Çavdar Mahmuzu - Secale Cornutum

çavdarmahmuzu nedir - çavdarmahmuzunun özellikleri - çavdarmahmuzunun zararları - çavdarmahmuzu ne amaçla kullanılırAsklı Mantarlar sınıfı adı verilen çavdarmahmuzu mantarının çavdar ve benzeri buğdaygil bitkilerinin başağında parazit olarak kışı geçirmek üzere meydana getirdiği bir sklerotyum Sklerotyumlar 1-5 cm uzunlukta, 2-8 mm genişlikte, hafif kıvrık, siyahımtrak renkte, özel kokulu silindir şeklinde çubuklar halindedir Hastalık meydana getirir Buğdaygillerin ekildiği bölgelerde, fakat rutubetli ve yağmurlu olan iklimlerde meydana gelen bu hastalığa, bilhassa Doğu Avrupa’da, Rusya ve Polonya ovalarında ve Batı Avrupa’da, İberik Yarımadasında rastlanmaktadır


İlaç elde etmek maksadıyle Avrupa’nın birçok memleketlerinde, Macaristan, Almanya, İsviçre ve Fransa’da yetiştirilir Türkiye’de ekilmekte olan çavdarlar ve diğer buğdaygiller üzerinde bu hastalığa rastlanmaz Çünkü iklim yeteri kadar rutubetli değildir Bazı bölgelerde tek tük rastlanan sklerotyumlar konu dışıdır Mantar sporları çavdar çiçeği dişi organının tepeciğinde çimlenir ve bir miselyum (mantar ipliklerinin meydana getirdiği topluluk)meydana getirir Miselyum yumurtalığın içini tamamen kaplar ve bir süre sonra üreme sporlarını vermeye başlar Aynı zamanda mantar tatlı bir sıvı da salgılar Balçiği denen bu sıvı böcekleri çeker Balçiğini emmeye gelen böceklerin vücutlarına sporlar yapışır ve böylece sporlar başaktan başağa taşınarak hastalık yayılır


Miselyum yumurtalığı tahrib ettikten sonra sıkı bir örgü haline geçerek, küçük bir boynuz veya horoz mahmuzu şeklinde siyahımtrak mor lekeli bir sklerotyuma döner İşte bu sklerotyuma çavdarmahmuzu denir Olgunlaşan çavdar taneleri ile birlikte sklerotyum da toprağa düşer ve kışı toprakta geçirir İlkbaharda çavdarın çiçek açma zamanında sklerotyumdan soluk kırmızı renkli çok sayıda saplar çıkar Bunların uçlarında mat kırmızı renkte yuvarlak başlıklar meydana gelir Bu başakçıkların içindeki iğ şeklinde sporlar, başakların açılmasıyle rüzgarlarla etrafa dağılarak, tıpkı bir çiçek tozu gibi çavdar çiçeğinin dişi organının tepeciğine gelir ve dişi organ üzerinde çimlenerek hayat safhasına yeniden başlamış olur


Çavdar ununda, çavdarmahmuzu da bulunacak olursa, bu undan yapılan ekmek zehirlidir Bu yüzden ortaçağda Avrupa ve İskandinav memleketlerinde büyük zehirlenme vak’alarına rastlanmıştır Bu zehirlenmeye Ergotismus adı verilir Zehirlenme iki şekilde olur Zehirli ekmeği yiyenlerin vücutlarının birçok yerinde şiddetli yanmalar başlar ve bunlar kangren oluncaya kadar sürer ve ölümle sonuçlanır Kol, bacak veya herhangi bir organını kaybederek kurtulanlar da olur Diğer şekli ise vücudun bazı organlarında gerileme olur, sakat kalır veya ölümle sonuçlanır


Kullanıldığı yerler: Çavdarmahmuzu tıbbi önemi de haizdir Hafif ısıda kurutulan mahmuz siyahımtrak menekşe renginde, yarım ay şeklinde, 10-35 mm uzunluğunda, 2-5 mm genişliğindedir Kokusu özel, tadı yoktur Çavdarmahmuzu alkaloit yönünden zengindir Özellikle İspanya’da elde edilenlerinde alkaloit daha çoktur Herbiri kuvvetli zehir olan bu alkaloitler üç grup altında toplanır: 1) Ergometrin, 2) Ergotamin, 3) Ergotoksin Fizyolojik etkileri olan bu alkaloitler, doğumlardan veya çocuk düşürdükten sonra devam eden kanamalara karşı kullanılır Çoğunun kan dindirici etkisi vardır


alıntı