Soğan - Soğan Nedir - Soğan Yetiştiriciliği

Soğan - Soğan Nedir - Soğan Yetiştiriciliği

Yemeklerimiz ile salatalarımıza çeşni katan, sağlığımıza yararlı pek çok etkileri bulunan acı sebze soğanı veren Soğan bitkisi, Zambakgiller'dendir Anayurdunun Güneydoğu Asya olduğu sanılmaktadır Birçok türü olan soğan bitkilerinden sofralık soğan (A cepa), dünyanın pek çok yeri ile Türkiye'de yetiştirilmekte, ürünü olan kuru ve yeşil soğanlar bol bol tüketilmektedir


Soğan, 40-80 cm kadar boylanabilen ikiyıllık otsu bir bitkidir Birinci yılında, 40 cm'ye kadar yükselen içi boş koyu yeşil yapraklarını verir İkinci yılında bu yapaklardan daha uzun bir sapın tepesinde beyaz ya da bazen leylak rengi küçük çiçeklerden oluşan top biçiminde bir çiçek salkımını oluşturur


Bitkinin birinci yılının ortalarında yaprakların dip bölümü şişkinleşerek toprağın altında bir baş meydana getirmeye başlar Bu haliyle topraktan sökülürse özellikle salatalarda kullanılan yeşil soğan denilen taze soğan ürünü elde edilir Sökülmeyip toprakta kalan başlar, bitkinin ikinci yılında sökülüp kurutularak bu kez kuru soğan elde edilir


Soğan, salataların yanı sıra çeşitli yemeklere, krem peynirlere ve hamburgerlere katılır, çorba ve yahni gibi sevilen yemekleri yapılır Mutfakların vazgeçilmez bir öğesidir


BESİN DEĞERLERİ


100 gr çiğ (pişirilmemiş) kuru soğanın içerdiği besin değerleri şunlardır: 38 kalori; 1,5 gr protein; 9 gr karbonhidrat; 0 kolesterol; 0,1 gr yağ; 0,6 gr lif; 56 mgr fosfor; 27 mgr kalsiyum; 0,5 mgr demir; 10 mgr sodyum; 157 mgr potasyum: 12 mgr magnezyum; 40 IU A vitamini; 0,03 mgr B1 vitamini; 0,04 mgr B2 vitamini; 0,2 mgr B3 vitamini: 0,l mgr B6 vitamini: 10 mcgr folik asit: 10 mgr C vitamini ve 0,3 mgr E vitamini


Yeşil soğanın bazı besin değerleri kuru soğandan daha yüksek, bazıları da daha düşüktür Yeşil soğanın besin değerleri şöyle sıralanabilir: 45 kalori; 10,5 gr protein; 1 gr karbonhidrat; yağ ve lifi eser miktarlarda; 40 mgr kalsiyum; 5 mgr sodyum; 231 mgr potasyum; 20 IU A vitamini ve 25 mgr C vitamini


SAĞLIĞIMIZA YARARLARI


Yukarıda sayılan önemli besin değerlerinin yanı sıra;


o Soğan, bedenin savunma sistemini güçlendirir: Soğuk algınlığı, öksürük, bronşit ve gastrit gibi enfeksiyon hastalıklarına iyi gelen ve geleneksel olarak bu nedenle tüketilen bir besindir


o Soğan, yağlı yemeklerin yenmesinden sonra bedende kolesterol yükselmesi ve kanın pıhtılaşması olaylarını önler: Çok fazla yağlı yemek yiyen kişilerde meydana gelen bu gibi sakıncalı durumlar, yemeklerde bol soğan bulunması halinde ortadan kalkar


o Soğan bedende bulunan kötü kolesterolü ve yüksek tansiyonu düşürür, ama iyi kolesterol düzeyini artırır


o Bol bol soğan yemenin, bedenin kansere yakalanması rizikosunu azalttığı savunulmaktadır


o Son zamanlarda yapılan bazı bilimsel araştırmalara göre, soğanın kalbi güçlendirdiği ve koroner damarları genişlettiği ileri sürülmektedir


o Soğan idrar söktürücüdür: Bu etkisiyle bedendeki toksinlerin atılmasına ve kanın temizlenmesine yardımcı olur


o Soğan midevidir: iştahı açar ve sindirimi kolaylaştırır Ayrıca müshil etkisi de vardır


BİTKİSİNİN ÜRETİLMESİ


Yetiştirilmesi kolay bir bitki olan soğan, şu dört yöntemle çoğaltılabilir:


1 Bitki, tohumları bahçe ya da tarlaya serpme veya sıraya ekme yoluyla çoğaltılabilir


2 Soğan tohumları önceden toprağı hazırlanmış tavalara ekilir Burada filizlenen soğan fideleri, daha sonra bahçe ya da tarlaya şaşırtılarak bitki çoğaltılmış olur


3 İlkbaharda ekilen soğan tohumlarından oluşan ve arpacık soğanı denilen küçük soğanlar, ağustos ayı içinde toplanır Bunlar daha sonra bahçe ya da tarladaki yerlerine sıralı olarak ekilir


4 Baş soğanlar da toprağa ekilerek yeniden soğan bitkisi elde edilebilir


BİTKİSİNİN YETİŞTİRİLMESİ


İklim isteği: Soğan serin ılıman bölgelerin bitkisidir Soğuklardan hoşlanmaz ama donlara dayanabilir Fide döneminde serin, başının olgunlaştığı dönemde sıcak havaya gereksinir Bu sıcaklıklar 7 ila 30 derecelerdir


Toprak isteği: Soğan bitkisi, süzek (suyu iyi akıntılı), pH'ı 6-6,5 olan, kumlu, milli, killi ve organik madde yönünden zengin topraklarda yetiştirilebilir Toprağın asiditesinin yüksek olmasından hoşlanmaz Bu durumu düzeltmek için toprağa sönmüş kireç katılması gerekir Soğan üretiminde en iyi sonuç, bol güneş gören gevşek yapılı ve su tutma kapasitesi yüksek topraklarda alınır Ayrıca soğan bitkisi her yıl topraktan fazla besin kaldırdığı için üst üste aynı yere ekimi yapılmamalı, yıllık nöbetler halinde ekim yeri değiştirilmelidir


Sulama: Çok sıcak ve kurak yaz günlerinde toprakta yeterli nemi bulundurmak için bitki sulanır


Gübreleme: Soğan bitkisine, iyi yanmış çiftlik gübresi ile fosfatlı ve azotlu kompoze fenni gübreler verilir


Toprak isleme ve bitki seyreltme: Çevresinde yetişen yabani otlar soğan bitkisini fena halde etkileyeceğinden, bunlarla, çapalama yapılarak mücadele edilir Ayrıca zayıf gelişmiş soğan bitkileri de sökülerek bitki seyreltmesi uygulanır Baş bağlaması için soğan bitkisinin çiçek sapları da kopardır


Hasat (Derim): Yeşil soğanlar, mart-eylül ayları arasında, bitkinin yaprakları yeterli büyüklüğe ulaşınca, bitki yerinden sökülerek hasat edilir Baş soğanların hasadı için yapraklarının dörtte üçü sararınca bitkinin boynu kesilir ve yaprakları çıkarılır Böylece başların daha da irileşip besin toplaması sağlanır Bu işlemden 3-4 hafta sonra, soğanlar elle ya da büyük tarlalarda patates hasat makinesiyle yerinden sökülerek hasat edilir Daha sonra bu soğan başları çuvalların üzerine konularak kurutulur


Zararlı ve hastalıklarıyla mücadele: Soğan bitkisine dadanan zararlı ve hastalıklarla, uzmanlara danışılarak ve uygun tarıma koruma ilacı kullanılarak zamanında, eksiksiz ve aksatılmadan mücadele sürdürülmelidir