Ortopedik Engelli Çocuklar

Içindekiler

Ortopedik özür Nedir

Ortopedik özürlerden Bazilari

Dogustan Olan özürler

Beyin Felci

Süregen Kemik ve Eklem Iltihaplari

Romatizmal Hastaliklar

çocuk Felci

Omurga Egrilikleri

Travmatik özürler

Ilerleyici Kalitsal Sinir Hastaliklari (Spinal Muskuler Atrofi)

Cücelik

Ortopedik özrün önlenmesi

A-Dogum öncesi Nedenlerin önlenmesi

B- Dogum Sirasi Nedenlerin önlenmesi

C- Dogum Sonrasindaki Nedenlerin önlenmesi

Ortopedik özrün Tedavisinde Egzersiz Uygulamalari

Ortopedik Probleme Yönelik Olarak Kullanilan Egzersizlerin Amaçlari

Tedavi Amaci ile Kullanilan Egitim Yöntemleri

Ortezler ve Protezler

Protez

B- Ortez

Diger Yardimci Araçlar

Tekerlekli Sandalyeler

Yürüteçler

Koltuk Degnekleri ve Bastonlar

Diger Yürüme Araçlari

Diger Ekipmanlar

Egitim ve Rehabilitasyon

Tibbi Rehabilitasyon

Is Ugrasi Tedavisi

C- Sosyal Rehabilitasyon

D- Mesleki Rehabilitasyon

Ortopedik özürlü çocugun Egitim ve Rehabilitasyonunda Ailenin Rolü

Ortopedik özürlülerde Spor

10-özel Egitim Uygulamalari

özel Egitim

B- Temel Ilkeler

C- özel Egitim Kurumlari

D- Ortopedik özürlülere Yönelik özel Egitim Kurumlari

Egitim Programlari

Ortopedik özürlülerde Kaynastirma Yoluyla Egitim

Evde Egitim(Yerinde Egitim)

11-Ortopedik özürlüler için Eve ve çevreye Yönelik Mimari Düzenlemeler

Kaldirimlar

Rampalar

Yaya Geçitleri ve Yaya Yollari

Binalar

Giris Kati,Sahanlik ve Asansöre Ulasma

Ortak Garaj ve Otoparklar

Evler

Odalar

Banyo ve Tuvaletler

Mutfak

Ulasim

12-Halka Açik Yerlerde Mimari Düzenlemeler

13-Okul ve Siniflarda Düzenlemeler

14-Yasal Düzenlemeler

15- Ilkögretim Okullari

16-Meslek Liseleri

17-Sivil Toplum örgütleri


1- ORTOPEDIK öZüR
Dogum öncesi, dogum sirasi ve dogum sonrasi dönemde herhangi bir nedenle , iskelet (kemik), kas ve sinir sistemindeki bozukluklar sonucu, bedensel yeteneklerini çesitli derecelerde kaybetmesi nedeniyle toplumsal yasama uyum saglama ve günlük gereksinimlerini karsilamada güçlükleri olan ve korunma, bakim, rehabilitasyon, danismanlik ve destek hizmetlerine ihtiyaç duyan kisiye ortopedik özürlü, bu duruma yol açan durumlara ise ortopedik özür denir

Her anne baba, dünyaya getirdigi çocugun saglikli olmasini ister Aileden gelen kalitsal hastaliklar hariç, bir takim ihmaller, tecrübesizlikler, bilgi eksiklikleri vb gibi nedenlerden kaynaklanan özrün hemen tamami önlenebilir yada kontrol altina alinabilir çocugunuzun bedensel yetersizliginin onun tüm gelisimini olumsuz etkileyebilecegini unutmayin çocuk eger emeklemiyor, yürüyemiyor, veya oturamiyorsa çevresiyle ilgisi buna bagli olarak sinirli kalacaktir

çocugunuzun bedensel yetersizligi onun tüm yasamini olumsuz yönde etkilememesi için, en ufak bir süphede ilgili saglik merkezine basvurarak erken tanilama ve müdahale ile hem kendinizin hem de çocugunuzun ömür boyu sürecek mutsuzlugunu engelleyebilecektir2- ORTOPEDIK öZüRLERDEN BAZILARI
A- Dogustan olan özürler

1- Dogustan uzuv eksiklikleri,

2- Dogustan kalça çikigi,

3- çarpik ayak,

4- Dogustan kol felci,

5- Dogustan omuriligin kese seklinde disa dogru çikmasi (Meningomyelosel),

6- Yapisik parmak,

7 Dogustan omurga egrilikleri,

8- Dogustan kas hastaliklari

Beyin felci

C- Süregen kemik ve eklem iltihaplari

D- Romatizmal hastaliklar

E- çocuk felci

Omurga egrilikleri

Travmatik özürler

1- Uzuv kaybi,

2- Kirik kaynama yoklugu,

3- Yanlis kaynamis kiriklar,

Eklem sertligi,

Travmaya bagli felçler ve kuvvet kayiplari,

Eklem kireçlenmesi

Kalitsal ilerleyici sinir hastaliklari

CücelikA- Dogustan Olan özürler

1- Dogustan Uzuv Eksiklikleri

Tanim: Parmak, el, kol ve bacak gibi uzuvlarin dogustan kismen yada tamamen olusmadigi durumlarda ortaya çikar örnegin dirsekten itibaren bir yoklukta, dirsekten asagida uzuv tamamen yoktur ; buna dogustan ampute denir

Neden: Annenin hamileligin erken döneminde (ilk üç ay) kullanilmasi sakincali olan ilaçlari kullanmasidir Bazi olgular ise kalitsal olarak ortaya çikar

Tani: Uzuv yokluklari bebek dogar dogmaz kolaylikla taninir Uzuv içerisindeki çift kemiklerden birinin yoklugu ya da az gelismesi durumunda bazen tani zor olabilir El, ayak, dirsek veya dizde belirgin çarpiklik ve kisalik, kemiklerde egrilik var ise bu durumdan süphelenilmelidir

Tedavi : Erke n yaslardan itibaren (siklikla yürüme yasinda) protez yapilabilir Böylece çocugun protez kullanma becerisi saglanmis olur çok ileri yaslarda protez yapilirsa, protezsiz yürümeyi ya da sakat kolu ile islerini görmeyi benimseyen çocuk, protezi kullanmayi reddedebilir 0-2 yas döneminde ayak veya eldeki çarpikliklar cihaz ile düzeltilecek durumda ise cihaz, degilse ameliyat ile düzelme saglanabilir Bazen kisa olan uzvun ameliyatla uzatilmasi gerekebilir Bu durumda aile en yakin tam tesekküllü hastaneye basvurarak gerekli yardimi almalidir

2- Dogustan Kalça çikigi
Tanim: Dogum öncesi, dogumda yada dogumdan bir müddet sonra kalça ekleminin yetersiz gelisimine bagli olarak eklemde ortaya çikan durumdur Kiz çocuklarda erkek çocuklara göre çok daha sik görülür

Neden: Birçok faktör rol oynar Bebegin kalça eklemindeki yapisal bozukluklar kalça ekleminin kolay çikmasina neden olur Bebegin anne karninda anormal durusu (yan ya da ters durus) kalça eklemini zorlar

Bebegin kundaklanmasi kalça çikiginin en önemli nedenidir

Tani: Bebek dogdugunda bacagindaki deri çizgilerinin (katlantilarinin) simetrik olmadigi göze çarpar, yani normalde bacaklardaki deri katlantilari ayni seviyelerde ve sayida olmalidir çikik olan taraftaki bacak digerine göre kisa olabilir Her iki bacak yanlara dogru açilmaya çalisildiginda çikik olan tarafin yana dogru açilmadigi (hareket kisitliligi) görülür Eger çikik iki tarafli ise her iki kalçanin birbirinden ayrilmasinin sinirli oldugu farkedilir

Bebek 1 aylikken doktor tarafindan yapilan kalça ultrasonu ile kesin tani konabilir Bu hastalikta ne kadar erken tani konulursa tedavi sansi o kadar artar Ilk 1 ayda tani konulan bebekler en sansli bebeklerdir Bazi hastalarda tani çocuk yürüme çagina geldikten ve hatta yürümeye basladiktan sonra konulmaktadir Bu bebekler geç yürürler, çikik tek tarafli ise o tarafta kisalik vardir ve yürümede aksaklik göze çarpar Bu bulgular varsa bebek vakit kaybetmeden tam tesekküllü hastaneye götürülmelidir

Tedavi: Tedavi, doktor tarafindan yönlendirilmelidir Kundaklama kesinlikle yapilmamalidir 0-2 aylik dönemde her iki kalçayi ayrik tutacak sekilde kalin ara bezi yada ticari olarak satilan yastiklar kullanilmalidir 2-12 ay arasi bebeklerde kalçalari uygun pozisyonda tutarak normal gelisimi saglayan ortezler verilir 12 aydan büyük çocuklarda tani ilk kez konuluyorsa ya da o yasa kadar yapilan tedaviler sonuçsuz kalmissa ameliyat yapilmasi zorunludur

3- çarpik Ayak

Tanim: Bir ya da her iki ayagin topugu ile birlikte içe dönük ve bükük olmasi seklinde görülmesidir Iki tipi vardir: Esnek ve sert sekil bozuklugu (deformite) Esnek olani dogumdan bir müddet sonra alçi ve egzersiz uygulamalari ile düzelirken , sert olani ameliyatla düzelir

Neden: Sekil bozuklugunun iki tipi vardir: Nedeni bilinmeyen çarpik ayak ve diger bazi hastaliklara (beyin felci, meningomyelosel gibi) bagli olarak ortaya çikan çarpik ayak Beyin ve omuriligi tutan hastaliklarda ayak çevresindeki kaslarin kuvvet dengesizligine bagli olarak çarpik ayak ortaya çikar

Tani: çogunlukla bebek dogar dogmaz ayaktaki sekil bozuklugu fark edilir Dogustan kalça çikigi olan bebeklerde daha sik görülür Her iki ayagin tabanlarinin birbirine dönük oldugu , topuklarin içe dönük ve ayaklarin da bilekten yere dogru bükük oldugu görülür

Tedavi: Sekil bozuklugu fark edilir edilmez, yani bebek dogdugunda tedavi de baslar Düzeltici hareketler konu ile ilgili uzman kisiler tarafindan ebeveynlere ögretilerek bebege yaptirmalari saglanir Ebeveynlerin sorumlulugu fazladir Genellikle ilk 10-14 gün bu egzersizlerle geçildikten sonra ortopedi uzmani tarafindan alçi tedavisi baslatilir Haftalik alçi uygulamalariyla ayak tedrici olarak düzeltilir Tedavinin degisik asamalarinda ve özellikle çok ciddi bozukluklarda bir ya da birden daha çok cerrahi müdahale gerekebilir Tedaviye geç baslanilan hastalarda (özellikle 6 aydan sonra ) ameliyat mutlaka gereklidir Ameliyattan sonra egzersiz, ortez ve uygun ayakkabi ile çocuk eriskin yasa gelene kadar düzenli tibbi takip yapilmalidir

4- Dogustan Kol Felci
Tanim: Dogum sirasinda kola giden sinirlerin zedelenmesine bagli olarak ortaya çikan felç tablosudur Tek taraflidir Etkilenen kolda tamamen bir felç tablosu olabilecegi gibi, agirlikli olarak elde yada omuz çevresindeki kaslarin zayifligi ile de seyredebilir

Genellikle görülen tipinde omuz çevresi tutulur, elde kuvvet normal iken omuz eklemi ve kolun hareketleri kisitli ve zayiftir

Neden: Bebegin kilosunun fazla olmasi, anne karninda ters durusu, dogum eyleminin uzamasi gibi nedenlerden kaynaklanan zor dogumlarda bebek dogurtulurken yapilan manevralar bebegin kolunda ve o kola giden sinirlerde gerilmeye neden olur Kalici sinir hasari ve felç meydana gelir

Tani: Taniyi koymak kolaydir Bebegin etkilenen omuz ve kolunu hareket ettiremedigi ve kolun içe dönük durdugu fark edilir Eger eldeki felç siddetli ise , elin bilekten bükük, kolun içe dönük oldugu ve elini kaldiramadigi görülür En agir tipinde ise kolda ve elde hiç kuvvet yoktur

Tedavi: Hafif zedelenmis sinirlerin tama yakin iyilesmesi mümkünken bazi çocuklarda hiç iyilesme olmaz yada kismi iyilesme olur Iyilesme kendiliginden olacaksa genellikle ilk 3 ay içerisinde kolda hareket gözlenir Hareket gelismiyor ise sinir onarimina yönelik ameliyatlar erken dönemde yapilmalidir Ileri dönemde (5 yas ve üzeri) eger sinir iyilesmez ve kol veya elde sekil bozuklugu kalirsa bu sekil bozukluklarini düzeltmeye ve fonksiyon kazandirmaya yönelik (sinir onarimina yönelik degil) ameliyatlar yapilabilir Egzersiz tedavisi son derece önemlidir Aileler çocuklari için gereken egzersizleri ögrenmek üzere, çocugu takip eden doktorun yönlendirmesiyle konu ile ilgili çalisan bir fizyoterapiste basvurmalidir

5- Dogustan Omuriligin Kese Seklinde Disa Dogru çikmasi (Meningomyelosel )

Tanim: Bebegin bel yada sirt bölgesinde omuriligin ve omurilik sivisinin disariya dogru kese seklinde fitiklastigi ve hastanin bacaklarinda tek yada çift tarafli degisen derecelerde felçlere neden olan bir hastaliktir Bazi hastalarda beyin omurilik sivisinin dolasiminin engellenerek beyin içinde kapali kalmasi sonucu beyinde birikmesi ve buna bagli basin büyüdügü (hidrosefali) görülebilir Beyin gelisimini ciddi olarak engelleyebilecek bir durumdur

Neden: Bazi hastalarda kalitsal olarak ortaya çiktigi gösterilmistir Yine hamilelik döneminde yetersiz B12 vitamini (folik asit) alan annelerin bebeklerinde daha fazla görülmektedir

Tani: Hastaligin, kan testi ve ultrason incelemesi ile 16 - 18 gebelik haftalarinda fark edilmesi mümkündür Amnion sivisi (rahim içindeki gebelik sivisi) alinarak yapilan tetkiklerle de erken tani konulabilir Bu durum hamileligin ilk üç ayinda tespit edilirse ailenin istegi ile gebelik sonlandirilabilir Omurilik etkilendigi için omurga, kalça, diz, ayak bilegi-ayakta sert düzelmesi kolay olmayan sekil bozukluklari ve bazi hastalarda idrarini, diskisini tutamama durumu ile beraber görülür Hafif tutulumlarda (omuriligin en alt seviyeleri) çocuklar herhangi bir cihaz destegi olmadan yürüyebilirler Orta dereceli omurilik hasarinda ise çocuk yardimci cihazlarla (yürüteç, koltuk degnegi, ortez) yürüyebilir Ayakta çarpik ayak, disa dönüklük, ark yüksekligi, dizde tutulan kaslara bagli olarak dizi bükememe, ?X bacak?, ?O bacak?, kalçada çesitli sertlikler (kalçanin disa dönük ya da bükük kalmasi gibi), kalçanin yari çikik yada çikiklari, omurgada egrilikler ile ortaya çikabilir çocugun bacaklarindaki duyu kaybi, kuvvet azligi ya da felç ile beraber ayak, diz ve kalça sekil bozukluklarinin varligi taniyi koydurur

Tedavi: Dogum sonrasi ilk 24 saatte keseye yönelik ameliyat acilen yapilmalidir Bagimsiz yürümeyi kazandirmak en önemli amaçlardan biri olmalidir Ciddi durumlarda ayakta dengede durmayi saglayabilmek ya da yürüyemeyecekse oturma dengesini saglamak amaç olmalidir Myelomeningosel olan çocuklarin yaklasik %40'i eriskin çagda yürüyememektedir Sekil bozukluklarinin ilerlemesini durdurmak ve yürüme yardimi için omurga ya da uzuvlara ortez uygulamasi yapilabilir ?Ayak-ayak bilegi' ya da ?ayak-ayak bilegi-diz ortezleri', koltuk degnekleri, yürüteçler tedavide oldukça yardimcidir Cerrahi tedaviden yarar görecegi düsünülen hastalarda ayak-ayak bilegi, diz, kalça ve gövde bozukluklarini düzeltmek için ameliyat yapilabilir

6- Yapisik Parmak

Tanim: Dogustan el ya da ayak parmaklarindan iki ya da daha fazlasinin birbirinden ayrilamama kusuru nedeniyle bitisik kalmasi seklinde ortaya çikar Basit tipte sadece cilt ortak iken, karmasik tipte kemik de ortaktir

Neden: Hastalarin % 15-40'inda ailede baska bireylerde de yapisik parmak bulunur Dolayisiyla bu sekil bozuklugunun ortaya çikmasinda kalitsal geçis önemli bir yer tutmaktadir

Tani: Bebek dogdugunda taniyi koymak oldukça kolaydir Röntgen filmi çekilerek basit-karmasik ayrimi yapilir

Tedavi: Cerrahi girisim acil degildir Ebeveynler çocuk büyürken ileride yapilacak ameliyati kolaylastirmak için yapisik parmaklara masaj yapmali, aradaki cildi germelidirler Ameliyat, boylari birbirine yakin parmaklarda (2,3,4) daha geç yapilabilir Ancak okul çagindan önce gerçeklestirilmelidir 4 ve 5 parmaklar ile 1 ve 2 parmaklar arasindaki yapisikliklarda ise uzun olan parmaklarda (2 ve 4) zaman içinde sekil bozukluklari geliseceginden ameliyat tercihen 3 yasindan önce yapilmalidir

7- Dogustan Kas Hastaliklari (Kas Erimesi)

Tanim: Iskelet kaslarinin yapisindaki bozulma ve buna bagli ilerleyici kas güçsüzlügü ile seyreden, dogumdan itibaren ortaya çikan bir grup hastaliktir Kas güçsüzlügünün yani sira eklem sertlikleri, sekil bozukluklari ve ilerleyici sakatlik meydana gelebilir

Neden: Kalitsal geçisli hastaliklardir Akraba evliliklerine bagli olarak görülme sikligi artar Kaslarda ilerleyici erime söz konusudur

Tani: Bebek dogumda normal görünümde olabilir Ancak ilerleyen aylarda ve yillarda hastalik daha belirgin bir sekilde ortaya çikacak ve git gide agirlasacaktir Kas erimesi %30-50'ye ulastiginda kol ve bacak kaslarindaki zayiflik dikkati çeker Bu çocuklar genellikle geç yürürler Yürüme yasi genellikle 18 ayi geçer çocuk 3-5 yasina geldiginde yürümede hantallik, merdiven çikmada zorluk, oturdugu yerden ayaga kalkmada ya da yattigi yerden oturur duruma geçmede belirgin bir zorlanmasinin oldugu hatta , bazen bunlari basaramadigi görülür En erken boyun, kalça ve omuz kaslari tutulur Omuz ve kalçadan baslayan kas güçsüzlügü giderek yayilir çocuk zayif kaslari nedeniyle düsmemek için belini asiri derecede öne dogru çikartarak, her iki yana salina salina (ördek gibi) kalça ve dizler hafif bükük ve parmak ucunda yürür

Tedavi: önceleri yürüyebilen çocuk yillar içinde giderek tekerlekli sandalyeye bagimli hale gelir Hastalik teshis edildigi andan itibaren çocuk yogun fizyoterapi programi ile takip edilmeli ve aile egitim programina alinmalidir Ortopedik tedavinin amaci, eklem sertliklerini ve sekil bozukluklarini önlemek gelisen kas ve eklem sertliklerini gerekirse gevsetmek böylece çocugun ayakta kalabilme ve yürüyebilmesine yardimci olmaya çalismaktir Genellikle gevsetme ameliyatlarindan sonra ortez uygulamasi gerekir Ayakta durabilen ve yürüyebilen çocuklarda genellikle skolyoz (omurgada yanlara dogru olan egrilik ve beraberinde dönme ile görülen sekil bozuklugu) gelismediginden mümkün oldugu sürece çocugu ayakta tutabilmek için elden gelen gayret gösterilir Skolyoz olusmaya basladiktan sonra genellikle hizli ilerler ve çocugun oturma dengesini bozacak düzeye ulasir, hatta solunum fonksiyonunu bozar

Aile, çocugun omurga dengesini saglamaya yönelik olarak korse kullanilmasi gerektigi konusunda bilinçli olmalidir Ayrica aile düzenli olarak ortezin kontrolü, röntgen filmlerinin düzenli takibi, çocugun omurgasindaki egriligin artisinin izlenmesi ve egriligin diger sistemlere olan etkilerinin takibi açisindan düzenli kontrollerini aksatmamalidir

B- Beyin Felci
(Spastik Felç, Serebral Palsi)

Tanim: Dogum öncesi, d ogum sirasi ya da dogum sonrasi erken çocukluk çaginda (0-7 yas), beyinde meydana gelen bir hasara bagli olarak ortaya çikan yürüme, hareket ve durus bozukluklari ile seyreden bir hastaliktir Bazi durumlarda zeka geriligi hastaliga eslik edebilir

Neden: Beyin hasarina yol açan nedenler üç dönemde etkili olmaktadir: Dogum öncesi dönem, dogum, dogum sonrasi dönem

Dogum öncesi: Nedenlerden birisi annenin hamilelik döneminde geçirdigi kizamikçik gibi bulasici hastaliklardir Diger nedenler arasinda anne rahmindeki kesenin (çocuk esi, plasentanin) ana rahminden erken ayrilmasi, plasenta yetersizligi, annenin zatürre geçirmesi, annedeki kalp-akciger hastaligi, kan grubu uyusmazligi, annenin ***** ve ilaç bagimliligi, seker hastaligi sayilabilir

Dogum sirasi: Dogum eyleminin zor olmasi ve normalden uzamasi da beyin felci riskini arttirabilir Bunlar bebegin beyninin yeterli oksijen almamasina neden olarak etkili olur Dogum travmasi bebekte beyin içi kanamaya neden olabilir Bebegin dogumda anormal gelis pozisyonlari (örnegin makat gelis) zor doguma dolayisiyla oksijensiz kalmasina neden olabilir Bu grupta diger risk faktörleri arasinda ikiz gebelik, erken dogum (prematüre), düsük dogum agirligi sayilabilir

Dogum sonrasi: Beyin iltihabi, menenjit, çocugun yüksek atese bagli havale geçirmesi, beyin travmasi (zedelenmesi) dogum sonrasi dönemde en sik görülen nedenlerdir Travmatik nedenler arasinda trafik kazalari, yüksekten düsme ve dövülmüs çocuklar sayilabilir Bunlar beyinde kanamaya yol açar Suda bogulmaktan kurtarilan çocuklarda da eger beyin oksijensiz kalmissa beyin felci gelisecektir

Tani: Beyin felcinin, beynin tutulan bölgesi ile ilgili olarak ortaya çikan dört tipi vardir Genellikle spastik tip görülür Spastik çocuklarda tutulan uzuvlarda hangi kaslar etkilenmis ise o kaslarda asiri kasilma (spastisite) mevcuttur örnegin; bacaklarin etkilendigi bir spastik çocukta dizler ve kalçalarda bükülme ve yürürken bükük pozisyondaki dizlerin birbirine çarpmasi görülebilir

Beyin felcinde tek bir uzuvda felç görülebilecegi gibi 4 uzuvda birden de görülebilir Bunun yaninda hemipleji denilen tipinde ayni taraf kol ve bacak etkilenir Ayrica her iki bacagin her iki kola göre daha çok ya da daha az etkilendigi durumlar da söz konusu olabilir Spastik tiplerde dirsek, elbilegi ve ellerde de asiri kas kasilmasina bagli bükülmeler olabilir Skolyoz siklikla ortaya çikar Bu çocuklarin gerek eklem gerekse yürüyüs bozukluklarindan taniyi koymak kolaydir Bazilari hiçbir zaman yürüyemez Spastik tipin disinda titreme, dengesiz ve koordinasyonsuz yürüme seklinde seyreden tipler de vardir

Tedavi: Beyindeki hasar kalicidir ve tedavi edilmesi mümkün degildir Beyindeki hasara bagli olarak kas-iskelet sistemi bozukluklari ve normal hareket sistemi gelisim (bas-boyun kontrolü, dönme, oturma, emekleme ve yürüme) geriligi görülmektedir

Normal hareket sistemi gelisimi için teshis edildigi andan itibaren yogun ve düzenli rehabilitasyon programlari baslatilmalidir Buna paralel olarak aile egitimi verilmelidir

Iskelet sistemi sekil bozukluklari, kismen egzersiz, ortezler ya da ameliyatlar ile düzeltilebilir Tedavinin amaci hastaligin agirligina ve hastanin durumuna göre degisir Yürüyebilen bir hastadaki sekil bozukluklari düzeltilerek yürümenin daha iyi olmasi saglanmaya çalisilir Tekerlekli sandalyeye bagimli bir kisinin daha iyi oturmasi, bir yerden digerine nakli, hatta mümkünse koltuk degnegi yardimiyla yürür hale getirilmesi, yataga bagimli bir kisinin daha dengeli oturmasi ya da kisisel bakimin ve hijyenin daha iyi hale getirilmesi amaçlanir

Cerrahi tedavi en siklikla spastik beyin felci hastalarinda uygulanir Her beyin felci hastasi ameliyat için uygun degildir Bu nedenle hastalar ortopedi uzmani tarafindan çok iyi degerlendirilmelidir Yürüme potansiyeli olmayan bir hastaya bu amaca yönelik çok sayida gereksiz ameliyat yapilmamalidir Bazen çocuk küçükken yapilan cerrahi girisimler daha sonra yapilacak olan ortez uygulamasi ve fizik tedaviyi daha etkin kilabilir Genellikle önerilen bir cerrahi girisimde birden çok sekil bozuklugunun ayni anda düzeltilmesidir (kalça, diz, ayak bilegi) Ancak erken yaslarda yapilan basarili ameliyatlar çocuk büyüdügü için ileride tekrar edilmek durumunda kalabilir

Bazen de tibbi tedavinin seyri sirasinda eger tedaviden beklenilen sonuç alinamazsa cerrahi müdahale gerekebilir Gerekli olup olmadigina ve gerekiyorsa zamanlamasina dogru karar verilmelidir Ameliyat sonrasi rehabilitasyon en az ameliyatin basarili olmasi kadar önemlidir Tedavi-takip, iskelet gelisimi tamamlanincaya kadar sürmelidir

C- Süregen Kemik Ve Eklem Iltihaplari (Kronik Osteomyelit, Septik Artrit)

Tanim: Bakterilerin yol açtigi kemik ve eklemlerin iltihabi hastaliklaridir Bakteriler kemik ya da ekleme üç yolla yerlesir:

1-Vücuttaki iltihabi bir odaktan (dis apsesi gibi),

2-Ortopedik ameliyatlar sirasinda,

3-Açik kiriklardan sonra

önce bakterinin yerlestigi yerde iltihap sonra apse meydana gelir Bunu takiben, kemik ve eklem dokusu bozulmaya baslar Yetersiz tedavi ile süregen (kronik) hale geçer

Neden: Bakterilerin bir sekilde kemik veya ekleme ulasmalari ve burada çogalarak iltihaba yol açmalari ve bu iltihabi olayin tedavi edilemeyerek süregen hale gelmesi nedendir

Tani: Tutulan eklem ya da kemikte agri, sislik, kizariklik ve isi artisi olabilir Genellikle tutulan bölge üzerindeki ciltte içerideki apsenin disariya aktigi bir akintili yara bulunur Hastalik süregen oldugu için bazen agri, bazen de sadece akinti olabilir Süregen eklem iltihabi eklem kikirdagini harap ederek kireçlenmeye, eklemin agrili ve hareketlerinin kisitli hale gelmesine yol açar

çekilen röntgen filmleri, kan tahlilleri ve akinti örneginin incelenmesi ile tani kesinlestirilir

Tedavi: Kemik ve eklem iltihaplari, tedavileri oldukça zor olup uzun süren hastaliklardir Hastaligin erken döneminde bazen tek basina antibiyotik tedavisi etkili sonuç verebilirken, kronik kemik ve eklem iltihabinda asil tedavi cerrahi tedavidir Apse bosaltilmasi, ölü kemik ve yumusak dokularin temizlenmesi, yine iltihabi materyal içeren kemik ve yumusak dokularin çikartilmasi gerekir

Cerrahi tedaviye antibiyotik tedavisinin de eklenmesi gerekir Kemikte büyük yer isgal eden ve tedaviye dirençli apselerde, kemigin iltihabi materyal içeren kismi ameliyatla çikarilarak kalan saglam kemigin zaman içinde tedrici olarak uzatilip kalan boslugun doldurulmasi gibi büyük ameliyatlar yapilmasi gerekebilir

D- Romatizmal Hastaliklar (Romatoid Artrit, Ankilozan Spondilit)

Tanim: Vücuttaki el-ayak eklemleri gibi küçük eklemler kadar diz, ayak bilegi, kalça, omurga eklemleri gibi büyük eklemleri de tutabilen ve eklemlerin harabiyetine yol açan bir grup hastaliktir

Neden: Bu grup hastaliklarin nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bagisiklik sistemindeki bir bozukluktan kaynaklandigi düsünülmektedir

Tani: Genellikle birden fazla eklemde agri, sislik, isi artimi, kizariklik gibi belirtilerle seyreder Agri siddetlidir ve o eklemin hareketlerini sinirlar Eklemin etrafindaki kaslarda incelme dikkati çeker Zamanla eklemler de sekil bozukluklari ve ciddi sertlikler meydana gelir Hareket kisitliliklari kalici hale gelebilir (donmus eklem)

Tedavi: Tedavinin amaci hastanin agrisini azaltmak ya da ortadan kaldirmak, eklem fonksiyonunu yeniden kazandirmak, sekil bozukluklarini önlemek ve hastanin hareket kabiliyetini artirmaktir Koruyucu ve sekil bozukluklarini önleyici fizyoterapi uygulamalari ve ortez yaklasimlari tedavide önemli yer tutar Romatizmal hastaliklardaki ameliyat seçenekleri; sinovektomi (dizin iç zarinin çikartilmasi), kemik sekil bozuklugunu düzeltmeye yönelik ameliyatlar, eklemin dondurulmasi ve eklem protezlerinin takilmasidir

E- çocuk Felci (Poliomyelit)

çocuk felci asilama ile tamamen önlenebilen bir hastaliktir

Dünyada ve ülkemizde yapilan düzenli asi kampanyalari ile giderek yok edilmeye baslanmistir

Tanim: Genellikle ates yada üst solunum yolu enfeksiyonu ile baslayan kol, bacak ve gövde kaslarinda felçlere, omurgada egriliklere ve bacakta kisaliga yol açan viral bir hastaliktir Genellikle 1-4 yaslari arasinda çocuklarda görülür

Neden: Polio virüsünün yol açtigi omurilikteki motor sinir hücrelerinin tahribati ve buna bagli olarak ortaya çikan uzuv felçleri ile seyreden bir hastaliktir Sadece motor sinirler tutuldugu için hastanin uzvunda herhangi bir his kaybi olmaz, degisen derecelerde kas felci ortaya çikar

Tani: Atesli hastaligin seyri sirasinda ve sonrasinda çocuklarda kol ve bacak hareketlerindeki kayiplarin ortaya çikmasi ile tani konabilir Hastaligin siddetine bagli olarak sadece bir uzuv etkilenir ve bu genellikle sag ya da sol bacaktir Nadiren hastalik kol tutulumu ile karsimiza çikar Bazen de sirt kaslarinin sag ya da sol grubu etkilenir

Tutulan uzuvda omurilikteki hasarin büyüklügüne bagli olarak degisen derecelerde felç meydana gelir Bu, o uzuvdaki hafif bir güç kaybindan o uzuvdaki tam felce kadar degisir Sirt kaslari tutuldugunda ve bacak kisaligina bagli omurga egriligi (skolyoz) meydana gelmektedir

Geçirilen atesli hastaliktan yaklasik iki yil sonra kas felci tablosu tamamen oturur çocugun tutulan uzvu digerine göre belirgin sekilde zayif, incedir Tutulan uzuv digerine göre hafif (1-2) ya da ciddi anlamda (8- 10 cm ) kisa olabilir, istemli hareketler ya hiç yapilamaz ya da oldukça zayif olarak yapilabilir Eger bir uzuvdaki bazi kas gruplari etkilenmeden saglam kalmissa zaman içinde çocuk büyüdükçe eklem sertlikleri ve kemikte sekil bozukluklarinin meydana gelmesi kaçinilmazdir

Tedavi: çocuk felcinin ortopedik tedavisinde sik yapilan ameliyatlardan birisi kas transferleri (nakilleri) dir Yani zayif olan bir kasin görevinin nakledilen kasa yüklenmesidir Güçlü olan komsu bir kas, zayif olan kasin kemige yapistigi yere nakledilir Böylece daha önce yapilamayan bir hareketin (örnegin ayagin yukariya kaldirilmasi) hasta tarafindan yapilmasi mümkün olur Kas transferinin diger yararlari; olusabilecek bozukluklari önlemesi ve o uzuvdaki kaslar arasindaki dengeyi saglamasidir Kalça, diz ya da ayak bilegindeki eklem sertliklerinin düzeltilmesi için gevsetme ameliyatlari yapilabilir çocuk felcinin tedavisinde gerektiginde kemik ameliyatlarina da basvurulmaktadir örnegin bir kemikteki sekil bozuklugunu düzeltici girisim yapilabilir, zayif ya da tamamen felç olan kaslarin kontrol ettigi eklemler ameliyatla dondurulabilir Bu islem sayesinde ilgili eklemlerin dengesi saglanmis olur, ayrica yürüme dengesi iyilesir Bacaginda ya da kolunda ileri derecede kisaligi olan hastalarda hasta ve doktor açisindan zor ve zahmetli cerrahi girisimler olan kemik uzatma ameliyatlari yapilabilir Bütün bu yaklasimlarda ameliyat öncesi ve sonrasi rehabilitasyon sarttir Hastalarin büyük bir kisminda yürüme, ortezler ve yürüme yardimcilari ile mümkün olmaktadir

F- Omurga Egrilikleri (Skolyoz, Kifoz)

Tanim: Omurganin yanlara dogru ?S? ya da ?C? seklindeki egriliklerine skolyoz; arkaya dogru egriliklerine kifoz (kamburluk) denir Skolyoz, kifoza göre daha sik karsilasilan bir problemdir

Neden: üç sekilde ortaya çikar:

Dogustan
Nedeni bilinmeyen
Nedeni bilinen
a- Dogustan: Omurgayi olusturan kemiklerin (omurlar) dogustan olan kusurlari nedeniyle, omurgada meydana gelen egriliklere dogustan omurga egriligi denir Iki tipi vardir: yana dogru olan ?S? ve ?C ? seklindeki egrilikler (skolyoz), arkaya dogru olan egrilikler (kambur: kifoz) Omurgayi meydana getiren omurlardan bir ya da daha fazlasinda dogustan olan sekilsel bozukluklara bagli olarak ortaya çikar

b- Nedeni bilinmeyen: En sik görülen skolyoz, nedeni bilinmeyen tiptir Nedeni bilinmeyen skolyoz da çocukta hangi yasta ortaya çikmissa ona göre adlandirilir: Bebeklik çagi, çocukluk çagi, gençlik çagi skolyozu

c- Nedeni bilinen skolyoz grubunda omurilik yaralanmalari, çocuk felci, ilerleyici nörolojik (sinir) hastaliklar, meningomyelosel, beyin felci, dogustan kas hastaliklarina bagli skolyozlar sayilabilir

Tani: Bebegin omurgasindaki egrilik çok bariz olabilecegi gibi az sayida omuru ilgilendiren bir egrilik söz konusu ise anlasilamayabilir Süpheli durumlarda röntgen filmi çektirilmesi taniyi koydurur çocugun hizli büyüme dönemlerinde (ergenlik dönemi) egrilikler de hizli artar

Bu hastalarin sirt ve bel bölgelerindeki sekil bozukluklari dikkat çekicidir ve tani koymak kolaydir Hafif skolyoz olgularinda hastaya dizlerini bükmeden gövdesini öne dogru
egmesi söylenerek skolyozun ortaya çikmasi saglanabilir Siddetli egriliklerde akciger kapasitesi azalmasi nedeniyle solunum fonksiyonlarinda yetersizlik ortaya çikabilir Kesin tani çekilen röntgen filmleri ile konur

Hastalik ilerleyicidir Bazi hastalarda bu ilerleme çok yavas seyirli olup egrilikteki artis senede 1-2 derece olabilir Bu hastalar sadece düzenli araliklarla çekilen röntgen filmleri ile kontrol edilirler Bazi hastalarda ise egrilikteki artis hizli olup fizik tedavi, ortez uygulamasi ve ameliyat gibi çesitli tedavi yöntemlerine basvurmak gerekir

Tedavi: Yavas ilerleyen egriliklerde ortez ve egzersiz tedavisi, egriligin ilerlemesini yavaslatmak için kullanilir Ancak büyük açili egriliklerde ve ortez tedavisi yapilip sonuç alinamayanlarda ameliyat gereklidir Ancak hastalar düzenli olarak takip edilmeli ve hastaligin seyri sirasinda herhangi bir anda cerrahi müdahale gerekebilecegi akildan çikartilmamalidir Iskelet gelisimi tamamlandiktan sonra skolyoz ya da kifozun da ilerlemesi durdugundan bu hastalarin 18 yasindan sonra egrilikleri genellikle artmaz ya da az miktarda artar Bu nedenle hastaligin 18 yasina kadar düzenli olarak izlenmesi gerekir Bu izlemin sikligi, hastanin egriliginin ciddiyetine ve ilerleme hizina bagli olarak 3 ile 12 ay arasinda degisir

G- Travmatik özürler

Tanim: Trafik kazasi, is kazasi, savas gibi dis etkenlerle meydana gelen yaralanmalarin neticesinde ortaya çikan özürlere travmatik özürler denir

1- Uzuv Kaybi (Travmatik Amputasyon): Travma aninda ya da sonrasinda parmak, el, bacak gibi uzuvlarin kaybedilmesine travmatik amputasyon denir

Tedavi: Uzuv protezleri yapilarak bireyin kaybettigi uzvunun görevlerini protezi sayesinde kismen de olsa yerine getirmesi saglanir örnegin trafik kazasi nedeniyle bacagini kaybeden bir kisi protez bacak ile rahatlikla yürüyebilir Hatta iki tarafli degisik seviyelerden yapilan bacak amputasyonlarindan sonra iyi yapilmis protezlerle koltuk degneksiz yürümek mümkündür

2- Kirik Kaynama Yoklugu: çok parçali kiriklar, kemigin çok tahrip oldugu kiriklar, kirik bölgesinde iltihap meydana gelmesi, alçi ya da ameliyat ile yapilan tedavinin basarisiz olmasi nedeniyle kirikta kaynamama ile sonuçlanan bir durumdur

Tani: Kirik bölgesinde agri ve anormal hareket olur Eger kirik, bacak kemiklerinden birinde ise topallama ortaya çikar Kisi bacagina yük veremez Kesin tani çekilen röntgen filmleri ile konulur

Tedavi: Kirigi kaynatmaya yönelik ameliyatlar yapilir

3-Yanlis Kaynamis Kiriklar:

Genellikle kirigin ilk tedavisinin basarili yapilamamasi nedeniyle meydana gelmektedir Bazen de agir bir travma geçiren kisi yogun bakim ünitesinde uzun süre kalabilmekte ve bu süre zarfinda kiriklarinin tedavisine öncelik verilememesine bagli olarak kiriklar uygun sekilde kaynamamaktadir

Tani: Etkilenen uzuvda belirgin sekil bozuklugu vardir Genellikle bu bozukluk disaridan rahatlikla fark edilebilecek kadar barizdir Kemik ve uzvun düzgünlügü bozulmustur (örnegin özürlü taraf bacagin asiri disa dönük pozisyonda olmasi gibi) Bazen de söz konusu uzuvda kisalik olarak karsimiza çikar

Tedavi : Yanlis kaynamis kiriklar eger estetik kusurun ötesinde fonksiyonel bozukluga da yol açiyorsa ameliyatla düzeltilmeleri gerekir

4- Eklem Sertligi:

Travmatik kirik ya da çikiklardan sonra eklem sertligi gelisebilir Eklem sertligi, kiriga komsu eklemlerin ya da çikigin meydana geldigi eklemin hareketlerinin ileri derecede azalmasidir Uzun süreli hareketsizlige bagli eklemin etrafindaki kaslar ve eklemi çevreleyen bag dokusu kisalir ve hareketi sinirlar Bu hareket kisitliligi baslangiçta tedavi ile düzeltilebilirken eger tedaviye geç baslanirsa kalici hale gelir ve eklem hareket kabiliyetini büyük ölçüde kaybeder

Tani : Hastanin tutulan eklemini tam olarak açip kapayamadigi ya da döndüremedigi fark edilir Bu hareketleri baska birisi (doktor, hemsire, hasta yakini) yaptirmaya çalistiginda eklemin tam hareket açikligina ulasamadigi tespit edilir

Tedavi: Travmadan sonraki erken dönemde fizik tedavi yöntemleri ve gerekirse ortez uygulamalari ile eklem sertlikleri önlenmeye çalisilir Ancak bütün çabalara ragmen bazi hastalarda eklem sertligi gelisecektir Uygun olgularda bazi ameliyat yöntemleri basarili olabilir

5- Travmaya Bagli Felçler

Tanim: Beyin, omurilik veya sinirlerin travmasina bagli olarak ortaya çikan bir felç durumudur Kisinin bir uzvunu istemli olarak hiç hareket ettirememesine felç, kismen hareket ettirebilmesine kuvvet kaybi denir

Tani : Beyin ve omurilik düzeyindeki sinir hasarlari daha yaygin, örnegin her iki bacakta (parapleji), tek uzuvda (monopleji), ayni taraf kol ve bacakta (hemipleji), dört uzuvda birden (quadripleji) ve agir felçlere neden olurken sinir düzeyindeki yaralanmalar genellikle daha hafif, (örnegin hastanin sadece ayak bilegini kaldiramamasi gibi) ve bazen iyilesme sansi olan felçlere neden olurlar Bu hastalarda kas gücü kaybinin yani sira duyu kaybi da meydana gelir

Neden: Travmaya yol açan etkenin sinir dokusuna zarar vermesi ile ortaya çikar Bu hasar kabaca üç ayri bölgede meydana gelebilir:

- Beyinde (kafa travmasi sonrasi beyin kanamasinda oldugu gibi),

- Omurilikte (trafik kazasi, atesli *****la yaralanma, yüksekten düsme sonucunda omurgada kirik olusmasi ve kirik parçalarinin omurilige zarar vermesinde oldugu gibi),

- Omurilikten çikip ilgili kasa giden sinirde (el bileginde meydana gelen biçak yaralanmasinda sinirin kesilmesine bagli olarak elde güç kaybi olusmasi gibi)

Travma geçirmis kisinin etkilenen uzuv bölgesinde duyu kaybi olmasi ile birlikte güç kaybi ya da felç tablosunun bulunmasi taniyi çok kolaylastirir Süpheli durumlarda laboratuar testlerine basvurulabilir

Tedavi: özür, beyin ve omurilik düzeyindeki yaralanmalarda genellikle kalicidir Hastalarin tedavisindeki amaç, mevcut hareket fonksiyonlarini korumak ve gelistirmek, mümkünse bagimsizlik düzeyini artirmaktir Bu nedenle rehabilitasyonun en etkin oldugu hastalik gurubudur Ortaya çikan ortopedik özürler, egzersiz ve ortezlerle hafifletilmeye çalisilir Cerrahi tedavi genellikle uygun degildir, ancak özürlerin düzeltilmesine yönelik ameliyatlar yapilabilir örnegin omurga kirigi nedeniyle bir bacaginda kalici güç kaybi meydana gelen bir özürlüye yürümesini kolaylastirmak için kas nakli yapilabilir

öte yandan bunlarin disinda kalan uzuvlardaki sinir yaralanmalarinda üç olasilik vardir:

- Felç kalicidir Ameliyat ile sinirin onarim sansi yoktur

- Sinir eger ameliyatla onarilirsa iyilesme sansi vardir

- Alti ay-1 yillik süre zarfinda sinir kendiliginden tamamen ya da kismen iyilesir

Kisi bu gruplardan hangisinde ise iyilesme potansiyeli degerlendirilerek bu degerlendirmenin isiginda fizyoterapi, ortez ya da cerrahi tedavi kullanilir

H- Ilerleyici Kalitsal Sinir Hastaliklari (Spinal Muskular Atrofi)

Tanim: Genellikle altta yatan genetik bir bozukluk ve bu bozukluga bagli olarak ortaya çikan sinir dokusu harabiyetidir Bu hastaliklar sinirleri, omuriligi veya beyni tutarlar Sinir harabiyetine bagli olarak kol ya da bacaklarda kuvvet kayiplari, ileri evrelerde felçler meydana gelir Genellikle her iki kol veya her iki bacak bazen de eller ve kollar birlikte tutulur Tutulum uyluk ve kolda bariz olabilecegi gibi, bazen de uçlardadir yani ön kol ve elde ya da dizden asagida (bacakta) barizdir Bebeklik, çocukluk, ergenlik çaginda ya da 20 yasindan sonra hastalik baslayabilir

Neden: Nedeni tam olarak bilinmemektedir Sinir dokusunda yapisal bir bozukluk vardir Ailesel geçis söz konusudur

Tani: Hastalik bebeklik ya da erken çocukluk çaglarinda el ya da ayaklardaki güçsüzlük ile kendini gösterir Güçsüzlük giderek ilerler Sonuçta el ve ayaklarda sekil bozukluklari gelisir En sik görülen sekil bozukluklari; çarpik ayak (ayaklarin tabanlari birbirine dönük ve bilekten bükük olmasi), ayak kavis yüksekligi, pençe ayak (ayak kavis yüksekligi ile birlikte parmaklarin bükülmesi), skolyoz (omurganin ?S? ya da ?C? seklindeki egrilikleri) ve kifoz (kamburluk) dur Kalça kaslarinin zayifligi söz konusuysa yürüme, merdiven çikma çok zor olabilir Bacaklarda özellikle dizden asagida, ön kol ve ellerde ileri derecede zayiflik meydana gelebilir Düsük ayak (ayak ucunun yürürken yerden kaldirilamamasi) gelisebilir Bu kuvvet kaybi ve felçlere bagli olarak yürüme güçlükleri, denge bozukluklari olur Bazi hastalar birkaç yil içinde yürüyemez hale gelirler Bazen el ya da ayaklarda his kusuru olabilir

Tedavi: Bu grup hastaliklarda sik karsilasilan problemler olan ayak bozukluklarinin öncelikle düzeltilmesi gerekir Ayak kavisindeki yükseklik ve parmaklarin pençelesmesi hastaligin erken döneminde alçi ve ortez uygulamalari ile kontrol edilebilir Ancak daha sonra sekil bozuklugu devam edeceginden ayak tabaninda yapilacak bir gevsetme ameliyati kaçinilmaz olabilir Bunun için kas nakli ameliyatlarina da gerektiginde basvurulmaktadir çok ciddi durumlarda ayak ve topugu düzeltmek için ortopedik ameliyatlara gerek duyulabilir

I- Cücelik

Tanim: Nadir görülen ortopedik problemlerden olup biri olup, boyun normal kabul edilen degerlerin altinda kalmasi ya da boy kisaligi ile birlikte vücut kisimlarinin orantisiz olmasi halidir

Neden : Boy kisaligina yol açan temel neden, uzun kemiklerin büyüme kikirdagindaki yapisal bozukluktur Ailesel nedenli olarak görülebilir

Tani: Büyüme kikirdagindaki bozukluk genellikle dogumdan itibaren mevcut oldugundan bebeklik döneminden itibaren boy kisaligi ve iskelet sistemindeki diger anormallikler kolaylikla taninir Nadiren hafif seyreden durumlarda ergenlik çagindan önce tani konmasi mümkün olmayabilir Bazen kol ve bacaklardaki kisalikla karsimiza çikarken bazen de kol ve bacaklar normal uzunlukta olup gövde kisaligi ile kendini gösterir Boy kisaligi ile birlikte siklikla omurga (skolyoz, kifoz), ayak (çarpik ayak), diz (O bacak, X bacak), kalça (kalça çikigi) eklemlerinde ciddi sekil bozukluklari da meydana gelir

Tedavi: Bazi ilaçlar (büyüme hormonu) bu hastaliklarda bir miktar boy uzamasini saglayabilmektedir Bunun haricinde ameliyatla da boy uzatilmasi mümkündür Ancak ameliyatla boy uzatilmasi hasta için bir takim riskleri olan, sikintili, agrili, uzun süren bir girisimdir Hastanin belirli bir boy uzamasini saglamak için çok sayida ameliyat yapilmasi gerekebilir Bu nedenle böyle bir ameliyata kisi, ailesi ve doktoru hep birlikte karar vermelidir Yine de çogu zaman normal boy uzunlugunu saglamak mümkün olmayabilir Eslik eden diger iskelet sistemi bozukluklari cerrahi olarak düzeltilir örnegin; kalça çikigina yönelik veya omurgadaki egriligi düzeltmeye yönelik ameliyatlar yapilir3- ORTOPEDIK öZRüN öNLENMESI

Bir çok özürlülük önlenebilir niteliktedir özürlülügün önlenmesindeki en önemli faktör de toplumun bilgi ve bilinç düzeyinin yükseltilmesidir Bu nedenle özürlülükle ilgili; beslenme, gerekli vitamin kullanimi, enfeksiyon hastaliklarina karsi asilama gibi koruyucu önlemler konusunda yapilacak toplumu bilgilendirici kampanyalarin büyük önemi bulunmaktadir

A- Dogum öncesi Nedenlerin önlenmesi

a- Kalitsal Hastaliklar: özellikle kalitsal hastaliklari olan akrabalar arasindaki evlilikler sonucu görülür Bu nedenle akraba evliligin yapilmamasi ya da genetik danismanlik alinmasi gerekir

b- Kan Uyusmazligi: Annenin Rh(-), babanin Rh(+) olmasi durumunda olur Mutlaka gebelik takibi yapilmalidir

c- Riskli Gebelikler : Anne yasinin 18'den küçük, 35'den büyük olmasi, 2 yildan daha az dogum araligi, 4'den fazla çocuk sahibi olma, Seker-Tansiyon-Kalp-Böbrek-Kan hastaliklari gibi sistemik bir hastaliga sahip olma ve daha önce düsük dogum yapmis olmak riskli gebelikler grubuna girmektedir özürlü çocuk dogma riski artacagindan bu durumlar göz önünde bulundurulmalidir Bütün bu nedenlerin önlenebilmesi için asagidaki önerilere uyulmasi son derece önemlidir:

Gebelik takibinin düzenli yapilmasi,
Annenin düzenli kontrollere gitmesi (Kan grubu tayini, RH Uyusmazliginin tespiti, Tetanoz asisi yaptirma, annenin vitamin ve mineral açisindan desteklenmesi vs)
özellikle anne adaylarinin bilgilendirilecegi 1 basamak koruyucu saglik hizmetlerinin verilmesi (sigara-***** kullanmanin, radyasyon almanin gebelik için risk olusturacagi, yakin akraba evliliklerin özür olusturabilecegi konusunda anne adaylarina ya da ailelere yeteri ölçüde bilgi verilmesi)
Gebelik esnasinda annenin gerektigi gibi beslenmesi,
Annenin sinirsel sikintilara maruz kalmamasi
-Hamilelikte atesli, iltihabi, veya döküntülü hastalik geçirmemesi,
Hamilelik süresince kanamalar geçirmemesi,
Doktora danismadan ilaç kullanmama,
Kazalara, travmalara maruz kalmama,
Annenin röntgen filmi çektirmemesi gerekmektedir
B- Dogum Sirasindaki Nedenlerin önlenmesi

Dogumun mutlaka konunun uzmanlari tarafindan yaptirilmasi ve hastane sartlarinda gerçeklestirilmesi son derece önemlidir

C- Dogum Sonrasindaki Nedenlerin önlenmesi

Doktor tavsiyesi olmadan bebege sütle geçen ilaç kullanilmamasi
Bebekte yüksek ates, havale görülmesinde atesin bilinen en basit yöntemlerle düsürülerek en yakin saglik kurulusuna basvurulmasi
Kafa travmalari, kazalardan çocugun korunmasi,
Yeni dogan bebekte görülen sarilikta zaman kaybetmeden en yakin saglik kurulusuna basvurulmasi,
Bebeklik ve çocukluk dönemi boyunca yapilmasi gerekli olan asilarin mutlaka zamaninda yaptirilmasi,
Trafik kazalari konusunda dikkat edilmesi ve gerekli önlemlerin alinmasi,
Ev kazalari,
Ev ortaminin sakatliga yol açmayacak sekilde düzenlenmesi,

Evdeki soba, ocak, firin ve tüp gazi gibi araçlara korunma yapmadan yakilmamasi,

Is kazalari,
Is yerinde çalisan isçilerin sagliginin daha özenle takip edilmesi,

Is kazalarinin azaltilmasi için çalisanlarin konu ile ilgili hizmet içi egitim almalarinin saglanmasi,

Makine, alet gibi teçhizatlarin düzenli ve periyodik olarak bakimlarinin yapildigindan emin olunmasi,

Spor yaralanmalarinin önlenmesi için önceden saglik kontrolü ile spora uygunlugun degerlendirilmesi, uygun giysi, ayakkabi ve ekipmanin kullanilmasi ve dogru zeminlerde spor yapilmasi,
Atesli *****larin kullanilmamasi konusunda çocuk ve eriskinlerin egitimi ve askeri alan olarak kullanilmis sahalara girilmemesi, açik alanlarda bulunan süpheli cisimlerden uzak durulmasi,
Yangin, deprem ve su baskinlarinda korunma ve kurtarma konusunda egitim alinmasi


Bu tür kazalar veya beklenmedik durumlarda bir uzuv (parmak, el, kol, bacak vs) koptugunda uzvun tekrar yerine dikilebilmesi için, kopan uzvun en kisa sürede musluk suyu, ***** gibi hiçbir sivi ile temas ettirmeden temiz islak bir beze sarilarak buz dolu bir torbanin içerisine buza direkt temas ettirmeden hasta ile birlikte yada hastadan daha önce hastaneye ulastirilmasi hayati önem tasimaktadir


4- ORTOPEDIK öZRüN TEDAVISINDE EGZERSIZ UYGULAMALARI
Egzersizler, t edavi amaciyla kullanilacagi zaman akla günlük hayatta kullandigimiz hareketlerin biraz disinda, probleme yönelik özel tasarlanmis hareketler gelmelidir Ortopedik özre yol açan problemin tedavisine yönelik egzersizler; kas, kemik, eklem durumuna, kayip olan ve var olan fonksiyonel kapasiteye göre özel olarak tasarlanmali, kisa ve uzun vadedeki hedefler belirlenerek hastaya ögretilmeli ve sonuçlari degerlendirilmelidir Gerektiginde egzersizler degisikliklere ve durumlara göre yeniden planlanmalidir

özel olarak planlanmis egzersizlere ulasmak için mutlaka doktora ve fizyoterapiste basvurulmalidir Her birey için uygulanacak egzersiz farklidir

A- Ortopedik Probleme Yönelik Olarak Kullanilan Egzersizlerin Amaçlari;
Var olan bir fonksiyonel yetersizligin kalici bir özre dönüsmemesi amaciyla önleyici olarak, olusmus ancak henüz esnek bir yapida oldugu için giderilebilir olan, bir sekil bozuklugunun kalici bir hale gelmesini önlemek için,
Ortopedik ameliyatlarla düzeltilmesi planlanan bir probleme bagli olarak olusan kas kuvvet dengesizligini gidererek dokularin ameliyata hazirlanmasi ve ameliyat sonrasi toparlanmanin kolaylastirilmasi için,
Ortopedik özre ragmen var olan fonksiyonel kullanim kapasitesinin arttirilmasi için, var olan ortopedik özür nedeniyle gelisebilecek ikincil ortopedik sorunlarin olusmasini engellemek için,
Kisilerin günlük yasamda çevrelerine olan bagimliliklarinin azaltilmasi yada ortadan kaldirilmasi için egzersizlerden yararlanabilmekteyiz
B- Tedavi Amaci Ile Kullanilan Egzersiz Yöntemleri

1- Normal Eklem Hareketleri: Eklemlerimizde normalde var olan, ancak bazi problemlerle kisitliliklar gelisebilen hareketleri, belirli araliklarla düzenli olarak tekrarlayarak bu eklemlerin hareket sinirlarini korumaya yönelik olarak yapilan egzersizlerdir Bazen bir kol kirigi sonrasinda kolun uzun süre alçida durmasi ve ardindan korku nedeniyle hareketsiz tutulmasi dirsek ekleminin hareketinin kisitlanmasina yol açar Burada sözü edilen hareket abartili, zorlayici, dirençli bir hareket degildir ancak hangi ekleme ait hareketler yapiliyorsa o eklemin hareket yönü iyi bilinmelidir ve hareket olabildigince sinirli yapilmalidir

(resim)

2- Kuvvetlendirme Hareketleri: Hareketi saglayan ve istemli olarak kasilabilen kaslarin kuvvetlenebilme ve zayiflayabilme özelligi vardir çesitli hastalik ve problemlerde kaslar bazen kullanilmamaya, bazen içerisindeki bir maddenin eksikligine bazen de beyinden gelen komutlarin anormalligine bagli olarak eklemleri yeterince destekleyecek ve hareketi saglayacak kadar kuvvetli bulunmaz Böyle durumlarda, zayiflamis olan kaslarin kuvvetlendirilmesi fonksiyonun ortaya çikarilmasina yardim edecegi gibi bazen gövdenin yada basin dik tutulmasina, anormal kasilmalarin yada kuvvetsizliklerin ortaya çikaracagi zararli etkilerin önlenmesine yardim eder Kuvvetlendirici hareketler, daha çok eklem hareketinin bir agirlik yada dirence karsi yapilmasiyla olusturulur

(resim)

3- Germe Hareketleri: Hareketi saglayan kaslarin yeterli bir sekilde çalisabilmesi için normal boylarinda olmalari gerekir Bazi ortopedik problemlerde eklemdeki sekil bozukluklari nedeniyle yada kastan kaynaklanan bir nedenle kasin kasilabilme özelligini yitirdigi durumlarda kasin kat ettigi mesafe kisalir Bu pozisyonda uzun süre kalinmasi ile kas zamanla normal boyuna dönebilme özelligini yitirir Kasin gerilmesi bu gibi durumlarda, özellikle de kas normal boyuna dönebilme özelligini yitirmeden önce çok önemlidir Germe hareketlerinin dogru uygulanmasinin yani sira kisinin agri toleransina ve gerilen kasin yapisina göre süre ve siddetinin dogru olarak ayarlanmasi da son derece önemlidir

(resim)

Ortopedik özrün önlenmesi, tedavi edilmesi yada mevcut potansiyelin korunmasi konusunda egzersizler her zaman el üstünde tutulmasi gereken yaklasimlardan olmalidir5- ORTEZLER VE PROTEZLER

A- Protez: Dogustan ya da sonradan olan herhangi bir nedenle bir uzvun tam veya kismi kaybinda, o uzvun fonksiyonlarini yerine getirmek ve görsel olarak vücut bütünlügünü saglamak üzere atölyelerde hazirlanan parmak, el, kol, bacak seklindeki disaridan uygulanan takma uzuvlara protez denmektedir Ayrica, eklemlerde içten uygulanan protezler de mevcuttur

B- Ortez (Cihaz): Dogustan veya sonradan olan bir nedenle bir uzuvdaki fonksiyon kaybi, yetersizlik, istenmeyen bir pozisyonu veya bir hareketi önlemek, vücut parçalarindan birini desteklemek ya da korumak gerektiginde kullanilan metal, plastik, deri ya da kumas parçalarindan üretilen yardimci desteklere ortez denir

Ortezlerin Kullanim Amaçlari

1- Bir kaza yada ameliyat sonrasi bazi vücut parçalarinin hareketsiz tutulmasi (örnegin, trafik kazasi sonrasi boyuna bir boyunluk takilarak omuriligin korunmasi gibi),

2- Fonksiyonu yapamayan yada yetersiz olan uzuvlarin fonksiyonuna yardim edilmesi (örnegin, kolun kirilmasina bagli bir sinir yaralanmasinda el bilegini kaldiramayan kisinin el bileginin bu hareketine yardim edilmesi gibi),

3- Olusmakta olan ya da olusmus bir sekil bozuklugun düzeltilmesi (örnegin, bir kas hastaligi nedeniyle omurgasini dik tutamadigi için zamanla omurgada olusan egriliklerin henüz baslangiç asamasindayken düzeltilmesi gibi),

4- Ortopedik bir soruna ya da kalici bir probleme dönüsebilecek durumlarin önlenmesi (örnegin, bacaginda asiri kontrolsüz kasilmalari olan bir kiside ayak bilegini dogru pozisyonda tutarak bu kasilmalarin ayak bilegi ekleminde, diger eklemlerde, gövdede ve kaslarda olusturabilecegi zararli etkilerinin önlemesi gibi),

5- Agrili durumlarda agrinin azaltilmasi ve giderilmesi (örnegin, romatizmal bir sorun nedeniyle el bilek hareketleri agrili olan kisinin bilegini dogru pozisyonda tutarak agriya yol açan hareketlerin ve agrinin engellenmesi gibi),

6- Vücuttaki ortopedik özür nedeniyle kisinin hareketlerini normalden çok fazla enerji harcayarak yapabildigi durumlarda enerji tüketimini azaltmak (örnegin, çocuk felci nedeniyle her iki bacaginda belirgin kuvvet kayiplari olan kisinin, yürüme ortezleri ve yürüme yardimcilari ile bir yerden bir yere yardimsiz yürüdügünden daha az yorularak yürümesini saglamak gibi)

Ortezler ve protezler de tipki egzersizler gibi uzman kisiler tarafindan probleme özel olarak önerilmeli ve uygulanmalidir Bir baska kisinin protezi ya da ortezi asla kullanilmamalidir6- DIGER YARDIMCI ARAçLAR

Tekerlekli sandalyeler, yürüteçler, koltuk degnegi, baston vs ile bir yerden baska bir yere harekete yardim etmektedir

Koltuk degnegi ile hareket sirasinda dikkat edilmesi gereken noktalar arasinda koltuk degneginin boyunun ayarlanmasi ve koltuk degneginin koltuk altina temas etmemesi önemlidir çünkü degnegin koltuk altina temasi koltuk altindaki sinirlerin harabiyetine neden olabilir Koltuk degneginin dogru boyu için; el tutma yerinin kalça eklemi hizasinda olmasi gerekmektedir