İnsan Denen Meçhul -1

Selimiye Camii’ni gezerken onun duvarlarındaki çinilere, kemer ve kubbelerindeki taşlara, kapısındaki ağaç işlemelere, minarelerindeki işçiliğe dikkat ettiğimizde bir anda karşımıza büyük usta Mimar Sinan çıkmakta ve içimizde bu zâtı tanıma arzu ve iştiyakı doğmaktadır

Aslında bu cami gibi pek çok sanat eserini incelediğimizde onların mermer, demir, taş, ağaç ve cam gibi maddelerden yapıldığını görürüz Bu malzemeler karışık hâlde yeryüzünde mevcuttur Fakat Mimar Sinan kendine verilen cüzî ilim ve iradesini kullanarak bu cansız maddelerle bir medeniyetin “ruhunu” temsil etmektedir Mimar Sinan’ı tanımak, Osmanlı Medeniyeti’nin ruh köklerini anlamak için Selimiye Camii’nin maddî yapısına ait ölçü ve nakışların rakamlarla ifadesi de düşünen zihinlerde bir uyanışa vesile olabilir

Başka bir benzetme yaparsak; zamanı göstermek için imal edilen bir saat, çok sayıda çark, yay, zemberek, vida vb parçalardan yapılmıştır Bu malzemeler de toprakta bulunan demir, nikel, bakır, silisyum vs gibi elementlerdir Fakat akıllı ve ilim sahibi bir saat ustası çok hassas hesap ve çizimler yaparak, ölçüler alarak, bu ham malzemelerden değişik büyüklüklerde dişliler yapar

Her çarktaki dişlerin sayısı, dönüş yönleri, çapları, vidaların boyları ve bağlantı noktaları vs ne kadar hassas şekilde yapılırsa saat o kadar doğru gösteren kıymetli bir saat olur Meşhur Ateist Evrimci Richard Dawkins istediği kadar böyle bir saati “Kör Saatçi”nin yapabileceğini iddia etse de, bir çocuk bile böyle bir saatin “Kör Saatçi”nin eseri olamayacağını bilir

Bu sayıdan itibaren bir veya iki sayfa hâlinde Rabb’imizin en muhteşem eseri olan “İnsan Denen Meçhul”ü sayılarla ifade etmeye çalışacağız Tek bir atomunun bile tesadüfen, kendi kendine hareket etmediğini, sınırsız bir ilim ve kudretin eseri olduğunu, daha önce yine seri hâlinde organ ve sitemlerin dilinden arz etmeye çalışmıştık

Şimdi ise, farklı bir bakış açısıyla, bu muhteşem sanat eserinin mânevî yönünü, mâhiyetini, ruhunu, kalbini, vicdanını, niçin ve neden yaratıldığı gibi maddî kıstaslarla ölçülüp tartılamayan yönlerini, dergimizin orta sayfalarındaki ifadelere bırakarak, sadece et, kemik, mineral, enzim, hücre gibi fizikî ve kimyevî malzemeler cinsinden “Bir insan nedir?” sorusuna cevap aramaya çalışacağız

Sonunda karşımıza çıkacak “Sayılarla İnsan”ın sadece rakamlar ve birimler olarak ifade edildiğinde bile ne kadar muhteşem bir sanat eseri olduğunu göstermeye çalışacağız Tıpkı Selimiye Camii’nin ince nakışlarından Mimar Sinan’ı; bir saatin çarklarından saatçiyi tanımaya çalışmak gibi… Buyrun “İnsan Denen Meçhul”ün sadece maddî boyutuna!

Bu sayıda vücudumuzdaki en küçük canlı birim olan hücrelerin sayısı, büyüklüğü ve ömürleri hakkında bilgi vereceğiz

Hücreler
Bir insandaki toplam hücre sayısı 100 trilyon
Bir insandaki farklı hücre çeşitleri 210 kadar
Her saniye ölen hücre sayısı yaklaşık 50 milyon
Her saniye yeni yaratılan hücre sayısı yaklaşık 50 milyon

Toplam alyuvar sayısı (eritrosit) 25 trilyon
Toplam akyuvar sayısı (lökosit) 25-100 milyar arası
Toplam sinir hücresi sayısı 30 milyar
(Bir sinekte 100 bin, fare beyninde ise 10 milyon sinir hücresi vardır)

Beyin kabuğundaki (korteks) sinir hücresi sayısı 10 milyar
Beyincik korteksindeki hücre sayısı 10 milyar
Bütün sinir hücrelerinin toplam sinaps sayısı 100 trilyon
Normal hâlde günlük ölen sinir hücresi sayısı 50000-100000

Bir hatırlama sürecinde faal olan beyin hücresi sayısı 10 milyon-100 milyon
Mide asiti üreten hücre sayısı (erkekte) yaklaşık 1 milyar
(kadında) yaklaşık 820 milyon
En küçük hücre olan spermlerin boyu 3-5 µm

Beyindeki glia hücrelerinin boyu 5 µm
En büyük hücre olan yumurta hücresinin çapı 100-120µm
Bir karaciğer hücresinin ortalama büyüklüğü 30-50µm
Bir alyuvarın çapı 7 µm

Bir böbrek hücresinin çekirdeğinin çapı 6,2 µm
Metafazda dizilmiş kromosomların toplam genişliği 4,5 µm
Omurilikteki ganglion hücresinin çekirdeğinin çapı 1,2 µm
Bir mitokondrinin çapı 0,5-1,2 µm

Bir lizosomun (parçalayıcı enzim taşıyan organel) çapı 0,2-0,5 µm
Bir mikrovilli (barsak hücresindeki çıkıntılar) kalınlığı takriben 100 nm
Bir ribosomun çapı 12-20 nm
Hücre zarının toplam kalınlığı 8,0 nm

Hücre zarındaki bir bağlantı bölgesinin (nexus) çapı 3,0 nm
DNA çift spiral zincirinin çapı 2,0 nm
Bir aminoasit molekülünün boyu 0,8-1,1 nm
Bir atomun çapı 0,1-0,5 nm

Anüs örtü epitel hücresinin ömrü 4,3 gün
Üst deri (epidermis) hücresinin ömrü 19,2 gün
Kalınbarsak örtü epiteli hücresinin ömrü 10 gün
İncebarsak mukoza hücresinin ömrü 1,4 gün

Sonbarsak (rektum) mukoza hücresinin ömrü 6,2 gün
İdrar torbası (mesane) epiteli hücresinin ömrü 66,5 gün
Dudak epidermis hücresinin ömrü 14,7 gün
Ayak tabanı epidermis hücresinin ömrü 19,1 gün

Nefes borusunu (trake) döşeyen epitel hücresi ömrü 47,6 gün
Akciğer alveol hücresi ömrü 8,1 gün
Midenin giriş bölgesini (cardia) döşeyen epitel hücresi ömrü 9,1 gün
Midenin çıkış bölgesini (pylorus) döşeyen epitel hücresi ömrü 1,8-1,9 gün

Kulak içini döşeyen epitel hücresi ömrü 34,5 gün
Alyuvarların ömrü 120 gün
Nötrofil akyuvarın ömrü 4-5 gün
Eosinofil akyuvarın ömrü 10 gün

Lenfositlerin ömrü 5 günden senelerce
Monosit akyuvarın ömrü aylarca
Karaciğer hücresinin ömrü 222 gün
Böbrek epiteli hücresinin ömrü 286 gün

Tiroid epiteli hücresinin ömrü 287 gün
Kemik hücresinin ömrü 25-30 yıl
Sinir hücresinin ömrü ömür boyu çalışırlar
Bölünerek sayılarını artıramayan hücreler yumurta hücresi, beyin

ve sinir hüceleri, kıl soğancığı
hücresi, terbezi hücreleri
1µm (mikrometre)= 1/1000 (10-3) mm
1 nm (nanometre)= 1/1000µm= 1/1000000 (10-6) mm




ProfDr Arif SARSILMAZ