Sık Görülen Beslenme Hastalıkları

KANSIZLIK (Demir yetersizliği) Demir yetersizliğine bağlı :
Besinlerle vücuda alınan demir mineralinin yetersiz alımına bağlı olarak kanda demirin (hemoglobinin) düşük olmasıdır Kimlerde sık görülür?
-Doğurganlık çağındaki kadınlarda
-Bebek ve çocuklarda Neden Görülür?
-Beslenmede demir mineralinin yetersiz alınması:
Demir yönünden zengin besinlerin tüketilmemesi sonucu oluşur
-Demirin vücutta iyi kullanılmaması:Bitkisel kaynaklı besinlerde bulunan demirin vücutta kullanımı daha düşüktür Bu nedenle C vitamini kaynağı besinlerle (Turunçgiller, yeşil yapraklı sebzeler, domates vb) birlikte tüketilmelidir
-Demir ihtiyacının artması
-Kan kaybı (kanama, parazitler vb)
Belirtileri Nelerdir?
-Yorgunluk, halsizlik, baş dönmesi
-Nefes almada güçlük
-Bulanık görme, uykusuzluk, titreme, iştahsızlık
-Deride, göz kapaklarının iç kısmında, avuçta solukluk
-Çarpıntı -Bacaklarda ödem (parmakla basınca iz kalır)
-Kaşık tırnak
-Toprak yeme Oluşan Sağlık Sorunları
Bebek ve Çocuklarda
-büyüme etkilenir
-okul başarısı azalır
-fiziksel aktivite azalır hastalıklar sık görülür
Gebelerde
-anne ölümlerine neden olur
-bebek ölümleri artar
-düşük doğum ağırlıklı bebek doğar
-hastalıklar sık görülür
Yetişkinlerde
-işgücü azalır, yorgunluk görülür
-hastalıklar sık görülür
Önlenmesi
-Demir yönünden zengin kaynakların tüketilmesi gerekir Et, tavuk, balık, karaciğer, yumurta, kurubaklagiller, tahıllar, yeşil yapraklı sebzeler, pekmez, tahin demir içerir
-Kurubaklagil ve tahıl yemekleri C vitamini ile birlikte tüketilmelidir
-C vitamini yönünden zengin turunçgiller, yeşil yapraklı sebzeler, karnabahar, lahana, patates, domates, yeşil biber gibi besinler her öğün yemeklerle birlikte tüketilmelidir
-Kansız olan gebelerin demir ilaçları kullanması önerilir
-Demirin vücutta kullanımını engelleyen çay ve kahve yemeklerle birlikte tüketilmemelidir Öğün aralarında, açık ve limonla birlikte tüketilmesi uygundur
-Ekmek, diğer unlu besinler (börek ve çörekler) mayalandırılarak tüketilmelidir
-Kişisel temizlik kurallarına uyulmalıdır
İYOT YETERSİZLİĞİ HASTALIKLARI
İyot nedir?
İyot yaşam için büyük önem taşıyan bir mineraldir Tiroid hormonlarının yapımını sağlar İyot vücuda yeterli iyot içeren toprakta yetişen besinler, su ve deniz ürünlerinden sağlanır İyot neden önemlidir?
-Normal büyüme ve gelişme
-Beyin ve sinir sisteminin normal çalışması
-Vücut ısısı ve enerjisinin düzenlenmesi için tiroid hormonlarının yapımı için gereklidir Tiroid hormonu Tiroid hormonu, boyunda tiroid bezinde yapılır İyot vücuda yeterli alınmazsa tiroid bezi çok çalışır ve büyür Bu duruma guatr denir Oluşan sağlık sorunları
Bebek ve Çocuklarda
-Büyüme geriliği
-Zeka geriliği
-Cücelik görülür
Gebelerde
-Düşük ve ölü doğum görülür
*Guatr her yaşta görülebilir İyot yetersizliğine bağlı hastalık sorunları İYOTLU TUZ kullanmakla önlenir İyotlu tuz kullanımı
-Zeka geriliğini önler
-Guatrı tedavi edemez, guatr oluşmasını ve ilerlemesini önler
-İyotlu tuz serin, kuru ve güneş görmeyen yerde saklanmalıdır PROTEİN ENERJİ YETERSİZLİĞİ Neden görülür? Büyüme ve gelişme için gerekli olan enerji protein, karbonhidrat, vitamin ve minerallerin yeterince alınmamasına bağlı olarak gelişen bir hastalıktır Oluşan sağlık sorunları
-Çocuk ölümlerinin başlıca nedenidir
-Ateşli hastalıklar sık görülür
-İshal oluşur İştah azalır, az besin tüketilir Bu durum hastalıkların ağır seyretmesine neden olur
-Büyüme ve gelişmeyi önler, çocuğun boyu kısa kalır, ağırlığı yaşına göre düşüktür
-Tedavi edilemezse zeka gelişimi bozulur
Önlenmesi
-Anne sütü 4-6 ay tek başına verilmelidir
-Büyüme izlenmeli, doğru ek besinlere zamanında başlanmalıdır
-Çocuk hastalıklardan korunmalı, aşıları düzenli yapılmalıdır
-Temizlik kurallarına uyulmalıdır
RAŞİTİZM (kemik hastalığı) Raşitizm:
Vitamin D yetersizliği sonucu görülen bir hastalıktır D vitamini yeterince vücuda alınmadığından kemikleşme bozulur ve kalsiyumdan yeterince yararlanılamaz
Kimlerde sık görülür?
Bebek ve çocuklarda Neden Görülür?
-Çocuğun yeterli D vitamini alamaması
-Çocuğun güneşe çıkarılmaması
-Annenin güneşten yararlanmaması
Annenin gebelik döneminde yetersiz beslenmesi Belirtileri Nelerdir?
-Doğumda bebekte kasılma
-Huzursuzluk
-Baş terlemesi, başın sürekli sağa ve sola çevrilmesi
-Kabızlık
-El-bilek genişliği (ağrısız ve 6 aydan sonra)
-Kaburgalarda yuvarlak çıkıntılar (tesbih tanesi gibi)
-Bıngıldakların kapanmaması (18 aydan sonra)
-Kafa kemiklerinde yumuşama ve eğrilme (baş alın ve yanlarında çıkıntı)
-Geç oturma ve yürüme
-Bacaklarda eğrilik
-Göğüs kemiklerinde bozukluk (göğüs içe veya öne doğru çıkar)
-Kamburluk, bel kemiğinde eğrilik Raşitizmin Önlenmesi
-Çocuğun her gün kalsiyum içeren besinler tüketilmesi sağlanmalıdır Kalsiyumun en iyi kaynağı süt ve ürünleridir (yoğurt, peynir, çökelek vb)Pekmez de iyi bir kalsiyum kaynağıdır
-Çocuk her gün güneşe çıkarılmalıdır D vitamininin en iyi kaynağı güneştir Besinlerde D vitamini yeterli miktarda bulunmaz
-Güneşlenme cam arkasından olmamalıdır
-Güneşin az olduğu sonbahar ve kış aylarında yeni doğan bebeğe ek D vitamini, ihtiyacı kadar verilmelidir AĞIZ VE DİŞ SAĞLIĞI
-Sağlıklı beslenmemiz için gereklidir
-Güzel görünmek ve güzel konuşmak için gereklidir
Diş Çürükleri Nasıl Oluşur?
-Dişler iyi temizlenmez ise üzerlerinde besin artıkları ve mikroplar birikir
-Mikroplar besin artıklarını ve şekerleri kullanıp, dişleri eriten asit oluştururlar
-Mikropların oluşturduğu asitler ile dişlerde çürük oluşur
Diş çürükleri ve diş eti hastalıkları nasıl önlenir?
-Yeterli ve dengeli beslenmeye dikkat edilmelidir Süt ve ürünlerinin tüketimi yeterli olmalıdır
-Şeker, yemek aralarında değil yemekle birlikte az tüketilmelidir Fazla şeker ve şekerli besinlerin tüketiminden sakınılmalıdır
-Anne sütü 4-6 ay süre ile tek başına verilmelidir
-Dişler düzenli olarak florlu diş macunları ile fırçalanmalıdır
-Çocuklarda flor uygulaması yapılabilir
-Posa içeren besinler (elma, havuç vb ) tüketilmeli ve besinler iyi çiğnenmelidir
-Şeker içermeyen cikletlerin yemek sonrası çiğnenmesinin olumlu etkileri vardır
-Dişler belirli sıklıkla kontrol ettirilmelidir
-Yemek sonrası dişler fırçalanarak temizlenmelidir
OSTEOPOROZ Osteoporoz:
Kemiklerden kalsiyum kaybının artması sonucunda kemiklerin kolaylıkla kırılabilir hale gelmesidir Kemiklerin mineral içeriği ve yoğunluğu azalır
Kimlerde Sık Görülür?
-Menapoza girmiş kadınlarda
Yaşlılarda
-Fiziksel aktivitesi az olan kişilerde
-Yatağa bağımlı hastalarda
Belirtileri Nelerdir?
-Bel kemiğinde ve bacaklarda eğrilikler
-Kolaylıkla oluşan kemik kırıkları Kırıklar sıklıkla kalça kemiğinde, el bileğinde ve bel kemiğinde görülür
Öneriler
-Çocukluk çağında kalsiyumdan zengin besinlerin tüketilmesi ve spor yapması yetişkinlik çağında osteoporozdan korunmayı sağlar
-Güneş ışınlarından uygun şekilde ve düzenli olarak yararlanılmalıdır
-Aşırı tuz ve tuzlu besinler tüketilmemelidir, sofrada tuz kullanılmamalıdır
-Aşırı yağlı ve şekerli besinler tüketilmemelidir
-Sigara ve *****den sakınılmalıdır
-Fiziksel aktivite arttırılmalıdır Haftada en az 2-3 kez 45 dakika yürünmelidir
-Süt ve ürünleri her gün en az 2 porsiyon tüketilmelidir(İki su bardağı süt veya yoğurt, 2 kibrit kutusu peynir bir porsiyondur)
-Menapoz döneminde beden kitle indeksinin (ağırlık/boy m2) 26-27 arasında olması osteoporoza karşı koruyucudur Aşırı zayıflıktan kaçınılmalıdır Kalsiyumun en iyi kaynağı: Süt ve süt ürünleridir Yeşil yapraklı sebzeler, kurubaklagiller, pekmez de kalsiyumdan zengin kaynaklardır
Kaynak: ProfDr Ayşe BAYSAL