolasyon sağlamak üzere bir taba ka yaprak serilir Onun üstüne fazla ıslak veya fazla kuru olmayan, samanı müm kün olduğunca fazla at gübresi yerleştirilir Sonra 2-3 gün bekletilir Bu süre içer sinde, sıcaklığını kaybetmemek için üzeri kapatılır Bu sürenin sonunda gübre bastırılarak sıkıştırılır ve izolasyon için tekrar üzerine yaprak serilir Bunun üze rine de üretme ortamı (toprak) yerleştirilir (Resim: 8 Daha modern camekân-lardan bu iş için bina veya seralardan uzatılan bir sıcak su borusu, sıcak hava ve-ya yastıkların altına döşetilen normal veya daha az riskli olan düşük voltajlı (30 volt) elektrik ısıtma telleriyle ısıtma sağlanabilir (Resim: 89) Bu elektrik ısıtma lı camekânlarda bir termostatla sistem istenilen sıcaklık derecesine kolaylıkla ayarlanabilir

Sıcak camekânlar güneşli fakat muhafazalı, drenajı iyi ve sıcaklık kaynakla rına yakın yerlere kurulmalıdır

Camekânlarda sıcaklık ve rutubet düzenine dikkat etmek ve zaman zaman yastıkları havalandırmak gerekir Bunun için, pencerelerin alçak duvar kısmına (Resim: 90)'da görüldüğü gibi, camekânı 3-4, kademede çeşitli yükseklikte kal dırarak çeşitli derecelerde havalandırmayı mümkün kılan takozlar konur Pencere alttan kaldırılıp bu takozda istenilen yüksekliğe oturtulunca altta kâfi bir aralık kalarak havalandırma sağlanmış olur

Camekânlann kullanılmadığı zaman yastık duvarları üzerinde kolaylıkla kal dırılıp koruntulu bir yerde istif edilerek saklanmaları, onları dış etkilerden, çürü meden korur Bu bakımdan Hollandalıların kullandıkları hafif camekânlar çok da ha kullanışlıdır

Soğuk camekânlar, içinde güneş sıcaklığından yararlanılarak daha iyi muha faza edilebilir uygun bir sıcaklık ortamı sağlarlar Bunun için bu camekânlar iyi

Üstte : Elektrikle ısıtılan bir sıcak camekânın konstrüksiyonu

Hartmann, HT and Kester, DL Bahçe Bitkileri Yetiştirme Tekniği (Çeviri: Kaşka, N ve Yılmaz,

M)'den Altta : Elektrik konstrüksiyonu üzerine harç toprağının yerleştirilmesi

Kains MG and Mc Questen, LM Propagation of Plants'den

güneş alan ve rüzgardan koruntulu olan yerlerde yapılmalı, camekân yüzleri ku zeyden güneye doğru eğimli olmalıdır Bu camekânlarda güneş ışınlarından sağ lanan sıcaklık camekân kapaklan sıkı olarak kapalı tutularak bir ölçüde muhafa-za edilebilir Bununla beraber soğuk camekânlar, çeliklerin köklenme-sinden ziyade köklenmiş çeliklerin, genç fidelerin fidanlık parsellerine veya kaplara dikilmeden önce çevre şartlarına alıştırmak için kullanılır lar Ancak sıcak ve ılıman yörelerde veya ilkbahar, yaz ve sonbahar ayla rında bu soğuk camekânlarda da üretme yapılabilir

Soğuk yastıklar gerektiğinde plastik örtülerle de takviye edilerek sıcaklıkları bir ölçüde korunabilir

Camekânlar güneş sıcaklığının kuvvetli olduğu durumlarda ayrıca gölgeleme suretiyle yüksek sıcaklıklardan da korunmalıdır Bu konuda çıta siperlik, çuval, tülbent, kamış veya hasır siperliklerden faydalanılır