Çocuklarımıza Duyguları Öğretmek (İ)

Çocuklarımıza Duyguları Öğretmek (I)
Duygularımız insan olmanın en önemli ve keyifli yanlarından biri Duygularımızın ne kadar farkında olup, onları ne kadar benimseyip, kendimize ait hissedebilirsek ve başkalarıyla ne kadar paylaşabilirsek, onların ve insan olmanın o kadar keyfine varabiliriz Peki çocuklar kendi duygularının ne kadar farkında? Psikolog Bihter Mutlu Gencer, çocuklarınıza duygularını öğretmenin yollarını 2 bölüm halinde yayınlanacak yazımızda anlatıyor



Duygularımız insan olmanın en önemli ve keyifli yanlarından biri Duygularımızın ne kadar farkında olup, onları ne kadar benimseyip, kendimize ait hissedebilirsek ve başkalarıyla ne kadar paylaşabilirsek, onların ve insan olmanın o kadar keyfine varabiliriz Bu sayede, insanlarla daha kolay ve etkili iletişim kurabiliriz, aile içi ilişkilerimiz, arkadaşlık ilişkilerimiz zenginlik ve samimiyet kazanır, dolayısıyla daha mutlu ve anlamlı bir yaşam sürdürebiliriz Çocuklarımızın duygularının farkında olmayı ve uygun iletişim kurabilmeleri biz anne babaların onları doğru yönlendirmesine bağlıdır Peki duygularımız davranışlarımızı nasıl yönlendirir? Bihter Mutlu bu soruyu şöyle yanıtlıyor: â??Davranışlarımız şekillenirken şu yolu izler: Duyu organlarımız yani görmek, duymak, dokunmak, tatmak ve koklamak aracılığıyla dış dünyadan bilgi toplarız Daha sonra bu duyularımızı yorumlayarak ne anlama geldiğini anlarız Bu anlamlar bizde bazı duygular uyandırır ve sonuç olarak nasıl davranmamız gerektiğine karar veririz Duygularımız yorumladığımız duyularımıza karşı verdiğimiz tamamen otomatik ve spontan (doğal) tepkilerdir Fakat davranışlarımız düşünerek ve kararlı yaptığımız tepkilerdir Duyu organlarımızdan davranışlarımıza giden yolda â??niyetlerimizâ? önemli bir rol oynar Niyetlerimiz bizi nasıl davranmak istediğimize yönlendirir Hissettiğimiz kızgınlık karşısında niyetimiz karşımızdakiyle kavga etmek ve onu incitmekse ise ona göre davranırız, sesimizi yükseltiriz, karşımızdakini kışkırtacak şekilde konuşuruz; ama niyetimiz işbirliği içinde olmak ise kızgınlığımızı sakin sözlerle ifade edip daha yapıcı şekilde davranırız Çocuğumuza kızgınlık hissettiğimiz zaman niyetimiz ondan hıncımızı çıkarmaksa onu yargılayarak konuşmayı belki de aşağılamayı seçebiliriz; fakat onun â??duyguların kontrol edilebilirâ? olduğunu öğrenerek yetişmesi niyetindeysek kızgınlığımızı sözel olarak nasıl anlatabileceğimizi ona gösterme yolunu da seçebilirizâ?



Duygularımızı paylaşmazsak



Duygularımız özür dilemek veya nedenini açıklamak zorunda olduğumuz şeyler değil Sadece çok basitçe insan olduğumuz için sahip olduğumuz şeyler Bihter Mutlu şöyle diyor: â??Özellikle olumsuz duygularımızı içimizde tutarak kontrol edemeyiz Yoklarmış gibi davranarak veya onlara karşı savaşarak ta onları kontrol edemeyiz Ancak onların farkında olup, onları kabul edip, benimseyip, sorumluluğunu alıp, duygularımıza yön verip, uygun şekilde ortaya koyduğumuz zaman onları kontrol edebiliriz Duygular biz onları bir şekilde ortaya çıkarıp bitirene kadar içimizde kalmaya devam eder Örneğin â??üzüntüâ? ağlayıp rahatladığımızda veya anlayışlı bir arkadaşımızla konuşup söze döküldüğünde biter Hiç belli etmeden yüzümüzde gülümseyen bir maskeyle ortalıkta dolaşmak üzüntüyü bitirmez Eğer duygularımızı belli etmeyi reddedersek onlar bizi kontrol etmeye başlar Eğer üzüntüyü içimizde tutuyorsak, er geç bizi üzen herşeyden kaçınmaya başlarız Hatta üzülen arkadaşlarımıza da kızmaya başlarız Böylece bütün hayatımızı üzüntüden kaçmak üzere düzenlemeye başlarız, böyle davranmazsak kendi üzüntümüzün ortaya çıkıp kontrolü kaybedeceğimizden korkarızâ?



Çocuklarınızın Duygularını İfade Etmesine İzin Verin



Duygularımızı bastırmak veya inkar etmek iç çatışmalara ve dolayısıyla ilişkilerimizde problem yaşamamıza neden olur Biz yetişkinler duygularımızın farkında olup, onları kabul edip, uygun şekillerde ilişkilerimize yansıtabilirsek çocuklarımıza da iyi birer model olabiliriz Duyguların rahatlıkla konuşulabildiği, çocuğun duygularını söze dökebilmesini teşvik eden bir aile ortamında yetişen bir çocuk kendi kişiliğinin, olaylar karşısında hissettiği şeylerin, hoşuna giden ve gitmeyen şeylerin, yapabileceklerinin ve yapamayacaklarının yani kendi sınırlarının farkında olur ve özgüveni gelişir Bütün anne babalar elbetteki özgüvenli çocuklar yetiştirmek isterler Onları kötülüklerden korumak isterler Dolayısıyla kötü ve olumsuz duygulardan da korumak isterler Keşke çocuklarımızı hep anne karnında tutabilsek ve onları orda tüm kötülüklerden ve kötü duygulardan koruyabilsek Elbetteki bu imkansız Bihter Mutlu, â??Olumsuz duygular yokmuş gibi davranarak, çocuğumuz da eğer biz söylemezsek hiç öğrenmez veya hissetmez diye birşey söz konusu olamaz Fakat toplumdaki genel eğilim böyle olduğu için anne babalar da öyle davranmak durumunda hissederlerâ? Diyerek bir uyarıda bulunuyor: â??Çocuğumuzun da â??iyi yetişmesini, olumsuz duyguların sahibi olmasınıâ? istemeyiz Hiç üzülmesin, kızmasın, kıskanmasın isteriz â??Bizim çocuklarımız kıskançlık nedir bilmezler, birbirlerini hiç kıskanmazlarâ? deriz Sanki kıskançlık tamamen insani bir duygu değilmiş de kimse hissetmezmiş veya â??hiç kıskanmazâ? dersek çocuğumuz böyle bir duyguya sahip olmazmış gibi Bu şekilde davranmak aslında oldukça tehlikeli bir durumdur Bir süre sonra çocuğumuz bütün olumsuz duygularını reddetmeye başlayabilir Bu duyguları yokmuş gibi davranmaya başlar Olumsuz duyguların sorumluluğunu hissetmez ve bunlardan hep başkalarının sorumlu olduğunu düşünür Örneğin arkadaşını kıskanan bir çocuk kıskançlığını dile getirip te bunu annesiyle paylaşamazsa, kıskandığı arkadaşını birşeyler bulup hep suçlamaya başlar Böylece arkadaşıyla arası bozulur Oysaki bu duygunun farkında olan bir çocuk bunu annesiyle paylaşıp rahatlayabilir ve daha sonra içinde hissettiği şeyin nedenini anlayıp, arkadaşını olur olmaz sebeplerle suçlamayı bırakır Başka bir örnekte, arkadaşının tiyatroda başrol almasını kıskanan bir çocuk eğer bu duygusunun farkında olamazsa, bu güçlü duyguyla bir şekilde başa çıkabilmek için â??zaten ben o rolde hiç olmak istemezdimâ? diyerek rasyonalize edebilir Olumsuz duygularını sahiplenmeyen bir çocuk yetişkin olduğunda bile buna devam eder ve sadece â??iyi benâ?in varolduğunu düşünür Kötü ve olumsuz duyguların kendine ait olmadığını düşünmeye devam eder Dolayısıyla hem kendini ve tabiki başkalarını da iyi ve kötü yönleriyle â??sadece insan olduklarıâ? gerçeğiyle kabul etmekte zorlanır Böylece iç çatışmalar yaşayabilir, sağlıklı ilişkiler sürdürmekte zorlanır Hatta bu durum kişilik bölünmelerine kadar varabilirâ?



Toplumda olumsuz olan duygular fazla kabul görmediği için ve olumlu duygular daha fazla kabul gördüğü ve takdir edildiği için, olumlu duygular daha fazla paylaşılır, çoğu zaman olumsuz olanlar yokmuş gibi davranılır Kişiler olumsuz duyguların farkında olmazsa, onları incitemez diye düşünür Oysa duygular olumsuz olsa da vardırlar ve tamamen insanidirler ve onlara sahip olmak tamamen normaldir Duyguları göstermemek ve duyguların iletişimine kapalı olmak hem fiziksel hem de psikolojik olarak sağlıksızdır Bir çok psikosomatik (psikolojik kökenli fiziksel rahatsızlıklar) hastalığın altında üstü kapatılmış duygular bulunmaktadır



Önümüzdeki hafta yayınlanacak olan â??Çocuklarımıza Duyguları Öğretmek IIâ? adlı makalede konuya devam edilecek ve örnekler sunulacaktır



Bihter Mutlu Gencer

Psikolog ve Özel Eğitim Uzmanı

ELELE Çocuk ve Aile Psikolojik Danışmanlık, Gelişim ve Eğitim Merkezi

Tel: 0212 2239107

Kaynak: Bebek