Midedeki Sinir Ağı

Midenin büyüklüğü, yapısı ve durumu gıda maddelerinin burada bir müddet kalmalarına çok elverişlidir Ağızda tükürükle ıslatılan, yemek boru suyla mideye gelen yemekler midenin salgıları ve kas hareketleriyle sulu bulamaç haline gelir Kas hareketlerinin ve salgılama işlevinin oluşması için özel bir sinir yapısının olması gerekmektedir

Mide sempatik ve parasempatik adı verilen sinirlerle uyarılır Her iki sinir tipi de birbirine zıt görevler yapar Bunlar iki kas tabakası arasında tıpkı bir file gibi sinir ağları meydana getirir; midenin kas tabakasında tekrar ince dallara ayrılarak mideyi sinir lifleriyle adeta kuşatırlar

Sinir ağlarının birleşim yerlerinde ganglion dediğimiz refleks görevini düzenleyen sinir düğümleri vardır Mideye herhangi bir gıda girdiği zaman veya stres ve sevinç durumlarında bu ganglionlar uyarılır

Parasempatik sinirler mideye herhangi bir yiyecek veya içecek girdiği zaman, gıdayı ileriye doğru iten kas hareketlerini başlatırlar Yine bu sinirler, asit salınımı ve diğer mide salgılarını uyarırlar Yemek borusundan mideye geçen sonra da midenin çıkış kısmına yaklaşan yiyecekler, buradan hemen onikiparmak bağırsağına geçmezler Bunların sıvı bulamaç haline getirilmesi lazımdır

Katı gıdalar mide çıkışına geldiği zaman refleksle midenin ortasına fırlatılır Bu hareket, katı besinler midenin çıkışına her gelişinde tekrar edilir Defalarca karıştırılan gıdalar en sonunda sulu bulamaç haline gelir ve damla damla bir enjektörden akar gibi on iki parmak bağırsağına geçer; burada da enzimlerle ayrı bir muameleye tabi tutularak sindirilir ve emilir Bütün bu işlemler, mideyi bir ağ gibi saran ganglion dediğimiz refleks düğümleriyle yapılır

Midede bu işleyişin tersini yapan sinirler de vardır Bu sinirlere sempatik sinirler denir Norepinefrin salgılayan bu sinirler midenin çalışmasını durdurur ve güçlü bir sempatik uyarım, besinlerin sindirim sistemi kanalı boyunca hareketini tam olarak bloke eder

İster mide kaslarını kasan ve salgıyı artıran parasempatik sinirler olsun, isterse ters etki yapan sempatik sinirler olsun, midenin sinir ağı, mide içerisinde bulunan muhtevaya göre bir beyin gibi gıdayı tanıyarak, kendi çalışma ve salgılama şeklini oluşturur Bu işi de, yukarıda geçtiği üzere, sinir ağı içinde bulunan ganglion şeklindeki refleks düzenleyicileriyle yapar

Purdue’daki araştırmacılardan Fizyolog Terence Powley yaban turpundan elde edilen bir enzimi, beyni, yemek borusu ve mideye bağlayan Vagus sinirine enjekte ederek sinir liflerinin mide boyunca nasıl lime lime yayıldığını izleyebilmiştir Bu kadar kompleks bir sinir ağına sahip olan midenin en katı maddeleri dahi parçalayıp yumuşatması, bunun için de uygun zamanda ve uygun miktarda yumuşatıcı salgıları salgılaması için çok dallara ayrılmış çok ince noktalara kadar inebilen bir sinir sistemi gerekmektedir Ağ şeklinde olan bu sinir sisteminin bir kısmını kesip iptal etseniz bile, mide kasılma ve salgılama fonksiyonunu devam ettirmektedir

Midenin çıkış kısmı çok kuvvetli kaslardan oluşur ve bu kaslar pilor ve antrum kasları diye ikiye ayrılır Bu kasların olduğu bölgede de sinir ağları ve ağlardaki ganglion refleksleri devam eder Bu çıkış yerine iki kas engeli konmuştur Çünkü:

1- Besinleri midenin ortasına atacak çok güçlü kas hareketi olması lâzımdır

2- Bulamaç haline gelen yiyeceklerin birdenbire değil de, damla damla geçmesi için kasların uygun şiddette kasılması lâzımdır

Dolayısıyla, burası pilor ve antrum kaslarıyla çok güçlü ve çok iyi işleyen bir ‘kapı’ haline getirilmiştir Bazen pilor darlıklarında pilor kası kesilip gevşetilse bile, antrum kası besinlerin tam bulamaç haline gelmeden geçmesini önlemektedir

Yaptığı görevi aksatmadan ve gâyesine uygun olarak yapan ve kas ve sinir sistemleriyle donatılan mide; alınan katı ve sıvı besinleri kana karışmadan önce bir hazırlama, bir kıvama getirme merkezi vazifesi görmektedir

Basit gibi görünen mide, bu çok kompleks görevini oldukça karmaşık ve harika sinirler yardımıyla yapmaktadır




Dr Arslan MAYDA
AKılıç


Kaynaklar:
1- Guyton Tıbbi Fizyoloji
2-The Brain in your Belly Discover, Mayıs 1995, s26
3- Tıbbî Fizyoloji, H Ü Tıp Fakültesi Fizyoloji ABD
4- Anatomi, İ Veli Odar, 2 cilt